Ποικίλες Eκδόσεις 10 ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΙΑ ΟΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ INΣTITOYTOY ΓEΩPΓIKΩN EPEYNΩN ΣΤΗΝ ΑΓΕΛΑ ΟΤΡΟΦΙΑ Μ. Μάρκου INΣTITOYTO ΓEΩPΓIKΩN EPEYNΩN YΠOYPΓEIO ΓEΩPΓIAΣ ΦYΣIKΩN ΠOPΩN KAI ΠEPIBAΛΛONTOΣ ΛEYKΩΣIA KYΠPOΣ NOEMBPIOΣ 2000
2
ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΙΑ ΟΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ INΣTITOYTOY ΓEΩPΓIKΩN EPEYNΩN ΣΤΗΝ ΑΓΕΛΑ ΟΤΡΟΦΙΑ Μ. Μάρκου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Κύρια χαρακτηριστικά της αγελαδοτροφίας τα τελευταία χρόνια ήταν, 1) η σηµαντική αύξηση του αριθµού των αρµεγοµένων αγελάδων µε επακόλουθο τη δηµιουργία πλεονασµάτων γάλακτος, 2) η επικράτηση της Φρισλανδικής φυλής η οποία είναι διπλής κατεύθυνσης (για γάλα και για κρέας), 3) η συγκέντρωση των αγελάδων σε οργανωµένες κτηνοτροφικές ζώνες και 4) ο περιορισµός του αριθµού των αγελαδοτρόφων, που είχε σαν άµεσο αποτέλεσµα την αύξηση του µεγέθους των µονάδων. Το Iνστιτούτο Γεωργικών Eρευνών (ΙΓΕ) διαθέτει πειραµατική µονάδα αγελαδοτροφίας στην οποία διεξάγεται ερευνητική εργασία αναφορικά µε τη διατροφή, τη διαχείριση και τη φυσιολογία αναπαραγωγής των ζώων. Για να εξακριβωθεί κατά πόσον τα ευρήµατα της έρευνας του ΙΓΕ είναι γνωστά και εφαρµόζονται από τους αγελαδοτρόφους διεξήχθη ειδική έρευνα. Η έρευνα κάλυψε το σύνολο σχεδόν των αγελαδοτρόφων (229 µονάδες) στις επαρχίες Λευκωσίας, Λάρνακας και Αµµοχώστου. Το συµπέρασµα από την έρευνα είναι ότι οι αγελαδοτρόφοι γνωρίζουν και τις πιο πολλές φορές εφαρµόζουν στις µονάδες τους τα πλείστα ερευνητικά αποτελέσµατα του ΙΓΕ. SUMMARY The main characteristics of the dairy cow sector during the last years were, 1) the significant increase in the number of dairy cows, which resulted in the creation of milk surpluses, 2) the domination of the Friesian breed, which is used for milk and meat, 3) the concentration of cows in organized livestock zones and 4) the reduction in the number of dairy-cow owners, which lead to the reduction of farm units. The Agriculrural Research Institute (ARI) holds its own dairy-cow unit in which a large number of experiments related to nutrition, management, and reproduction are conducted. In order to verify whether research findings are well known and applied by dairy-cow owners, a suitable study has been conducted. The study covered almost all dairy-cow oners (229 units) in Nicosia, Larnaca and Famagusta districts. The general conclusion of the study is that the farmers know and in most cases apply the research findings in their units. ΕIΣAΓΩΓH Το ΙΓΕ διαθέτει ιδιόκτητη πειραµατική µονάδα γαλακτοφόρων αγελάδων στην οποία διεξάγονται διάφορα πειράµατα στη διατροφή, διαχείριση και φυσιολογία αναπαραγωγής των ζώων και τις συνθήκες διαχείρισης και ενσταυλισµού. Από της ίδρυσης της µονάδας (1963) µέχρι σήµερα έχει διεξαχθεί σωρεία πειραµάτων και τα αποτελέσµατα τους έχουν περάση στους κτηνοτρόφους µέσω διαλέξεων και εκλαϊκευµένων εκδόσεων. Η