ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία

Transcript

1 ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κουσερή Γεωργία Φιλόλογος Δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΚΕΡΚΥΡΑ ΜΑΙΟΣ 2017

2 Περιεχόμενα της παρουσίασης Το ιστορικό ερώτημα Το ιστορικό ερώτημα στη διδασκαλία της ιστορίας σε σχέση με την επιστημονική προσέγγιση Παρουσιάζοντας ένα παράδειγμα Συμπεράσματα

3 Το ιστορικό ερώτημα «Η ερώτηση είναι ένα προαπαιτούμενο στοιχείο τόσο για τη διαμόρφωση βασικής γενικής ιστορικής γνώσης και τη διατύπωση θεμάτων προς διερεύνηση, στην αρχή της ιστορι κής εργασίας, όσο και για τον έλεγχο των πηγών, των μαρτυριών και των ιστορικών υποθέσεων ή συμπερασμάτων σε όλη την ερευνητική διαδικασία. Επιπλέον, κατά την ολοκλήρωση του ιστορικού έργου, η ιστορική σκέψη καταλήγει στη διατύ πωση νέων ιστορικών ερωτήσεων. Επομένως, η ερώτηση μπορεί να θεωρηθεί ως ένα θεμελιώδες ειδικό χαρακτηριστικό της ιστορικής σκέψης» (Νάκου, 2000:49-50).

4 Ποιο μπορεί να είναι το θεωρητικό πλαίσιο που μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά σε σχέση με το ιστορικό ερώτημα;

5 «Επιστημονική προσέγγιση» (disciplinary approach) (Lee, 2005, 2011)

6 Ζητούμενα της επιστημονικής προσέγγισης Γνώση περιεχομένου Ανάπτυξη ιστορικής σκέψης

7 Γνώση περιεχομένου Γεγονότα, καταστάσεις, προσωπικότητες, ημερομηνίες Έννοιες περιεχομένου (πχ. βασιλιάς, δημοκρατία, μοναρχία, εμπόριο)

8 Ανάπτυξη ιστορικής σκέψης Προϋπάρχουσες ιδέες και παρανοήσεις των μαθητών Έννοιες δευτέρου βαθμού σε σχέση με τη γνώση περιεχομένου Δεξιότητες Στάσεις (Lee, 2005)

9 Έννοιες δευτέρου βαθμού: είναι έννοιες που χρησιμοποιούνται από τους ιστορικούς στη μελέτη της ιστορίας σε σχέση με τη γνώση περιεχομένου Έννοια της ιστορικής μαρτυρίας Ιστορική σημασία/σημαντικότητα Αλλαγή και συνέχεια Αιτίες και συνέπειες Ιστορική προοπτική/ενσυναίσθηση Ηθική διάσταση των ερμηνειών της Ιστορίας (Lee, Seixas 2006)

10 Σύμφωνα με τον Vansledright (2011), τα ερωτήματα προβάλλουν την κατανόηση του παρελθόντος με διαφορετικό τρόπο, δηλαδή σχετικοποιούν, ως επιστημονικό εργαλείο, το «αντικειμενικό» παρελθόν. Υπάρχει, βέβαια, σε αυτή την περίπτωση ο κίνδυνος της απόλυτης σχετικοποίησης ο οποίος, ωστόσο, μπορεί να ξεπεραστεί χρησιμοποιώντας ως κριτήρια για την προσέγγιση του παρελθόντος τις δευτέρου βαθμού έννοιες, (όπως «αιτιότητα, αλλαγή και συνέχεια, πρόοδος και παρακμή» κ.α.).

11 Ο Seixas (2006) προτείνει την ακόλουθη σύνδεση εννοιών δευτέρου βαθμού και ιστορικών ερωτημάτων

12 ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Η έννοια της ιστορικής πηγής Α) οι μαθητές διερευνούν πηγές που απαντούν στις ιστορικές τους ερωτήσεις Β) Συγκρίνουν απόψεις των πηγών που μελετούν. Γ) Υποθέτουν το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να απαντηθεί από τις πηγές που μελετούν Δ) χρησιμοποιούν πηγές για να δομήσουν ένα επιχείρημα ή μία αφήγηση. Ποιες ερωτήσεις θα υπέβαλες στην πηγή με σκοπό να απαντήσεις στο ερευνητικό ερώτημα; Τι μπορεί και τι δεν μπορεί να απαντηθεί από τις πηγές που μελετάς;

13 ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Σημασία/ σημαντικότητα: Α) να κατανοούν πώς ένα γεγονός ή πρόσωπο ή μια καινοτομία είναι σημαντική και πώς ενσωματώνεται στην μεγάλη αφήγηση Β) να εξηγούν πώς η ιστορική σημασία διαφοροποιείται μέσα στο χρόνο και από ομάδα σε ομάδα. Επέλεξε τα πιο «σημαντικά» γεγονότα/ πρόσωπα/ αποτελέσματα. Εξήγησε γιατί είναι σημαντικά; Αναγνώρισε και εξήγησε διαφορές στη σημασία της έννοιας... στο πέρασμα του χρόνου από ομάδα σε ομάδα.

