H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ

H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 2012 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ 6: Η σύγχρονη εποχή ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΤΣΙΑΜΠΑΟΣ ΚΩΣΤΑΣ

4 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 5 Αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι η μελέτη της αρχιτεκτονικής εμπειρίας στην ταινία επιστημονικής φαντασίας του 1982 Blade Runner 1 του Ridley Scott, ως ένα προϊόν μυθοπλασίας το οποίο «κατασκευάστηκε» σε μια συγκεκριμένη εποχή αλλά αναφέρεται σε μία άλλη μελλοντική. Με άλλα λόγια, δεδομένου ότι κάθε σύλληψη για το μέλλον εμπεριέχει συσχετισμούς με το εκάστοτε παρόν, αυτό που εξετάζεται στην ταινία είναι σε ποιό βαθμό ο χώρος που παράγεται αποτελεί μια άλλη πιθανότητα, μία ετερότητα ως προς τις αναφορές της εποχής του. Στην περίπτωση του Blade Runner, το ενδιαφέρον έγκειται στο ότι η «εντύπωση του μέλλοντος» δεν προέρχεται από φουτουριστικά στοιχεία με εξαίρεση τα ιπτάμενα αυτοκίνητα αλλά από το μεγάλο μέγεθος των κτηρίων και από μία αίσθηση μεταβιομηχανικής παρακμής. Το σενάριο εγκατάλειψης της Γης από την αφρόκρεμα της ανθρώπινης κοινωνίας και της κατοίκησής της από μία χαμηλή πολυεθνική τάξη δίνει το άλλοθι στον Ridley Scott να δημιουργήσει μία πόλη η οποία διέπεται από ιδέες που κυριάρχησαν στην αρχιτεκτονική μετά το 60, με κυριότερες την ανάμειξη ετερόκλιτων πολιτισμικά στοιχείων (λαϊκός ή ριζοσπαστικός εκλεκτικισμός) και την τάση για επανάχρηση του υπάρχοντος κτηριακού υλικού. Τελικά, η αναφερόμενη ως Los Angeles του 2019 πόλη της ταινίας είναι μία καθαρά μεταμοντέρνα μητρόπολη που περικλείει δομές του ύστερου καπιταλισμού. 1. Το οπτικό υλικό έχει βασιστεί στην επανέκδοση της ταινίας, BLADE RUNNER DIRECTOR S CUT, 1991

6 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 7 Στην αρχή του 21ου αιώνα η εταιρία Tyrell Corporation οδήγησε την εξέλιξη των ρομπότ στη φάση NEXUS, σε πλάσματα όμοια με τους ανθρώπους, που ήταν γνωστά ως Ρεπλίκες. Οι Ρεπλίκες NEXUS 6 ήταν ανώτερες σε δύναμη και ευελιξία και τουλάχιστον ίσες σε ευφυία με τους μηχανικούς της Γενετικής που τις δημιούργησαν. Οι Ρεπλίκες χρησιμοποιούνταν στον Έξω Κόσμο ως σκλάβοι στις επικίνδυνες εξερευνήσεις και εποικισμούς των άλλων πλανητών. Μετά από μια αιματηρή εξέγερση των NEXUS 6 σε μια αποικία, οι Ρεπλίκες κηρύχθηκαν εκτός νόμου στη γη ποινή: ο θάνατος. Ειδικά αστυνομικά σώματα, οι μονάδες BLADE RUNNER, είχαν διαταγή να σκοτώσουν κάθε παραβάτιδα Ρεπλίκα. Αυτό δεν ονομαζόταν εκτέλεση αλλά απόσυρση. 2 Χρόνος του Blade Runner είναι το 2019, μια ημερομηνία που απέχει ελάχιστα από το σήμερα, αλλά που όμως, όταν γυρίστηκε η ταινία, φάνταζε ως κάτι το μακρινό και ως μια εποχή που θα έβρισκε τον άνθρωπο να έχει υπερεξελίξει την τεχνολογία και να έχει κατακτήσει το διάστημα. Ωστόσο, στο Blade Runner, αν και υπονοείται η προηγμένη τεχνολογία, αυτή αφορά περισσότερο στη ζωή σε κάποιον άλλον πλανήτη και ο Ridley Scott δεν επιλέγει ως τόπο δράσης έναν διαστημικό σταθμό ή ένα διαστημόπλοιο για παράδειγμα, αλλά μία επίγεια μεγαλούπολη, το Los Angeles. Η πόλη που παρουσιάζουμε είναι μία υπερβολή, αλλά πάντα είχα την εντύπωση ότι η Νέα Υόρκη είναι μία υπερβολή. Πας στη Νέα Υόρκη μία κακή μέρα και κοιτάς γύρω σου και νιώθεις ότι αυτό το μέρος πρόκειται να παραλύσει από στιγμή σε στιγμή, κάτι που σχεδόν συμβαίνει πολύ συχνά. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι μία απεργία στη διακομιδή σκουπιδιών ή στο μετρό ή μια διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος και έχεις το απόλυτο χάος. Οπότε πήραμε αυτή την ιδέα και την προβάλαμε σαράντα χρόνια στο μέλλον και βρεθήκαμε με μία μεγαλούπολη το είδος της πόλης που θα προέκυπτε αν ενώνονταν η Νέα Υόρκη με το Σικάγο μαζί, με μισό εκατομύριο περίπου άνθρωποι να κατοικούν εκεί. Ή θα μπορούσε να ήταν το San Francisco και το Los Angeles. Μάλιστα, κάποια στιγμή σκεφτόμασταν να αποκαλέσουμε tην πόλη San Angeles, η οποία φυσικά υπονοεί ότι ολόκληρο το δυτικό θαλάσσιο μέτωπο των 800 μιλίων μήκους έχει μετατραπεί σε κέντρο ενός μόνο πληθυσμού με τεράστιες πόλεις και μονολιθικά κτήρια και προς τα δύο άκρα και στη συνέχεια αυτό το παράξενο είδος απαίσιου προαστίου στη μέση 3. Από τα λεγόμενά του φαίνεται ότι για το δημιούργημά του ο Scott είχε στο νου του περισσότερο την Νέα Υόρκη από ό,τι το Los Angeles. Ο λόγος για τον οποίο τελικά το επέλεξε ως ονομαστικό περιβάλλον για την ταινία μάλλον συνδέεται με τη φήμη της σημερινής αμερικάνικης πόλης ως τόπος προορισμού μεταναστών που αναζητούν στο μέλλον τους ένα μύθο. Η πόλη του Blade Runner έχει προκύψει από έντονες μετακινήσεις πληθυσμών. Τα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα αφήνεται να εννοηθεί ότι έχουν μεταναστεύσει σε πόλεις του «Έξω Κόσμου», οι λίγοι της τάξης των ελίτ που έχουν παραμείνει κατοικούν στους τελευταίους ορόφους των πανύψηλων κτηρίων, ενώ μια πολυεθνική χαμηλή τάξη, που απαρτίζεται κατά βάση από ασιάτες μετανάστες αλλά και punks, έχει καταλάβει το επίπεδο των δρόμων και τα εγκαταλελειμμένα κτήρια. Κάπου στο πλήθος κυκλοφορούν παράνομα οι καταζητούμενες Ρεπλίκες Νexus 6 -τα τελευταίας τεχνολογίας ρομπότ, πανομοιότυπα με ανθρώπους σε μορφή και συμπεριφορά- ή βρίσκονται σε πειραματική φάση στα γραφεία της Tyrell Corporation, όπως η Ρεπλίκα Rachel. 3. Scott Ridley, Πηγή:Brmovie.com, May 26, 2012 2. Εισαγωγικό κείμενο στην ταινία BLADE RUNNER DIRECTOR S CUT, 1991

