ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ

1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΗΜΕΡΙΔΑ «Οι υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο» ΤΡΙΤΗ 18 ΙΟΥΝΙΟΥ 2019

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 12:00 12:30 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ Γιώργος Στασινός, Πρόεδρος ΤΕΕ Κωστής Σταμπολής, Εκτελεστικός Δ/ντής ΙΕΝΕ 12:30 14:00 Ενότητα Α ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ Προεδρεύων: Κωστής Σταμπολής, Εκτελεστικός Δ/ντής ΙΕΝΕ Γιάννης Μπασιάς, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ) Ντίνος Νικολάου, τ. Μέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας Υδρογον ανθράκων Κύπρου και Τεχνικός Σύμβουλος της Energean Oil & Gas Γιάννης Γρηγορίου, Δ/νων Σύμβουλος της ΕΛΠΕ Upstream Άγγελος Συρίγος, Αν. Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου 14:00 14:30 Διάλειμμα 14:30 16:00 Ενότητα Β ΕΡΕΥΝΑ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ Προεδρεύων: Άγγελος Συρίγος, Αν. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου Τερέζα Φωκιανού, Πρόεδρος Επιτροπής Upstream του ΙΕΝΕ Σοφία Σταματάκη, Καθηγήτρια ΕΜΠ Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών Νικόλαος Βαρότσης, Καθηγητής Πολυτ εχνείου Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Αβραάμ Ζεληλίδης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Τμήμα Γεωλογίας 16:00 16:15 Συμπεράσματα Κλείσιμο

3 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Κυρίες και κύριοι, συνάδελφοι, κυρίες και κύριοι, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας σας καληνωρίζει στη σημερινή εκδήλωση, με θ θέμα εξαιρετικά σημαντικό, τόσο για τη χώρα μας, όσο και για την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Το θέμα των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ΤΕΕ στο πλαίσιο του θεσμοθετημένου του ρόλου ως τεχνικός σύμβουλος πολιτείας και με την ουσιαστική υποστήριξη του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιανατολικής Ευρώπης, μέσω της σημερινής εκδήλωσης θα αναδείξει μεταξύ άλλων τη θέση της Ελλάδας στο ενεργειακό γίγνεσθαι της Νοτιανατολικής Μεσογείου, στον τομέα της έρευνας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, αλλά και τη συμβολή των Ελληνικών Πανεπιστημίων και Πολυτεχνείων και των Ελλήνων Επιστημόνων στον ίδιο τομέα, μέσα από το πρίσμα της αναπτυξιακής προοπτικής της χώρας μας. Την έναρξη των εργασιών της εκδήλωσης θα κηρύξει μ αζί με το σχετικό χαιρετισμό, ο Πρόεδρος του ΤΕΕ, ο κύριος Γιώργος Στασινός. Παρακαλώ, κύριε Πρόεδρε. Κος ΣΤΑΣΙΝΟΣ: Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί φίλοι και αγαπητές φίλες, εκ μέρους των διοργανωτών του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιανατολικής Ευρώπης, σας καλωσορίζω στη σημερινή μας ημερίδα για τους υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν νομίζω ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε μία συζήτηση πιο επίκαιρη από αυτή σήμερα. Διότι βλέπουμε τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα τις τελευταίες εβδομάδες το πόσο επηρεάζει η ύπαρξη δυνητικών κοιτασμάτων, τις σχέσεις των κρατών της περιοχής. Υπάρχουν άλλοι όμως πολύ διακεκριμένοι ομιλητές που μπορούν να αναφερθούν αναλυτικά στα θέματα αυτά και πολύ καλύτερα από μένα. Θέλω όμως να σημειώσω κάτι σημαντικό. Δεν είναι μόνο θέμα ισχύος, διεθνών σχέσεων, επιρροής ρόλου τους στην περιοχή μας. Δεν είναι μόνο ένα πολιτικό θέμα.

4 Είναι και οικονομικό και το καταλαβαίνουμε νομίζω όλοι, αλλά είναι και τεχνικό και το κυριότερο, είναι ότι είν αι τελικά όλα αυτά μαζί, ταυτόχρονα. Ο χώρος της ενέργειας γενικά και ειδικά η έρευνα, η εξαγωγή και η μεταφορά υδρογονανθράκων και η παραγωγή των σχετικών προϊόντων, όπως είναι το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο και όλα τα παράγωγα προϊόντα. Είναι ίσως το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα, που συμπίπτουν τόσες πολλές διαφορετικές επιστημονικές και όχι μόνο ειδικότητες. Ο τεχνικός κόσμος, οι επιστήμες της γης, η οικονομική ανάλυση, η γεωστρατηγική και η πολιτική. Εμείς στο Τεχνικό Επιμελητήριο το τελευταίο διά στημα δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα της ενέργειας. Αυτό αναδεικνύει και η πρωτοβουλία για το σημερινό συνέδριο. Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην αυξημένη αλληλεπίδραση με το World Energy Council, στο οποίο συμμετέχει το ΤΕΕ ως εκπρόσωπος της χώρας, ως εκπρόσωπος της Ελλάδος. Δίνουμε έμφαση, γιατί πιστεύουμε ότι είναι σήμερα, όχι αύριο, όχι δυνητικά, αλλά εφαρμόσιμα. Ένας τομέας που μπορεί να φέρει ανάπτυξη και απασχόληση, πλούτο και εισόδημα για τη χώρα, για τις εταιρείες, για όλους τους πολίτες. Και αυτό ακριβώς θέλουμε να συζητήσουμε σήμερα, πως θα καταφέρουμε να κάνουμε τις συνεργασίες στο χώρο της ενέργειας, ιδιαίτερα αποδοτικές για όλους. Ο ενεργειακός τομέας είναι πράγματι ένας τομέας που επιχειρήσεις, επαγγελματίες και επαγγελματικοί φορείς αξίζει και πρέπει να εστιάσουν, το ακαδημαϊκό, το ερευνητικό, το επενδυτικό, το επαγγελματικό τους ενδιαφέρον, καθώς βαδίζουμε προς το αύριο και αυτό αφορά σχεδόν κάθε διάσταση της αγοράς ενέργειας. Από τον τομέα της έρευνας για υδρογονάνθρακες, ως τον τομέα της μεταφοράς και αποθήκευσης φυσικού αερίου και πετρελαίου. Από τον τομέα της παραγωγής ενέργειας, από συμβατικές ή ανανεώσιμες πηγές, ως τον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας. Γιατί όλοι αυτοί οι τομείς που αποτελούν τον ενεργειακό κλάδο, συμβάλουν στο να είναι ήδη ένας από τους πιο δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας.

5 Ακόμα και μέσα από μία τεράστια οικονομική κρίση που διέρχεται η χώρα, που μάλιστα έχει μεγάλες προοπτικές αυτή τη στιγμή, να αναβαθμιστεί ακόμα περισσότερο τα επόμενα έτη. Και γιατί αυτή η συμβολή μπορεί να αποτυπωθεί έμπρακτα και σύντομα σε απασχόληση και προκοπή. Είναι και το γεγονός ότι μέσα από τον κλάδο της ενέργειας η χώρα μας με σταθερά βήματα εδραιώνει τη θέση της στο παγκόσμιο στερέωμα. Με όχημα το ενεργειακό τομέα, η Ελλάδα ισχυροποιεί τη θέση της και επιτέλους ανακτά ένα ρόλο που της αρμόζει, ως μία σύγχρονη Ευρωπαϊκή χώρα, για την οποία οι προοπτικές για το μέλλον ισοδυναμούν με το μέλλον όλων των νέων ανθρώπων. Και αυτό ως προοπτική και ως κατάκτηση δεν ανα πληρώνεται από άλλα πρόσκαιρα μεγέθη. Για αυτούς τους λόγους, μεταξύ άλλων πολιτικών και γεωστρατηγικών λόγων, είναι εξαιρετικά κρίσιμο και σημαντικό το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας, από την οπτική της διαθεσιμότητα πολλαπλών πηγών τροφοδοσίας, που στην πλήρη ανάπτυξη ενός βέλτιστου συστήματος εφοδιασμού της αγοράς με ενεργειακούς πόρους, μπορεί να οδηγήσει σε ένα βέλτιστο επίπεδο τιμών. Αυτό είναι που οδηγεί όλους τους παίκτες, όπως είναι η Ευρώπη, οι Ηνωμένες Πολιτείες, να στηρίζουν τις προσπάθειες τω ν χωρών της περιοχής, ώστε να παράξουν αέριο ή πετρέλαιο. Δεν είμαστε μόνοι σε αυτήν την προσπάθεια. Η Ελλάδα συμπορεύεται με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, σε μία συνεργασία που μπορεί να αλλάξει την εικόνα της περιοχής. Επιτρέψτε μου να αποδώσω στο φυσικό αέριο έναν ιδιαίτερο ρόλο σε αυτόν τον τομέα. Γιατί η αξιοποίηση των διεθνών εξελίξεων που σχετίζονται με ην ασφάλεια εφοδιασμού και τις διεθνείς αγορές φυσικού αερίου, ανοίγει ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιριών. Ένα παράθυρο το οποίο αξιοποίησ ε τα προηγούμενα χρόνια η χώρα μας για να επανέλθει μετά από δεκαετίες αδράνειας, στο διεθνή ενεργειακό επενδυτικό και γεωστρατηγικό χάρτη. Ένα παράθυρο ευκαιριών, από το οποίο με σχέδιο, σκληρή δουλειά και συνεργασίες μπορούμε όλοι να πετύχουμε οφέλη. Αναφέρω ενδεικτικά την πλήρη αλλαγή εικόνας στις θέσεις της χώρας τα τελευταία χρόνια.

