ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Τμήμα Βιοϊατρικών Επιστήμων Εαρινό εξάμηνο 2018-19 Μάθημα «Εισαγωγή στις Βιοϊατρικές Επιστήμες» Παράδοση 13/05/2019 Διδάσκουσα: Κατερίνα Βλαντώνη, Συμβασιούχος Διδάσκουσα ΕΣΠΑ Email: avlantoni@uniwa.gr Eclass: https://eclass.uniwa.gr/courses/bisc139/
Η ανάπτυξη «τεχνολογιών της έμβιας ύλης» Σύγγραμμα: H. Landecker (2007/2017), Η καλλιέργεια της ζωής στο εργαστήριο, Πώς τα κύτταρα έγιναν τεχνολογία (Culturing life, How cells became technologies). Angelus Novus. Μέσα από την προσέγγιση της Hannah Landecker θα εξετάσουμε με ποιους τρόπους η έμβια ύλη έγινε τεχνολογική ύλη, και αποδεκτή ως τέτοια, σε ένα εύρος εφαρμογών. Θα παρακολουθήσουμε επεισόδια από την ιστορία της ιστοκαλλιέργειας κατά τον 20 ο αιώνα.
Η καλλιέργεια των κυττάρων in vitro Αποσωματοποιημένη μορφή ζωής: η αυτονομία των κυττάρων σε σχέση με το σώμα. Είναι η μετάβαση από το in vivo στο in vitro, η οποία είχε ως επακόλουθο την ένωση της οπτικοποίησης, της απομόνωσης και της καλλιέργειας των ιστών. Ο ιστός από το σώμα μεταφέρθηκε σε ένα γυάλινο δοχείο, μπορούσε να ζει έξω από το σώμα, να γίνει ορατός και αυτόνομος.
Η πλαστικότητα των έμβιων όντων (και της ζωής): η δυνατότητα μεταβολής και διατήρησης της μεταβολής αυτής. Δυνατότητα τροποποίησης της έμβιας ύλης, χωρίς την αποσύνθεσή της. Δυνατότητα ή ικανότητα μεταβολής ή τροποποίησης ενός βιολογικού φαινομένου. Η μεταβολή μπορεί να πραγματοποιείται εντός του φυσιολογικού εύρους στο οποίο κυμαίνεται το φαινόμενο ή να αποτελεί αλλαγή κατάστασης. Αναδιαμόρφωση του έμβιου όντος: χειραγώγηση της μορφής της ζωής. Βιολογική πλαστικότητα: εύπλαστη, απρόβλεπτη έμβια ύλη μια μορφή πρακτικής
Παντοτινή ζωή Η εμπειρική διερεύνηση της έννοιας της αθανασίας, ένα απτό αντικείμενο της έρευνας στο πεδίο της βιολογίας. Αυτή η χωρική αναδιοργάνωση που επιτεύχθηκε με την αυτονομία των κυττάρων, την απελευθέρωση τους από τα όρια του αρχικού οργανισμού, φαινόταν να απελευθερώνει τα κύτταρα και από την περιορισμένη διάρκεια ζωής του σώματος.
Η Landecker δίνει έμφαση στην ανάπτυξη της ιστοκαλλιέργειας σε σχέση με την ιολογία, με επίκεντρο τις δεκαετίες του 1940 και 1950, και όπως γράφει «την επακόλουθη μετατροπή του ανθρώπινου ιστού σε υλική βάση για την έρευνα και την παραγωγή θεραπευτικών υλικών, όπως τα εμβόλια. Η αναδιαμόρφωση του ρόλου του ανθρώπινου ιστού στη βιολογία και την ιατρική ήταν μια στροφή προς την κατανόηση των ανθρώπινων ιστών ως μιας δυνητικά παραγωγικής τεχνολογίας».
Ιστοκαλλιέργεια και ιολογία Προσπάθειες να καλλιεργηθούν ιοί σε ιστούς: να αναπτυχθούν ιοί σε κυτταροκαλλιέργεια, προκειμένου να μελετηθεί περαιτέρω η δράση των ιών. Σημείο τομής μεταξύ της εργασίας στην ιστοκαλλιέργεια, για τον έλεγχο της κυτταρικής ζωής μέσα στο χρόνο, και νέων ερωτημάτων και προβλημάτων, όπως η παραγωγή ιών έξω από το σώμα.
