ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ. Τουριστική ανάπτυξη και προοπτικές της νήσου της Κεφαλονιάς

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέυα TnuyiaKhc cpyaoiac Τουριστική ανάπτυξη και προοπτικές της νήσου της Κεφαλονιάς Εισηγητής ΣΚΑΡΒΑΤΣΟΠΟΥΛΟ ΚΟΣΜΑ Σττουδάστρια ΓΑΛΑΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Καβάλα 2009

Θέυα TTTUYiaKnc εονασίας:» Τουριστική ανάτττυξη και ττροοπτικές της νήσου της Κεφαλονιάς C p p ir e iu i^ r U p u o o n a ^. Ι/ έα θ ο < ^

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1.2. Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛ. ΝΗΣΙΑ σελ. 1.3. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ σελ. 1.4. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ σελ. ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ 2.1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ σελ. 2.2. ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ σελ. 2.3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠOΛITC3N σελ. 2.4. Η ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ KOINC3NIA σελ. 3. ΝΗΣΟΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ σελ. 3.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ-ΜΕΓΕΘΟΣ-ΠΔΗΘΥΣΜΟΣ 3.2. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 3.3. ΙΣΤΟΡΙΑ 3.4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3.5. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 4.2. ΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 4.3. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 1990 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1997 4.4. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 1998 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2002 4.5. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 2003 ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ 5. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 5.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ 5.2. ΠΕΡΙΒΑΤννΟΝΤΙΚΕΣ 5.3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 6.1. ΑΝΑΛΥΣΗ S.W.O.T

6.2. ΑΡΝΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ σελ. 53 6.3. ΘΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ σελ. 56 7. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ σελ. 59 ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 7.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 59 7.2. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ σελ. 60 7.2.1ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ σελ. 60 7.2.2ΘΑΑΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ σελ. 65 7.2.3ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ σελ. 66 7.2.4ΠΕΖΟΠΟΡΙΚΟΣ - ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΟΣ σελ. 68 7.2.5ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ σελ. 72 8.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ σελ. 75 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ. 80 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ σελ. 83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I. σελ. 84 Πληοοωοοίεα νια την Κεωαλονιά; Αογαιολονικοί ϊώοοι-κττοοικοί τόποι. Ζώνεο ειδικής προσταοίαε. Κοινότητεο και αοιθυό κλινών που δι ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II. σελ. 91 Σνεδιασυός και γοηυατοδδτηση τουοισυού υέσα από τα ΠΕΠ 1990-1993.1994-1999.2000-2006

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ανά χείρας εργασία συντάχθηκε με αφορμή την υποβολή πτυχιακής στο τμήμα Λογιστικής του Τ.Ε.Ι Καβάλας. Η πτυχιακή εργασία καταγράψει και μελετά την "ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ". Για την συλλογή του υλικού χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι προσωπικών και τηλεφωνικών πληροφοριών με δημάσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, άπως και με διάφορους Ο.Τ.Α. Εκτάς των ερωτηματολογίων έγινε χρήση της Κοριαλένειου και Ιακωβατείου βιβλιοθήκης, της Στατιστικής Υπηρεσίας Κεφαλληνίας, άπως και της Ε.Σ.Υ.Ε. Επίσης για την συλλογή του υλικού πρέπει να γίνει ιδιαίτερη μνεία στον κ. Αλέξανδρο Σπυράτο (Ειδικάς Σύμβουλος Τουρισμού Νομάρχη Κεψαλονιάς κ Ιθάκης, Υπεύθυνος Κοινοτικών Προγραμμάτων), στην κα. Όλγα Παπαδάτου(Νομαρχιακή Σύμβουλος Κεψαλονιάς κ Ιθάκης), καθώς και στον κ. Σπύρο Γαλιατσάτο (Προέδρος Της Ενωσης Ξενοδάχων Κεψαλονιάς). Ολοκληρώνοντας, σημαντική ήταν η βοήθεια και προσφορά του επιβλέποντα καθηγητή κ. Κοσμά Σκαρβατσάπουλου.

Η Κεφ(χλονιά είναι ένα νησί που έχει σημειώσει σημαντική ανάπτυξη σε πολλούς τομείς από το 19 αιώνα. Χαρακτηριστική ήταν η συμβολή της στην ανάπτυξη των τεχνών και των γραμμάτων, της μουσικής και του θεάτρου. Με το πέρασμα των χρόνων οι άνθρωποι στράφηκαν σε νέους τομείς ανάπτυξης, οι οποίοι ανόρθωσαν την οικονομία του νησιού που είχε παρακμάσει, με κύρια μεταστροφή τα τελευταία χρόνια στον τουρισμό. Για να γίνει κατανοητή η οικονομική-κοινωνική δραστηριότητα που φέρει στο όνομα Τουρισμός θα πρέπει να αναφερθεί η έννοια του τουρισμού. Ο τουρισμός είναι η δραστηριότητα κατά την οποία άτομα ή ομάδες ανθρώπων μετακινούνται προσωρινά από τον τόπο κατοικίας τους σε άλλον τόπο για τουριστικό σκοπό και χρησιμοποιούνται για αυτόν το σκοπό μέσα που προσφέρονται από την τουριστική βΐθμηχανία( Λαγός Δημήτριος, Χ!ος2000). Ο τουρισμός αποτελεί πλέον μια κύρια απασχόληση των κατοίκων και ένα σημαντικό στοιχείο για περαιτέρω μελέτη. Κύριος σκοπός της εργασίας αυτής, είναι η ανάλυση τουριστικού προϊόντος του νησιού και η αναζήτηση των μέσων που θα οδηγήσουν στην μελλοντική τουριστική ανάπτυξη και στην αντιμετώπιση της εφήμερης πτώσης του τουρισμού. Έτσι, απώτερος στόχος της μελέτης αυτής αποτελεί η παρουσίαση εναλλακτικών μορφών τουρισμού, οι οποίες έχουν την δυνατότητα να αναπτυχθεί το νησί. Για να γίνει αντιληπτή η σημασία του τουρισμού σε εθνικό επίπεδο το πρώτο κεφάλαιο ξεκινά με τον τουρισμό στην Ελλάδα, ο οποίος άρχισε με έντονους ρυθμούς να φαίνεται στα τέλη τις δεκαετίας του 70 με αρχές 80. Με την βοήθεια στατιστικών στοιχείων γίνεται μια χρονολογική έρευνα από το 1985 έως και το 2007 για τις αφίξεις των τουριστών. Παράλληλα εξετάζεται ο τουρισμός ως οικονσμική δραστηριότητα και η προσφορά του στην χώρα μας η οποία το 2007 ξεπερνά το 18,2% του ΑΕΠ. Τέλος αναφέρονται η ενέργειες που έχουν γίνει από τον δημόσιο φορέα για την ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος όπως είναι αναπτυξιακά προγράμματα κ.τ,λ.

Συνεχίζοντας με το δεύτερο κεφάλαιο όπου εξετάζεται και εδώ η ανάπτυξη του τουρισμού αλλά μέσα από μία μικροσκοπική ματιά της τοπικής κοινωνίας. Σε πρώτο στάδιο αναφέρονται τα οφέλη και τα προβλήματα του τουρισμού ως προς την τοπική κοινωνία για παράδειγμα την αύξηση του τοπικού εισοδήματος και την μόλυνση του αέρα. Στην συνέχεια μελετά την βιωσιμότητα της τοπικής κοινωνίας με την ανάπτυξη του τουρισμού και της υπηρεσίες πσυ πρέπει να παρέχονται στους τουρίστες. Ακόμα δίνεται έμφαση στην σημασία και στις ενέργειες τις τοπικής αυτοδιοίκηση αλλά και στο έργο των κατοίκων της. Μέσα από ένα σχεδιάγραμμα γίνεται εμφανής πολλαπλασιαστική επίδραση του τουρισμού στην τοπική κοινωνία. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στην μορφσλογία και ανατομία του νησιού, καθώς και σε άλλσυς σημαντικσύς τσμείς όπως είναι η ιστορία, ο πολιτισμός, η κοινωνία και η αρχιτεκτονική δομή. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η τουριστική κίνηση της Κεφαλονιάς από το 1990 που ανθίζει το τουριστικό πρσϊόν μέχρι και τσ 2007 και γίνονται συγκρίσεις από χρονιά σε χρονιά. Σ αυτό το κεφάλαιο μέσα από στοιχεία που συλλέχτηκαν καταγράφεται το τουριστικό πρσφίλ της Κεφαλονιάς και ποιους τουρίστες προσελκύει. Στο πέμπτο κεφάλαιο επιχειρείται η αναφορά των επιπτώσεων που επιφέρει ο τουρισμός στην Κεφαλονιά. Οι επιπτώσεις άλλοτε είναι ευνοϊκές και άλλοτε δυσμενείς για το νησί και εξετάζουν τρεις ευαίσθητες πτυχές όπως είναι η σικονομία, το περιβάλλον και η κοινωνία της νήσου. Στο έκτο κεφάλαιο προβάλλονται τα χαρακτηριστικά στσιχεία του νησιού, μέσω της S.W.0T. analysis, και εν συνεχεία καταγράφσνται σι παράγσντες, αρνητικοί και θετικοί, που έχουν κύρια σημασία για την επίτευξη της τσυριστικής ανάπτυξης της Κεφαλονιάς. Στο έβδομο κεφάλαιο γίνεται αναλυτική αναφορά στην σημασία ανάπτυξης εναλλακτικών μσρφών τσυρισμσύ στο νησί, οι οποίες θα βοηθήσουν στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και θα δώσουν νέα πνοή σε αυτό. Για την ανάπτυξη τσυς μελετήθηκε κάθε είδους υπάρχουοα υποδομή όπως επίσης και το αναπτυξιακό και χωροταξικό πρόγραμμα του νησιού. Οι μορφές τουρισμού που έχει την δυνατότητα να αναπτύξει η Κεφαλονιά είναι οι εξής: συνεδριακός και πολιτιστικός, θαλάσσισς, αθλητικός, πεζοπορικός-αναρριχητικός και ο γαστρσνομικός τσυρισμός.