6 Από εκεί που για χρόνια η χώρα μας θύμιζε μία σχεδόν αποκομμένη ενεργειακή νησίδα, έναν παρία αν μου επιτρέπετε, της ενεργειακής αγοράς, τώρα πια βρισκόμαστε να μιλά με για τη στρατηγική δυνατότητα της Ελλάδος να εξελιχθεί σε έναν ενεργειακό κόμβο διαμετακόμισης για ολόκληρη την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η συμμετοχή της Ελλάδας στον αγωγό φυσικού αερίου, του ΤΑΠ, ο οποίος άλλαξε πλήρως τα ενεργειακά δεδ ομένα για την ευρύτερη περιοχή, ήταν ένα σημείο κλειδί του μετασχηματισμού αυτού της χώρας μας. Η υλοποίηση του Ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB, μπορεί επίσης να προσδώσει στη χώρα μας ένα ρόλο ρυθμιστή για την ενεργειακή τροφοδοσία των Βαλκανίων και ακόμα παραπέρα. Αλλά, και οι επενδύσεις σε υφιστάμενες ενεργειακές υποδομές έπαιξαν το ρόλο τους. Η αναβάθμιση των υποδομών υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ρεβυθούσας, ώστε το νησί του ενεργειακού μας συστήματος να ενισχύσει το ρόλο του στη διαφοροποίηση, την αξιοπιστία και την ανταγωνιστικότητα του εθνικού συστήματος φυσικού αερίου. Ακόμα οι συζητήσεις που γίνονται και το ενδιαφέρον από μεγάλες εταιρείες, με επίκεντρο τη χώρα μας, μία νέα πύλη εισόδου υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG, για ολόκληρη την περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης. Όλα αυτά μπορούν να φέρουν επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία και αυτό σημαίνει δουλειές για όλους. Η προσέλκυση νέων ιδιωτικών επενδύσεων στον ενεργειακό τομέα γίνεται ήδη με επίκεντρο τον τομέα του φυσικ ού αερίου. Αλλά, είμαι σίγουρος ότι οι ομιλητές μπορούν να σας εξηγήσουν και να σας αναλύσουν πολύ καλύτερα από μένα, όλες αυτές τις προκλήσεις, αλλά και τις ευκαιρίες και τους ευχαριστώ θερμά έναν προς έναν που βρίσκονται εδώ ανάμεσά μας, αποδεικνύοντα ς το ενδιαφέρον που έχει για εκείνες ο τεχνικός κόσμος. Εγώ από την πλευρά μου θέλω να τονίσω, ότι η περιοχή μας αλλάζει συνεχώς. Ότι ο ενεργειακός τομέας και ιδιαίτερα το φυσικό αέριο αποτελεί κύριο παράγοντα αλλαγών τόσο τα τελευταία, όσο και τα επόμενα χρόνια.

7 Αλλαγές που με τις σωστές επιλογές μπορούν να δημιουργήσουν απασχόληση και εισόδημα και μια που αναφέρθηκα σε σωστές επιλογές, πρέπει να τονίσω επίσης την ανάγκη για όλες αυτές τις προσπάθειες να υπάρχει ένα σοβαρά μελετημένο και ουσιαστικό τεχνικό περιεχόμενο. Υπήρξαν διαμαρτυρίες για τη συζήτηση που κάνουμε σήμερα. Διότι κάποιοι συμπολίτες μας θεωρούν ότι πριμοδοτούμε την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Όμως, χωρίς αυτές τις συζητήσεις εδώ στο σπίτι των μηχανικών, στο χώρο όσων ξέρουμε και μπορούμε να διασφαλίσουμε σωστές τεχνικά, άρτιες, δοκιμασμένες και επιτυχημένες διαδικασίες και κατασκευές, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ανάπτυξη, ούτε αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος. Διότι αυτό είναι το κύριο επιχείρημα, ότι η εξόρυξη υδρογονανθράκων βλάπτει το περιβάλλον. Εμείς είμαστε εδώ για να διασφαλίσουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί. Μηχανικοί σχεδιάζουν τα έργα, μηχανικοί σχεδιάζουν και εφαρμόζουν τις διαδικασίες. Χωρίς την τεχνική γνώση δεν υπάρχει αποτέλεσμα και οι Έλληνες μηχανικοί, τα Πολυτ εχνεία, οι Πολυτεχνικές μας σχολές, τα ερευνητικά ιδρύματα, έχουν το επίπεδο που χρειάζεται για να μπορέσουν να φέρουν σε πέρας τεχνικές εργασίες, όπως αυτές που συζητάμε. Και έχουν τις συνεργασίες και την εξωστρέφεια που απαιτούνται για να κάνουμε τις βέλτιστες δυνατές επιλογές και υπόσχομαι ότι θα ακολουθήσουν και άλλες εκδηλώσεις και συζητήσεις που θα αναδείξουν επί μέρους πλευρές των ζητημάτων και τις επιλογές που πρέπει να γίνουν. Δεν θα διστάσουμε να ανοίξουμε πιο δύσκολα θέματα. Όπως η ανάγκη για ένα διαφορετικό ενεργειακό μείγμα, τόσο για τη χώρα μας, όσο και για την Ευρώπη και για όλο τον πλανήτη. Όπως η ασφάλεια των εργασιών, έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων. Ας μάθουμε εν τέλει να συζητήσουμε χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς δογματισμούς και θα βρεθούν οι κοινοί τόποι. Το ΤΕΕ προσπαθεί μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις να οδηγήσει τη σοβαρή αυτή συζήτηση πέρα από τις αίθουσες επιχειρηματικών ή

8 ακαδημαϊκών γεγονότων, να αλληλεπιδράσει με την κοινωνία, να περάσει μηνύματα, να ωριμάσει αν θέλετε τις εξελίξεις. Διότι νομίζω ότι είναι σε όλους ξεκάθαρη η αλληλεπίδραση των τεχνικών και οικονομικών ζητημάτων στον τομέα της ενέργειας. Για όλους αυτούς τους λόγους αποφασίσαμε να διοργανώσουμε αυτήν την ημερίδα και μάλιστα αυτή τη στιγμή. Για να προκαλέσουμε τη συζήτηση εκείνη που πιθανόν να μας οδηγεί ένα βήμα πιο κοντά στην υλοποίηση ενός βέλτιστου σχεδιασμού. Γιατί μέσα από αυτήν την υλοποίηση, εμείς στο ΤΕΕ βλέπουμε ευκαιρίες όχι μόνο επενδυτικές, αλλά και τεχνολογικές ευκαιρίες και δυνατότητες έρευνας και καινοτομίας και σε αυτό το τελευταίο πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερο βάρος. Όλα αυτά μαζί μπορούν να κάνουν τον ενεργειακό τομέα, ατμομηχανή ανάπτυξη της χώρας. Εμείς τουλάχιστον θα παλέψουμε για αυτό. Σας ζητώ να συζητήσουμε, να συνεργαστούμε, ώ στε να οδηγήσουμε την ελληνική πολιτεία στις κατάλληλες αποφάσεις που θα φέρουν οφέλη για τη χώρα και κυρίως για τους πολίτες. Αναμένω με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις παρεμβάσεις όλων των ομιλητών και θα έχουμε τη δυνατότητα στο τέλος της ημέρας να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα αυτών των συζητήσεων. Σας καλωσορίζω πάλι. Ευχαριστώ τους ομιλητές και εσάς που παρακολουθείτε τη σημερινή μας εκδήλωση. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ: Χαιρετισμό θα απευθύνει τώρα ο κύριος Σταμπολής, ο οποίος είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτο ύτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Κος ΣΤΑΜΠΟΛΗΣ: Κύριε Στασινέ, κύριε Πρόεδρε του ΤΕΕ, κατ αρχάς, να σας ευχαριστήσουμε θερμά για την πρωτοβουλία, αλλά και την πρόσκληση προς εμάς να συνεργαστούμε. Το ΤΕΕ είναι πολύ γνωστό για τους αγώνες, τις προσπάθειες που έχει κάνει πάρα πολλά χρόνια. Εδώ να αναφέρω τον αείμνηστο Ευάγγελο Κουλουμπή, ο οποίος από τη δεκαετία του 70, τότε που ήτανε Πρόεδρος του ΤΕΕ, έφερε για πρώτη φορά το θέμα της

9 ενέργειας στην επικαιρότητα και στη συνέχεια ως Υπουργός της πρώτης κυβέρνησης Παπανδρέου, το 81 και 82, πάλι συνέχισε αυτές τις προσπάθειες. Και ο Ευάγγελος Κουλουμπής τότε είχε δει ξεκάθαρα το θέμα των υδρογονανθράκων και είχε δώσει μία έμφαση σε αυτό και πράγματι δικαιώθηκε από τις εξελίξεις. Άρα, ο ρόλος του ΤΕΕ δεν είναι μόνο ένας παρεμβατικός λόγος, μία αν θέλετε, συμβολή στη συζήτηση. Είναι πολύ πλέον πιο ουσιαστικός. Και όπως αναφέρατε και εσείς, διότι αυτός συνδυάζεται άμεσα με το επάγγελμα του μηχανικού, ο οποίος σχεδιάζει, παρακολουθεί και υλοποιεί όλα αυτά τα θέματα με μεγάλη υπευθυνότητα και μέριμνα για το περιβάλλον, το οποίο θα αναφερθούμε αργότερα. Πράγματι, το θέμα των υδρογονανθράκων είναι σοβαρό και απαιτητικό και απαιτητικό από πλευράς επιστημονικής προσπάθειας από πλευράς επενδύσεων και κυρίως από πλευράς επιμονής. Είναι ένα μακροπρόθεσμο αν θέλετε, μία μακροπρόθεσμη επιστημονική προσπάθεια. Δεν έχουμε συνήθως άμεσα αποτελέσματα, αλλά κάποια στιγμή συγκλείνουνε όλες οι προσπάθειες και φέρνουν ένα αποτέλεσμα. Άρα, χρειάζεται σχεδίαση, χρειάζεται συλλογική προσπάθεια και χρειάζεται αφοσίωση. Επιπλέον, είναι πολιτικό θέμα. Όπως βλέπουμε τις τελευταίες μέρες από τις παράνομες γεωτρήσεις της Τουρκίας στην Κυπριακή ΑΟΖ σήμερα και αύριο στην Ελλάδα, το θέμα αφορά την εθνική κυριαρχία, την εθνική ανεξαρτησία και γενικά τον εθνικό χώρο. Διότι κακά τα ψέματα, η εξασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων περνάει πλέον μέσα από τις έρευνες των υδρογονανθράκων. Όχι μόνο στην Ελλάδα, σε πάρα πολλές χώρες. Ναι μεν τα κυριαρχικά δικαιώματα δεν περιορί ζονται μόνο στους υδρογονάνθρακες, αλλά αποτελούνε πολύ βασικό συστατικό. Άρα, έχει κάθε λόγο η Ελλάδα να θέλει το θέμα των υδρογονανθράκων να το έχει στην πρώτη σειρά, στην πρώτη γραμμή επικαιρότητος, τόσο σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο και επίπεδ ο εξωτερικών σχέσεων.

