KYTTAPO Tα κύτταρα έχουν κοινά χαρακτηριστικά - κυτταρική µεµβράνη (το διαχωρίζουν από το περιβάλλον & από τα άλλα κύτταρα) πρωτεϊνών διάλυµα ηλεκτρολυτών (κυτοσόλιο) υδατανθράκων σχήµα & ρευστότητα καθορίζονται από τη διάταξη ενδογενών νηµατοειδών πρωτεϊνών που σχηµατίζουν τον κυτταροσκελετό Tο κυτοσόλιο µε τη βοήθεια του συστήµατος εσωτερικών µεµβρανών διαιρείται σε εξειδικευµένες λειτουργικές περιοχές > τα οργανίδια που αφορίζονται από µεµβράνη & είναι πυρήνας περιέχει το DNA µιτοχόνδρια παράγουν ενέργεια E σύνθεση > πρωτεϊνών & λιπιδίων συσκευή Golgi επεξεργασία προϊόντων (ενσωµάτωση ή απέκκριση) κυστίδια παροδικοί σχηµατισµοί > συσσώρευσης & µεταφοράς υλικού λυσοσώµατα πέψη µακροµορίων (περιέχουν υδρολυτικά ένζυµα) υπεροξεισώµατα µεταβολισµό λιπαρών οξέων (αντίστοιχα ένζυµα) Kυτταρικές µεµβράνες τόσο η εξωτερική µεµβράνη του κυττάρου όσο & οι µεµβράνες ενδοκυττάριων οργανιδίων > έχουν κοινή βασική δοµή τη διπλοστιβάδα λιπιδίων > που περιέχει > εξειδικευµένες πρωτεΐνες & επιφανειακούς υδατάνθρακες τα λιπίδια έχουν >υδρόφιλο > άκρο > & µπορούν να σχηµατίσουν αυτόµατα υδρόφοβο διπλοστιβάδα > µε τα υδρόφοβα µέρη τους στραµµένα (όταν εισαχθούν στο νερό) το ένα προς το άλλο & τα υδρόφιλα προς την υδατική φάση 10
Λειτουργικές ιδιότητες µεµβράνη είναι ρευστό µέσο > που επιτρέπει την πλευρική διάχυση µεµβρανικών πρωτεϊνών & διευκολύνει την κινητικότητα του κυττάρου πολική σύνθεση µορίων των λιπιδίων οδηγεί σε ελεγχόµενη διαπερατότητα για τις διάφορες χηµικές ουσίες ρήγµατα & µικροελλείµατα µεµβράνης αυτόµατα αποκαθίστανται > λόγω της πολικής φύσης των λιπιδίων µεµβρανικές πρωτεΐνες επιτελούν σηµαντικό ρόλο όπως > µεταφορά ενζυµική δραστηριότητα προσκόλληση κυττάρων επικοινωνία κυττάρων Λιπίδια το 50% της µάζας των κυτταρικών µεµβρανών > φωσφολιπίδια χοληστερόλη γλυκολιπίδια φωσφολιπίδια φωσφατιδυλοχολίνη σφιγγοµυελίνη 50% µεµβρανικού λιπιδικού στοιχείου φωσφατιδυλοσερίνη φωσφατιδυλεθανολαµίνη περιβάλλουν τις µεµβρανικές πρωτεΐνες χοληστερόλη περιορίζει την κίνηση των φωσφολιπιδίων > µειώνοντας ρευστότητα αυξάνοντας σταθερότητα γλυκολιπίδια βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια > συµµετέχουν στην επικοινωνία των κυττάρων Πρωτεΐνες µεµβρανών επιτελούν τις περισσότερες εξειδικευµένες λειτουργίες των κυτταρικών µεµβρανών > ποικίλλουν ανάλογα µε το είδος του κυττάρου φέρουν σε επαφή νηµάτια κυτταροσκελετού µε την κυτταρική µεµβράνη φέρουν σε επαφή κύτταρα µε την εξωκυττάρια ουσία µεταφέρουν µόρια µέσα & έξω από τα κύτταρα λειτουργούν σαν υποδοχείς για τη λήψη σηµάτων από άλλα κύτταρα 11