Στο τελευταίο κεφάλαιο της παρούσας μελέτης προβάλλονται τα ουμπεράσματα από την ανάπτυξη των ειδικών μορφών τουρισμού και οι προτάσεις για σωστή προβολή και προώθηση του τουριστικού προϊόντος της Κεφαλονιάς. Εν κατακλείδι, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδέες και προτάσεις ανθρώπων που μετέχουν ενεργά στην τουριστική ανάπτυξη της νήσου, παραθέτω τις απόψεις μου για συντονιστικές ενέργειες των τοπικών φορέων ώστε να επιτευχθεί ο στόχος ενός βιώσιμου τουριστικού προϊόντος.

1.. ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΠΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Ελλάδα, ηπειρωτική και νησιωτική, έχει μια μακρά παράδοση στον τουρισμό, κυρίως λόγω της ιστορίας της και του αρχαίου πολιτισμού της. Μερικές περιοχές μπορούν να επιδείξουν μία ανταγωνίσιμη συγκέντρωση πολιτισμού, κουλτούρας, φυσικού κάλους και κλίματος. Η ελληνική φιλοξενία παραμένει ακόμα, μετά από τόσους αιώνες, μοναδικό χαρακτηριστικό των Ελλήνων και μάλιστα ακόμα και η ελληνική λέξη για τη φιλοξενία έχει υιοθετηθεί από πολλές άλλες γλώσσες. Όμως, αν και ο ελλαδικός χώρος είναι προικισμένος με τα στοιχεία εκείνα που απαιτούνται για την ανάπτυξη του τουρισμού, η ανεπαρκής και μη σωστή χρήση αυτών των στοιχείων μειώνουν τα τυχόν πλεονεκτήματα από την ανάπτυξη της βιομηχανίας του τουρισμού. Η κακή αυτή χρήση των διαφόρων στοιχείων φαίνεται στην μειωμένη κερδοφορία των ιδιωτικών επιχειρήσεων και στην αρνητική επίδραση στους προορισμούς, όλοι εκ των οποίων εκθέτουν σε κίνδυνο την σταθερότητα των τοπικών τουριστικών πηγών μακροχρόνια. Η Ελλάδα έχει την εμπειρία μιας δραματικής αύξησης στις τουριστικές ροές στα τέλη της δεκαετίας του '70 και την δεκαετία το 80. Αυτή η αύξηση ενισχύθηκε από την ωρίμανση των ανταγωνιστικών προορισμών, από την υπάρχουσα υποδομή των αεροδρομίων στα μεγάλα νησιά και στο χαμηλό κόστος ζωής σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Από μία σφαιρική άποψη, το 1997 η Ελλάδα ήταν ο 17 ^ δημοφιλέστερος προορισμός παγκόσμια με 10.6 εκατομμύρια αφίξεις, όπως φαίνεται και στον πίνακα Α.1. Αν και υπήρξε μία συνεχή αύξηση, όπως και σε άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, στην Ελλάδα παρατηρήθηκε μείωση στο μερίδιο αγοράς που αφορά μακροχρόνιες διακοπές. ΠΙΝΑΚΑΣ A.1: ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΛΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ. ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΩΝ ΕΤΟΣ ΑΦΙΞΕΩΝ ΑΠΟ ΑΛΛΟΔΑΠΟΥΣ (σε εκ) (σε εκ) 1850 0,03 1960 0,4 3

1970 1,6 7,7 1980 5,3 27,2 1985 7,0 35,8 1990 9,3 36,3 1991 8,3 28,9 1992 9,8 36,3 1993 9,9 36,5 1994 11,2 40,7 1995 10,7 38,7 1996 9,8 35,5 1997 10,6 38,2 1998 10,9 38,4 1999 12,2 38,9 2000 13,1 39,3 2001 14,7 40,5 2002 14,9 41,2 2003 14 40,4 2004 13,3 38,8 2005 14,8 40,7 2006 16 43,1 2007 17.5 48,1 ΠΗΓΗ: EOT (2007) Ο τουρισμός παραμένει ένα βασικό εξαγώγιμο προϊόν της ελληνικής οικονομίας και ένας βασικός συντελεστής του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ), αλλά και του ισοζυγίου πληρωμών. Για παράδειγμα, το 1993 η συνεισφορά της βιομηχανίας του τουρισμού στο ΑΕΠ ήταν 3.3δις $, δηλαδή 4.4%, ενώ κάλυπτε το 26% της συνολικής κίνησης του εμπορίου. Το 1998, ο τουρισμός συμμετείχε με 18.7% στις συνολικές εξαγωγές των αγαθών, μία απόδειξη της άμεσης θετικής επίδρασης της βιομηχανίας αυτής. Στις μέρες μας η συμβολή του τουρισμού είναι μεγαλύτερη από 18,2% του ΑΕΠ. Ωστόσο, η πραγματική συνεισφορά του τουρισμού στην ελληνική οικονομία είναι πολύ μεγαλύτερη, καθώς τα επίσημα στοιχεία αγνοούν την «παραοικονομία» (μαύρη ή ανεπίσημη οικονομία), η οποία υπολογίζεται ότι είναι ίση με το 28-50% του επίσημου ΑΕΠ.

ο τουρισμός είναι επίσης μία βασική πηγή απασχόλησης, αφού υπολογίζεται ότι απασχολεί περίπου το 8-11% του συνολικού εργατικού δυναμικού. Συμπερασματικά, ο τουρισμός έχει μεγάλη σημασία για την ελληνική οικονομία. Η αύξηση ή μείωση τσυ τουρισμού επηρεάζει άμεσα τις παραθαλάσσιες περιοχές της Ελλάδας, καθώς η οικονομίες τους είναι άμεσα εξαρτημένες από τον τουριστικό τομέα, σε σχέση με τις περιοχές της ελληνικής ενδοχώρας, η οποία μπορεί να προσελκύσει, με μεγαλύτερη επιτυχία, την βιομηχανική ανάπτυξη. Τα υψηλά μεταφορικά κόστη και η έλλειψη χρηματικών κεφαλαίων, αλλά και ανθρώπινου κεφαλαίου εμπόδισαν την ανάπτυξη διαφόρων βιομηχανικών τομέων και ώθησαν τσυς νησιώτες να συγκεντρωθούν στον αγροτικό τομέα και τις υπηρεσίες. Η εποχιακή φύση αυτών των δραστηριοτήτων τους επιτρέπει να συνδυάζονται και να συμπληρώνουν η μία την άλλη. 1.2. Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ Η Ελλάδα είναι ευλογημένη με περίπου 15,000 νησιά. Υπάρχουν τρεις κύριες νησιωτικές περιοχές. Το σύμπλεγμα του Αιγαίου και του Ιονίου και το νησί της Κρήτης. Το Αρχιπέλαγος του Αιγαίου είναι το μεγαλύτερο νησιωτικό σύμπλεγμα στην Ευρώπη, συγκεντρώνοντας το 4,5% του συνολικού ελληνικού πληθυσμού, το οποίο ζει στα 95 από τα 2000 νησιά. Η περιοχή χωρίζεται σε δύο διοικητικές περιφέρειες: Τη περιφέρεια του Β. Αιγαίου και την περιφέρεια του Ν. Αιγαίου. Στην περιοχή των Ιονίων Νήσων, υπάρχουν 15 κατοικήσιμα νησιά τα οποία συγκεντρώνουν το 1,8% του συνολικού ελληνικού πληθυσμού. Το νησί της Κρήτης, το οποίο είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, συγκεντρώνει το 5,3% του ελληνικού πληθυσμού και είναι το πέμπτο μεγαλύτερο νησί στην Μεσόγειο. Λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας (μεγάλο μήκος ακτογραμμών), μια μεγάλη ναυτική βιομηχανία και παράδοοη αναπτύχθηκε εκατοντάδες χρόνια πριν σε αυτά τα νησιά. Εκτός από τον αγροτικό τομέα και την εκτεταμένη αλιεία, η τοπική οικονομία των νησιών αυτών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό. Ο νησιωτικός χαρακτήρας, η ελλιπής υποδομή και η έλλειψη εξειδικευμένων επιστημόνων έχουν στερήσει από τα ελληνικά νησιά