10 Κάτι που όμως δεν συμβαίνει και επειδή δεν έχει συμβεί όλα αυτά τα χρόνια, βλέπουμε τώρα τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει αυτό το θέμα. Είναι από τα θέματα τα οποία θα μας απασχολήσουν και θα το συζητήσουμε. Η Ελλάδα έχει πετρέλ αιο. Αυτή τη στιγμή έχει αποδεδειγμένα κάποια συγκεκριμένα κοιτάσματα. Μικρά τον αριθμό και αύριο δυνητικά πολύ υψηλότερα. Ίσως και μεγάλα. Αυτά θα συζητηθούνε όλα στη σημερινή εκδήλωση. Σήμερα είμαστε τυχεροί, έχουμε μαζί μας μια εκλεκτή ομάδα μελετητώ ν, στελεχών της αγοράς, Ακαδημαϊκών και μέσω αυτών θα καλύψουμε όλες τις πτυχές του θέματος των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα. Αλλά, θα δούμε και τις επιπτώσεις με τις άλλες χώρες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τις δυνατότητες συνεργασίας που υπάρχουν. Άρα, δεν θα χρονοτριβήσω άλλο, παρά να ζητήσω από τον πρώτο μας ομιλητή, τον αγαπητό κύριο Γιάννη Μπασιά, τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της Ελληνικής Διαχειριστικής εταιρείας Υδρογονανθράκων, της ΕΔΕΥ, να πάρει το λόγο. Κος ΜΠΑΣΙΑΣ: Καλημέρα σας. Ευχαριστώ για την πρόσκληση. Είναι η δεύτερη φορά που η ΕΔΕΥ συμμετέχει σε μία τεχνική ημερίδα, διότι συνήθως οι ημερίδες είναι αρκετά θα έλεγα, πολιτικοοικονομικές και αυτό μας κάνει ιδιαίτερη ευχαρίστηση, γιατί θα μπορέσουμε να σας δώσουμε κάποια δεδομένα για την πορεία που είχαμε τα τελευταία δύο χρόνια σαν εταιρεία. Διότι μόνο τα τελευταία δύο χρόνια αυτή η εταιρεία δούλεψε. Πριν δεν υπήρχε. Αυτή είναι η αλήθεια. Ήτανε μόνο στα χαρτιά με ένα Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο ασχολήθηκε με πάρα πολλά θέ ματα, αλλά δεν υπήρχε τεχνική ομάδα. Σήμερα είμαστε 20 άτομα και καλύπτουμε τα νομικά θέματα, τα τεχνικά θέματα και τα οικονομικά θέματα. Πράγμα που μας επιτρέπει να μπορούμε να κάνουμε τι; Να διαπραγματευόμαστε με τις εταιρείες, με τη γλώσσα της βιομηχανίας, να κάνουμε τις αναγκαίες αξιολογήσεις βλέποντας τα προβλήματα που μπορούν να παρουσιαστούνε στο μέλλον και έτσι να βοηθήσουμε να προχωρήσουν τα πράγματα στην έρευνα των υδρογονανθράκων.

11 Δεν θα έλεγα εξορύξεις, γιατί αυτό είναι αρκετά μακρινό, ακό μα και για τις παραχωρήσεις οι οποίες είναι πολύ κοντά στην έρευνα και ίσως στη γεώτρηση. Στη Ελλάδα αυτή τη στιγμή γίνεται ερευνητική εργασία, όχι εργασία εξόρυξης, εκτός από τον Πρίνο, που είναι στην περιοχή τη Καβάλας, ο οποίος παράγει 1% των αναγκών της χώρας καθημερινά. Αυτό σημαίνει ότι εάν θέλουμε πραγματικά να λέμε ότι θα μπούμε στην περίοδο και στην περιοχή των χωρών, οι οποίες έχουνε παραγωγή, θα πρέπει να ανακαλύψουμε κοιτάσματα τα οποία σε επίπεδο εκμεταλλευσιμότητας είναι 500 εκατομμύρια β αρέλια ή 3 τρις κυβικά πόδια και όχι λιγότερο. Αλλιώς θα είναι μικρά μερίσματα για το κράτος και ενδιαφέροντα μόνο για εταιρείες οι οποίες είναι μεσαίο μεγέθους, αλλά και μικρές, όπως έχουμε δει μέχρι τώρα στην Ελλάδα. Αυτές είναι οι αλήθειες που πρέπ ει να τις πούμε για να μην ονειρευόμαστε ότι σε μερικά χρόνια θα πλουτίσουν οι Έλληνες και δεν θα έχουμε χίλια δυο προβλήματα. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι υπάρχουν περιοχές όπως δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, αλλά και νότια της Κρήτης ή στο Νότιο Ιόνιο που οι πιθανότητα να έχουμε μεγάλα κοιτάσματα, ιδιαίτερα αερίου, είναι μεγάλες και για αυτό έχουν εμφανιστεί μεγάλες εταιρείες. Διότι αλλιώς δεν θα υπήρχε ενδιαφέρον από μεγάλες εταιρείες. Οι μεγάλες εταιρείες τι μπορούν να κάνουν; Έχουνε διεθνή εμπ ειρία, έχουν οικονομικές δυνατότητες που ξεπερνάνε αυτές, ενός κράτους, όπως η Ελλάδα. Έχουνε ζήσει χίλια δυο περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα συζητώντας με τους πληθυσμούς, με τους παράγοντες των διαφόρων χωρών και έχουν τη δυνατότητα να τα αντιμετωπ ίσουν. Και ευτυχώς που τέτοιες εταιρείες μπορούνε να έρθουνε ή κοινοπραξίες, διότι αλλιώς τα πράγματα θα ήταν αρκετά δύσκολα εάν κάτι πήγαινε στραβά. Αυτό είναι μία δεύτερη αλήθεια και πρέπει να ειπωθεί επίσης. Τώρα τι δουλειά έχουμε με τον τουρισμό; Ν αι, δεν κάνουμε προώθηση του τουρισμού, αλλά είναι πολύ σημαντικό, διότι όπως θα

12 γνωρίζετε τη Δευτέρα παίρνουμε τα λεφτά από τον τουρισμό και την Τρίτη τα δίνουμε για να αγοράσουμε φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Αυτό είναι από μία γνωστή εφημερίδα σημαντικ ή καθημερινή, η οποία ασχολείται με τα οικονομικά θέματα. Θα έχετε γνωρίσει ποια είναι. Παρένθεση, όταν ήμουν φοιτητές μοίραζα αυτήν την εφημερίδα στο Μοναστηράκι τα πρωινά. Λοιπόν, η τουριστική αγορά 2018 έδωσε νομίζω 16 δισεκατομμύρια. Αυτή είναι λίγο πολύ η κατάσταση της κατανάλωσης και των αναγκών στην Ελλάδα και αντιπροσωπεύει περίπου 11 δισεκατομμύρια. 17 δισεκατομμύρια όχι κέρδος, τζίρος. Το 11 δισεκατομμύρια είναι κόστος. Δηλαδή, δεν μας μένει και τίποτα. Δεν είναι και πολύ σωστό να δουλεύουμε μόνο κάνοντας σέρβις για τον τουρισμό, για να μπορέσουμε να αγοράσουμε αέριο και πετρέλαιο. Δυστυχώς, είναι μία αλήθεια και δεν πρέπει να καταντήσουμε mousaka country. Για αυτό το λόγο αξίζει τον κόπο να προχωρήσει η έρευνα των υδρογονανθράκων επαναλαμβάνω, είμαστε σε περίοδο έρευνας μετά από 5 χρόνια θα μιλήσουμε για σημαντικές γεωτρήσεις και πιθανότατα εκμεταλλεύσιμες παραγωγές, εξορύξεις. Οπότε υπάρχει πολύ δουλειά αυτά τα χρόνια και θα πρέπει να υπάρξει συνοχή και βοήθεια από όλο τον κόσμο, από όλους τους κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες, να προχωρήσουνε επιπλέον αυτά τα πράγματα λίγο και να μην αργήσουν περισσότερο. Ποια είναι η κατάσταση μετά από αυτά τα συμπεράσματα; Αυτή είναι η σημερινή κατάσταση. Είναι περίπου 13 περιοχές, παραχωρήσεις. Προσωπικά δεν μου αρέσει να τα λέω οικόπεδα, γιατί θυμίζει λίγο αντιπαροχή πολυκατοικίας, τεμάχια, ναι και παραχωρήσεις. Τεμάχια είναι πολύ καλύτερα. Δίκιο έχετε. Όπως βλέπετε έχουμε τα χερσαία, τα οποία είναι με πράσινο χρώμα. Τα κίτρινα τα οποία είναι θαλάσσια και κανονικά διαγράφεται μία ζώνη γεωγραφική, η οποία τοποθετείται στη δυτική Ελλάδα υπεράκτια και χερσαία και φτάνει μέχρι κάτω από την Κρήτη, που θα