8 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 9 Παρατηρείται, λοιπόν, μια ιστορία μετανάστευσης και κοινωνίας όμοια με αυτή που γνωρίζει ο κόσμος σήμερα. Ό,τι είναι το Los Angeles για τους σύγχρονους Αμερικάνους, είναι ο Έξω Κόσμος για τους πολίτες του Los Angeles του 2019 «ένας χρυσός τόπος ευκαιριών και περιπέτειας», όπως διαφημίζεται στην ταινία. Και ό,τι σήμαινε το καθεστώς της αποικιοκρατίας για τους ντόπιους πληθυσμούς, το ίδιο συμβαίνει και στις αποικίες του Έξω Κόσμου με τις Ρεπλίκες, με την παραδοχή ότι αυτά τα όντα, μολονότι κατασκευάστηκαν στη Γη, ανήκουν περισσότερο σε μια τεχνολογία διαστήματος. Ταυτόχρονα, η μετακίνηση προς τον Έξω Κόσμο μπορεί να παραλληλιστεί με την τάση για αποκέντρωση που παρατηρείται στις σημερινές μεγαλουπόλεις τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται δηλαδή για μία φυγή των πιο ευκατάστατων οικονομικά πολιτών προς τα προάστια και την κατάληψη του κέντρου από μετανάστες αλλά και περιθωριακά στοιχεία, που συγκροτούν πια αυτό το παράξενο είδος απαίσιου προαστίου στη μέση 4. Μία εικονογράφηση μεταξύ άλλων και της σύγχρονης αθηναϊκής πραγματικότητας. Στον υποθετικό αυτό κόσμο, η διαστρωμάτωση της κοινωνίας δεν έχει ουσιαστικά αλλάξει, ούτε και οι προτιμήσεις της για μια χωροθέτηση των πληθυσμών στη λογική «ψηλότερα για τους καλύτερους». Έτσι, η Tyrell Corporation δεν απολαμβάνει μόνο τη θέση της στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας αλλά και στην κορύφωση του αστικού ιστού. Το συγκρότημά της, το οποίο εξωτερικά δεν είναι υπερσύγχρονο αλλά καθόλου τυχαία έχει τη μορφή ζιγκουράτ, δεσπόζει σαν ένας άλλος πύργος της Βαβέλ σε έναν τόπο όπου έχουν συγκεντρωθεί πολλές διαφορετικές φυλές και όπου ο άνθρωπος προσπαθεί να παίξει τον ρόλο του Θεού κατασκευάζοντας ανθρώπους και ζώα ρεπλίκες. Ή ακόμη θυμίζει και τον ναό των Maya, εμπεριέχοντας τον συμβολισμό της ανθρωποθυσίας. Υπάρχει όμως και μία άλλη σημασία για την άγρια παρεμβολή 5 του στη γραμμή του ορίζοντα της πόλης, η οποία συνδέεται με την ερμηνεία του F. Jameson για το ξενοδοχείο L.A. Westin Bonaventure 6. Το κτήριο της 4. Στο ίδιο 5. Jarvis Brian, Postmodern Cartographies:The Geographical Imagination in Contemporary American Culture, σ143 6. Ο Jameson ανέλυσε τα μεταμοντέρνα χαρακτηριστικά του L.A. Westin Bonaventure hotel. Το βασικό του επιχείρημα Tyrell, προσεγγίσιμο μόνο από τον αέρα, απόρθητο λόγω του αυστηρού συστήματος ασφαλείας και ελέγχου, και όντας το μόνο σημείο από το οποίο μπορεί κανείς να χαρεί το φως του ηλίου σε αυτή τη σκοτεινή από το πυκνό νέφος πόλη, είναι ένας ολοκληρωμένος κόσμο 7 πολυτέλειας, κλιματιζόμενος και ερμητικά σφραγισμένος από τον υπερπληθυσμό και τη ρύπανση. Μοιάζει να επιβεβαιώνει την κλασική εξίσωση του Benjamin ανάμεσα στα τεχνουργήματα του πολιτισμού και τις πράξεις βαρβαρισμού και ταυτόχρονα συνιστά μια αλληγορία ενός υπερ-χώρου της διεθνούς αγοράς, η οποία κυριαρχείται από τις εταιρίες του ύστερου καπιταλισμού 8. Η πόλη του Blade Runner από πλευράς κοινωνικών δομών και χωρικής οργάνωσης μοιάζει τελικά οικεία αλλά σαν μια οποιαδήποτε σύγχρονη πόλη που ορίζεται από το κεφάλαιο και όχι ως Los Angeles. Ή αλλιώς πρόκειται για ένα L.A. τόσο πολυπολιτισμικό και αλλοιωμένο από τη μετανάστευση, δηλαδή από την ίδια του την ιστορία, που στο τέλος χάνεται η αίσθηση του τόπου. Αυτό που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι συγκεντρώνοντας τα παραπάνω χαρακτηριστικά (τη μετανάστευση, την πολυπολιτισμικότητα, την ιδιότυπη ανάγνωση της ιστορίας και τελικά τη συγκρότηση ενός μη-τόπου), συνθέτει ένα μεταμοντέρνο αστικό τοπίο. σχετικά με το Bonaventure hotel είναι ότι αυτό το κτήριο, όπως και άλλα δείγματα μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής, δεν επιχειρεί να ανακατευτεί με τα περιβάλλοντα κτήρια αλλά να τα αντικαταστήσει. Το Bonaventure hotel προσπαθεί να γίνει ένας ολοκληρωμένος χώρος, ένας ολόκληρος κόσμος στον οποίο εισάγει μία νέα μορφή συλλεκτικής συμπεριφοράς. Ο Jameson βλέπει τον ολοκληρωμένο χώρο του Bonaventure hotel ως μια αλληγορία ενός υπερ-χώρου της διεθνούς αγοράς, η οποία κυριαρχείται από τις εταιρίες του ύστερου καπιταλισμού. http://culturalstudiesnow.blogspot.gr/2011/05/fredric-jameson-postmodernism-high.html 7. Το ίδιο 8. Το ίδιο