την δυνατότητα ανάπτυξης ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος σε άλλες οικονομικές δραστηριότητες. Φυσικά, το μοντέλο των τοπικών οικονομιών διαφέρει από περιοχή σε περιοχή σύμφωνα με τους πόρους και τον οικονομικό σχεδιασμό κάθε νηοιού. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο τομέας των υπηρεοιών (κυρίως τουρισμός) συγκεντρώνει πάνω από το 50%, αν και η πολλαπλασιαστική επίδραση καθορίζει την επίδραοη του τουρισμού και προσδιορίζει ολόκληρη την οικονομία τοπικά και εθνικά. Για παράδειγμα η περιοχή του Ν. Αιγαίου έχει πλεόνασμα στο διεθνές εμπόριο και συνειοφέρει στη μείωση του Εθνικού ιοοζυγίου πληρωμών. Σε όρους απασχόλησης οι παραθαλάοοιες περιοχές χαρακτηρίζονται από ένταση στον τριτογενή τομέα. Σχεδόν το μισό εργατικό δυναμικό του τριτογενή τομέα απασχολείται στον τουρισμό. ΠΙΝΑΚΑΣ Α.2: ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΙΟΝΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1991 ΝΟΤΙΟ (%) (%) ΙΟΝΙΟ (%) ΕΛΛΑΔΑ (%) ΑΙΓΑΙΟ 1131 1977 Πρωτογενής 13926 25,3 12,7 28,6 698738 19,6 5 8 Δευτερογενή 2312 1295 12100 21,9 25,9 18,6 907474 25,4 ς 3 1 Τριτογενής 29097 52,8 5488 3652 196574 61,4 52,8 55,0 2 8 5 100, 8932 100, 6915 100, 357195 100, ΠΗΓΗ: Παπαδόπουλος και Κουζελης (1998) ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ Αυτές οι περιοχές προσελκύουν περισσότερο από το ένα τέταρτο του συνολικού αριθμού των τουριστών, περίπου 2,6 εκατομμύρια επισκέπτες. Παρατηρείται μία συγκέντρωση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς τα τελευταία 15 χρόνια το

37,5% των αφίξεων ήταν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ενώ την περίοδο από Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο το ποσοστό των αφίξεων αγγίζει το 74% των ουνολικών αφίξεων. Αν και οι αλλοδαποί τουρίστες καλύπτουν το 75% των διανυκτερεύσεων, ο εσωτερικός τουρισμός είναι, επίσης, ένας πολύ οημαντικός παράγοντας, καθώς βοηθάει στον σωστότερο καταμεριομό του πλούτου μεταξύ των μητροπολιτικών και των περιφερειακών περιοχών. 1.3. ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ Οι περιοχές του Αιγαίου και του Ιονίου παρέχουν ένα μεγάλο αριθμό τουριστικών υπηρεσιών και πόρων. Κάθε νησί έχει διαφορετικό χαρακτήρα και υπάρχει διαφορετικότητα από νησί σε νησί στον τύπο και στην γεωγραφική πηγή των τουριστών. Ο πίνακας Α.1.3 παρουσιάζει τα επίπεδα πληρότητας στα νησιά του Αιγαίου και Ιονίου. Επιπλέον, το 2006 το σύνολο των διανυκτερεύσεων στο Αιγαίο και στα Ιόνια νησιά υπολογίστηκε στο 40% των ουνολικών διανυκτερεύσεων στην Ελλάδα. Η Νότια περιφέρεια του Αιγαίου κυριαρχεί με το 27,4% των διανυκτερεύσεων. Το ύψος της πληρότητας στα νησιά που αναφέρθηκα παραπάνω είναι μεταξύ 54% και 75%, με το Β,Αιγαίο να κατέχει τη χαμηλότερη θέση και το Ν,Αιγαίο την υψηλότερη (Πίνακας Α.1.3). Αυτό βασίζεται στις καλύτερες κλιματολογικές συνθήκες, οι οποίες προωθούν την τουριστική ανάπτυξη και τονώνουν την ζήτηση. ΠΙΝΑΚΑΣ Α.3 : ΕΠΙΠΕΔΑ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΟΝΙΟΥ (%) ΝΟΜΟΣ 2005 2006 2007 Λέσβος 42,53 44,45 45,45 Χίος 44,60 45,82 46,18 Σάμος 66,53 61,81 63,68 Περιφέρεια 56,09 52,54 54,24 Βορείου Αιγαίου Κυκλάδες 46,48 48,92 52,33 Δωδεκάνησα 74,96 70,76 79,00

Περιφέρεια Νοτίου 70,97 67,73 75,15 Αιγαίου Κέρκυρα 71,80 62,27 69,21 Λευκάδα 58,41 47,11 61,60 Κεφολονιά 57,22 49,46 45,49 Ζάκυνθος 67,71 61,29 68,23 Περιφέρεια Ιονίων 69,20 60,20 66,15 Νήσων Ελλάδα 56,62 54,37 58,37 ΠΗΓΗ: EOT (2008) Η προσβασιμότητα είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες στην τουριστική ανάπτυξη. ιδιαίτερα για παραθαλάσσιους και περιφερειακούς προορισμούς. Τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου έχουν ένα αρκετά αναπτυγμένο μεταφορικό σύστημα που τα ενώνει με τον υπόλοιπο κόσμο. Πραγματικά, υπάρχει ένα τουλάχιστον μεγάλο λιμάνι σε κάθε νησί και 21 αεροδρόμια σε διάφορα νησιά, εκ των οποίων τα περισσότερα μπορούν να δεχθούν πτήσεις κατευθείαν από την Ευρώπη. Πτήσεις πραγματοποιούνται, τόσο από ιδιωτικές όσο και από κρατικές αεροπορικές εταιρείες, μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών, καθώς και μεταξύ των νησιών. Τα νησιά συνδέονται, επίσης από θαλάσσης με ferries από τα λιμάνια ταυ Πειραιά και της Πάτρας και άλλα μικρότερα λιμάνια. Τόσο τα χαρακτηριστικά της Ζήτησης, όσο και της προσφοράς επηρεάζουν το σχεδίασμά και τη διαχείρισης της τουριστικής βιομηχανίας και την δυνατότητα να υιοθετεί πρακτικές σταθερότητας. Ένας αριθμός από άλλους παράγοντες ορίζει πρακτικές σταθερότητας, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, όπως οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί. 1..4 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ: ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Ο EOT και το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης επιβλέπουν το σχεδίασμά, την ανάπτυξη και την προώθηση του τουρισμού από την έδρα τους στην Αθήνα. Ο EOT

υιοθετεί τις οδηγίες του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης και είναι το πιο οημαντικό δημόσιο όργανο για την τουριστική ανάπτυξη στην περιοχή του Αιγαίου και του Ιονίου. Επίσης, λειτουργεί διάφορα ξενοδοχεία, casino, οργανωμένες παραλίες και το festival της Αθήνας. Ο EOT χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση και το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων δαπανάται σε δραστηριότητες που έχουν σχέση με την διαφήμιση. Αν και υπάρχουν τρία περιφερειακά γραφεία του EOT στα νησιά, δύο στο Αιγαίο και ένα στο Ιόνιο, τα κεντρικά είναι ακόμα υπεύθυνα για σχεδόν όλες τις αποφάσεις του τουρισμού σε όλες τις περιοχές. Ο βασικός στόχος της εθνικής πολιτικής τουριομού είναι η αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος σε μια προσπάθεια να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα του στη διεθνή τουριστική αγορά. Σε αυτή τη βάση θεσμοθετήθηκαν οι Νόμοι 1261/82, 1892/90, 2234/94, 2601/98, ώστε να ενθαρρυνθεί η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα. Ο πρώτος νόμος αφορούσε σε κίνητρα για την κατασκευή μικρών ξενοδοχείων και είχε ως αποτέλεσμα το κτίσιμο οημαντικού αριθμού επιχειρήσεων. Ο δεύτερος, ο τρίτος και ο τέταρτος είχαν ως στόχο την βελτίωση της τουριστικής υποδομής, όχι μόνο των ξενοδοχείων, αλλά και μαρίνων, spa, καθώς και την επισκευή παραδοσιακών και ιστορικών κτιρίων. Ωστόοο, κανείς από τους νόμους δε έλαβε υπόψη του το περιβάλλον ή δεν παρείχε κάποιους ρητούς κανονισμούς. Αντίθετα, επικεντρώθηκαν στη βελτίωση της υποδομής ώστε να νησιά να προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες. Παρά τις διάφορες προσπάθειες δεν υπάρχει ακόμα μία ολοκληρωμένη πολιτική για τον ελληνικό τουρισμό. Οι πολιτικές είναι συνήθως μεσοπρόθεσμες και έχουν τη μορφή δηλώσεων του EOT.

2. ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Αν σχεδιαστεί, αναπτυχθεί και διοικηθεί με σοβαρότητα το φαινόμενο «τουρισμός» σε μια περιοχή θα μπορέσουν α αντληθούν σημαντικά οφέλη για την τοπική κοινωνία. Ορισμένα από αυτά τα οφέλη είναι τα ακόλουθα: Ένα ιδιαίτερα σημαντικό όφελος για την περιοχή αναφοράς είναι οι νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται μέσω της τουριστικής δραστηριότητας. Ο τουρισμός ειδικότερα μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας για νέους ανθρώπους, γυναίκες. Η τουριστική απασχόληση παρέχεται όχι μόνο στα ξενοδοχεία, εστιατόρια, και σε άλλες τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά και στους τομείς προμηθειών της τουριστικής βιομηχανίας, όπως αγροτικός τομέας, αλιεία, κατασκευές, τέχνες, βιομηχανία. Σε οικονομικά αδύναμες χώρες, η εργασία που παρέχεται λόγω του τουρισμού μπορεί να μειώσει τις τάσεις μετανάστευσης των νέων με σκοπό την εύρεση εργασίας. Επίσης σε περιοχές που στο παρελθόν είχαν έντονο το πρόβλημα της μετανάστευσης μπορεί να δημιουργηθούν φαινόμενα επαναπατρισμού. Φ Η τουριστική ανάπτυξη μπορεί να κεντρίσει το ενδιαφέρον να ιδρυθούν τοπικές τουριστικές εταιρείες. Μέσω αυτού δημιουργούνται ευκαιρίες για επένδυση τοπικών κεφαλαίων, νέων θέσεων εργασίας, αύξηση των τοπικών εισοδημάτων, κέρδη που προέρχονται από τις τοπικές επιχειρήσεις και γενικότερα αύξηση της επιχειρηματικότητας στην περιοχή, κάτι που μέχρι πρότινος δεν υπήρχε. Το αυξανόμενο εισόδημα, το οποίο προέρχεται από τις νέες θέσεις εργασίας και τις νέες επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα, οδηγούν σε βελτίωση των τοπικών συνθηκών ζωής. Αν οι επιχειρήσεις αυτές ανήκουν και διοικούνται από ντόπιους, θα αυξηθεί το ποσό που θα παραμείνει στον τόπο, λόγω του ότι τα κέρδη θα παραμείνουν στους ντόπιους. Φ Ο τουρισμός αποφέρει και οικονομική πρόσοδο προερχόμενη από τους τοπικούς φόρους. Αυτή η πρόσοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην βελτίωση των τοπικών υποδομών και υπηρεσιών, όπως δημισυργία σχολείων, ιατρικά κέντρα, βιβλιοθήκες, πάρκα, υποδομές αναψυχής και δρόμους. Φ Οι εργαζόμενοι στον τουρισμό απσκτούν νέες δυνατότητες και μαθαίνουν την τεχνολογία, όπως χρήση υπολογιστών. Όλο αυτό αναβαθμίζει ποιοτικά το

τοπικό το τοπικό εργατικό δυναμικό. Ορισμένες από αυτές τις επιδεξιότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε όιλλες οικονομικές δραστηριότητες. 0 Τουρισμός προϋποθέτει ικανές υποδομές όπως δρόμους, παροχή νερού, ηλεκτρική ενέργεια, διαχείριση απορριμμάτων, τηλεπικοινωνίες κ.α. Οι υποδομές αυτές μπορούν να σχεδιαστούν να υπηρετούν εξίσου και την τοπική κοινωνία, έτσι ώστε η ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή να οδηγεί σε βελτίωση των υποδομών, την οποία θα καρπώνονται θετικά οι μόνιμοι κάτοικοι. Ψ 0 τουρισμός μπορεί να εφοδιάζει νέες αγορές για τοπικά προϊόντα όπως αγροτικά προϊόντα και είδη αλιείας, χειροτεχνήματα, εικαστικές τέχνες και βιομηχανικά προϊόντα και μέσω αυτών να θέτονται σε λειτουργία και άλλοι τοπικοί οικονομικοί τομείς. Αναπτύσσοντας τουριστικές εγκαταστάσεις υποστηρίζεται η τοπική οικοδομική δραστηριότητα. Ο τουρισμός υποκινεί ανάπτυξη νέων ή βελτιωμένων εγκαταστάσεων λιανικού εμπορίου, αναψυχής, και πολιτισμού, όπως εξειδικευμένα καταστήματα, ανάπτυξη της αγοράς προϊόντων, κέντρα αναψυχής, άθλησης και πολιτισμού, θέατρα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν εξίσου και οι ντόπιοι κάτοικοι. Ο τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει και ως χρηματοδότης διαφόρων πολιτιομικών δραστηριοτήτων μέσω της κοπής εισιτηρίου, κάτι το οποίο δεν μπορεί να γίνει μόνο από την τοπική κοινωνία. Το γενικότερο φυσικό περιβάλλον της περιοχής μπορεί να βελτιωθεί και να ουντηρηθεί ως αποτέλεσμα της τουριστικής ανάπτυξης, επειδή οι τουρίστες προτιμούν να επισκέπτονται ελκυστικούς, καθαρούς και μη μολυσμένους τόπους. Η χρήση γης και θέματα μεταφοράς και διακίνηοης μπορεί επίσης να βελτιωθούν γιατί ο τουρισμός μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην αναδιαμόρφωση ορισμένων περιοχών. ^ 0 τουρισμός μπορεί να χρηοιμοποιηθεί ως δικαιολογία για χρηματοδότηση τοπικών φυσικών περιοχών, αρχαιολογικών και ιστορικών τόπων, πολιτισμικής κουλτούρας και παράδοοης, επειδή αυτά είναι χαρακτηριστικά που προσελκύουν τουρίστες. 0 τουρισμός ενθαρρύνει μεγαλύτερη περιβαλλοντική συναίσθηοη και αίσθηση της πολιτισμικής ταυτότητας από τους ιθαγενείς. Αυτό συμβαίνει λόγω του ενδιαφέροντος που δείχνουν οι τουρίστες για αυτά τα στοιχεία. Μέοω αυτού του τουριστικού ενδιαφέροντος πολλά πολιτισμικά και

παραδοσιακά στοιχεία του τόπου που με τον καιρό είχαν παραμεληθεί αρχίζουν να αναβιώνουν. Στο επόμενο διάγραμμα παρουσιάζεται πως τα οικονομικά οφέλη του τουρισμού εισρέουν στην τοπική οικονομία. Επίσης στο διάγραμμα παρουσιάζονται κάποια προϊόντα που δεν παράγονται στην τοπική κοινωνία, αλλά έρχονται απ' έξω. Αυτά τα προϊόντα όχι μόνο δεν συνεισφέρουν στο τοπικό οικονομικό όψελος, αλλά αντλούν μέρος της συνολικής τουριστικής κατανάλωσης στην περιοχή. Αναλυτικότερα όταν οι τουρίστες ξοδεύουν χρήματα, δημιουργούν μία αλυσιδωτή αντίδραση, η οποία παράγει πρόσθετες οικονομικές παροχές. Έρχονται σε συναλλαγή με τις επιχειρήσεις από τις οποίες προμηθεύονται προϊόντα και υπηρεσίες τοπικά ή αλλού. Οι επιχειρήσεις με τη σειρά τους προβαίνουν σε αγορά προϊόντων και υπηρεσιών που χρειάζονται για να δουλέψουν και μέσω διαδοχικών κύκλων αγορών, οι αρχικές απευθείας δαπάνες των τουριστών μερίζονται και πολλαπλασιάζονται ανά την τοπική και περιφερειακή οικονομία. I ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ I ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ I ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ,ΦΑΓΗΤΟ, ΣΤΕΓΑΣΗ, ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ, ΑΝΑΨΥΧΗ κ.α. [ΚΑ 3ΝΤΑ ΜΙΣΘΟΙ, ΑΠΟΔΟΧΕΣ, ΚΕΡΔΗ, ΦΟΡΟΙ ΠΑΡΚΑ, ΑΘΛΗΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ, ΘΕΑΤΡΑ, ΠΟΛΥΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ, ΚΑΤ. ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, κ.α. Η ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Αν όμως δεν σχεδιαστεί, αναπτυχθεί και δισικηθεί σωστά ο τουρισμός στην περιοχή μπορεί να παρουσιαστούν αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτά τα αποτελέσματα αναλύονται παρακάτω: Υπερβολική κίνηση πεζών και αυτοκινήτων σε συνάρτηση με υψηλά επίπεδα θορύβου μπορεί να είναι αποτέλεσμα ανεξέλεγκτης τουριστικής ανάπτυξης. Υπερσυνωστισμός οχημάτων στην περιοχή λόγω έλλειψης ικανού αριθμού θέσεων στάθμευσης. Φ Μόλυνση του αέρα μπορεί να δημιουργηθεί με τη συνεχή χρήση οχημάτων και άλλων μεταφορικών μέσων από τους τουρίστες. Επίσης, η χρήση των κλιματιστικών και λεβήτων καύσης επιβαρύνουν το περιβάλλον. Φ Η αδυναμία πολλές φορές διαχείρισης των απορριμμάτων σε εποχές έντονης τουριστικής δραστηριότητας λειτουργούν αρνητικά στο περιβάλλον. Επίσης, μη οργανωμένα αποχετευτικά δίκτυα δεν μπορούν να αντέξουν μία απότομη αύξηση των αποβλήτων που δημιουργούνται την τουριστική περίοδο. Ως αποτέλεσμα αυτού είναι να παρουσιάζονται φαινόμενα μόλυνσης της θάλασσας. Η θάλασσα είναι ο αποδέχτης και άλλων περιβαλλοντικών πιέσεων, όπως υπολείμματα τουριστικών σκαφών, λουσμένων κ.α. Φ Ο τουριστικός προορισμός μπορεί να γίνει ανελκυστικός αν δεν δοθεί ιδιαίτερη βάση στην ομοιομορφία των τουριστικών κατασκευών, έτσι ώστε να δένουν με το περιβάλλον. Παράλληλα η χρήση αντιαισθητικών πινακίδων και η ύπαρξη σκουπιδιών στην περιοχή συμβάλλουν στην δημιουργία αρνητικής εικόνας για την περιοχή. Φ Σ η μ α ν τικ ο ί τουριστικοί τόποι και ιδιαίτερα πολιτισμικά και ιστορικά μνημεία πολλές φορές παρουσιάζουν σημεία υπερκορεσμού από τους τουρίστες με αποτέλεσμα να γίνονται απαγορευτικά για τους ντόπιους. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα όπως αντιπάθεια των ντόπιων προς τον τουρισμό. Φ Μπορεί να υπάρξει υποβάθμιση και αποχαρακτηρισμός της παραδοσιακής κουλτούρας και τέχνης αν χρησιμοποιηθεί καθαρά για τουριστικούς σκοπούς. Ιδιαίτερα αν βιομηχανοποιηθεί η παράδοση θα υπάρξει το αποτέλεσμα της αποξένωσης της από τους ντόπιους.