13 μπορούσαμε να φανταστούμε ότι γεωγραφικά έχει και κάποιες άλλες σημασίες. Ποια σημασία; Είναι μια σημασία αρκετά γεωοπολιτική και δεν πρέπει να τη χάσουμε από την οπτική μας, διότι είναι αυτή εδώ. Όπως βλέπετε όλες αυτές οι παραχωρήσεις, τα τεμάχια στην περιοχή της Μεσογείου είναι πάρα πολλά. Είναι ερευνητικές ή παραγωγικές περιοχές και θ α μας κάνει εντύπωση βέβαια ότι η Ελλάδα με το πρόγραμμα που έχει αρχίσει από το 2012 ή 13, καθορίζει με αυτό το ανοιχτό μπλε και το σκούρο μπλε, μία ζώνη η οποία χωρίζει τη Μεσόγειο σε δύο μέρη. Δυτική και ανατολική. Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα είναι στη Μεσόγειο, είναι το πιο δυτικό μέρος της Ανατολικής Μεσογείου, το πιο Ανατολικό της Δυτικής Μεσογείου. Έχει μεγάλη σημασία και υπάρχει και ένα άλλο μήνυμα εδώ. Αν κοιτάξετε αριστερά λοιπόν δυτικά, τι θα δείτε; Θα δείτε ότι σε όλες αυτές τις χώρες της Ευρώπης σήμερα απαγορεύεται η έρευνα. Δέχονται μόνο Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία. Δέχονται μόνο την παραγωγή των ήδη υπαρχόντων κοιτασμάτων, αλλά από εκεί και πέρα τίποτα. Βέβαια υπάρχει η Αφρική που είναι παλιές αποικίες, είναι καινούρια κράτη. Όπου οι σχέσεις είναι διαφορετικές και επιτρέπει σε αυτά τα κράτη να έχουνε πρόσβαση σε πηγές. Εμείς δεν την έχουμε αυτή. Ίσως να την είχαμε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά όχι πια. Αυτό λοιπόν είναι ένα δεύτερο σημαντικό σημάδι, όπως σας είπα. Τώρα, ανατολικά από την Ελλάδα υπάρχει το μεγάλο ενδιαφέρον με τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, όπου τα πράγματα έχουνε εξελιχθεί τα τελευταία 5 με 10 χρόνια. Ας δούμε τώρα πως τοποθετείται λίγο περισσότερο η Ελλάδα σε επίπεδο τεχνικό και οικονομικό. Γιατί υπάρχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον; Οι λόγοι κατά τη γνώμη μας είναι πέντε. Τεχνικοί και οικονομικοί. Δεν θα μπω σε άλλα θέματα. Πρώτα απ όλα είναι ότι έγιναν πολλές ανακαλύψεις τον τελευταίο καιρό σε αυτήν την περιοχή, που άρχισαν να δίνουν την αίσθηση στη βιομηχα νία τη διεθνή, ότι

14 ίσως αυτή η περιοχή μπορούσε να γίνει μία GAS Province, δηλαδή μία Περιφέρεια, μία περιοχή αερίου σημαντική. Προς το παρόν δεν έχει γίνει αυτό και δεν έχει γίνει, διότι δύο μεγάλα κοιτάσματα έχουν βρεθεί και έχουν αποδείξει ότι έχει ενδιαφέρον. Είναι το Λεβιάθαν στο Ισραήλ και το Ζωρζ στην Αίγυπτο. Όλα τα άλλα είναι μικρούλια. Και όταν λέω μικρούλια, χρησιμοποιώ την έκφραση και τη λέξη επίτηδες, αλλά είναι η αλήθεια. Δεν ξεπερνάνε σε επίπεδο ενός επενδυτή ο οποίος θα θέλει να βάλει τα λεφτά του για να φτιάξει ΠΑΕΤ, ή να κτίσει LNG και τα λοιπά, δεν ξεπερνάνε τα 3 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Είναι λιγότερο. Ξέρετε στην έρευνα, στη δουλειά μας, έχουμε τρία επίπεδα πιθανότητας. Έχουμε το 90% πιθανότητα να πιάσει κάτι, το 50% και το 10%. Το 10% είναι που έχεις και μεγάλα νούμερα, οπότε αυτό πας και πουλάς στον επενδυτή όταν είσαι στην αρχή της έρευνας, όταν ψάχνεις να βρεις σε όλες τις περιοχές στις οποίες βρισκόμαστε. Όταν κάνεις έρευνα, όταν κάνεις γεώτρηση και βρεις, είσαι ακόμα στο ερευνητικό στάδιο οπότε πρέπει να πας να πουλήσεις τώρα την ιδέα στο financial manager, στον οικονομικό της εταιρίας ή στα μεγάλα trust στα fund. Εκεί κατεβαίνεις πιο κάτω πας στο 50%. Η Αφροδίτη παράδειγμα και ο φίλος μου και συνάδελφος Ντίνος Νικολάου θα σας εξηγήσει με περαιτέρω λεπτομέρειες σε αυτά, η Αφροδίτη στην αρχή άρχισε με 8,7 ή 8,5 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Το 50% ήταν 4,5 αλλά για τον επενδυτή ο οποίος θα πρέπει να κτίσει εγκαταστάσεις στο νησί ή αλλού, ο οποίος θα πρέπει να χρηματοδοτήσει αγωγούς δεν είναι το 50%, είναι το 90%. Το 90% είναι 2,1 2,2 και για όλα τα κοιτάσματα της περιοχής εκτός από τα δυο μεγάλα όπως σας είπα εκεί γύρω παίζει. Οπότε για αυτό σήμερα η αγορά, η αγορά είναι, δεν έχει πάρει ακόμα απόφαση. Διότι έχετε πάντα την πολιτική, το πολιτικό όραμα, EAST MED παράδειγμα ή οτιδήποτε άλλο, αλλά χρειάζεται η τεχνική η οποία θα κοιτάξει εάν γίνεται κάτι ή δεν γίνεται. Γίνεται, αλλά μετά η αγορά θα αποφασίσει. Θα βάλει τα λεφτά, δεν είμαστε πια στην εποχή του Κέιντς π ου λέγαμε α, παράδειγμα ο

15 East Med που είναι και της μόδας 10 δισεκατομμύρια μαζί με την συντήρηση κλπ. έχουμε 500 εκατομμύρια πληθυσμό, 20 ευρώ στην κάθε τσέπη. Δεν είναι έτσι τα πράγματα, είναι η αγορά που θα αποφασίσει στο τέλος. Λοιπόν, οπότε ας κατέβουμε λίγο πιο κάτω. Έγινε και κάτι άλλο, το νέο μοντέλο γεωλογικό ήταν ότι μέχρι τώρα βλέπαμε τα κλαστικά ιζήματα, όλα αυτά που έρχονται από τα βουνά, κατεβαίνουν στο Νείλο, φτιάχνουν το Δέλτα του Νείλου τα οποία είναι χαλαζίας και άλλα ορυκτά σκληρά τα οποία συνιστούν τα πετρώματα στα οποία θα εξελιχθεί ένα κοίτασμα το οποίο θα το τραβήξουμε μετά. Αυτά τα λέμε κλαστικά. Αυτό το πράγμα κράτησε για την περιοχή του Νείλου και της Αιγύπτου όπως και αλλού για δεκαετίες. Τι έγινε τώρα, πριν από 5 χρόνια, 6 χρόνια έγινε μια ανακάλυψη επιτέλους ενώ το σκεφτόταν κόσμος από πριν τεχνική σε ιζήματα τα οποία είναι ανθρακικά, δηλαδή ασβεστόλιθοι. Και εκεί προστέθηκε ένα δεύτερο μοντέλο πετρελαϊκού συστήματος ας πούμε το οποίο έδωσε τη δυνατότητα σε ποιον; Στον επενδυτή, να πει αν έχω δυο περιπτώσεις που μπορεί να δουλέψει είναι καλύτερα από μια οπότε μπορώ να μειώσω το ρίσκο μου. Και από εκεί και πέρα άρχισε η βιομηχανία να ενδιαφέρεται πάρα πολύ και προχωρήσαμε στις διάφορες ανακαλύψεις όπως αυτές του Ισραήλ, οι επόμενες, ή μέρος αυτών και όπως αυτές της Αφροδίτης, Καλυψώς, η αποτυχία που δεν είναι αποτυχία γιατί είναι καλή γνώση αυτό που προσέφερε ο Ονησιφόρος ή ο Γλαύκος ο οποίος δεν αντιπροσωπεύει κάτι το πολύ μεγάλο, είναι περίπου στα επίπεδα κατά την άποψή μας στα επίπεδο της Καλυψώς ή της Αφροδίτης. Αν και η Αφροδίτη είναι εντελώς διαφορετικό σύστημα θα λέγαμε. Αυτό το νέο μοντέλο δημιούργησε πολλά αβάντζα για τη βιομηχανία και έτσι άρχισαν να γίνονται μεγάλες επενδύσεις. Ο τρίτος λόγος ο οποίος είναι πο λύ σημαντικός είναι ότι οι γεωτρήσεις σε μεγάλα βάθη νερών τα οποία ξεπερνάνε τα 3000 μέτρα δεν είναι κάτι το οποίο είναι πολύ εύκολο αλλά ιδιαίτερα η παραγωγή, η τεχνολογία πάει πάρα πολύ γρήγορα. Νομίζω ότι σήμερα περισσότερα κονδύλια βρίσκονται στην έρε υνα που έχει να κάνει με την έρευνα και εξόρυξη θαλασσίων κοιτασμάτων υπεράκτιων παρά στη διαστημική έρευνα.