14 ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Συνέχεια και αλλαγή Α) να κατανοούν ότι οι αλλαγές στην ιστορία είναι ακούσιες και εκούσιες και ακολουθούν ποικίλες πορείες και ρυθμούς. Β) να κατανοούν ότι οι αλλαγές της ιστορίας είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που συντελούνται στην καθημερινή ζωή των μαθητών (αφορούν θεματικές και όχι μόνο γεγονότα). Η ιστορία λειτουργεί, επίσης, με την έννοια της ασυνέχειας (την απουσία της αλλαγής). Γ) να αναγνωρίζουν ότι η πρόοδος και η παρακμή μπορεί να διαφοροποιούνται κάτω από διαφορετικές οπτικές και σκοπούς. Τοποθετήστε μια σειρά από φωτογραφίες σε χρονολογική σειρά και προσπαθήστε να αιτιολογήσετε γιατί τις βάλατε σε αυτή τη σειρά; Συγκρίνετε δύο (ή περισσότερες) πηγές από διαφορετικές ιστορικές περιόδους και εξηγήστε τι έχει αλλάξει και τι έχει μείνει ίδιο στη διάρκεια του χρόνου;

15 ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Αίτια και συνέπειες Α) να κατανοούν ότι οι αιτίες προκύπτουν από αλληλοσχετιζόμενα γεγονότα, καταστάσεις και διαδικασίες και όχι από γεγονότα σε μία γραμμική σειρά. (δηλ. στην περίπτωση αυτή ενδιαφέρουν οι σχέσεις γεγονότων και η επιλογή αυτών σε μία κατάσταση) Εξέτασε ένα καθημερινό γεγονός τα αίτια και τις συνέπειές του. Εξέτασε ένα ιστορικό γεγονός και τους διαφορετικούς τύπους αιτίων (οικονομικά, πολιτικά, πολιτιστικά κλπ.). Τι διαφορές παρατηρείς; Εξέτασε κίνητρα, προθέσεις, τα αίτια και τις συνέπειες για το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, στο ιστορικό του πλαίσιο. Σχηματοποίησε τα αίτια και τις συνέπειες. Πώς θα εξηγούσαν οι άνθρωποι τότε τις αιτίες και πώς διαφέρει αυτό από το πώς θα το εξηγούσαμε εμείς σήμερα;

16 ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ιστορική προοπτική/ ενσυναίσθηση Α) να αναγνωρίζουν τις διαφορετικές ιδέες και πεποιθήσεις που είχαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής στο ιστορικό τους πλαίσιο. Β) εάν καταλάβουν τους στόχους και τις προθέσεις τους θα είναι ικανοί να καταλάβουν και τις πράξεις τους. Γράψε ένα γράμμα/ ημερολόγιο/αφίσα βασισμένο στην μελέτη των πηγών που μελέτησες. Σύγκρινε πηγές από διαφορετικές οπτικές σχετικά με το υπό μελέτη ιστορικό γεγονός. Ποιες διαφορές παρατηρείς;

17 ΕΝΝΟΙΑ ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ηθική διάσταση των ερμηνειών της ιστορίας Α) να αξιολογούν τις πράξεις των ανθρώπων του παρελθόντος, κατανοώντας το ιστορικό τους πλαίσιο Β) Να χρησιμοποιούν ιστορικές αφηγήσεις για να εκφράζουν κρίσεις για αντίστοιχες καταστάσεις του παρόντος Εξέτασε ένα σημερινό γεγονός και το ιστορικό του υπόβαθρο και απάντησε: Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτού του γεγονότος για τις ζωές μας σήμερα; Εξέτασε ένα συγκρουσιακό γεγονός στο παρελθόν, εξέτασε ποιες οπτικές του υπάρχουν στο παρόν και εξήγησε πώς μπορεί να μας διδάξει σήμερα;

18 Παρουσιάζοντας ένα παράδειγμα

19 Ελληνικό εστιατόριο στο Πίτσμπουργκ το Σερβίρει έγχρωμους πελάτες τρεις δεκαετίες πριν το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων ξεσπάσει στη χώρα. Φωτογράφος, άγνωστος. (Πηγή: afieromata/h-metanasteyshtwn-ellhnwn-stis-hpa-mesaapo-10-istorikakare html)