Φ Η παραγωγή οικονομικού οφέλους μπορεί να μειωθεί σημαντικά αν την τουριστική δραστηριότητα την διαχειρίζονται ξένοι ή όταν οι εργαζόμενοι στον τουριστικό τσμέα της περιοχής δεν προέρχονται από το εργατικό δυναμικό της περιοχής, είτε όταν τα προϊόντα που διατίθενται για κατανάλωση από τσυς τουρίστες δεν προέρχονται από τον τόπο αυτό. 2.1. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Ο τουρισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία. Επομένως χρειάζεται να βρεθεί η σωστή συνεργασία μεταξύ αυτών των στοιχείων. Στο επόμενο διάγραμμα παρουσιάζεται η αλληλεπίδραση που χρειάζεται μεταξύ της τουριστικής βιομηχανίας, της τοπικής αυτοδιοίκησης και του περιβάλλοντος, έτσι ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη ποιότητα ζωής για την κοινότητα, ενώ παράλληλα να πετυχαίνεται σωστή διατήρηση του περιβάλλοντος και οικονομικό όφελος.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Η τουριστική βιομηχανία αναζητά ένα υγιές επαγγελματικό περιβάλλον που να περιλαμβάνει: Φ Οικονομική ασφάλεια Εκπαιδευμένο και υπεύθυνο εργατικό δυναμικό Θέλγητρα υψηλής ποιότητας που να εγγυούνται μια συνεχή ροή τουριστών, οι οποίοι να μένουν περισσότερες μέρες και να επισκέπτονται το μέρος πιο συχνά Αυτοί που ενδιαψέρονται για το φυσικό περιβάλλον και για θέματα πολιτισμικής κληρονομιάς ζητούν: Προστασία του περιβάλλοντος μέσω διατήρησης, βελτίωσης, διόρθωσης των βλαβών. Φ Να εκπαιδευτούν οι άνθρωποι να είναι πιο ευαισθητοποιημένοι, και ιδιαίτερα να σκέφτονται την προστασία του περιβάλλοντος και όχι τη χρήση του. Η τοπική κοινωνία επιδιώκει ένα υγιές περιβάλλον όπου θα ζουν με: Ψ Καλό φαγητό, καθαρό νερό και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, καλό σύστημα υγείας, απόκτηση εργασίας με ανόιλογες απολαβές, εκπαίδευση και αναψυχή ^ Σεβασμό για την πολιτισμική παράδοση Φ Ευκαιρίες στην λήψη αποφάσεων για το μέλλον τους Ορισμένες απόψεις οι οποίες ισχύουν για δύο ή περισσότερους συνεργαζόμενους, σύμφωνα με το προηγούμενο διάγραμμα (Α, Β, C) είναι: Φ Θέματα όπως πότε, που και πως οι τουρίστες θα επισκέπτονται και μετακινούνται στην περιοχή Φ- Θέματα κοινής χρήσης των υποδομών και της πολιτισμικής κληρονομιάς Φ Θέματα χρήσεων γης

ΕΥΣΤΑΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΠΗΓΗ: TOURISM PLANNING: AN NTEGRATED ANU SUSTAINABLE DEVELOPMENT APPROACH, EDWARD INSKEEP, NEW YORK: VAN NOSTRAND REINHOLD 1991 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Τα ξενοδοχεία και άλλα είδη καταλύματος όπου οι τουρίστες μπορούν να διανυκτερεύσουν πρέπει να παρέχονται. Τα οργανωμένα καταλύματα συνήθως παρέχουν εστιατόρια και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις. Ορισμένες φορές ασυνήθιστα ή ιστορικά είδη διαμονής μπορούν από μόνα τους να αποτελόσουν στοιχείο προσέλκυσης τουριστών.

ΑΛΛΕΣ ΤΟΥΡΙΠΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΕΙΣ Τουριστικά και ταξιδιωτικά πρακτορεία είναι υποχρεωμένα να παρέχουν στους τουρίστες οργανωμένα πακέτα και οδηγούς ξενάγησης. Παρέχοντας οργανωμένη και πλήρη πληροφόρηση για την περιοχή διευκολύνεις τον τουρίστα να περιηγηθεί στο χώρο. Επίσης, επιχειρήσεις εστίασης, όπως εστιατόρια, ταβέρνες, μπαρ, ταχυδρομεία, ιατρική περίθαλψη, πιστωτικά ιδρύματα, καταστήματα τουριστικών ειδών και άλλοι τύποι πρέπει να υπάρχουν. Η ασφάλεια της περιοχής σε θέματα αστυνόμευσης και μείωσης της εγκληματικότητας είναι ένα επιπλέον προσόν για την προσέλκυση τουριστών. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Επαρκές πρόσβαση με μεταφορικά μέσα προς τον τουριστικό προορισμό και οργανωμένη βάοη πληροφοριών πρόοβασης και στοιχείων για την περιοχή θεωρούνται στοιχειώδη. ΑΛΛΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Αλλες υποδομές που απαιτούνται στην υπηρεσία του τουριομού και στις τουριστικές παροχές, οι οποίες περιλαμβάνουν καλή ποιότητα νερού, ηλεκτρική ενέργεια, ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων, τηλεπικοινωνίες. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η εξειδίκευοη του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στην τουριστική βιομηχανία, είναι απαραίτητη τα τελευταία χρόνια. Επίσης, η χρήση όλο και πιο νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία του τουριομού κάνει επιτακτική την ειοαγωγή επιστημονικών φορέων και εργαλείων στην τουριστική διαδικασία. Ο σχεδιασμός τουρισμού σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να περιλαμβάνουν τα ανωτέρω ουοτατικά.

2.2 ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι μία ουσιαστική και συνάμα παραμελημένη βαθμίδα ασκήσεως τουριστικής πολιτικής. Η τοπική κοινωνία αποτελείται από «την τοπική αυτοδιοίκηση, όπως και από τοπικούς ή περιφερειακούς αντιπροσώπους από τις διάφορες βαθμίδες διοίκησης της επικράτειας (URRY 1990a, ρ.112). Η τουριστική ανάπτυξη τυπικά περιλαμβάνεται μέσα στο συνδυασμό τοπικού σχεδιασμού και φορέων τοπικού ενδιαφέροντος. «Περισσότερο κατανοητός γίνεται ο ρόλος των πολιτικών τοπικής ανάπτυξης (πολιτικών προερχόμενων από τοπικούς φορείς σε συνεργασία με την κεντρική διοίκηση) αν δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο μέγεθος των ιδιωτικών πρωτοβουλιών και επιχειρήσεων και ειδικότερα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σ αυτές θα έπρεπε το μεγαλύτερο μέρος της τουριστικής πολιτικής να επικεντρώνεται». (GREENWOOD, WILLIAMS & SHAW, 1990, ρ55) Σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, ο τουρισμός έχει φτάσει να αντιμετωπίζεται ως πανάκεια για πολλές οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες σε αντίθεση με το τοπικό περιβάλλον. (WILLIAMS & SHAW, 1988c, 1988d, GREENWOOD, WILLIAMS & SHAW, 1990). Ωστόσο, η αντιλαμβανόμενη αξία της τουριστικής ανάπτυξης για την αύξηση της απασχόλησης και της οικονομικής μεγέθυνσης έχει υπαρκτές επιπτώσεις στην κατανομή των εθνικών πόρων σε τοπικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, δίνοντας τις αυξανόμενες ανεπαρκείς πηγές που είναι διαθέσιμες στην τοπική κοινωνία θα δημιουργηθούν ερωτήσεις που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο διατίθονται οι πόροι για ανάπτυξη σχετιζόμενη με τον τουριομό και την προώθηση που μπορεί να παρουσιάσει μία μεταστροφή σε περισσότερο παραδοσιακές κερδοφόρες δραστηριότητες. Επιπροσθέτως, η προοπτική ανάπτυξης των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών, όπως οι τουριστικές, στην παραγωγή εργαζομένων, «στους οποίους στηρίζεται το τελικό προϊόν της επιχείρησης, το οποίο είναι μία ποσότητα σχετικά ακαθόριστη ή άυλη, αλλά από την άλλη περιλαμβάνει μια δυναμικότητα προερχόμενη τόσο από την παροχή υπηρεσιών ή μη» (URRY, 1987 ρ.5). Όπως ο Urry αργότερα σημειώνει, οι τουριστικές υπηρεσίες «εμπεριέχουν κεφάλαιο εντάσεως εργασίας και ως εκ τούτου οι εργαζόμενοι επιβαρύνονται τις προσπάθειες μείωσης του λειτουργικού κόστους (1990'> ρ.41), μία θέση σε χτυπητή αντίθεση με την εργατική νομοθεσία πολλών εθνικών και περιφερειακών τουριστικών πολιτικών.