Η ανάλυση της Landecker εστιάζει στο ότι ένα σύνολο ερευνητικών και πειραματικών προσπαθειών αφορούσε τη δημιουργία ενός ζωντανού ανθρώπινου ερευνητικού αντικειμένου, που δεν θα ήταν άνθρωπος, αλλά ανθρώπινο υλικό με αρκετή διάρκεια ζωήςώστε να αναπτυχθούν οι ιοί. [έναντι και των εναλλακτικών επιλογών την εποχή εκείνη]
Ευρύτερες μεταβολές στις επιστήμες της ζωής Τυποποίηση μεθόδων / Υποδομές Βιομηχανική παραγωγή και διακίνηση υλικών και εξοπλισμού Χρηματοδότηση και οργάνωση της έρευνας διασύνδεση με τη βιομηχανία και την εμπορική εκμετάλλευση. Η έρευνα προχωρά παράλληλα με την αναπαραγωγή του επαγγέλματος (ιατρικές σχολές/βιολογία). Κ. ΒΛΑΝΤΏΝΗ - 'ΘΈΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΊΑΣ' 9
Ευρύτερες μεταβολές κατά τις δεκαετίες του 40 & 50 στην ιστοκαλλιέργεια Δικτύωση των ερευνητών - τυποποίηση της μεθόδου: 1946, εθνική συνάντηση που υποστηριζόταν από το National Research Council (την Επιτροπή Ανάπτυξης του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας, συμβουλευτικού οργάνου για την έρευνα στην Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου): Επιτροπή για την Ιστοκαλλιέργεια 1949: Ένωση για την Ιστοκαλλιέργεια (Tissue Culture Association, TCA) Εκπαίδευση, εγχειρίδιο και βιβλιογραφία Ανάπτυξη του κλάδου της ιστοκαλλιέργειας: Τυποποίηση Βιομηχανική παραγωγή υλικών και προϊόντων από εταιρίες Κ. ΒΛΑΝΤΏΝΗ - 'ΘΈΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΉΜΗΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΊΑΣ' 10
Μελέτη του κυττάρου ευρύτερες μεταβολές στην υποδομή Κλωνοποίηση του κυττάρου (1948). Καθορισμένα μέσα για τις καλλιέργειες: προσδιορισμός των θρεπτικών υλικών. Διατήρηση της έμβιας ύλης σε κατάσταση τεχνητής αναστολής των ζωτικών λειτουργιών (κατάψυξη και απόψυξη). Δημιουργία πολλών ζωικών και ανθρώπινων κυτταρικών σειρών, από τη δεκαετία του 50 και έπειτα.
Όπως σχολιάζει η Landecker, τα κύτταρα αυτά, της πρώτης ανθρώπινης κυτταρικής σειράς, τα κύτταρα της Λακς, βρέθηκαν στο εργαστήριο, στην έρευνα, όπως και άλλοι ιστοί, αλλά αυτό ήταν ένα εργαστήριο που είχε ως κεντρικό στόχο να μιμηθεί τις λειτουργείες του σώματος σε τέτοιο βαθμό ώστε τα ανθρώπινα κύτταρα να μπορούν να αναπτυχθούν έξω από το σώμα και να χρησιμοποιούν αντί αυτού σε πειράματα.
Ευρύτερα ερωτήματα Η ιστορία των τεχνολογιών της έμβιας ύλης, η θεώρηση της έμβιας ύλης ως τεχνολογικής ύλης: Πώς κατέληξε να είναι αποδεκτή ως τέτοια; Βρίσκεται πλέον παντού σε εργαστήρια ερευνητικά, σε φαρμακευτικές εταιρίες, σε διαγνωστικά εργαστήρια. Η Landecker υποστηρίζει ότι η επιστημονική, τεχνολογική και οικονομική παραγωγικότητα της έμβιας ύλης βασίζεται στην παραγωγική και αναπαραγωγική ικανότητα των κυττάρων να πολλαπλασιάζουν τον εαυτό τους, παράγοντας ταυτόχρονα μεγάλες ποσότητες βιολογικών υλικών ένζυμα, αντισώματα, DNA, RNA, ιούς. Το κύτταρο συνιστά μια οικονομική οντότητα, που μπορεί να πατενταριστεί και να είναι παραγωγική.
Περιπτώσεις / Παραδείγματα - Διαθεσιμότητα βιολογικού υλικού / Βιοτεχνικός μετασχηματισμός της έμβιας ύλης - Διαχείριση του αίματος - Βλαστοκύτταρα -