αγελαδοτροφία αναπτύχθηκε ραγδαία, ειδικά µετά το 1975. Έτσι, την περίοδο 1975-1995 η µέση ετήσια αύξηση των γαλακτοφόρων αγελάδων ήταν 30%. Τα τελευταία χρόνια ο αριθµός των γαλακτοφόρων αγελάδων σταθεροποιήθηκε στις 24000 και η παραγωγή γάλακτος στις 134000 τόνους (Aνώνυµος, 1998). Ο αριθµός των µονάδων µε γαλακτοφόρες αγελάδες ελαττώθηκε από 899 το 1985 σε 290 στο τέλος του 1995, ενώ το 1998 ήταν καταγραµµένες 252 µονάδες (Οικονοµίδης, 1997). Η συνεισφορά της αγελαδοτροφίας στο εισόδηµα του κτηνοτροφικού τοµέα κυµαίνεται γύρω στο 21%. Για να διαπιστωθεί ο βαθµός διάδοσης των ερευνητικών αποτελεσµάτων του ΙΓΕ και της εφαρµογής τεχνολογίας που συστήνονται από το ΙΓΕ και το Τµήµα Γεωργίας στον τοµέα της αγελαδοτροφίας διεξήχθη σχετική µελέτη. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η µελέτη διεξήχθη από τον Μάρτιο µέχρι τον Νοέµβριο του 1999. Eπισκοπήθηκαν 229 αγελαδοτροφικές µονάδες, το σύνολο σχεδόν των µονάδων στην Κύπρο. Από τις µονάδες αυτές 92 βρίσκονται στην επαρ- 3
χία Λευκωσίας, 57 στη Λάρνακα, 42 στα Κοκκινοχώρια και το Παραλίµνι και 38 στην παραλιακή ζώνη Λάρνακας Λεµεσού. Η µελέτη διεξήχθη µε τη µέθοδο του ερωτηµατολογίου και τα στοιχεία συλλέγονταν µε προσωπική συνέντευξη. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η µέση ηλικία των αγελαδοτρόφων ήταν 45.7 χρόνια µε µικρές διαφορές µεταξύ των τεσσάρων ζωνών. Την µικρότερη ηλικία είχαν οι αγελαδοτρόφοι στην ζώνη της µεικτής γεωργίας Λάρνακας (ζώνη 2) µε 43.3 χρόνια. Ακολουθούσαν οι κτηνοτρόφοι της περιοχής Κοκκινοχωριών Παραλιµνίου (ζώνη 3) µε 44.6, της παραλιακής ζώνης Λάρνακας Λεµεσού (ζώνη 4) µε 46.0 και της επαρχίας Λευκωσίας (ζώνη 1) µε 47.6 χρόνια µέση ηλικία. Η µέση µόρφωση των αγελαδοτρόφων ήταν 8.9 χρόνια. Ο µέσος αριθµός παιδιών ανά οικογένεια ήταν 3.2 και το µέσο µέγεθος της αγέλης στις τέσσερις ζώνες ήταν 98.5 αγελάδες. Από αυτές, 78.8 αγελάδες, ή ποσοστό 80%, ήταν αρµεγόµενες. Ο µεγαλύτερος αριθµός ζώων βρισκόταν στη ζώνη 2 (126.9 ζώα) και ακολουθούσε η ζώνη 4 µε 99.3 ζώα, η ζώνη 1 µε 87.1 και η ζώνη 3 µε 84.1 ζώα (Πίνακας 1). Ως προς το µέγεθος της αγέλης, ποσοστό 21.8% των µονάδων είχε λιγότερο από 50 ζώα, 42.4% 51 µέχρι 100 ζώα, το 21.4% 101 µέχρι 150 ζώα, 9.1% 151 µέχρι 200 ζώα και 4.8% είχαν περισσότερα από 200 ζώα. Ο µεγαλύτερος αριθµός µικρών µονάδων (µέχρι 100 ζώα) βρίσκεται στην επαρχία Λευκωσίας ενώ αντίθετα οι περισσότερες µεγάλες µονάδες (περισσότερα από 150 ζώα) βρίσκονται στη ζώνη της µεικτής γεωργίας Λάρνακας (Πίνακας 2). Αναπαραγωγή Το µέσο ποσοστό σύλληψης µε τεχνητή σπερµατέγχυση στις αγελάδες είναι 57.9% και κυµαίνεται µεταξύ 48.8% στη ζώνη 4 (ελάχιστο) µέχρι 76.5% στη ζώνη 3 (µέγιστο). Αντίθετα, στις µοσχίδες το µέσο ποσοστό σύλληψης µε τεχνητή σπερµατέγχυση είναι 26.4% και κυµαίνεται από 14.9% στη ζώνη 4 µέχρι 37.2% στη ζώνη 3. Ως προς την φυσική οχεία τα ποσοστά σύλληψης είναι 42.1% στις αγελάδες και 73.6% στις µοσχίδες. Το ποσοστό σύλληψης στην 4 πρώτη οχεία µε τεχνητή σπερµατέγχυση είναι κατά µέσο