16 Προχωράει πάρα πολύ γρήγορα και στα επόμενα χρόνια θα είναι δυνατό να υπάρξει παραγωγή και στα 3.500 μέτρα νερό. Διότι το πρόβλημα δεν είναι από τη στιγμή που η γεώτρηση θα πιάσει πάτο και θα μπει μέσα στην πέτρα, είναι πριν. Διότι φανταστείτε 3 χιλιόμετρα σωληνώσεις, είναι σαν φίδι και μπορείς να έχεις άνοιγμα γύρω στα 50 μέτρα. Όλα αυτά τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα αλλά ευτυχώς η τεχνολογία προχωράει, τα κράματα των μετάλλων προχωράνε γιατί το βάρος είναι τεράστιο, η κατανόηση των μεγάλων πιέσεων σε αυτά τα βάθη είναι όλο και μεγαλύτερη και αυτά τα προβλήματα ξεπερνιούνται. Ο κος Στασινός μίλησε πριν για τη συμβολή των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, πολυτεχνείων, πανεπιστημίων, ιδρυμάτων. Στην Ελλάδα ναι σε αυτό το επίπεδο πρέπει να υπάρξει σήμερα συμβολή αλλά πρέπει να υπάρξει στόχευση. Αυτή τη στιγμή μπορώ να σας επιβεβαιώσω ότι μεγάλες εταιρίες οι οποίες είναι γεωτρητικές ή εταιρίες πετρελαίου, οι πετρελαϊκές εταιρίες ασχολούνται πάρα πολύ με αυτά τα θέματα και εκεί υπάρχει δυνατότητα συνεργασίας και χρηματοδότησης. Δεν είναι ανάγκη να σας δώσω ούτε τα ονόματα των εταιριών, είναι ότι βλέπετε, ότι διαβάζετε σήμερα στις εφημερίδος και στον ειδικευμένο τύπο. Προχωράμε σε ένα άλλο θέμα. Το άλλο θέμα είναι ότι το LNG έχει γίνει της μόδας αλλά είναι σημαντικό. Είναι σημαντικό διότι επιτρέπει να κερδίσουμε αποστάσεις για τις οποίες πριν χρειαζόταν να γίνουν αγωγοί οι οποίοι στοιχίζανε πολύ. Το όριο για τα θαλάσσια ανάμεσα σε LNG σε κόστος μεταφοράς και αγωγού είναι γύρω στα 1000 μίλια, δηλαδή γύρω 1200 χιλιόμετρα. Εκεί περίπου είναι το μήκος του east med. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, δεν σημαίνει ότι επειδή υπάρχει LNG και υπάρχει κινητικότητα είναι τόσο εύκολα. Ας μην ξεχνάμε ότι το 2013-2014 έπεσε μεγάλη κρίση στην Αμερική διότι οι παραγωγοί δεν μπορούσαν να αντισταθούν λόγω των χαμηλών τιμών και ένα τέτοιο πράγμα για να συμβεί επειδή το κόστος κατασκευής για το σύστημα LNG είναι πάρα πολύ μεγάλο και οι traders κερδίζουν λεφτά μόνο στο marginal profit και όχι διότι το κόστος είναι πάρα

17 πολύ μεγάλο, μπορεί να επέλθει μια κρίση χωρίς να το περιμένουμε και να βρεθούμε αν ρίξουμε όλο το βάρος στην περιοχή μας στο LNG να βρεθούμε μπροστά σε προβλήματα. Βέβαια το LNG έχει τρία κέντρα κόστους γιατί πρέπει να φτιάξεις τα trains, γιατί τα λέμε trains-τρένα; Διότι έχεις βαγόνια και το κάθε ένα στο process κάνει μια άλλη δουλειά μέχρι να φτάσει στην υγροποίηση που είναι 160 βαθμοί κελσίου μείον, δια φορετικές πιέσεις κλπ. Μέχρι να το φορτώσεις στο καράβι το οποίο είναι ένα δεύτερο κόστος, ένα δεύτερο κέντρο κόστους, μέχρι να το πας από την άλλη μεριά στα περίφημα FSRU να το αποσυμπιέσεις ένα τρίτο κόστος. Όλα αυτά είναι θέματα τα οποία παίζουν πολύ και δεν είναι ακόμα καθαρό. Και ιδιαίτερα όπως είπαμε στην αρχή η αγορά δεν αποφασίζει αν δεν έχει στην περιοχή 30 και 30 60 και αν δεν έχει στην περιοχή της Κύπρου άλλα 15, 17 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια. Προς το παρόν είναι τα μισά από αυτά. Και η προμήθεια του φυσικού αερίου προς την ευρωπαϊκή αγορά είναι μεγάλη υπόθεση διότι προς το παρόν ήταν από βορρά προς νότο, τώρα γίνονται μεγάλες προσπάθειες για να γίνει από ανατολή προς δύση για αυτό έχουμε τον ΤΑΡ, έχουμε τον EAST MED σαν πρόγραμμα και υπάρχει και ένας άλλος αγωγός ο οποίος στη Μαύρη Θάλασσα διότι έχει γίνει τον τελευταίο καιρό μια μεγάλη ανακάλυψη αερίου ίσως όχι τόσο μεγάλη αλλά υπάρχουν υποδομές. Στη Ρουμανία είναι το κοίτασμα Neptune το οποίο θα μπορούσε να δώσει ένα τρίτο αγωγό και δουλ εύουν εκεί, η ΕΧΟΝ έχει κάνει την ανακάλυψη, δουλεύεται εκεί για έναν άλλον αγωγό ο οποίος θα έχει διεύθυνση από ανατολή προς δύση. Θα τελειώσω σε πέντε λεπτά αλλά γρήγορα θα κάνω ένα πέρασμα στις εικόνες. Νομίζω ότι έχω πέντε λεπτά ακόμα, θα μπορούσα να έχω; Για να κάνουμε μια επανάληψη όσων θεμάτων θίξαμε μέχρι τώρα αλλά αυτή τη φορά με εικόνες. Λοιπόν, εδώ βλέπετε το πρώτο από τα βασικά κριτήρια. Οι πρόσφατες ανακαλύψεις. Ένα, δυο, τρία είναι σιγά -σιγά από πιο παλιά σε πιο καινούργια, από το 1 έως το 2 και από ρηχότερα σε βαθύτερα. Και το τρία, δεν έχουν γίνει ανακαλύψεις ακόμα αλλά είναι πολύ βαθιά.

18 Μέσος όρος σε αυτή την περιοχή είναι 2900 μέτρα βάθος νερού και πάρα πολλοί στόχοι είναι στα 3000 ή 3.500 μέτρα νερό. Που σημαίνει ότι μια χαρά είμαστε διότι αν οι έρευνες γίνουν για τα επόμενα δύο-τρία χρόνια η τεχνολογία προχωράει και δεν είναι μόνο η τεχνολογία. Έχετε τις ασφάλειες. Κανένας ασφαλιστής δεν θα ασφαλίσει καράβι γεωτρητικό ή εταιρία ή κοινοπραξία για να πάνε να χτυπήσουν για παραγωγή σε 3.500 μέτρα βάθος νερό. Τα επόμενα χρόνια ναι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτή τη στιγμή αυτά τα θέματα συζητάει και η ΕΔΕΥ. συμμετέχει διότι έχει την υπευθυνότητα της ευρωπαϊκής οδηγίας για την ασφάλεια των υπεράκτιων εγκαταστάσεων. Και έχουμε μια ομάδα η οποία ασχολείται μόνο με αυτά τα θέματα. Υπάρχουν αλλά δεν αξίζει τον κόπο δηλαδή να σας δείξουμε φωτογραφίες από το Ζορ ή από το Γλαύκο είναι όλα πιστέψτε μας περίπου τα ίδια με αυτό. Όπως και αυτό που είναι στην Κρήτη το οποίο αυτό είναι έξω από τις παραχω ρήσεις οι οποίες έχουν δοθεί στην TOTAL EXON και ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ. Τέτοιες δομές υπάρχουν 16, νοτιοδυτικά, νότια και νότια της Κρήτης. Τέτοιες δομές υπάρχουν αρκετές στην περιοχή νότια του Ερατοσθένη στην Κύπρο στις οποίες οι εταιρίες έχουν κάνει ήδη τε στ γιατί έχουν γίνει διάφορες γεωτρήσεις. Άρα το ενδιαφέρον για την Ελλάδα είναι γεγονός. Δεν είναι μύθος, απλούστατα δεν πρέπει να μεγαλώνουμε ούτε τα αποθέματα, ούτε τις δυνατότητες διότι είναι πολύχρονα. Για να έχουμε παραγωγή σε τέτοιες περιοχές στην Ελλάδα θα έρθει μετά από 7 με 8 χρόνια όχι πριν, αυτή είναι η αλήθεια. Δεν μιλάμε για τα μικρά κοιτάσματα τα οποία μπορεί να βρούμε στο μέσο Ιόνιο ή βόρειο Ιόνιο. Είναι μικρά, θα βοηθήσουν αλλά δεν είναι αυτά που θα αλλάξουν την εικόνα της Ελλάδας σε επ ίπεδο παραγωγής και σε επίπεδο πλούτου όσον αφορά την αντικατάσταση ενός μέρους του τζίρου που κάνουμε από τον τουρισμό για να αγοράσουμε πετρέλαιο και γκάζι. Φανταστείτε τώρα αυτό το χρησιμοποιούμε στις παρουσιάσεις, ότι είστε μάγοι όλοι, έχετε το ραβδί και μπορείτε μαγικά να βγάλετε 2 χιλιόμετρα νερό. Να τι θα εμφανιστεί. Όπως βλέπετε το Αιγαίο είναι