έχουν ενζυµική δραστηριότητα Yδατάνθρακες µεµβρανών εντοπίζονται κυρίως στην ενδοαυλική πλευρά των ενδοκυττάριων µεµβρανικών συστηµάτων, καθώς & πάνω στην εξωτερική πλευρά της µεµβράνης του κυττάρου γίνονται ορατοί µε χρώση µε λεκτίνες (φυτικές πρωτεΐνες) Eνδοκυττάρωση - εξωκυττάρωση υλικό από > τον εξωκυττάριο χώρο & την έξω επιφάνεια µεµβράνης µπορεί να ενσωµατωθεί µέσα στο κύτταρο µε εγκόλπωση στην επιφάνεια του κυττάρου µε µηχανισµό > ενδοκυττάρωση το τµήµα της µεµβράνης εγκολπούµενο > συνενώνεται στα δύο άκρα > & δηµιουργεί ένα > ενδοκυτταρικό κυστίδιο ή ενδόσωµα πινοκυττάρωση > φαγοκυττάρωση > όρος που χρησιµοποιείται για δέσµευση υγρού µέσα στο ενδόσωµα όταν υλικό τροφής είναι µεγάλα σωµατίδια εξωκυττάρωση > συνένωση κυστιδίου µε την επιφάνεια κυτταρικής µεµβράνης > µε σκοπό την απέκκριση του περιεχοµένου > στον εξωκυττάριο χώρο Tα µεµβρανικά τµήµατα των κυστιδίων > προέρχονται από εξειδικευµένες περιοχές της εξωτερικής κυτταρικής µεµβράνης > ονοµάζεται επίχριστο βοθρίο Kυτοσόλιο ρευστή ουσία κυττάρου που περιέχει άφθονα ενζυµικά συστήµατα νηµατοειδείς πρωτεΐνες που σχηµατίζουν το κυτταροσκελετό προϊόντα µεταβολισµού > γλυκογόνο & ελεύθερα λιπίδια πολυάριθµα ριβοσώµατα Pιβοσώµατα είναι µικρά σωµατίδια >δίνουν µπλέ χρώµα (βασεοφιλία) στο πυκνά κυτταρόπλασµα του κυττάρου συντονίζουν την λειτουργία > αγγελιοφόρου DNA > παραγωγή πεπτιδικών & µεταφορικού RNA αλύσεων αποτελούνται από > µικρή υποµονάδα > που συνδέεται µε το RNA > µεγάλη υποµονάδα > που καταλύει το σχηµατισµό των πεπτιδικών δεσµών (ριβοσώµατα αποτελούνται από ειδικό ριβοσωµατικό RNA & από ειδικές πρωτεΐνες) 12
Πυρήνας είναι το µεγαλύτερο οργανίδιο του κυττάρου περιέχει το κυτταρικό DNA περιβάλλεται απο δύο συγκεντρικές µεµβράνες µε διαφορετικούς λειτουργικούς ρόλους έχει σχήµα σφαιρικό ή ωοειδές περιέχει το πυρήνιο (συντίθενται οι υποµονάδες των ριβοσωµάτων) εσωτερική πυρηνική µεµβράνη > περιέχει ειδικές µεµβρανικές πρωτεΐνες που ενεργούν σαν σηµεία πρόσδεσης για τις νηµατοειδείς πρωτεΐνες > που ονοµάζονται λαµίνες εξωτερική πυρηνική µεµβράνη > περιβάλλει τον περιπυρηνικό χώρο που συνέχεται µε την κοιλότητα του E H µεµβράνη του πυρήνα φέρει > πολυάριθµους πόρους που εξασφαλίζουν την επικοινωνία µεταξύ > κυτοσολίου & χρωµατίνης Tο DNA > περιελίσσεται γύρω από πρωτεΐνες (ιστόνες) > ώστε να σχηµατίζονται νουκλεοσώµατα (επαναλαµβανόµενες σφαιρ. δοµές) περιελίσσονται δηµιουργώντας νηµάτια σχηµατίζουν δοµή της χρωµατίνης συµπύκνωση DNA > κατά την διάρκεια του κυτταρικού πολ/σµού µε το σχηµατισµό των χρωµοσωµάτων > που αποτελούνται από αγκύλες χρωµατίνης συνδεόµενες µε ειδικές πρωτεΐνες που προσδένουν το DNA H κατανοµή χρωµατίνης ποικίλλει & αντιστοιχεί στο βαθµό µεταγραφικής δραστηριότητας ευχρωµατίνη > αραιοχρωµατικές περιοχές > ενεργά µεταγραφόµενο DNA κυττάρου ετεροχρωµατίνη > πυκνοχρωµατικές περιοχές > µεταγραφικά ανενεργό DNA Πυρήνιο είναι σφαιρική περιοχή µέσα στο πυρήνα > παράγει ριβοσωµικό RNA & πρωτεΐνες > για να σχηµατίσει τις υποµονάδες ριβοσωµάτων E/ M > διακρίνονται 3 περιοχές > άµορφη µοίρα (αραιοχρωµατική) > περιέχει τα γονίδια που κωδικοποιούν ριβοσωµικό RNA & περιέχουν ειδικές πρωτεΐνες ινώδη µοίρα (πυκνοχρωµατική) > αντιστοιχεί σε προϊόντα µεταγραφής γονιδ. 13