10 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 11 Όσο περίεργα αναμεμειγμένος και με εσωτερικές αντιφάσεις φαίνεται ο πληθυσμός και η κοινωνία του μελλοντικού αυτού Los Angeles, άλλο τόσο εμφανίζεται και η ίδια η πόλη. Η πρώτη εικόνα που έχουμε από αυτήν είναι ενδεικτική των αντιθέσεων που τη χαρακτηρίζουν. Φαίνονται τα φώτα μία τεράστιας πόλης, σε έκταση και σε ύψος, στην οποία ξεχωρίζουν οι γιγαντιαίες καμινάδες -κάτι σαν διυληστήρια, που παράγουν φλόγες και μολύνουν την ατμόσφαιρα- και τα διερχόμενα ιπτάμενα αυτοκίνητα. Είναι μια εικόνα που δείχνει μία μόνιμη φθορά που βιώνει η μητρόπολη, αλλά παράλληλα και την πρόοδό της. Όσο η κάμερα προσεγγίζει την πόλη, φανερώνονται κάποια σημεία της όπου παρουσιάζεται τεχνολογικά εξελιγμένη δίπλα σε άλλα όπου εμφανίζεται παλιά ή και εγκαταλελειμένη. Μάλιστα θα μπορούσε κανείς να πει ότι η κορυφογραμμή της πόλης συγκροτεί την πιο φουτουριστική πλευρά της, με τις κατάφωτες τζαμαρίες και τα εξεζητημένα τελειώματα των κτηρίων, τα οποία διαθέτουν και τον απαραίτητο εξοπλισμό για να λειτουργήσουν ως υποδομή για την εναέρια κυκλοφορία. Αλλά και πάλι, μια πιο προσεκτική παρατήρηση δείχνει ότι ακόμη και εδώ υπάρχει μία αίσθηση σκουριάς που υπονοεί ότι αυτά τα στοιχεία τεχνολογικής αιχμής είναι απομεινάρια μιας άλλης εποχής που προηγήθηκε. Χαμηλότερα, διαπιστώνεται μεγαλύτερη ετερογένεια και περισσότερη παρακμή. Το οδόστρωμα είναι φαγωμένο με λακούβες γεμάτες από το νερό της συνεχούς όξινης βροχής, λάμπες από τις φωτεινές πινακίδες είναι καμένες, σε κάποιους δρόμους κομμάτια έχουν μετατραπεί σε εργοτάξια που δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση εδώ και καιρό, ενώ σε άλλους, όπως σε αυτόν που μένει ο J.F. Sebastian, σκουπίδια έχουν κατακλύσει τον χώρο. Όλο αυτό το πιο εκσυγχρονισμένο κομμάτι της πόλης που αναφέρθηκε μοιάζει τελικά να πατά σε παλιά θεμέλια. Στο κάτω μέρος της μεγαλούπολης τα κτήρια ανακαλούν μορφές από το παρελθόν. Αρχαιοελληνικά αετώματα, ρωμαϊκοί κίονες, αγάλματα φαραώ και άλλα στοιχεία της ανατολίτικης παράδοσης κάνουν την εμφάνισή τους και δημιουργούν ένα ρετρό σκηνικό.

12 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 13 Μαζί με αυτά, ένας ολόκληρος κόσμος φωτεινής διαφήμισης, ο οποίος από άποψη εμφάνισης, χωρικής και ποιοτικής, ακολουθεί και αυτός την ιεραρχεία της κοινωνίας εμπορικά σήματα αμερικάνικων εταιριών παρατίθενται δίπλα -αλλά ένα επίπεδο ψηλότερα- σε κινέζικους δράκους και ιδεογράμματα. Το ασιατικό στοιχείο κυριαρχεί αριθμητικά κι εδώ, όπως και στη σύσταση του πληθυσμού άλλοστε. Χαρακτηριστικότερη όλων η μεγάλη κινούμενη διαφήμιση, η οποία, εναλλάσσοντας το πρόσωπο μίας γκέισας με το λογότυπο της Coca Cola Company, αντανακλά και τη δημοφιλή πρόβλεψη της δεκαετίας του 80, ότι η Ιαπωνία θα ξεπεράσει οικονομικά την Αμερική.

14 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 15 Αν το εξωτερικό των κτηρίων είναι λιγότερο καινούργιο για να είναι φουτουριστικό σε σχέση με ό,τι θα περίμενε κανείς από μία ταινία επιστημονικής φαντασίας, το εσωτερικό τους μπορεί να χαρακτηριστεί έως και παλαιομοδίτικο. Η Tyrell αναπαράγει το ύφος του ουρανοξύστη Chrysler στα γραφεία των υπαλλήλων της και το μεγαλείο ενός αρχαίου αιγυπτιακού ναού στο αρχηγείο. Η κατοικία του Deckard θα ήταν ένα πολύ συνηθισμένο σπίτι παλαιότερων δεκαετιών από άποψη εξοπλισμού και επίπλωσης αν δεν υπήρχαν συστήματα φωνητικής αναγνώρισης στους λίθινους ανελκυστήρες και τα ιδιαίτερα πλακάκια στους τοίχους, εμπνευσμένα από τα αντίστοιχα του Ennis-Brown House του F.L.Wright, που όμως παραπέμπουν σε πανάρχαια μοτίβα κτισμάτων των Maya. Τέλος, η άποψη της οικίας του J.F.Sebastian αποκαλύπτει ένα άδειο art-nouveau εσωτερικό, ενώ ο σταθμός της αστυνομίας στα συμβατικά έπιπλα που το διακοσμούν συγκαταλέγει ακόμη και ανεμιστήρες. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ Tyrell ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ Σταθμου Αστυνομιας ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ Tyrell ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Deckard ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ J.F. Sebastian