19 όλο ξηρά. Και όπως βλέπετε έχει αρχίσει να εμφανίζεται κάτι σαν μεγάλο νησί ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Λιβύη. Ότι με βλέπετε με άσπρο περίγραμμα, πολύγωνα, είναι τα μπλοκ τα οποία έχουν παραχωρηθεί ή είναι στα τελευταία στάδια για την παραχώρηση της Κρήτης. Αυτά εδώ, το κόκκινο περίγραμμα είναι περιοχές στις οποίες έχουμε τελειώσει τις μελέτες και θα θέλαμε να κάνουμε επιπλέον προώθηση για να τραβήξουμε τη βιομηχανία και άλλες εταιρίες και όπως βλέπετε κάτω από την Κρήτη, πολύ πιο κάτω, ανάμεσα στην Αφρική και την Ευρώπη και την Ελλάδα εμφανίζεται ένα μεγάλο νησί σιγά-σιγά. Δηλαδή υπάρχουν περιοχές κάτω από 2000 μέτρα που θα μπορούσαν να έχουν ενδιαφέρον, νερό, αλλά οι περιοχές που μας ενδιαφέρουν με το λευκό περίγραμμα όχι ακόμα. Λοιπόν, επειδή είμαστε πολύ καλοί μάγοι βγάζουμε 3000 μέτρα νερό και κοιτάξτε, οι περιοχές με το άσπρο περίγραμμα δηλαδή εδώ είναι ακόμα κάτω από το νερό. Είναι η απλή απόδειξη ότι οι εταιρίες, οι επενδυτές, οι οικονομικοί διευθυντές, οι τεχνικοί διευθυντές των μεγάλων εταιριών που είπαν οκ πάμε εκεί ξέρουν πολύ καλά ότι θα πρέπει να περάσουν τα 3 χιλιόμετρα νερό και μετά να βρουν πέτρα. Αυτό είναι ένα άλλο θέμα πως έχει προχωρ ήσει η τεχνική σε σχέση με τις γεωτρήσεις. Από μια εταιρία είναι αλλά όλες οι εταιρίες τα ίδια περίπου παρουσιάζουν. Εδώ βλέπετε ότι είναι το stones, είναι στον κόλπο του Μεξικού ένα πεδίο το οποίο παράγει σε 2.940 μέτρα και είναι το ρεκόρ σε παραγωγή. Και εμείς μιλάμε ότι θα βρεθούμε σε τέτοιες περιοχές εδώ οπότε η προσπάθεια είναι μεγάλη και αυτό θα γίνει τα επόμενα πέντε χρόνια. Ένα άλλο θέμα που είναι σημαντικό ιδιαίτερα για τους γεωλόγους και τους τεχνικούς είναι ότι όσο πιο μακριά πάμε από την ακτή προς τα υπεράκτια τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε, τόσο περισσότερο μετεωρολογικές κακές καταστάσεις δύσκολες έχουμε αλλά τόσο περισσότερο ξεφεύγουμε από την πολυπλοκότητα της γεωλογίας η οποία είναι κοντά στις ηπείρους και αυτό από τεχνική πλευρά αποτελεί ένα πλεονέκτημα και όχι μειονέκτημα. Δηλαδή έχει και τα καλά της έχει και τα κακά της.

20 Αυτό είναι το άλλο σημείο που έθιξα, τη διαφοροποίηση της τροφοδοσίας του φυσικού αερίου προς Ευρώπη. Και όπως σας έλεγα επάνω στο νούμερο 2 είναι ο Neptune στη Ρουμανία σε 2000 μέτρα νερό και άλλες 2.500 μέτρα πέτρα. Ο ΤΑΡ ο οποίος έρχεται από την Κασπία και ο EAST MED όπως τον ονειρευόμαστε και θα μπορούσε να γίνει και έχει αρκετές βάσεις και τεχνικές για να γίνει. Η alternative είναι η άλλη περίπτωση είναι να πάει ή προς Νταμιέτα ή προς Ίντκου και η Αφροδίτη και ο Λεβιάθαν δεν ξέρουμε τι θα γίνει ακριβώς αλλά προς το παρόν αυτά δεν έχουν αποφασιστεί, συζητιούνται. Εδώ είναι ένα ζουμ όσον αφορά εμάς, το ενδιαφέρον που παρουσιάζει όταν το med stream και το up stream συναντιούνται είναι πάρα πολύ σημαντικό διότι ο επενδυτής σου λέει μου έρχεται και κάπως φτηνότερα διότι αν βρω και στην περιοχή κάποιες δομές θα έχουν φτιαχτεί, κάτι θα υπάρχει οπότε οικονομικά είναι αρκετά συμφέρον. Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα στην π εριοχή. Αυτός ο χάρτης είναι της ΕΔΕΥ, είναι μια σύνοψη όλων των πληροφοριών που μπορούμε να έχουμε. Βλέπετε το σύστημα των pipe στην περιοχή της Αιγύπτου. Ότι είναι κόκκινο βέβαια είναι φυσικό αέριο. Θα υπάρχει και στο site μας οπότε μπορείτε να το κατε βάσετε χωρίς κανένα πρόβλημα και με πολύ λεπτομέρεια. Και βλέπετε τους διάφορους αγωγούς και το σύστημα όπως ετοιμάζεται και για την χερσαία Ελλάδα. Ιστορικά λοιπόν θα δούμε ότι σιγά -σιγά από το κίτρινο που είναι ρηχά νερά με το ελαφρύ μπλε θα πάμε σιγά -σιγά τα επόμενα χρόνια προς το σκούρο μπλε. Και έτσι θα προχωρήσει στην Ελλάδα η κατάσταση της έρευνας και η εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Και τελειώνω με αυτό το οποίο είναι απλούστατα οι καινούργιες περιοχές ενδιαφέροντος με το μπλε εδώ και το πώς βλέπου με να τις αναπτύξουμε. Αυτή τη στιγμή κάνουμε όσο μεγαλύτερη προσπάθεια γίνεται όχι μόνο εμείς και οι ελληνικές εταιρίες. Δηλαδή η Ενεργειακή και τα Ελληνικά Πετρέλαια ιδιαίτερα για να μπορέσουμε να τραβήξουμε καινούργιους επενδυτές οι οποίοι θα έρθουν να επενδύσουν σε αυτές τις περιοχές και τελικά να φτάσουμε σε αυτό που σας έδειξα στη δεύτερη ή τρίτη εικόνα, τη Μεσόγειο με τη μεγάλη

21 ζώνη η οποία χωρίζει την Ευρώπη και η οποία θα πρέπει να έχει πολύ σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο για εμάς. Ευχαριστώ. Κος ΣΤΑΜΠΟΛΗΣ: Ευχαριστούμε τον κ. Μπασιά για μια πάρα πολύ ολοκληρωμένη παρουσίαση το τι γίνεται σήμερα στην Ελλάδα από πλευράς παραχωρήσεων των συγκεκριμένων κοιτασμάτων, των δυσκολιών των γεωλογικών δομών και πραγματικά νομίζω Γιάννη έδωσες μια πολύ καλή εικόνα των δυσκολιών που υπάρχουν και μάλλον μας προσγείωσες λίγο στην πραγματικότητα. Διότι αν και είναι πολύ ευχάριστο που έχουμε τέτοια κινητοποίηση και ενδιαφέρον από εταιρίες πρώτη φορά η Ελλάδα είχε τόσες παραχωρήσεις. Εντούτοις οι προκλήσεις είναι πάρα πολύ μεγάλες και νομίζω ότι το έδειξες αυτό πάρα πολύ ωραία και σωστά. Θα ήθελα τώρα να.., θα πάρουμε ερωτήσεις στο τέλος όλων των παρουσιάσεων της πρώτης ενότητας. Θα ήθελα τώρα να προσκαλέσω τον Ντίνο Νικολάου είναι γνωστός, πάρα πολύ γνωστός στ ην Ελλάδα στο χώρο των υδρογονανθράκων. Παλαιό στέλεχος της ΔΕΠ εκεί, μέχρι πρόσφατα μέλος του Δ.Σ. της Εταιρίας Υδρογονανθράκων Κύπρου και σήμερα τεχνικός σύμβουλος της Energean Oil & Gas και πολύ καλός φίλος. Ντίνο Νικολάου έχεις το λόγο. Κος ΝΙΚΟΛΑΟΥ: Θα πάμε σε ένα μικρό ταξίδι στην ανατολική Μεσόγειο. Για εμένα είναι μακρύ το ταξίδι, 45 χρόνια κλείνω φέτος σε αυτή τη δουλειά. Είναι ένα πολύπλοκο και περίπλοκο ταξίδι τεχνικών θεμάτων, οικονομικών θεμάτων και γεωπολιτικών θεμάτων. Όπως τα ζω από πρώτο χέρι πολλά πράγματα θα τα ακούσετε για πρώτη φορά. Ο τίτλος της ομιλίας μου είναι «ανατολική Μεσόγειος, έρευνες υδρογονανθράκων, υποδομές και γεωπολιτικές προκλήσεις». Η ιστορία στη νοτιοανατολική Μεσόγειο δεν είναι πρόσφατη. Ήδη η αμερικάνικη γεωλογικ ή εταιρία πριν από 20 χρόνια μίλησε για ύπαρξη μεγάλου πλούτου στην ανατολική Μεσόγειο και μέτρησε δυο λεκάνες. Τη λεκάνη της Λεβαντίνος και τη λεκάνη του Νείλου και του Ηροδότου όχι την Κρήτη. Εξηγούμαι, όχι την Κρήτη, δεν είχε στοιχεία. Χρησιμοποίησα στοιχεία ολικού πετρελαϊκού συστήματος