όρο 56.1% (52.7% στην ζώνη 2 µέχρι 64.7% στη ζώνη 4). Παράλληλα µε την τεχνητή σπερµατέγχυση όλες οι µονάδες διαθέτουν ταύρους για σκοπούς αναπαραγωγής. Οι ταύροι χρησιµοποιούνται κυρίως για την οχεία των νεαρών µοσχίδων. Η µέση διάρκεια της ξηράς περιόδου στις αγελάδες ανέρχεται στις 60.5 µέρες. Η µέση ηλικία πρώτης οχείας των νεαρών µοσχίδων είναι 15.6 µήνες και το µέσο βάρος 376 κιλά. ιαχείριση Η µέση αγελαδοτροφική µονάδα έχει έκταση 625 1 m 2 και χρειάζεται 44531 τόνους νερού για να καλύψει τις ανάγκες της. Ποσοστό 83.2% των αναγκών σε νερό απαιτούνται για άρδευση, 1.9% για καθάρισµα και 14.9% για ύδρευση. Η µέση έκταση που έχουν στη διάθεση τους οι αγελαδοτροφικές µονάδες είναι 430 δεκάρια, από την οποία 10.8% είναι αρδεύσιµη και αντιστοιχεί µε 4.4 δεκάρια ανά αγελάδα. Υπάρχουν ωστόσο σηµαντικές διαφορές µεταξύ των τεσσάρων ζωνών. Με βάση το µέσο µέγεθος των αγελών αντιστοιχούν σε κάθε αγελάδα 2.1 δεκάρια στη ζώνη 3, 3.7 στη ζώνη 4, 4.0 στη ζώνη 1 και 5.2 στη ζώνη 2. Απογαλακτισµός Η µέση ηλικία απογαλακτισµού είναι 68 µέρες. Ο απογαλακτισµός γίνεται απότο- µα στο 31.8% των µονάδων ενώ στις υπόλοιπες είναι σταδιακός. Στα νεογέννητα µοσχαράκια δίνεται κατά µέσο όρο πρωτόγαλα για 4 µέρες. ιατροφή Περίπου το ένα τρίτο των αγελαδοτρόφων (31%) ταΐζουν υποπροϊόντα στα ζώα τους. Τα κυριότερα υποπροϊόντα που χρησιµοποιούνται στη διατροφή των αγελάδων είναι η πορτοκαλόφλουδα, τα ζίβανα σταφυλιών, το κρίθαρο µπύρας, και διάφορα άλλα. Το σύνολο σχεδόν των αγελαδοτρόφων (99.1%) διατηρεί σε ξεχωριστούς χώρους τις µοσχίδες για σκοπούς διατροφής. Η µέση διάρκεια εκτροφής των µοσχίδων είναι 12 µήνες και το µέσο βάρος στο οποίο σφάζονται 330 κιλά.
Γαλακτοπαραγωγή Σηµαντικό ποσοστό των αγελαδοτρόφων (60%) διαχωρίζουν τις αγελάδες τους σε οµάδες ανάλογα µε την γαλακτοπαραγωγή. Η µέση διάρκεια της γαλακτικής περιόδου είναι 298 µέρες, χωρίς αξιόλογες διαφορές µεταξύ των τεσσάρων ζωνών. Η µέση γαλακτοπαραγωγή στις µονάδες που επισκοπήθηκαν ανέρχεται στα 6220 λίτρα µε µικρές διαφορές µεταξύ των ζωνών. Αντικατάσταση Οι αγελαδοτρόφοι κρατούν για αντικατάσταση κατά µέσο όρο 28.7% των µοσχίδων, µε µικρές διαφοροποιήσεις µεταξύ των ζωνών. Από την άλλη, ποσοστό 94% κρατούν όλες τις µοσχίδες και µετά την πρώτη γέννα σκαρτάρουν όσες δεν κρίνουν κατάλληλες για αναπαραγωή. Η αναπαραγωγική ηλικία των αγελάδων ανέρχεται στα τέσσερα χρόνια. Εργατικά Για τη λειτουργία µιας µέσης αγελαδοτροφικής µονάδας απαιτούνται 799 εργάσιµες µέρες. Από αυτές, ποσοστό 30.3% αποτελούσαν ξένα εργατικά και 69.7% ιδία εργασία. Εξάλλου ποσοστό 31% των εργατικών ήταν γυναικεία εργασία. Απώλειες αποβολές Οι απώλειες µέχρι τον απογαλακτισµό ανέρχονται στο 8.6% και µετά τον απογαλακτισµό σε 1.8%. Tο ποσοστό αποβολών ανέρχεται στο 3.5%. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Από την µελέτη προκύπτει ότι οι αγελαδοτρόφοι είναι σχετικά µικρής ηλικίας και έχουν ικανοποιητικό µορφωτικό επίπεδο, σε σύγκριση µε τους γεωργούς που δραστηριοποιούνται σε άλλους τοµείς της γεωργίας. Σύµφωνα µε την ανάλυση της απογραφής γεωργίας του 1994 που έγινε από το ΙΓΕ, η µέση ηλικία των γεωργών κυµαινόταν από 45 χρόνια στον Πατατοκαλλιεργητικό τύπο, µέχρι 54 χρόνια στο Σιτηροκαλλιεργητικό τύπο. Όσον αφορά τη µόρφωση, όπου η ανάλυση έγινε για τις τέσσερις γεωργοοικονοµικές ζώνες, ποσοστό 22.5% των γεωργών στην Παράλια και 18.4% στην Ξηρική ζώνη (όπου κυρίως δραστηριοποιούνται οι αγελαδοτρόφοι) είναι απόφοιτοι δευτεροβάθµιας και τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, σε σύγκριση µε 8.3% και 9.8% στη ζώνη των Αµπελιών και την Ορεινή, αντίστοιχα. (Παπαγιάννης, Μάρκου, 1999). Είναι σηµαντικό ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των αγελαδοτροφικών εκµεταλλεύσεων (78.2%) είναι µέσου και µεγάλου µεγέθους µε περισσότερες από 51 αγελάδες. Αυτό επιτρέπει την επίτευξη οικονο- µιών κλίµακας µε την ανάληψη επενδύσεων στην απαραίτητη υποδοµή. Η ηλικία απογαλακτισµού των µοσχαριών είναι διπλάσια στις αγελαδοτροφικές µονάδες που επισκοπήθηκαν από ότι στη µονάδα του ΙΓΕ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την µείωση της ποσότητας γάλακτος που διατίθεται στην αγορά και µειωµένους ρυθµούς ανάπτυξης στα µοσχάρια. Επίσης, ο απογαλακτισµός στο µεγαλύτερο ποσοστό των µονάδων είναι σταδιακός ενώ στο ΙΓΕ εφαρµόζεται στο σύνολο των µοσχαριών απότοµος απογαλακτισµός. Οι απώλειες από την γέννα µέχρι τον απογαλακτισµό είναι µιάµιση φορά µεγαλύτερες εκείνων στο ΙΓΕ, ενώ οι απώλειες µετά τον απογαλακτισµό δεν διαφέρουν. Το ποσοστό των αποβολών κυµαίνεται στα ίδια επίπεδα µε το αντίστοιχο του ΙΓΕ. Μεταξύ των αγελαδοτρόφων επικρατεί η αντίληψη ότι οι νεαρές µοσχίδες δεν συλλαµβάνουν εύκολα µε τεχνητή σπερµατέγχυση και γι αυτό χρησιµοποιούν ταύρους για φυσική οχεία. Ωστόσο, στο ΙΓΕ εφαρ- µόζεται τεχνητή σπερµατέγχυση σε όλες τις µοσχίδες µε ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Το ποσοστό επιτυχίας της πρώτης οχείας µε τεχνητή σπερµατέγχυση στις αγελαδοτροφικές µονάδες (56%) είναι περίπου το ίδιο µε εκείνο του ΙΓΕ (60%). Η διάρκεια της ξηράς περιόδου είναι 60 µέρες όπως και στην µονάδα του ΙΓΕ. Ως προς την ηλικία πρώτης οχείας των µοσχίδων αυτή κυµαίνεται από 15.4 15.8, µήνες στις µονάδες που επισκοπήθηκαν, έναντι 14.0 του ΙΓΕ, και το βάρος 386 κιλά έναντι 350, αντίστοιχα. Ένα σηµαντικό στοιχείο που προκύπτει από τη µελέτη είναι η µεγάλη πυκνότητα των ζώων στις κτηνοτροφικές περιοχές. Σύµφωνα µε τις πρόνοιες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής η µέση πυκνότητα ζώων θα πρέπει να είναι 2 µονάδες µεγάλων ζώων (2 αγελάδες) ανά εκτάριο. Στην 5