Παρά τις αμφιβολίες που έχουν διατυπωθεί για τα οικονομικά οφέλη του τουρισμού από ορισμένους ερευνητές, ο ρόλος των τοπικών κυβερνήσεων στον τουρισμό όπως παρουσιάζεται είναι μάλλον θετικός. Η τοπική αυτοδιοίκηση επιδιώκει πολλούς από τους σκοπούς οικονομικής ανάπτυξης και αύξησης της απασχόλησης, όπως παρουσιάζονται και από τις περιφερειακές και εθνικές πολιτικές. Για παράδειγμα, σε μία έρευνα για τις απόψεις των τοπικών συμβούλων τριών περιοχών της Αγγλίας (Surrey, Wanhill) αντλήθηκε το συμπέρασμα ότι όλοι ήταν θετικοί στη σχέση τουρισμός - ανάπτυξη ανεξαρτήτως της πολιτική τους αντίληψη. Παρόλο, την σπουδαιότητα του ρόλου της τοπικής κοινωνίας στην τουριστική ανάπτυξη, ο ρόλος των πολιτικών της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν έχει λάβει την σημασία που δικαιούται. Όπως αναφέρει ο Wanhill (1987, ρ.54) «στο τέλος της ημέρας, η εφαρμογή οποιοσδήποτε τουριστικής στρατηγικής επί χάρτου, εναπόκειται στην αδιαφορία των τοπικών αρχών». Εθνικές πολιτικές τουρισμού και η απήχηση στους Εθνικούς οργανισμούς τουρισμού, στους οποίους η πλειοψηφία της τουριστικής πολιτικής επικεντρώνεται (RICHTER, 1989, PEARCE, 1992), είναι δυσκολοκατανόητες τόσο στην μορφή όσο και στην εφαρμογή και δεν εμπεριέχουν την τοπική ιδιομορφία. Επομένως η τοπική κοινωνία βρίσκεται στην απομόνωση στον τομέα των αποφάσεων για την τουριστική πολιτική. Σχεδόν σε όλα τα πολιτικά συστήματα και ιδιαίτερα στα φιλελεύθερα, παρατηρούνται επικαλυπτόμενες δραστηριότητες και επίπεδα πολιτικής εφαρμογής και σχεδιαομού. Τέτοια κατάσταοη οδηγεί οε προβλήματα στην μετάφραση των πολιτικών από το εθνικό επίπεδο στο τοπικό και vice versa. (GREENWOOD, WILLIAMS & SHAW, 1990). 2.3 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Από το παρελθόν έχει αναγνωριστεί ότι η τουριστική ανάπτυξη συνήθως συνοδεύεται από ουγκρούσεις στην λήψη αποφάσεων, ιδιαίτερα σε σχέση με τις κοινωνικές και φυσικές επιδράσεις του τουρισμού (FORSTER, 1964). Ο γεωγραφικός χώρος είναι αυστηρά ορισμένη πηγή. Τοπικές συγκρούσεις αντικατοπτρίζουν «μία απροκάλυπτη δημόσια διαμάχη πάνω στην υφιστάμενη ή προτεινόμενη χρήση γης ή αύξηση της περιουσίας» (DEAR, 1977, ρ.157). Η χρήση γης για τον τουρισμό και η χωροθέτηση των τουριστικών υποδομών μπορεί να

οδηγήσει σε υπαρκτή αντίθεση με προϋπσρχοντα συμφέροντα στην περιοχή (ROEHL & FESENMAIER, 1987). Μία από τις κυριότερες θέσεις στην τουριστική ανάπτυξη σε τοπικό πεδίο εμφανίζεται στη μελέτη του Murphy (1985). Tourism; A Community Approach. 0 Murphy υποστήριξε την χρήση μιας οικολογικής προσέγγισης στον τουριστικό σχεδιασμό στην οποία δίνει ιδιαίτερη σημασία στην αναγκαιότητα για τοπικό έλεγχο πάνω στην αναπτυξιακή διαδικασία. Ένα από τα κύρια σημεία της θεώρησης του είναι η άποψη ότι ικανοποιώντας τις ανάγκες των μόνιμων κατοίκων της περιοχής οδηγούμαστε σε ικανοποίηση και των αναγκών των τουριστών. Εν τούτοις, πέρα από την αναμφισβήτητα εννοιολογικά θέλγητρα που υπάρχουν σε πολλούς προορισμούς απ αρχής της τοπικής προσέγγισης στον τουριστικό σχεδιασμό, υπαρκτά προβλήματα παραμένουν στον τρόπο λειτουργίας του μοντέλου αυτού και ιδιαίτερα στην εφαρμογή του. (HAYWOOD, 1988, MURPHY 1988). Η τοπική προσέγγιση στον τουριστικό σχεδιασμό είναι η κύρια μορφή σχεδιασμού, η οποία συγκεντρώνει το βάρος της ανάπτυξης στην τοπική κοινωνία σε αντίθεση με άλλες πολιτικές ανάπτυξης που σχεδιάζονταν από τρίτους για να εφαρμοστούν στην τοπική κοινωνία. (HALL C.1991). όπως σημειώνει ο Blank (1989, ρ4) «η τοπική κοινότητα είναι ο προορισμός των περισσότερων τουριστών. Επομένως, στην τοπική κοινωνία παρουσιάζεται ο τουρισμός. Λόγω αυτού, η ανάπτυξη και η διοίκηση της τουριστικής βιομηχανίας μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά όπου υφίσταται ο τουρισμός, άρα στην συγκεκριμένη τοπική μονάδα». Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, οι κάτοικοι της περιοχής και τα τοπικά συμβούλια εκτιμούνται ως το επίκεντρο του τουριστικού σχεδιασμού στην πράξη. Η τοπική διοίκηση ορίζεται ως η βασική μονάδα τουριστικού σχεδιασμού. Πέρα από αυτά, παρατηρούνται σημαντικά προβλήματα στην σχεδίαση και διοίκηση του τουριστικού χώρου. Ένας από τους σημαντικότερους λόγους της δυσκολίας που συναντάται στην τοπική αυτοδιοίκηση στον τομέα του τουριστικού σχεδιασμού είναι ο πολιτικός χαρακτήρας της σχεδιαστικής διαδικασίας. Ο τοπικός σχεδιασμός προϋποθέτει υψηλού επιπέδου συμμετοχής των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή (HAYWOOD 1988). Όπως διατυπώνει ο Arnstein (1969), η τοπική συμμετοχή υποδηλώνει ότι η τοπική κοινωνία θα έχει ένα επίπεδο ελέγχου πάνω στην διαδικασία τουριστικής ανάπτυξης και λήψης αποφάσεων. Εντούτοις, η τοπική προσέγγιση στον σχεδιασμό τουρισμού, ιδιαίτερα όταν δεν ουμβαδίζει με την εθνική

πολιτική, πολλές φορές δεν μπορεί να έχει ισχύ. Αυτό συμβαίνει όταν η κεντρική διοίκηση έχει προαποφασίσει των σχεδιασμό τουρισμού για την περιοχή αναφοράς. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλές φορές η τοπική αυτοδιοίκηση να αποκτά καθαρά συμβολικό χαρακτήρα. Επίσης, η τοπική αυτοδιοίκηση σπάνια έχει τη δυνατότητα να πει όχι. Η βασισμένη στην τοπική αυτοδιοίκηση πρσσέγγιση του τουριστικού σχεδιασμού τοποθετεί μία πιο πλουραλιστική σκοπιά στην τουριστική ανάπτυξη. Στην πλουραλιστική ματιά της δύναμης της λήψης αποφάσεων «η δύναμη πλήρως περιλαμβάνεται και απόλυτα αντικατοπτρίζεται σε συγκεκριμένες αποφάσεις' ή στην δραστηριότητα πσυ υφίσταται κατευθείαν πάνω στην διαδικασία δημιουργίας» (BACHRACH & BARATZ, 1970 ρ.7). Επιπροσθέτως, η πλουραλιστική βάση στον τοπικό τουριστικό σχεδιασμό αναφέρει ότι όλοι οι συμμετέχοντες έχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην πσλιτική διαδικασία. Σύμφωνα με την πλουραλιστική θεώρηση η δύναμη αναλογικά κατανέμεται ομαλά μέσα στην τοπική κοινότητα και μεταβάλλεται ανάλογα με το ενδιαφέρον και τις αξίες που εμπεριέχονται στον τουριστικό σχεδιασμό. Μολαταύτα, ο βασισμένος στην τοπική κοινωνία τουριστικός σχεδιασμός ακόμα δημισυργεί μία σειρά κανόνων, σύμφωνα με τους οποίους διάφορα ιδιωτικά ενδιαφέροντα να απομονώνονται από την διαδικασία λήψης αποφάσεων. Για παράδειγμα, η παρεμπόδιση διαφόρων πολιτικών μέσα από την διαδικασία λήψης αποφάσεων, στην περίπτωση της δυνατότητας των διοικήσεων άσκησης νσίσ στον τομέα του τουρισμού, ίσως οδηγήσει σε αδυναμία λήψης αποφάσεων. Όπως αναφέρει ο Bachrach (1969-70, ρ.160) η αδυναμία λήψης αποφάσεων είναι όργανσ για την αποφυγή ενός θέματος επικίνδυνου στα ενδιαφέρσντα ή στις αξίες ενός λήπτη απσφάσεων, έτσι ο τελευταίος να φτάσει στην ατζέντα μιας φόρμας λήψης αποφάσεων τσυ πολιτικσύ συστήματος που να τον ικανοποιεί". 2.4 Η ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η πολλαπλασιαστική επίδραση των τουριστικών υπηρεσιών, ως κοτταλύτης της επέκτασης και άλλων τσπικών σικονομικών δραστηριοτήτων, όπως ο αγροτικός τομέας, η αλιεία κλπ παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα, που αναλύει πως λειτουργεί ο πολλαπλασιαστής. Συγκεκριμένα το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει πως η τουριστική δαπάνη εισρέει στην οικονομία.