22 και μας είπαν ότι πιθανώς στην περιοχή αυτή να έχουμε 350 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου και περίπου 2,5 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Σε αυτές τις περιοχές που βλέπουμε και κυρίως μιλούμε για βιογενές αέριο. Το βιογενές αέριο έχει μια άλλη δική του ιστορία, δεν έχει σχέση με το θερμογενές αέριο, δεν έχει σχέση με το πετρέλαιο, ψάχνεται διαφορετικά. Αυτά τα νούμερα τα είπαν και πριν, δεν ασχολήθηκε κανένας γιατί ακόμη η τεχνολογία δεν είχε φτάσει στα βαθιά ν ερά. Είναι περιοχές των βαθιών νερών. Ποιο είναι το δυναμικό της νοτιοανατολικής μεσογείου; Βάζω κάποιες χώρες κλειδιά στην περιοχή. Τη Λιβύη, την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Κύπρο ανάλογα με τις λεκάνες και την Αδριατικοϊόνιο λεκάνη της Ιταλίας, της Αλβανίας και έρχεται προς εμάς. Τα βεβαιωμένα αποθέματα πετρελαίου στην περιοχή μας είναι 52 δισεκατομμύρια βαρέλια από τα οποία στη Λιβύη είναι τα 48,4 άρα τα σκήπτρα τα έχει η Λιβύη. Και από αέριο έχουμε περίπου 5 TCF με τα σκήπτρα να είναι στην Αίγυπτο, μετά στο Ισραήλ και στη Λιβύη. Η Λιβύη απλώς είναι χώρα η οποία δεν ασχολείται τελευταία, ασχολείται με πολέμους. Άρα κρατούμε αυτά τα νούμερα. Και πάμε στα παγκόσμια αποθέματα. Τι έχει η νοτιανατολική μεσόγειος; Περίπου 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου, 3%, και 2,5% αερίου. Δεν είμαστε ο ομφαλός της γης. Ακούγονται πολλά και γράφονται πολλά αλλά με αυτά τα νούμερα θα μιλήσουμε. Κρατάτε αυτά τα νούμερα. Πάμε στις χώρες όπως ήταν το 2007. Το 2007, διαλέγω αυτή την ημερομηνία γιατί τότε ξεκίνησε η Κύπρος και το Ισραήλ να ασχολούνται σοβαρά με τις έρευνες για φυσικό αέριο. Το 2007 τα σκήπτρα τα είχε η Αίγυπτος. Είχε 2 BCM τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αποθέματα και είχε μια παραγωγή 48 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το χρόνο και μια κατανάλωση 32, 4 8/32 ήταν εξαγωγική. Πριν από 12 χρόνια η Αίγυπτος ήταν εξαγωγική. Και ερχόμαστε τώρα το 2017 δέκα χρόνια μετά η Αίγυπτος παρότι παράγει 49 εκατομμύρια κυβικά μέτρα καταναλώνει 56, είναι ακόμα ελλειμματική. Αυτό να το κρατήσουμε, πως παίζεται το παιχνίδι στην περιοχή, κρατήστε αυτά τα νούμερα.

23 Οι άλλες οι χώρες, το Ισραήλ μπήκε από το τίποτε στο 12,5 BCM κατανάλωση και η βιομηχανία αναπτύσσεται όσο τους δίνεις αέριο να αναπτύσσεται. Η είναι στο Ισραήλ και δουλεύουμε στο Ισραήλ. Δουλεύω στην Κύπρο τα ξέρουμε από πρώτο χέρι. Άρα το Ισραήλ είναι μια ανερχόμενη δύναμη όσον αφορά και την παραγωγή και την κατανάλωση. Για αυτό ανέβηκε τόσο πολύ η οικονομία της. Το 2007 βλέπετε η Κύπρος μόλις είχε ξεκινήσει. Το Ισραήλ είχε ξεκινήσει δούλευε 15 χρόνια η British Gas στο Ισραήλ και δεν βρήκε τίποτε. Και ήρθε η NOBLE τότε με τις παραχωρήσεις και βρήκε το πρώτο κοίτασμα, το μεγάλο το Tamar. Σήμερα είναι εδώ η περιοχή. Μεγάλες δραστηριότητες με πολλές παραχωρήσεις σε όλες τις χώρες της περιοχής. Η Κύπρος προχώρησε σιγά-σιγά έκανε τρεις γύρους παραχωρήσεων. Το 2007 ήρθαν τρεις εταιρίες, η μια ήταν πολύ μικρή, οι δυο ήταν μικρές, ανατέθηκε στη NOBLE η οποία είχε ανακαλύψει στο Ισραήλ την περιοχή του Ισραήλ και ήξερε πολύ καλά. Για αυτό ήρθε η NOBLE, η αμερικάνικη NOBLE. Βρέθηκε το Αφροδίτη και κοπιάστε, 33 εταιρίες. Έγινε χαμός στο δεύτερο γύρο παραχωρήσεων και δόθηκαν άλλες πέντε περιοχές. Και τελικά ο τελευταίος γύρος όταν βρέθηκε το ΖΟΡ και μετά δόθηκαν άλλα 3 μπλοκς, τρία τεμάχια. Ο στόχος της Κύπρου ήταν πάντα η προσέλκυση μεγάλων εταιριών. Προσέξτε, των κολοσσών που λέγαμε. Καμιά φορά αυτό είναι καλό το παιχνίδι, έχουν τα λεφτά, την τεχνογνωσία και το γεωπολιτικό εκτόπισμα. Μπορούν να πιέσουν. Η Κύπρος είναι μια ημικατεχόμενη χώρα, να μην το ξεχνάμε ποτέ αλλά δεν θέλει να είναι εξαφανισμένη χώρα. Για αυτό κάνει αυτή τη δουλειά για να υπάρχει. Φωνές ακούγονται πολλές γιατί δεν τα σταματάτε. Δεν σταματάμε για να υπάρχουμε. Στον τελευταίο γύρο ποια είναι τα μειονεκτήματα. Έχει μειονέκτημα αυτό; Ναι έχει μειον έκτημα. Τις έχεις ανάγκη και δεν μπορείς να τις πιέσεις πολύ. Να το σκεφτείτε πολύ καλά αυτό το πράγμα. Είναι μεγάλες εταιρίες και καμιά φορά με την εφαρμογή των συμβάσεων για κάποια πράγματα πιθανώς να μην μπορέσεις να τις πιέσεις μέχρι το βαθμό που θέλεις να τις πιέσεις. Έχετέ το υπόψη.

24 Η Αίγυπτος όπως είναι σήμερα, βλέπετε έχουν βγει προς τα έξω, προς τα βαθιά νερά νέες ανακαλύψεις με τη μεγάλη ανακάλυψη του ΖΟΡ που είναι στην περιοχή με το κίτρινο το τεμάχιο από την Πολύ μεγάλη ανακάλυψη, η μεγαλ ύτερη της μεσογείου 30 TCF. Πάμε στην άλλη περιοχή, βεβαίως μπήκε το Ισραήλ μπήκε και η Κύπρος. Αυτά είναι τα κοιτάσματα θα τα περιγράψω στη συνέχεια. Η Κύπρος έχει και άλλες ανακαλύψεις. Αυτή είναι μια γραμμή που την βλέπανε χρόνια τότε που ξεκίνησε το παιχνίδι στην ανατολική μεσόγειο. Είναι μια σεισμική γραμμή όπου φαίνεται ότι βλέπετε τα μεγάλα κοιτάσματα. Το Ισραήλ είναι σε μια σειρά, μια σεισμική γραμμή που ενώνει και την Αφροδίτη. Βλέπετε γιατί τότε ήρθε η NOBLE. Ήξερε την ύπαρξη αυτών των πραγμάτων για αυτό ήρθε. Γιατί η NOBLE είχε όλα τα δεδομένα από τις προηγούμενες έρευνες για αυτό πήγε, πήγε κατευθυνόμενη και πέτυχε το Αφροδίτη. Τι πέτυχαν τότε; Όλα τα κοιτάσματα βρίσκονται σε άμμους. Είναι τα Tamar sands. Εκεί είναι τα ρεζερβουάρ που φιλοξενούνται αυτά τα μεγάλα κοιτάσματα. Όταν βρέθηκε και η Αφροδίτη έγινε γνωστό στη βιομηχανία αυτό το σκηνικό, το γεωλογικό μοντέλο, το πετρελαϊκό σύστημα και πλάκωσαν όλοι. Όπως σας είπα 33 εταιρίες. Η ΕΝΙ πήρε τότε πληρώνοντας ένα σημαντικό τίμημα, νο μίζω 85 εκατομμύρια δολάρια μπόνους υπογραφής για να πάρει το τεμάχιο 9 γιατί τότε παιζόταν μεγάλο παιχνίδι. Τέτοια μπόνους στην Ελλάδα δεν παίζονται, μακάρι να τα είχε ο Γιάννης να είχε λύσει το θέμα της ΕΔΕΥ για πάρα πολλά χρόνια. Έγιναν δυο γεωτρήσεις, η Αμαθούσα και ο Ονασαγόρας. Είχε δομική αποτυχία, δεν βρέθηκαν ρεζερβουάρ. Οι άμμοι του Νείλου δεν έφταναν μέχρι εκεί, αυτό είναι σημαντικό. Τότε τα βάψαμε μαύρα. Λέει τελείωσε. Η TOTAL εγκατέλειψε το μπλοκ 10, το είχε και το εγκατέλειψε εξαιτίας αυτής της δομικής αποτυχίας. Και μετά η TOTAL μπήκε στο διαγωνισμό και πλήρωνε πολλά λεφτά για να πάρει το τεμάχιο 10 αλλά το πρόλαβε η ΕΧΟΝ η οποία χτύπησε με περισσότερα λεφτά. Νομίζω 100 εκατομμύρια. Όταν έφυγε η TOTAL από το μπλοκ 10 αρχές του 15, όλα αυτά έγιναν ραγδαία, την παρακαλούσαμε να μείνει για γεωπολιτικούς