16 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 17 ARCHIGRAM, Walking City (1964) Πηγή: www.archigram.net/projects_pages/walkingcity.html, accessed JULY 3,2012 Φαίνεται, λοιπόν, ότι στο Los Angeles του 2019 τα ιπτάμενα οχήματα είναι τα μόνα καθαρά φουτουριστικά στοιχεία που απαντώνται. Είναι τα μόνα γιατί ίσως είναι ξένα. Τα οχήματα των κατοίκων της πόλης είναι και αυτά, όπως όλα τα στοιχεία που την απαρτίζουν, από παλιά μέχρι σύγχρονα και όχι υπερσύγχρονα. Έτσι, στους γεμάτους με κίνηση δρόμους αυτής της πόλης μπορεί κανείς να συναντήσει από ποδήλατα και τρίτροχα έως καλοδιατηρημένα αυτοκίνητα της σημερινής εποχής, όπως είναι τα περιπολικά, μαζί με άλλα σε όχι και τόσο καλή κατάσταση, κυρίως φορτηγά, μικρότερα ή μεγαλύτερα. Πάντως, τα εν λόγω εναέρια οχήματα δεν μπορεί παρά να είναι του «Έξω κόσμου» ή όσων μπορούν να συσχετιστούν με αυτόν. Ανήκουν ίσως σε μια διαγαλαξιακή αστυνομία, η οποία ως σκοπό έχει τη φύλαξη της Γης αλλά φυσικά και της Tyrell, και κάποια άλλα εξωτερικά πιο περίπλοκα σε εταιρίες Real Estate του διαστήματος. Αυτά τα ιπτάμενα μέσα θυμίζουν σε ένα πρώτο επίπεδο ιδέες που εμφανίστηκαν μετά το μοντέρνο για κάψουλες που μετακινούνται πάνω από τη Γη. Μάλιστα, τα τελευταία μορφολογικά μοιάζουν με μικρογραφία μονάδων της Walking City (1964) των Archigram. Διαφημίζοντας μια φωτισμένη Ιπποδάμεια πολεοδομία του «Έξω κόσμου» μαζί με την Coca Cola Company, αφενός αφήνουν μία νύξη για το ποιός είναι ο νικητής του Ψυχρού πολέμου στην κατάκτηση του διαστήματος κατά Scott και αφετέρου φανερώνουν τί προσφέρουν οι νέες αποικίες σε σχέση με τις ελλείψεις της επίγειας μεγαλούπολης. Γίνεται, έτσι, φανερό για μια ακόμη φορά ότι το υποθετικό αυτό Los Angeles δεν έχει καθαρό αέρα, δεν έχει ελεύθερο χώρο και, αν και απευθύνεται στο μέλλον, δεν είναι καινούργιο.

18 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 19 Παραδόξως, αυτό που πιστεύω οτι κατάφερε το Blade Runner και μπορώ μόνο τώρα να μιλήσω γι αυτό γιατί γύρισα την ταινία τόσο καιρό πριν- είναι ότι βλέπω σήμερα ένα κύμα στη σοβαρή αρχιτεκτονική που πιστεύω ότι ξεκίνησε με το Blade Runner. Δηλαδή δεν επηρεάσαμε απλώς ταινίες αλλά και κάποιους τύπους αρχιτεκτονικής. Και αυτή η επίδραση έχει γίνει πολύ εξελιγμένη. Το Blade Runner γέννησε έναν πολύ συγκεκριμένο τύπο βιομηχανικής ομορφιάς 9. Ridley Scott Η έλλειψη χώρου και ο υπερπληθυσμός σύμφωνα με ένα σενάριο πόλης σε κατάσταση υπερβολής, ενός ενεργειακού μπλεξίματος όπου δεν μπορείς πια να κατεδαφίσεις ένα κτήριο γιατί στοιχίζει πολύ περισσότερο από το να κατασκευάσεις ένα καινούργιο στη θέση του 10, όπως αναφέρει ο R.Scott σε συνέντευξή του, οδήγησαν σε μία εικόνα για το Los Angeles του 2019 όπως αυτή που παρουσιάστηκε προηγουμένως μία πόλη η οποία στη βάση της -κυριολεκτικά και μεταφορικά- είναι παλιά και η οποία σκεπάζεται από ένα «καπάκι» πιο πρόσφατο και υψηλής τεχνολογίας. Ο υπεύθυνος των εφέ φουτουρισμού, Syd Mead περιγράφει πώς είχε φανταστεί αυτή την πόλη του μέλλοντος: Η πόλη θα γινόταν πολύ πυκνή. Κτήρια ύψους 3.000-3.500 ποδών θα είχαν παλιά, δεκαώροφα και εικοσαώροφα κτίσματα από κάτω, να λειτουργούν ως υπηρεσιακή πρόσβαση σε αυτές τις τεράστιες υπερκατασκευές. Καλώδια και σωληνώσεις γεννητριών, εκπέμποντας αέρα και απόβλητα, θα έβγαιναν έξω από τα παλιά κτήρια γιατί αυτά ήδη υπήρχαν. Το επίπεδο των δρόμων γίνεται μία αλέα υπηρεσίας για τις υπερκατασκευές που υψώνονται επάνω 11. Η φαντασία αυτή παράγει μία αρχιτεκτονική στην ταινία η οποία εμφανίζεται ως τάση μετά το μοντέρνο. Πρόκειται για την επανάχρηση κελυφών και την μετασκευή τους ώστε να είναι λειτουργικά ενημερωμένα. Κι ενώ στην πραγματική αρχιτεκτονική της εποχής, η επανάχρηση είχε και ως σκοπό την σύνδεση με το παρελθόν και την κατασκευή μιας εικόνας ιστορίας, στην ταινία, αυτή αποσκοπούσε καθαρά στην ορθολογική εξυπηρέτηση των αναγκών ενός λειτουργικού προγράμματος. Όπως επισημαίνει ο Mead: Τα πράγματα «μετασκευάζονται» πάνω στην αλήθεια της αρχικής κατασκευής, γιατί η παλιά τεχνολογία βασισμένη σε όρους κατανάλωσης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση. Τα πράγματα πρέπει να λειτουργούν σε καθημερινή βάση και κάνεις οτιδήποτε χρειάζεται για να τα κάνεις να δουλεύουν. Οπότε αφήνεις το στυλ και γίνεται πραγματική λειτουργία. Η όλη οπτική φιλοσοφία της ταινίας έχει βασιστεί σε αυτήν την κοινωνική ιδέα 12. Έτσι, καλώδια, σωλήνες, καυστήρες, κεραίες, οθόνες, λυχνίες και κουμπιά και ό,τι άλλο μπορεί να χρειάζονται τα υποτιθέμενα παλιά κτήρια του Blade Runner για να γίνουν λειτουργικά συμβατά με τη 10. Από την ίδια συνέντευξη 11. Από συνέντευξη Mead Syd, στο ίδιο 12. Το ίδιο 9. Από συνέντευξη Ridley Scott, Πηγή:Brmovie.com, May 26, 2012