20 Ερευνητικό ερώτημα: Η έννοια της μετανάστευσης αρχές 20ου αιώνα Ποιες ερωτήσεις θα υπέβαλες στην πηγή με σκοπό να απαντήσεις στο ερευνητικό σου ερώτημα; Τι λειτουργεί ως διαχωριστικό στοιχείο στην φωτογραφία; Ποιους διαχωρίζει; Παρατηρείτε κάτι ανατρεπτικό για την εικόνα της εποχής εκείνης; Από τη διακόσμηση απουσιάζει πλήρως το ελληνικό στοιχείο. Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι συμβαίνει; Τι μπορεί και τι δεν μπορεί να απαντηθεί ειδικότερα από μια φωτογραφία, ως ιστορική μαρτυρία; «Σε ποια από τις δύο ομάδες ανήκε ο φωτογράφος και επομένως ποια ομάδας την οπτική παρουσιάζει η συγκεκριμένη φωτογραφία; Ποιος τη διέσωσε και γιατί; Μια μόνο φωτογραφία αρκεί για τη μελέτη της συγκεκριμένης περιόδου;».

21 Γιατί η σκηνή που αποτυπώνεται στη συγκεκριμένη φωτογραφία είναι ιστορικά σημαντική; Πώς αυτά τα πρόσωπα ενσωματώνονται στη μεγάλη ιστορική αφήγηση και την αλλαγή που επέφερε η μετανάστευση για τους περισσότερους ανθρώπους; Πώς η ιστορική σημασία της μετανάστευσης διαφοροποιείται μέσα στο χρόνο και από ομάδα σε ομάδα; Εξήγησε γιατί η μετανάστευση Ελλήνων στο εξωτερικό ήταν ένα σημαντικό γεγονός για την ελληνική αλλά και την αμερικανική κοινωνία των αρχών του 20 ου αιώνα; πώς έχουν αλλάξει οι ζωές των ανθρώπων από τις αρχές του 20 ου αιώνα έως σήμερα

22 Πώς έχουν αλλάξει οι ζωές των ανθρώπων από τις αρχές του 20 ου αιώνα έως σήμερα ; «Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη σε βόρεια ή νότια πολιτεία της Αμερικής; Μήπως οι εικονιζόμενοι στο μπαρ μπροστά και πίσω από τη μπάρα είναι θύματα του ρατσισμού τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο;» Πώς ο ρατσισμός ξεπεράστηκε για μετανάστες και εγχρώμους στο πέρασμα του χρόνου; Πώς μπορεί να υπάρχει διαφοροποίηση στο θέμα του ρατσισμού στη σύγχρονη εποχή;

23 Σχηματοποίησε τα αίτια και τις συνέπειες του φαινομένου. (Γιατί; Για ποιο λόγο;) Αναγνώρισε και εξήγησε διαφορές στη σημασία της έννοιας της μετανάστευσης στο πέρασμα του χρόνου από ομάδα σε ομάδα. Τι έχει αλλάξει και τι έχει μείνει ίδιο στη διάρκεια του χρόνου; Πώς θα εξηγούσαν οι άνθρωποι τότε τις αιτίες και πώς διαφέρει αυτό από το πώς θα το εξηγούσαμε εμείς σήμερα; Πώς έζησαν, το τι ένιωθαν οι άνθρωποι αυτοί τότε; Πώς ενσωματώθηκαν σε εκείνες τις κοινωνίες, πώς αντιμετώπισαν τις καθημερινές δυσκολίες επιβίωσης, επαγγέλματος αλλά και του ρατσισμού ; Γράψε ένα γράμμα/ ημερολόγιο/αφίσα βασισμένο στην μελέτη των πηγών που μελέτησες. Το φαινόμενο της μετανάστευσης, ως συγκρουσιακό γεγονός στο παρελθόν: ποιες οπτικές του υπάρχουν στο παρόν και πώς μπορεί να μας διδάξει σήμερα».

24 Συμπεράσματα Παραφράζοντας τον Seixas (2006) η μελέτη μιας οπτικής μαρτυρίας, ο διαλεκτικός τρόπος διερεύνησης των πηγών του παρελθόντος και των ιστορικών ερωτημάτων μας στο παρόν, συνδεδεμένων, ωστόσο, με τις έννοιες δευτέρου βαθμού που προτείνει η «επιστημονική προσέγγιση» συνιστούν μια ουσιαστική ιστορική διερεύνηση. Διδάσκοντας τους εφήβους ιστορία με χρήση των ιστορικών ερωτημάτων η ιστορία δεν γίνεται απλά ενδιαφέρουσα αλλά μια επιστήμη με νόημα γι αυτούς.

25 σας ευχαριστώ!