κοκκώδη µοίρα (κοκκιώδεις περιοχές) > ωριµότερες υποµονάδες ριβοσωµάτων Πυρηνικό έλασµα ή ινώδες πέταλο πυρήνα δίκτυο πρωτεϊνικών νηµατίων που επενδύει την εσωτερική πυρηνική µεµβράνη συντίθεται από 3 πρωτεΐνες > λαµίνες A, B, C αλληλεπιδρά µε τις πρωτεΐνες πυρηνικής µεµβράνης & λειτουργεί σαν πυρηνικός κυτταροσκελετός Mιτοχόνδρια είναι κυλινδρικά οργανίδια που περιβάλλονται από µεµβράνη & µέσω οξειδωτικής φωσφορυλίωσης παρέχουν ενέργεια στα κύτταρα αποτελούν εξέλιξη προκαρυωτικών οργανισµών > έχουν δικό του DNA & συστήµατα πρωτεϊνοσύνθεσης αποτελούνται από δύο µεµβράνες > µια εξωτερική > που ορίζουν 2 ενδοµιτοχονδριακούς µια εσωτερική χώρους τον διαµεµβρανικό χώρο (ανάµεσα στις δύο µεµβράνες) & το χώρο της θεµέλιας ουσίας η εξωτερική µιτοχονδριακή µεµβράνη > περιέχει ειδικές µεταφορικές πρωτεΐνες όπως η πορίνη που επιτρέπει διαπερατότητα µορίων µέχρι 10 kd από κυτοσόλιο στο διαµεµβρανικό χώρο η εσωτερική µιτοχονδριακή µεµβράνη > είναι αδιαπέραστη σε µικρά ιόντα που οφείλεται στη µεγάλη περιεκτικότητα στο φωσφολιπίδιο καρδιολιπίνη επιτρέπει τη δηµιουργία ηλεκτροχηµικής διαβάθµισης κατά την παραγωγή υψηλής ενέργειας κυτταρικών µεταβολιτών εµφανίζει πολλαπλές πτυχώσεις > ακρολοφίες > που αυξάνουν επιφάνειά της & εντοπίζονται ένζυµα αναπνευστικής αλυσίδας καθώς & η συνθετάση του ATP διαµεµβρανικός χώρος περιέχει > χώρος θεµέλιας ουσίας περιέχει > * µεταβολίτες (διαχέονται εξωτερική µεµβράνη) * ATP (παράγεται στο µιτοχόνδριο) * ιόντα (αντλούνται χώρο θεµέλιας ουσίας) * ένζυµα οξείδωσης λιπαρών οξέων & για τον κύκλο του πυροσταφιλικού & του κιτρικού οξέος * µιτοχονδριακό DNA * ειδικά ένζυµα (υπεύθυνα για την µεταγραφή) 14
η µορφολογία των µιτοχονδρίων ποικίλλει ανάλογα µε τον τύπο του κυττάρου Eνδοπλασµατικό δίκτυο σχετίζεται µε την βιοσύνθεση > κυτταρικών πρωτεϊνών & µεταφορά & λιπιδίων έχουν τη µορφή δικτύου > µε πολυπτυχωτούς > µεµβρανικούς σχηµατισµούς αποπλατυσµένους ή επιµήκεις σωλήνες έκτασή τους > εξαρτάται απο τις απαιτήσεις του κυτταρικού µεταβολισµού το λείο E > καταλαµβάνει µικρή έκταση > εξαίρεση κύτταρα που εκκρίνουν ή επεξεργάζονται λιπίδια η διαδικασία της > αρχίζει στο κυτοσόλιο > οπου το αγγελιοφόρο RNA προσκολλάται πρωτεϊνοσύνθεσης στα ελεύθερα ριβοσώµατα & µε το µηχανισµό µετάφρασης παράγεται νέο πεπτίδιο το πρώτο τµήµα πρωτεΐνης που σχηµατίζεται > αποτελεί αλληλουχία - σηµατοδότη διαφορετική για τις πρωτεΐνες > που θα παραµείνουν στο κυτοσόλιο σε σχέση µε εκείνες που θα εισέλθουν προσκολλώνται στις µεµβράνες του κυττάρου ή θα εκκριθούν στην επιφάνεια E όπου ολοκληρώνεται η µετάφρασή του νέου πεπτιδίου η πρωτεϊνοσύνθεση > στο αδρό E έχει ως αποτέλεσµα την παραγωγή µεµβρανικών πρωτεϊνών που ή προσκολλώνται> στη µεµβράνη του E ή πρωτεϊνών για έκκριση ή κατακράτηση > εισέρχονται στην κοιλότητα του E > στη συνέχεια στο λείο E για να µεταφερθούν στη συσκευή Golgi το λείο E είναι σύστηµα µεµβρανών > όπου γίνεται η επεξεργασία παραγόµενων πρωτεϊνών & η σύνθεση λιπιδίων (κυρίως φωσφολιπιδίων) υπεύθυνα ένζυµα > για την σύνθεση των λιπιδίων εντοπίζονται στην εξωτερική επιφάνεια λείου E > µε σκοπό την άµεση προσπέλαση στα πρόδροµα µόρια των λιπιδίων 15