20 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 21 μελλοντική εποχή στην οποία αναφέρονται, προσαρτώνται στις όψεις. Το αποτέλεσμα είναι κάπως σαν η υπόγεια υποδομή της πόλης να ανήλθε από τα έγκατα της γης για να τα διακοσμήσει, όπως όταν οι ρίζες των φυτών μερικές φορές καταπίνουν τα ερείπια αρχαίων πολιτισμών. Τελικά, το στυλ που άφησε ο Mead για να γίνει πραγματική λειτουργία ξαναγίνεται στυλ, μία βιομηχανικού τύπου αισθητική που συναντάμε στην high-tech κατεύθυνση της μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής, με κορυφαίο παράδειγμα το Beaubourg (1977) των Renzo Piano και Richards Rogers. Μολονότι αυτή η αρχιτεκτονική έκφραση της εξωτερίκευσης των «σωθικών» του κτηρίου (ως μία ακραία διατύπωση της μοντέρνας αντίληψης «η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία»), ωθήθηκε από την αισιόδοξη σκέψη των μεταμοντέρνων αρχιτεκτόνων (π.χ. ομάδα Archigram) ότι η τεχνολογία θα επέτρεπε να λυθoύν μεγάλα κoινωνικά πρoβλήματα, το Blade Runner βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της λογικής. Εδώ, η φιλοσοφία της μετασκευής αντανακλά προβληματισμούς για την τεχνολογία και τον καταναλωτισμό, που συνάδουν με την υπερβολή της κοινωνίας του 80, δηλαδή της εποχή που γυρίστηκε η ταινία. Σύμφωνα με τον Mead, η κοινωνική θεωρία ήταν ότι το σύστημα παροχής των καταναλωτών είχε διακοπεί, και οι μεγαλύτερες των πηγών ενέργειας του συστήματος είχαν συλλεχθεί στην κορυφή από μεγάλους εταιρικούς ομίλους και διοχετευθεί στον Έξω Κόσμο. Ως αποτέλεσμα, το σύστημα διανομής των κεφαλαίων για το λαό είχε βραχυκυκλώσει. Έτσι αν είχατε ένα αυτοκίνητο, τότε θα πρέπει να το κάνετε να δουλεύει 13. Φαίνεται πάλι, δηλαδή, ότι η μητρόπολη αυτή έχει μία μεταμοντέρνα εμφάνιση που βασίζεται στις σύμφυτες με τον ύστερο καπιταλισμό ανισότητες στη διανομή του πλούτου και της τεχνολογίας. ΜΕΤΑΣΚΕΥΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ ΜΕΤΑΣΚΕΥΗ ΛΟΥΤΡΟΥ 13. Το ίδιο

22 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 23

24 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 25 Υπάρχει δυσκολία στο να γίνει κατανοητός ο χρόνος στην Ridleyville, όπως αλλιώς αποκαλούν το L.A. του Scott. Μετά τη σύντομη αυτή περιγραφή της πόλης που προηγήθηκε, ο όρος αυτός για όνομά της φαντάζει πιο ταιριαστός, αφού και η αίσθηση του τόπου έχει κάπου χαθεί μέσα στη φαντασία του δημιουργού της. Είναι μία μεγάλη πόλη με πανύψηλους ουρανοξύστες που θα μπορούσε να βρίσκεται οπουδήποτε στον κόσμο από την Νέα Υόρκη -της οποίας τις αναλογίες των δρόμων και των κτηρίων χρησιμοποίησε ο Syd Mead, ως μοντέλο προς καθ ύψος παραμόρφωση- έως το Τόκιο ή το Hong Kong. Για τη Giuliana Bruno, η έκρηξη της αστικοποίησης, αναμειγνύοντας μία φουτουριστική εμφάνιση υψηλής τεχνολογίας μέσα σε ένα πολυπολιτισμικό σενάριο, ξαναδημιούργησε τον τρίτο κόσμο μέσα στον πρώτο, [...]την Κίνα μέσα στην πόλη (China (in) town ) 15. Υπάρχουν κι άλλα μέρη του κόσμου μέσα στη Ridleyville. Από το πραγματικό Los Angeles ο Scott χρησιμοποίησε ορισμένα μόνο κτίσματα τα οποία μάλιστα ανήκουν στις αρχές του 20ου αιώνα. Σε αυτά δεν άλλαξε μόνο την εμφάνιση και το μέγεθος αλλά και τις χωρικές τους σχέσεις. Έτσι, το αστυνομικό τμήμα, που φαίνεται να στεγάζεται σε έναν ουρανοξύστη στο κέντρο της πόλης, είναι 15. Bruno Guliana, Postmodernism and Blade Runner, p.69 ΨΗΛΑ: ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ Προτιμώ μια αρχιτεκτονική πολύπλοκη και αντιφατική. Εκείνο που αγαπώ στα πράγματα είναι οι υβριδικές περισσότερο παρά οι καθαρές εκδοχές τους, τα προϊόντα του συμβιβασμού παρά της αγνότητας 14. Robert Venturi ΧΑΜΗΛΑ: CHINA TOWN 14. Robert Venturi, Complexity and Contradiction in Architecture (1966), όπως αναφέρεται στο Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.37