Τ ο υ ρ ισ τ ικ έ ς δοαιάνκς Δβύτερος γύρος ε ξόδων Τελικοί καρπωτές Φ Στέγαση Φαγητό Αφεψήματα - Ποτό Διασκέδαση Δώρα - Σουβενίρ Προσωπική φροντίδα/ φαρμακεία/ καλλυντικά Φ Φωτογραφία φ Αναψυχή φ Eκδpoμέcy περιήγηση/ τοπικές μεταφορές Μισθοί - Αποδοχές Φιλοδωρήματα φ Ανταποδοτικοί φόροι ^ Προμήθειες Μουσική - διασκέδαση Διοικητικά και γενικά > έξοδα Φ Επαγγελματικές υπηρεσίες Φ Αγορά φαγώσιμων και ειδών πόσης φ Αγορά προϊόντων για επαναπώληση Λογιστές Επισκευαστές Αρχιτέκτονες Χειροτέχνες Πωλητές χειροτεχνημάτων Αθλητές Νομικοί Μηχανικοί αυτοκινήτων Αρτοποιοί Τραπεζικοί υπάλληλοι Κρεοπώληδες ' Ξυλουργοί > Ταμίες > Ασχολούμενοι με μέσα μαζικής ενημέρωσης > Διοικητικοί υπάλληλοι Κατασκευαστές ρούχων

Τουριστικές δαπάνκς Δεύτκρος γάρος «ξόδον Ποικιλότητα Αγορά πρώτων υλών και προμηθειών Επισκευές και έξοδα συντήρησης Φ Διαφήμιση και δημοσιότητα Φ Υπηρεσίες κοινής οφέλειας Μάγειροι Φ Οργανισμοί πολιτισμού Φ Γαλακτοπωλητές Φ Οδοντίατροι Φ Ιδιοκτήτες πολυκαταστημάτων - εργαζόμενοι Φ Γιατροί Φ Εκπαιδευτές Φ Ηλεκτρολόγοι Φ Μηχανικοί Φ Κτηνοτρόφοι Φ Ψαράδες Φ Μεταφορείς εμπορευμάτων φ Κατασκευαστές επίπλων Φ Κηπουροί Φ Δημόσιοι υπάλληλοι Φ Μπακάληδες Φ Εργαζόμενοι στο τομέα της υγείας Φ Υπηρετικό προσωπικό Φ Ασφαλιστές Φ Λοντζιέρηδες Φ Στεγνοκαθαριστές Φ Βιομηχανικοί εργάτες Φ Προμηθευτές υλικών γραφείου Φ Ζωγράφοι Φ Βενζινάδικα Φ Πορτιέριδες Φ Τυπογράφοι Φ Πωλητές - ενοικιαστές εξοπλισμού αναψυχής Φ Εργαζόμενοι σε τουριστικά θέρετρα Φ Ιδιοκτήτες - εργαζόμενοι εστιατορίων Φ Συντηρητές οδικού δικτύου Φ Κ.α. I Δ ΙΑΡΟ ΕΣ: Όταν ο ιδ ιω τ ικ ό ς ή ο κ ρ α τ ικ ό ς τομέας χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί π ρ ο ϊό ντα κα ι υ π η ρ ε σ ίες που δεν π ρ ο έρ χο ντα ι από το ν τόπ ο. Τα I χρήματα που ξο δεύο ντα ι γ ια αυτά τα π ρ ο ϊό ντα κα ι υ π η ρ ε σ ίε ς δεν I α π οτελούν α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο του πολλα π λα σια στή αυτού κα ι τα ο ικ ο ν ο μ ικ ά ] οφέλη δ ια ρρέουν από την π ε ρ ιο χ ή.

3.ΝΗΣ0Σ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ 3.1 Γεωγραφική θέση - Μέγεθος - Πληθυσμός Τα Ιόνια Νησιά αποτελούν ένα νησιωτικό σύμπλεγμα (περίπου 330 νησιά, νησίδες και βραχονησίδες) που βρίσκεται κατά μήκος του Ιονίου Πελάγους και είναι το δυτικότερο άκρο της ελληνικής επικράτειας. Από τα δεκαπέντε νησιά που κατοικούνται, τα επτά μεγαλύτερα ονομάζονται Επτάνησα, δηλ. η Κεψαλονιά, η Κέρκυρα, οι Παξοί, η Λευκάδα, η Ιθάκη, η Ζάκυνθος και τα Κύθηρα. Η έκταση των νησιών αυτών είναι 2,307 τετρ. χλμ. με πληθυσμό περίπου 200. 000 Η Κεψαλονιά κατέχει κεντρική σε σχέση με τα άλλα νησιά, θέση στην είσοδο του Πατραίκού κόλπου και είναι η πιο απομακρυσμένη από την ηπειρωτική χώρα. Βόρεια βρίσκεται η Λευκάδα, νότια η Ζάκυνθος και βορειοανατολικά η Ιθάκη. Ανάμεσα στην Κεψαλονιά και την Ιθάκη σχηματίζεται ένα στενό κανάλι μήκους 22 χιλιομέτρων και πλάτους 3 έως 4,5χλμ. Η Κεψαλονιά με επιφάνεια 781 τετρ. χλμ. είναι το μεγαλύτερο νησί των Επτανήσων. Από το σύνολο των ελληνικών νησιών είναι το έκτο μεγαλύτερο και από τα χιλιάδες της μεσογείου το ενδέκατο σε μέγεθος. Από τον κυρίως κορμό εξέχουν δύο χερσόνησοι που δίνουν στο νησί ένα ιδιαίτερο σχήμα. Το νησί χαρακτηρίζεται από τον ορεινό όγκο του Αίνου που είναι ευδιάκριτος από μεγάλη απόσταση από το Ιόνιο Πέλαγος και τις ηπειρωτικές ακτές. Η ψηλότερη κορυφή του Αίνου ορθώνεται 1628μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, η ενδοχώρα του νησιού είναι ορεινή με κορυφές από 800 έως 1100 μέτρων, οι πεδινές εκτάσεις της Κεφαλονιάς είναι λίγες και μικρές. 0 πληθυσμός του νησιού σύμφωνα μετην απογραφή του 2001, ανέρχεται στους 36,500 κατοίκους. Η Κεψαλονιά μαζί με την Ιθάκη αποτελούν το Νομό Κεφαλληνίας και Ιθάκης, πρωτεύουσα του νομού και του νησιού Κεψαλονιά είναι το Αργοστόλι. Διοικητικά η Κεψαλονιά χωρίζεται σε 7 δήμους και 1 κοινότητα: Δήμος Αργοστολίου Δήμος Παλλικής, Δήμος Λειβαθούς,

Δήμος ΕΑειού-Πρόννων, Δήμος Σάμης, Δήμος Πυλαρέων, Δήμος Ερίσοου και Κοινότητα Ομαλών. 3.2 Φυσικό Περιβάλλον Η Κεφαλονιά είναι ένα ορεινό, εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, νησί με πλούσια βλάστηση και λίγες σχετικά μικρές πεδιάδες. Μεγαλύτερο βουνό της Κεφαλονιάς είναι ο Αίνος με ψηλότερη κορυφή το Μεγάλο Σωρό (1628 μ.). Οι ακτές της Κεφαλονιάς σχηματίζουν πολλούς κόλπους και πολλά ακρωτήρια, δημιουργώντας μοναδική εναλλαγή του τοπίου, με μεγάλες αμμουδερές παραλίες, απότομες ακτές και μικρούς ορμίσκους που στολίζουν κατά μήκος την ακτή των 250 χιλιομέτρων. Το έδαφος αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικά πετρώματα, που τα διαπερνούν υπόγεια ύδατα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την παρουσία καυστικών φαινομένων. Πλήθος υπόγειων σπηλαίων και βαράθρων απαντούν στο νησί. Ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο που συναντάμε στην Κεφαλονιά είναι οι Καταβόθρες, που βρίσκονται σε μικρή απόσταση βόρεια του Αργοστολίου. Στη θέση αυτή τα νερά της θάλασσας εισβάλλουν σε ρωγμές της στεριάς, μετά χάνονται στα ασβεστολιθικά πετρώματα της γης και εκβάλλουν υφάλμυρα στην άλλη άκρη του νησιού, κοντά στη Σάμη, στις πηγές του Καραβόμυλου και στο λιμνοσπήλαιο της Μελισσάνης. Η πλούσια χλωρίδα απαριθμεί εκατοντάδες είδη φυτών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Εθνικός Δρυμός Αίνου με το μοναδικό είδος ελάτης που φύεται στην Κεφαλονιά (Abies cephalonica). Στο βουνό απομονώθηκαν πολλά από τα χαρακτηριστικά φυτά της Κεφαλονιάς καθώς και ενδημικά φυτά που δεν υπάρχουν σε καμία άλλη χώρα. Συνηθισμένα κωνοφόρα δένδρα στο νηοί είναι το πεύκο, το κυπαρίοοι και το έλατο. Άλλα δένδρα είναι η ελιά, ο πλάτανος (κοντά στα πστάμια και τις πηγές), η λεύκα και το πουρνάρι. Στις ακτές ευδοκιμούν τα φυτά που χρειάζονται τη θαλασσινή αλμύρα. Στην πεδινή και ημιορεινή ζώνη, που αρχίζει σχεδόν από τη