25 λόγους, ήρθε τον Αύγουστο του 15 η μεγαλύτερη ανακάλυψη της μεσογείου και βρέθηκε το ΖΟΡ σε ανθρακικά πετρώματα. Αυτό άλλαξε το σύστημα. Τότε έκανα ένα σκίτσο, εμείς οι γεωλόγοι οι παλιο ί τα σκίτσα μας αρέσουν και το έχω βάλει εδώ, ο Σταμπολής το θυμάται, έκανα και την πρώτη ανακοίνωση. Αυτοί έχουν το Ζορ εμείς έχουμε τα Ζοράκια. Η γεωλογική εξέλιξη της περιοχής έδειχνε ότι γύρω από το υποθαλάσσιο βουνό του Ερατοσθένη θα μπορούσε να παι χτεί μεγάλο παιχνίδι. Και έτσι και έγινε. Οι εταιρίες ήρθαν στο διαγωνισμό που κάναμε τότε και δώσαμε τα τρία τεμάχια και έγιναν στη συνέχεια οι άλλες ανακαλύψεις. Είχα γράψει τότε ότι το ΖΟΡ είναι το δέντρο στην άκρη ενός δάσους. Το δάσος βρίσκεται στη γύρω από τον Ερατοσθένη περιοχή. Με αυτό πήγα στον Πρόεδρο και με αυτό ξεκινήσαμε το γύρο παραχωρήσεων και πέτυχε. Έγινε η ανακάλυψη Καλυψώ σε παρόμοιο σύστημα, δεν λέω το ίδιο σύστημα, σε παρόμοιο σύστημα με το ΖΟΡ. Έγινε η τρύπα στον Ονησίφορο έδωσε κάποια καλά στοιχεία αλλά πολύ άσχημο ρεζερβουάρ, δεν ήταν το ίδιο ρεζερβουάρ μαζί με το Ζορ. Και ήρθε μέσα στο μπλοκ 10 το πολυδιαφημιζόμενο η ΕΧΟΝ MOBIL και τρυπάει την πρώτη γεώτρηση, δεν μπορώ να έχω στοιχεία από εκεί για ευνόητους λόγους. Έκανα ένα σκαρ ίφημα. Η πρώτη γεώτρηση είχε δομική αποτυχία. Δεν βρήκε ασβεστόλιθους, βρήκε μόνο αργίλους. Και πήγαν στη δεύτερη γεώτρηση για να βρουν ένα ενδιάμεσο σύστημα το οποίο το ανακοίνωσαν μεταξύ 5 και 8 TCF αλλά in place που σημαίνει, τι σημαίνει in place; Πρέπει να γίνουν άλλες γεωτρήσεις επιβεβαίωσης για να δει που πάει η Κύπρος ακόμα. Και ένα PM το μέσο όρο περίπου 5-6 TCF θα είναι. Αλλά αρκούν αυτά; Για να δούμε πως θα παιχτεί το παιχνίδι στη συνέχεια. Πάμε τώρα να δούμε το πιο σημαντικό σημείο που έχο υμε στην περιοχή. Οι υποδομές, τη σημασία των αγωγών των υποδομών και των αγορών. Και οι ισορροπίες στην περιοχή και θα δούμε και τις γεωπολιτικές προκλήσεις. Τα προηγούμενα ήταν εισαγωγή αλλά ήταν αναγκαία για να καταλάβετε το δεύτερο κομμάτι. Αυτό εί ναι από το offshore,

26 πρόσφατη ανακοίνωση, έχει τα κοιτάσματα της περιοχής και να δείτε και τα fake news όπως λέγονται. Πολύ μεγάλο περιοδικό, διεθνές. Εδώ είναι το Λεβιάθαν, η μεγαλύτερη ανακάλυψη μετά το ΖΟΡ στην περιοχή, είναι στο Ισραήλ. Η NOBLE Energy. Εδώ είναι η Αφροδίτη μας τη βάζει και στο Ισραήλ. Σας λέω ότι πάνω από 5% δεν είναι στο Ισραήλ είναι πιστοποιημένο. Εδώ είναι το ΖΟΡ, η Καλυψώ, 3 με 5 δεν ανακοίνωσαν τίποτα ακόμα αλλά εκεί θα κυμαίνονται και εδώ είναι ο Γλαύκος το οποίος το περνάει και στην Αίγυπτο. Δεν έχει καμιά σχέση, σας το λέω, είμαστε πολύ μακριά από την αιγυπτιακή ζώνη αλλά μπορεί κάποιος που διαβάζει αυτό το περιοδικό να πει ότι ο Γλαύκος είναι και στην Αίγυπτο, αυτά είναι fake news. Εδώ ερχόμαστε να δούμε προς τα πού μπορού ν να φύγουν αυτοί οι υδρογονάνθρακες. Οι υδρογονάνθρακες μπορεί να κοιμούνται στο υπέδαφος, να τους βρούμε και να ξανά κοιμούνται αν δεν υπάρχει αγορά. Πρέπει να πάνε σε αγορά. Και για να πάνε σε αγορά πρέπει να έχουν ανταγωνιστικές τιμές και για να πάν ε οι υποδομές τους πρέπει να είναι τέτοιες και με τέτοιο κόστος που να αντέχουν να μπουν οικονομικά. Η μεγαλύτερη αγορά είναι στην Ευρώπη, δια αγωγών μπορεί να πάει στην Ευρώπη. Η καλύτερη αγορά είναι στην Τουρκία, δεν την αγνοούμε. Πρέπει να εθελοτυφλούμε αν αγνοούμε την Τουρκία. Η Τουρκία είναι μια αγορά 52 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Υπάρχει στην περιοχή αλλά να δούμε αν μπορούν να πάνε αγωγοί προς τα εκεί. Και μετά υπάρχουν στην περιοχή δυο κέντρα υγροποίησης. Τα οποία υπολειτουργούν, είναι από χρ όνια, είναι το Ίντκου και η Νταμιέτα. Το Ίντκου ελέγχεται από τη SHELL και η Νταμιέτα από την ENI οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή και στην κυπριακή ΑΟΖ. Πρέπει να το καταλάβουμε, υπάρχουν αυτές οι υποδομές, είναι πιο κοντά από οποιοδήποτε άλλο. Οι επενδύσεις έχουν γίνει, οι εταιρίες τι θα κάνουν, θα πάνε να κάνουν νέες υποδομές να φουσκώσουν το κόστος, πως θα πάει στις αγορές μετά; Οι υποδομές τους είναι εκεί. Εδώ σε αυτή την περιοχή και μπορεί να πάει, να γίνει και μια άλλη υποδομή LNG στην Κύπρο, το

27 Βασιλικό. Αυτό είναι το σκηνικό στην περιοχή μας όσον αφορά τις αγορές. Άρα δυο μεγάλες αγορές έχουμε. Η Ευρώπη 460 BCM και η Τουρκία 52 BCM. Το Ισραήλ έχει κορεστεί και τροφοδοτείται από το Tamar και υπάρχει στη διάθεσή μας το Λεβιάθαν. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει τίποτε άλλο στη διάθεση που να μπορεί να πάει. Η κάθε εταιρία στην περιοχή που υπάρχει, που δραστηριοποιείται έχει τα δικά της συμφέροντα. Η ENI η οποία δραστηριοποιείται έχει τερματικό υγροποίησης η SHELL που δραστηριοποιείται στην Αφροδίτη έχει δικό της τερματικό υγροποίησης. Πάμε να δούμε τις αποφάσεις τώρα. Η Κύπρος, Αφροδίτη 4,1 TCF έχει μέσα στους διαχειριστές της τη SHELL. Η Καλυψώ έχει 3 με 5 TCF την ΕΝΙ και ο Γλαύκος την EXON MOBIL. Η EXON MOBIL είναι η μόνη που δεν έχει υποδομές στην περιοχή. Πάμε στο Ισραήλ, Tamar & Leviathan είναι στη NOBLE οι οποίοι συνεργάζονται με τη SHELL στην Κύπρο και το Karish and Tanin το βάζω είναι δυο μικρά κοιτάσματα στα οποία είναι η Energean της οποίας είμαι τεχνικός σύμβουλος. Πάμε να δούμε τις υποδομές, προς τα πού μπορούν να πάνε αυτές οι ανακαλύψεις. Εάν πάμε στην Καλυψώ και τραβήξουμε μια γραμμή με το ΖΟΡ, το ΖΟΡ είναι στην Ιταλία που είναι πιο κοντά να πάει; Στην Αίγυπτο. Αυτό θα μας πουν στο τέλος. Το παίρνουμε στην Αίγυπτο γιατί έχω έτοιμες υποδομές. Ο στόχος είναι να το ρευστοποιήσεις με τις καλύτερες δυνατές τιμές. Άρα η Αίγυπτος έχει το πλεονέκτημα υποδομών στην περιοχή. Το Ισραήλ είπαμε είναι κορεσμένο. Η Κύπρος για να πάει να κάνει δικό της κέντρο υγροποίησης θέλει επι πλέον κοιτάσματα. Πρέπει να βρούμε πάνω από 12 TCF και να τα έχει ή να τα διαχειρίζεται ένας διαχειριστής. Αν είναι η ΕΝΙ και η SHELL έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Γιατί έστειλε η Κύπρος την Αφροδίτη στην Αίγυπτο στα κέντρα υγροποίησης του Ίντκου; Πρώτον είναι η SHELL αλλά η Αφροδίτη είναι ένα μέτριο κοίτασμα 4,1 TCF. Η αγορά της Κύπρου, η εν δυνάμει αγορά, δεν έχει αέριο, είναι 1 BCM το υπόλοιπο τι θα γίνει; Με ένα BCM βγαίνουν τα έργα να πάει στην Κύπρο; Δεν βγαίνουν. Για αυτό