26 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 27 LA 2019 Ennis-Brown House LA 2009 Union Station το αποτέλεσμα της τροποποιήσης του Union Station, μιας λευκής εκκλησίας με φοίνικες στην όψη, στο δρόμο από το El Pueblo στο Los Angeles. Για το διαμέρισμα του Deckard που υποτίθεται ότι βρίσκεται στο 97ο όροφο ενός πύργου, προσπελάσιμου από ανελκυστήρα, επιστρατεύτηκε η οικία Εnnis - Brown, ένα επιβλητικό εκκεντρικό κτήριο σχεδιασμένο από τον Frank Lloyd Wright, για να αποτελέσει το εξωτερικό περίβλημα αυτού του πολυώροφου κτίσματος. Η αληθινή βίλλα είναι κάπου στο βόρειο Hollywood, σε έναν λόφο μαζί με άλλες πολυτελείς κατοικίες και είναι πολύ μακριά από αυτό το τούνελ που παρουσιάζεται να διασχίζει ο Deckard στο δρόμο για το σπίτι του. Μάλιστα, αυτό που φαντάζει ως ένας πολύ μακρύς υπόγειος διάδρομος είναι απλώς ένα ταπεινό πέρασμα το οποίο για να διασχίσει κανείς δεν χρειάζεται περισσότερο από μισό λεπτό. Τέλος, το εγκαταλελειμένο συγκρότημα στο οποίο κατοικεί ο J.F.Sebastian είναι το πασίγνωστο πλέον λόγω της ταινίας Βradbury Building, το οποίο βρίσκεται σε ένα δρόμο στο κέντρο της πόλης. To Blade Runner, λοιπόν, δεν έφερε το αληθινό Los Angeles στον κινηματογράφο, αλλά μία εντελώς καινούργια γεωγραφία, η οποία δεν βγάζει νόημα με πραγματικούς όρους. Είναι ένα συνονθύλευμα από αποσπάσματα πραγματικών πόλεων (Τimes Square στη Ν.Υόρκη, Los Angeles), καρτ-ποστάλ (άποψη του συγκροτήματος της Tyrell θυμίζει πολύ χαρακτηριστική φωτογραφία από τις πυραμίδες της Αιγύπτου το ηλιοβασίλεμα), φωτεινών επιγραφών και διαφημιστικών πινακίδων, μία παράθεση κατασκευών διαφορετικών σε χώρο και σε χρόνο, ένα αρχιτεκτονικό collage. ΣΗΜΕΡΑ ΜΕΛΛΟΝ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ σε τρεις πράξεις ΠΗΓΗ (ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ): http://media.bladezone.com/fan/herve/ontheset.php, accessed MAY 27, 2012 Bradbury Building

28 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 29 Οι συντακτικοί κανόνες έχουν καταλυθεί στη μεγαλούπολη του Scott και η αντικατάστασή τους από αυτή τη σύγχρονη και παράλληλα διαχρονική παράταξη εντάσσει τη Ridleyville μέσα στα πλαίσια αυτής της κατεύθυνσης του μεταμοντέρνου που ονομάζεται λαϊκός ή ριζοσπαστικός εκλεκτικισμός. Αυτά που αναζητά ο Robert Venturi, ο κυριότερος εκπρόσωπος του ρεύματος αυτού, βρίσκονται στο Los Angeles του 2019 μία αρχιτεκτονική περίπλοκη και αντιφατική, τα πράγματα στις υβριδικές περισσότερο παρά στις καθαρές εκδοχές τους, τα προϊόντα του συμβιβασμού παρά της αγνότητας 16. H γλώσσα του collage χρησιμοποιήθηκε από τους αρχιτέκτονες του μεταμοντέρνου, επιδιώκοντας την επανοικειοποίηση του χώρου δια της επικοινωνίας 17, βασισμένης σε σημαίνοντα που αφορούν στη συλλογική μνήμη. Στο Blade Runner, όμως, για τους ήρωες του έργου, δεν υπάρχει επανοικειοποίηση, γιατί δεν υπάρχει συλλογική μνήμη. Για την ακρίβεια δεν υπάρχει ούτε συλλογική (συνείδηση), ούτε μνήμη. Σύμφωνα με τον καθηγητή ιστορίας Will Brooker, το εκλεκτικό ανακάτεμα των τύπων και των εποχών δημιουργεί μια ρευστή, μετατοπισμένη, «διαρρέουσα» πόλη, στην οποία οι χαρακτήρες δυσκολεύονται να πιαστούν από την ιστορία και την ταυτότητα και αρνούνται κάθε κοινωνικό δεσμό ή συναδελφικότητα 18, ενώ η μνήμη όπως προστάζει το σενάριο- έχει γίνει απαλλοτριώσιμη και ο χώρος του μυαλού έχει εποικιστεί από διάφορες τεχνολογίες καταγραφής και αναπαραγωγής 19. Ο Jean Baudrillard επιμένει ότι oι μάζες φαίνεται ότι αρνούνται να συντελέσουν στη διάσωση του νοήματος μέσα σε μια κοινωνία όπου το ομοίωμα έχει καταργήσει το νόημα. Αναπαράγουν τη λογική του συστήματος, αντανακλώντας στον καθρέφτη το νόημα χωρίς να το απορροφούν 20. Τόσο οι κάτοικοι όσο και η πόλη κτίζουν τους εαυτούς τους απλώς από εικόνες 21 και η Ridleyville μοιάζει να βρίσκεται σε μια κατάσταση νευρικής κρίσης 22. 16. Robert Venturi, Complexity and Contradiction in Architecture (1966), όπως αναφέρεται στο Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.37 17. Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.25 18. Brooker Will, The Blade Runner Experience The Legacy of a Science Fiction Classic, p.7 19. Jarvis Brian, Postmodern Cartographies: The Geographical Imagination in Contemporary American Culture, σελ 150 20. Αναφέρεται στο Μουτσόπουλος Θανάσης, «το ανεξέλεγκτο κατοικείν» που περιλαμβάνεται στο Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.88 21. Τόσο ο Deckard όσο και η Rachel αναπαράγουν ήρωες των film noir. 22. Στο ίδιο 16. Robert Venturi, Complexity and Contradiction in Architecture (1966), όπως αναφέρεται στο Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.37 17. Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.25 18. Brooker Will, The Blade Runner Experience The Legacy of a Science Fiction Classic, p.7 19. Jarvis Brian, Postmodern Cartographies: The Geographical Imagination in Contemporary American Culture, σελ 150 20. Αναφέρεται στο Μουτσόπουλος Θανάσης, «το ανεξέλεγκτο κατοικείν» που περιλαμβάνεται στο Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, σελ.88 21 22. Το ίδιο