θάλασσα και φθάνει μέχρι το υψόμετρο των 800 μ., η μεσογειακή μακία έχει πάρει τη θέση των μεσογειακών δασών, που εξαφανίστηκαν σταδιακά εξαιτίας της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Εδώ συναντάμε αειθαλείς πράσινους θάμνους με σκληρά φύλλα, όπως σχίνο, σπάρτο, μύρτο, πικροδάφνη, ρείκια και κουμαριές (άγριες φραουλιές). Ενδεικτικά για το πλήθος των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών του νησιού είναι το δενδρολίβανο και το μάραθο. Την άνοιξη, με την άνθιση των εκατοντάδων ειδών από αγριολούλουδα, η Κεφαλονιά μετατρέπεται σε ένα πραγματικό ανθοκήπιο. Ίριδες, ανεμώνες, βιολέτες, παπαρούνες, κρίνοι, χρυσάνθεμα, γαλατσίδες (Euphorbia) και μολόχες είναι μόνο λίγα από τα πιο συνηθισμένα λουλούδια. Βέβαια και τα καρποφόρα δένδρα με τα άνθη τους συμβάλλουν σε αυτή τη "φιέστα της φύσης". Η αμυγδαλιά, που στολίζεται με τα άνθη της την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου, σηματοδοτεί τον ερχομό της άνοιξης. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως ορισμένα από τα χαρακτηριστικά φυτά και δένδρα της Κεφαλονιάς έχουν εισαχθεί από άλλες ηπείρους. Από την Αυστραλία ειοήχθη ο ευκάλυπτος, από την Αφρική ο αθάνατος. Η βουκαμβίλια, ένα ουνηθισμένο στις αυλές των σπιτιών αναρριχόμενο φυτό με μωβ ή κόκκινα άνθη, ειοήχθη από τη Βραζιλία το 18ο αιώνα. Η πανίδα στο νησί είναι εξίσου πλούσια. Από τα πουλιά συναντάμε ορτύκια, κουκουβάγιες, όπως επίσης και σπάνια αρπακτικά πουλιά και πολλά είδη ωδικών πουλιών. Τα μεταναστευτικά πουλιά που περνάνε από τα Ιόνια Νησιά προτιμούν τους υγρότοπους του Κουτάβου στο Αργοστόλι και του Λιβαδιού στην Παλλική. Μικρά θηλαστικά και ερπετά ζουν σε όλο το νησί. Στη θάλασσα παρατηρείται το δελφίνι και στις βραχώδεις ακτές ζει η σπάνια μεσογειακή φώκια Monachus monachus. Μόνο λίγες χιλιάδες έχουν απομείνει σε ολόκληρη τη Μεοόγειο θάλασσα. Στις αμμουδερές παραλίες της νότιας Κεφαλονιάς εντοπίζονται οι επίσης απειλούμενες από εξαφάνιση χελώνες Caretta caretta, όπου κάθε καλοκαίρι έρχονται εκεί και κάνουν τα αυγά τους. Το κλίμα του Νομού Κεφαλληνίας χαρακτηρίζεται ως θαλάσοιο μεσογειακού τύπου όπως διαπιστώνεται από τα εύρος θερμοκρασίας Ιανουαρίου - Ιουλίου για την περίοδο (1998-2006) που είναι 15,1 C.

Μυθολογία Λένε πως το νησί πήρε το όνομα του από τον Κέφαλο, που υπήρξε και ο πρώτος βασιλιάς του. Το νησί αναφέρεται ως Τετράπολις, γιατί στην αρχαιότητα χωριζόταν σε τέσσερις πόλεις, που πήραν το ονόματα τους από τους τέσσερις γιούς του Κέφαλου που είναι : η Πάλλη, η Κράνη, η Σάμη και οι Πρόννοι. Το νησί έως τα μέσα του 11 αιώνα Π.Χ. εξελίσσεται σε πολιτιστικό κέντρσ του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Από τα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως απολιθώματα ζώων και φυτών, φαίνεται πως υπήρχε ζωή στο νησί από πολύ παλιά. Όλα αυτά τα αρχαιολογικά ευρήματα, που προέρχονται από τους Μυκηναϊκούς τάφους των Μαζαρακάτων, των Κοκολάτων και της Λακύθρας βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Αργοστολίου. Οι Ρωμαίοι στην Κεφολονιά Το 200 Π.Χ. αρχίζει ο πόλεμος των Ρωμαίων εναντίον της Ελλάδας.Οι Ρωμαίοι θέλησαν, περισσότερο από φιλοδοξία, να καταλάβουν το περίφημο νησί τσυ Οδυσσέα. Η Κεφολονιά γίνεται ναυτική βάση των ρωμαϊκών ναυτικών δυνάμεων και ορμητήριό τους προς την υπόλοιπη Ελλάδα το 189 Π.Χ. Στα χρόνια του Βυζαντίου Μετά τη διαίρεση τσυ ρωμαϊκού κράτους, σε Ανατολικό και Δυτικό (495 Π.Χ.), η Κεφολονιά ανήκει πλέον στην Βυζαντινή αυτοκρατορία. Έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην άμυνα του Βυζαντίου για την αντιμετώπιση των πειρατών πσυ έρχονταν από τη Βόρεια Αφρική και κατέστρεφαν τα παράλια της Μεσογείου. Φραγκοκρατία - Ενετοκρατία Το 1185 η Κεφολονιά περνά στην εξουσία των Φράγκων:Νορανδοί, Ορσίνι, Ανδεγανοί, Τόκκοι την καταλαμβάνουν διαδοχικά. Για ένα μικρό διάστημα κυριαρχούν οι Τούρκοι στο νησί(1479-1481) και (1485-1500), από το 1500 ως το 1797 έχουμε την μακραίωνη Βενετική κυριαρχία. Τότε πρωτεύουσα του νησιού γίνεται το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου και εγκαθίσταται εκεί η Γενική Διοίκηση των Βενετών αξιωματικών. Η θέση και η

σημασία του λιμανιού του Αργοστολιού όμως τους αναγκάζει να μεταφέρουν την πρωτεύουσα το 1757 στο Αργοστόλι. Οι Γάλλοι παίρνουν και αυτοί για μικρό διάστημα από την Κεψαλονιά και έχουμε Γαλλική κατοχή κατά τις περιόδους(1797-1799) και (1807-1809), την πρώτη ψορά από τους Δημοκρατικούς και τη δεύτερη από τους Αυτοκρατορικούς. Αγγλοκρατία Το 1809 εγκαθίστανται στην Κεψαλονιά οι Άγγλοι, η κυριαρχία των οποίων έπαιξε οημαντικό πόλο στην ανάπτυξη του νησιού. Οι δρόμοι του Αργοστολίου και της Λειβαθούς κατασκευάστηκαν τότε από τον αξιόλογο διοικηττή του νησιού Φίλιππο Ντε Μποσσέ. Ο ίδιος φρόντισε τη διαμόρφωση του Αργοστολίου, έφτιαξε σπουδαία δημόσια κτίρια και την γέφυρα του Δραπάνου, που αρχικά ήταν ξύλινη. Επίσης σπουδαία κτίρια κατασκευάστηκαν από τον Τοποτηρητή Κάρολο Ιάκωβο Νάπιερ: το Δικαστικό Μάγαρπ Αργοστολίου, το Τελωνείο, το Φανάρι των Αγίων Θεοδώρων, το Μαρκάτο στο Ληξούρι και άλλα. Στην περίοδο του Αγγλικού Προτεκτοτάτου της Επτανήσου (1815-1864) και ιδίως μετά το 1848, έχουμε τους αγώνες των Επτανησίων κατά της Αγγλικής Κατοχής. Κυριότεροι ήταν αυτοί των Ριζοσπαστών της Κεφαλονιάς με πρωτεργάτες τους: Γεράσιμο Λιβαδά, Ηλία Ζερβό- Ιακωβάτο και Ιωσήφ Μομφεράτο. Η κατοχή των Άγγλων στην Κεψαλονιά τελειώνει το 1864 με την Ένωση των Επτανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα. 3.4 Οικονομία Το μεσογειακό κλίμα, οι μοναδικές φυσικές ομορφιές και οι αμέτρητες παραλίες συμβάλλουν στον όλο και αυξανόμενο τουρισμό της Κεφαλονιάς, που αποτελεί ένα σημαντικό τομέα της οικονομίας του νησιού. 0 τουρισμός και η παρουσία ξένων επισκεπτών δεν λαμβάνεται μόνο ως πηγή εισοδήματος, αλλά είναι συνάμα μια συνέχεια της μακρόχρονης παράδοσης της επαφής των κατοίκων με άλλους λαούς. Οι Κεφαλλονίτες, εκτός από τον τουρισμό, ασχολούνται με το εμπόριο, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και βεβαίως με τη ναυτιλία. Τα κύρια και επώνυμα