περίπτωση των µονάδων που επισκοπήθηκαν αναλογούν περισσότερες από τρεις αγελάδες ανά εκτάριο, χωρίς να λαµβάνονται υπόψη οι µοσχίδες και τα νεαρά µοσχάρια. Είναι σηµαντικό το γεγονός ότι το σύνολο των αγελαδοτρόφων διατηρούν τις µοσχίδες σε ξεχωριστό χώρο από τις αγελάδες. Επίσης το µεγαλύτερο ποσοστό των αγελαδοτρόφων διαχωρίζουν τις αγελάδες σε οµάδες ανάλογα µε την γαλακτοπαραγωγή τους. Ο διαχωρισµός των ζώων σε οµάδες επιτρέπει την εφαρµογή διαφορετικών προγραµµάτων διατροφής και διαχείρισης και έµµεσα αυξάνει την παραγωγικότητα των ζώων. Η µέση γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων που επισκοπήθηκαν ανέρχεται στους 6.2 τόνους, κάτω από τη µέση γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων στο ΙΓΕ, που είναι 7 τόνοι. Το σύνολο σχεδόν των αγελαδοτρόφων κρατάνε όλες τις µοσχίδες ενώ το ποσοστό ανανέωσης είναι περίπου το ίδιο µε εκείνο του ΙΓΕ. Το ένα τρίτο περίπου των αγελαδοτροφικών εκµεταλλεύσεων χρησιµοποιούν ξένα εργατικά, µε την απασχόληση κυρίως αλλοδαπών εργατών. Επίσης το ένα τρίτο του εργατικού δυναµικού είναι γυναίκες. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από την µελέτη προκύπτει ότι στην πλειονότητα τους τα ερευνητικά αποτελέσµατα του ΙΓΕ στον τοµέα της αγελαδοτροφίας τυγχάνουν εφαρµογής από τους αγελαδοτρόφους. Εξαίρεση αποτελούν η ηλικία απογαλακτισµού των µοσχαριών, και η τεχνητή σπερµατέγχυση στις µοσχίδες. Η υιοθέτηση των ερευνητικών αποτελεσµάτων από τους παραγωγούς µπορεί να αποδοθεί στην εντατική εκστρατεία ενηµέρωσης τους από το ΙΓΕ όπως και στο ψηλό µορφωτικό επίπεδο και την µικρή ηλικία των αγελαδοτρόφων. Η συγκέντρωση των ζώων σε κτηνοτροφικές περιοχές και η ψηλή αναλογία ζώων ανά εκτάριο θα προκαλέσουν προβλήµατα στον τοµέα της αγελαδοτροφίας µε την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια µείωσης της πυκνότητας των ζώων είτε µε την µείωση του αριθµού των ζώων, είτε µε την αύξηση των διαθέσιµων εκτάσεων γης. Η µέση γαλακτοπαραγωγή των αγελάδων που επισκοπήθηκαν είναι ικανοποιητική. Υπάρχουν ωστόσο περιθώρια περαιτέρω αύξησης της µε τη χρήση σπέρµατος ταύρων ψηλής γενετικής αξίας και την περαιτέρω βελτίωση των συνθηκών διατροφής, ενσταυλισµού και διαχείρισης. Το τελευταίο µπορεί εξάλλου να περιορίσει και τις απώλειες µοσχαριών από τη γέννα µέχρι τον απογαλακτισµό, οι οποίες είναι σχετικά ψηλές, και να εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης των ζώων. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Εκφράζονται θερµές ευχαριστίες στους κτηνοτρόφους για τη θετική ανταπόκριση που είχαν στη µελέτη, στους Σ. Αντωνίου για τη συλλογή των στοιχείων, Ελλη Φωτίου για την ανάλυση των δεδοµένων και Σκευούλλα Φιλίππου για την επεξεργασία του κειµένου. Θερµές ευχαριστίες επίσης εκφράζονται στον Κλάδο Ζωοτεχνίας του ΙΓΕ για την πολύτιµη συνεργασία και την παραχώρηση των τεχνικών πληροφοριών που αφορούν τον τοµέα αγελαδοτροφίας. ΒIBΛIOΓPAΦIA Oικονοµίδης, Σ. 1997. Η Αγελαδοτροφία στην Κύπρο. Ποικίλες Eκδόσεις 5, Iνστιτούτο Γεωργικών Eρευνών, Λευκωσία, 82σ. Aνώνυµος. 1998. Γεωργική Στατιστική. Τµήµα Στατιστικής και Ερευνών, Λευκωσία, 195σ. Papayiannis, Chr., and M. Markou. 1999. A structural and economic analysis of farming in Cyprus. Agricultural Economics Report 38. Agricultural Research Institute, Nicosia, 50p. 6
Γ.T.Π. 223/1999-400 Eκδόθηκε από το Γραφείο Tύπου και Πληροφοριών, Λευκωσία Eκτύπωση: Kόνος Λτδ, τηλ. 491419, Λευκωσία