30 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 31 Για άλλη μία φορά με το θέμα της συμπίεσης του τόπου και του χρόνου βρισκόμαστε μπροστά σε καθαρά μεταμοντέρνους προβληματισμούς. O Fredric Jameson στο δοκίμιό του Postmodernism or the Cultural Logic of Late Capitalism υποστηρίζει ότι η μεταμοντέρνα συνθήκη χαρακτηρίζεται από μια σχιζοφρενική προσωρινότητα και από ένα χωρικό collage. Η έννοια της σχιζοφρένειας που υιοθετεί ο Jameson είναι βασισμένη στο έργο του Jacques Lacan και μπορεί να οριστεί ως η κατάρρευση των σχέσεων ανάμεσα στα σημαίνοντα, μια αποτυχία πρόσβασης στο Συμβολικό. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με το collage που έχει ως πρόθεση την αισθητική αποσπασμάτων τραβηγμένων στα όριά τους μία εξάλειψη των βασικών ορίων και διαχωρισμών, μία διαδικασία διάβρωσης των διακρίσεων. Σχιζοφρενική χρονικότητα εμπεριέχεται και στην έννοια της μετασκευής κατά Syd Mead που αναλύθηκε προηγουμένως. Όταν αναφέρει ότι η παλιά τεχνολογία βασισμένη σε όρους κατανάλωσης δεν μπορεί να ανταποκριθεί στη ζήτηση 24 υπονοεί την ανάγκη για ανακύκλωση βασισμένη σε μία παρακμή, η οποία, κατά τη Guliana Bruno, είναι αποτέλεσμα της επιτάχυνσης του εσωτερικού χρόνου της παραγωγής, μιας διαδικασίας χαρακτηριστικής της μεταβιομηχανικής εποχής, της κοινωνίας του ύστερου καπιταλισμού. Το σύστημα δουλεύει μόνο όταν παράγονται απόβλητα και η συνεχής αποβολή τους είναι ένα ενδεικτικό στοιχείο της καλής λειτουργίας του. Τα απόβλητα υπονοούν την παραγωγή τους, την κίνηση και την ανάπτυξη της διαρκούς αυξανόμενης ταχύτητας. Η μεταβιομηχανική κοινωνία ανακυκλώνει και άρα χρειάζεται τα σκουπίδια της 25. Η μεταμοντέρνα αισθητική του Blade Runner είναι, λοιπόν, το αποτέλεσμα της ανακύκλωσης, της διάχυσης των στρωμάτων, των διακεκομμένων σημαινόντων, της έκρηξης των ορίων και της διάβρωσης. Η ασύνδετη χρονικότητα των Ρεπλίκων και η πόλη collage είναι αποτέλεσμα της μεταμοντέρνας, μεταβιομηχανικής συνθήκης όλα φθείρονται, όλα γίνονται σκουπίδια. «Επιταχυμένη εξασθένηση», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ήρωας της ταινίας J.F.Sebastian που, έχοντας την εμφάνιση ηλικιωμένου, αν και μόνο 25 ετών, αποτελεί την ενσάρκωση αυτής της συνθήκης. H αύξουσα ταχύτητα της ανάπτυξης και της παραγωγής προκαλεί την ελαχιστοποίηση των αποστάσεων, του χώρου ανάμεσα, της διάκρισης. Ο χρόνος και ο ρυθμός μειώνονται και στο αποκορύφωμα υπάρχει απόσυρση. Τα πράγματα παύουν να λειτουργούν και η ζωή σταματά ακόμη και αν δεν έχει τελειώσει. Το Los Angeles του 2019 είναι μία μεταβιομηχανική πόλη και είναι μία πόλη απομειναρίων. 26 24. Από συνέντευξη Syd Mead Πηγή: Brmovie.com, May 26, 2012 25. Bruno Guliana, Postmodernism and Blade Runner, p.73 26. Το ίδιο Accelerated decrepitude / Επιταχυμένη εξασθένηση 23 23. Ατάκα του J.F.Sebastian από την ταινία BLADE RUNNER DIRECTOR S CUT, 1991

32 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 33 Συνοψίζοντας, στο Blade Runner, κάτω από το πολύ συγκεκριμένο προσδιορισμό Los Angeles 2019, έχει παραχθεί μία αρχιτεκτονική που έχει χάσει τη συνάφεια και τη μοναδικότητα της να ορίζει μέρη, πολιτισμούς και εποχές. Εδώ, δεν σκιαγραφείται το μέλλον μίας πόλης αλλά περισσότερο το φάντασμα μιας περασμένης φαντασίας. Ο κόσμος της ταινίας δεν είναι ένας χωροχρόνος που θα έρθει αλλά ένας χωροχρόνος που θα έχει υπάρξει. Το μέλλον είναι το σήμερα και το σήμερα έχει παραμορφωθεί σε ένα ατελές -και με τις δύο σημασίες- μέλλον 27. Αυτή η περασμένη φαντασία θα μπορούσε να ειπωθεί πως αποτελεί την εικονογράφηση του «δύσκολου όλου» του Robert Venturi, μιας αρχιτεκτονικής εμπειρίας, η οποία σε αντίθεση με το μοντέρνο, μπορεί να περιέχει ασχήμια, φθορά, κοινοτυπία, εγκατάλειψη, λιτότητα, μαζί με την κάποια τύπου βιομηχανική ομορφιά 28, την πρόοδο, την πρωτοτυπία, τον υπερπληθυσμό και την υπερβολή. Κατά τον Mike Davis, αυτή η επικράτηση μορφών της αντίθεσης συγκαταλέγει τη Ridleyville στα μεταμοντέρνα αστικά τοπία 29. Τελικά, η «ετερότητα» που θέτει η αρχιτεκτονική αισθητική της ταινίας γίνεται αντιληπτή μόνο με όρους παρακμής και μεγέθους, σε έναν χώρο που αποτελεί τη δυστοπία της Ακτινοβόλας πόλης του Le Corbusier. Πρόκειται για μια ιδιόμορφη ουτοπική στρατηγική, μία παραγωγική καταστροφή της ιδεολογίας του μοντερνισμού η οποία στρέφει το σχέδιο εναντίον του σχεδίου και τη φαντασία εναντίον της φαντασίας μέχρι το όλο συγκρότημα να απομακρυνθεί από τις ρίζες του και να δώσει χώρο για αναθεώρηση των μετα-αφηγήσεων που μας τοποθετούν στον ύστερο καπιταλισμό 30, δηλαδή κοντά στη σύγχρονη αστική ζωή. Η επιτυχία του Blade Runner στη δημιουργία ενός τόσο περίπλοκα ρεαλιστικού οράματος για την πόλη του Los Angeles έγκειται ακριβώς στο ότι οι δημιουργοί της ταινίας απλώς ενίσχυσαν πιθανότητες που ήδη υπήρχαν. Όπως δήλωσε και ο ίδιος ο Ridley Scott προσπάθησε να το κατασκευάσει όσο αληθινό μπορούσε. Πρόκειται για ένα απτό μέλλον, όχι τόσο εξωτικό ώστε να είναι απίστευτο... κάτι σαν το σήμερα μόνο λίγο παραπάνω 31. 27. Clarke David B., The Cinematic City, p.141 28. Από τη συνέντευξη του Ridley Scott, Πηγή:Brmovie.com, May 26, 2012 29. Jarvis Brian, Postmodern Cartographies: The Geographical Imagination in Contemporary American Culture, σελ 147 30. Το ίδιο 31. Από την ίδια συνέντευξη

34 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 35 Βιβλιογραφία 1. Τουρνικιώτης Παναγιώτης, Ιστορία και Θεωρία 6: η σύγχρονη εποχή_κριτικη ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, E.M.Π., Αθήνα, 2007 Ηλεκτρονική βιβλιογραφία 1. Berger Arthur Asa, The Portable Postmodernist, The Altamira Press, 2003. http://books.google. gr/books?id=zgsxqlnhj4c&pg=pt105&dq=blade+runner+postmodernism&hl=el&sa=x&ei=hqd1tz KMzY4QTV8SCBw&ved=0CDkQ6AEwAg#v=onepage&q=blade%20runner%20postmodernism&f=false accessed June 19, 2012 2. Brooker Will, The Blade Runner Experience The Legacy of a Science Fiction Classic, Waltflower Press, Great Britain, 2005. http://books.google.gr/books?id=ke0xebs2keqc&pg=pa191&dq=bl ade+runner+postmodernism&hl=el&sa=x&ei=hqd1tzkmzy4qtv8scbw&ved=0cc4q6aewaa#v=one page&q=blade%20runner%20postmodernism&f=false accessed May 27, 2012 3. Clarke David B., The Cinematic City, Routledge, 1997. http://books.google.gr/books?id=wtko8_ reheic&pg=pa146&dq=blade+runner+postmodernism&hl=el&sa=x&ei=sq_1t4iobdck4gspp9l9&ve d=0cfeq6aewbjgk#v=onepage&q=blade%20runner%20postmodernism&f=false accessed June 21, 2012 4. Duvall John Noel, Productive Postmodernism: Consuming Histories and Cultural Studies, State University of New York Press, 2002. http://books.google.gr/books?id=piamisffxxsc&pg=pa125&dq= blade+runner+postmodernism&hl=el&sa=x&ei=hqd1tzkmzy4qtv8scbw&ved=0cfeq6aewbg#v=o nepage&q=blade%20runner%20postmodernism&f=false accessed June 19, 2012

36 BLADE RUNNER H METAMONTEΡΝΑ ΕΚΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ 37 5. Fortin David T., Architecture and Science-Fiction Film: Philip K. Dick and the Spectacle of Home, Ashgate, 2011 http://books.google.gr/books?id=ngrsyqnlgxic&pg=pa50&dq=blade+runner+postmodernism& hl=el&sa=x&ei=q7x1t5cqhyj14qsovlhxbg&ved=0cguq6aewctgu#v=onepage&q=blade%20runner%20postmodernism&f=false accessed May26, 2012 6. Jarvis Brian, Postmodern Cartographies: The Geographical Imagination in Contemporary American Culture, St. Martin s Press, 1998. http://books.google.gr/books?id=dedxe1o-25sc&pg=pa139&dq=blade+runner+postmodernism &hl=el&sa=x&ei=hqd1t--zkmzy4qtv8-scbw&ved=0cfcq6aewbw#v=onepage&q=blade%20runner%20postmodernism&f=false Ιστοσελίδες: 1. http://artect.net/?p=378 2. Fredric Jameson Postmodernism: high culture and popular culture the case of Bonaventure hotel http://culturalstudiesnow.blogspot.gr/2011/05/fredric-jameson-postmodernism-high.html accessed June 20, 2012 3. http://artect.net/?p=378 accessed June 20, 2012 7. Kerman Judith B., Retrofitting Blade Runner: Issues in Ridley Scott's Blade Runner and Phillip K. Dick's Do Androids Dream of Electric Sheep?, The University of Wisconsin Press, 1997. http://xroads.virginia.edu/~drbr2/kerman.pdf accessed May 26, 2012 8. McHale Brian, Constructing Postmodernism, Routledge, 1992. http://books.google.gr/books?id=kbxncnpgb9ic&pg=pa229&dq=blade+runner+postmodernism& hl=el&sa=x&ei=hqd1tzkmzy4qtv8scbw&ved=0cesq6aewbq#v=onepage&q=blade%20runner%20 postmodernism&f=false accessed June 19, 2012 9. Soja Edward W., Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory, Verso, 1985. http://books.google.gr/books?id=xrmasyfloq8c&printsec=frontcover&dq=8.%09soja+edwa rd+w.,+postmodern+geographies:+the+reassertion+of+space+in+critical+social+theory,+verso,+1985&hl=el&sa=x&ei=_rx1t_fndnd04qsoveiebw&ved=0cc4q6aewaa#v=onepage&q&f=false accessed June 20, 2012 10. Wheale Nigel, The Postmodern Arts: An Introductory Reader, Routledge, 1985. http://books.google.gr/books?id=znsephazksac&pg=pr15&dq=9.%09wheale+nigel,+the+post modern+arts:+an+introductory+reader&hl=el&sa=x&ei=vbb1t_vyeejl4qtf6bnvbg&ved=0cc4q6ae waa#v=onepage&q=9.%09wheale%20nigel%2c%20the%20postmodern%20arts%3a%20an%20introductory%20reader&f=false accessed June 20, 2012 Ηλεκτρονική αρθρογραφία 1. Bruno Guliana, Postmodernism and "Blade Runner", October, Vol. 41. (Summer, 1987), pp.61-74. http://links.jstor.org/sici?sici=01622870%28198722%2941%3c61%3arcpa%22r%3e2.0.c O%3B2U accessed May 27, 2012 2. Friedman Ira, Blade Runner Souvenir Magazine: Official Collectors Magazine, Reprinted online at Brmovie.com, accessed May 26, 2012 3. Round Tony, The Architecture of Blade Runner: Collage and Contradiction in a Vision of the Future, University of Waterloo, 1998. http://www.architecture.uwaterloo.ca/faculty_projects/terri/pdf/blade_runner_rev.pdf accessed May 27, 2012 4. Teffer Kevin, Blade Runner, www.brmovie.com/analysis/ Postmodern_Memories, accessed May 27, 2012