µετά την σύνθεση > στη λιπιδική διπλοστιβάδα του έξω µεµβρανικού τµήµατος λείου E & ενσωµάτωση τα φωσφολιπίδια µεταπηδούν (µε βοήθεια ειδικών πρωτεϊνών µεταφοράς > φλιπάσες) > στο έσω µεµβρανικό τµήµα Συσκευή Golgi γίνεται περαιτέρω επεξεργασία µακροµορίων ( λείο E ) τα κυστίδια που µεταφέρουν πρωτεΐνες > συγχωνεύονται στην έσω επιφάνεια & λιπίδια της συσκευής Golgi Tρείς σηµαντικές λειτουργίες επιτελεί η συσκευή Golgi 1. τροποποίηση µακροµορίων + σακχάρων > σχηµατίζοντας ολιγοσακχαρίτες 2. πρωτεολυτική επεξεργασία πεπτιδίων > για να αποκτήσουν ενεργό µορφή 3. ταξινόµιση αποθήκευση > µακροµορίων σε ειδικά κυστίδια (περιβάλλονται από µεµβράνη) µε σκοπό την ενσωµάτωση σε µεµβράνη µεταφορά σε κυτταρικό οργανίδιο έκκριση στον εξωκυττάριο χώρο Kυστίδια είναι µικρά > οργανίδια τα οποία περιβάλλονται από µεµβράνη σφαιρικά & έχουν δύο κύριες λειτουργίες µεταφέρουν ή αποθηκεύουν > υλικό µέσα στην κοιλότητα τους επιτρέπουν ανταλλαγή κυτταρικής µεµβράνης µεταξύ των διαφόρων κυτταρικών διαµερισµάτων κυριότεροι τύποι κυστιδίων ενδοκυτταρικά κυστίδια (από την κυτ. µεµβράνη) µεταφορικά εκκριρικά > κυστίδια (από την συσκευή Golgi) µεταφορικά κυστίδια (από το E ) λυσοσώµατα υπεροξεισώµατα 16
Λυσοσώµατα είναι µεµβρανικά οργανίδια > που δρούν σε όξινο ph πλούσια σε υδρολυτικά ένζυµα η λειτουργία τους περιλαµβάνειτην αποδόµηση > υλικού που προσλαµβάνεται από το κύτταρο & γερασµένων κυτταρικών στοιχείων τα λυσοσώµατα θεωρούνται ότι αποτελούν ένα µέρος του συστήµατος των > όξινων κυστιδίων (κοινή µεµβρανική H+ - ATPαση) η οποία µπορεί να µειώσει το ph της κοιλότητας > 5 οπότε µπορεί να ενεργοποιούνται ισχυρά υδρολυτικά ένζυµα που αποσπώνται από την συσκευή του Golgi απαραίτητες µεµβρανικές πρωτεΐνες > για την λειτουργία των λυσοσωµάτων EN βρίσκονται στα αρχικά κυστίδια Golgi που περιέχουν υδρολάσες το λειτουργικό λυσόσωµα (περιέχει υδρολάσες σε όξινο ph) αρχικών κυστιδίων Golgi προέρχεται από > + την ένωση ενδοσώµατος (περιέχουν απαραίτητες µεµβρανικές πρωτεΐνες) αποτέλεσµα είναι ο σχηµατισµός > ενδολυσοσώµατος (δευτερογενές λυσόσωµα) + ένωση µε άλλα ενδοσώµατα (φαγοκυττάρωση) φαγολυσοσώµατα (πέψη υλικού εισέρχεται στο κύτταρο) τα γερασµένα οργανίδια κυττάρου > ενσωµατώνονται σε ενδοκυττάριους µεµβρανικούς σχηµατισµούς (προέρχονται από το E ) + ενδολυσόσωµα αυτοφαγολυσόσωµα µετά την πέψη άπεπτη άµορφη ουσία > παρατηρούνται σε µεγάλα κυστίδια & υπολείµµατα µεµβρανών υπολειµµατικά σωµάτια 17
Yπεροξεισώµατα είναι µικρά οργανίδια που περιβάλλονται από µεµβράνη & περιέχουν ένζυµα υπεύθυνα για την οξείδωση των λιπαρών οξέων µακράς αλύσου H/ M > φαίνονται σαν µικρά σφαιρικά σωµάτια µε ηλεκτρονικά πυκνό κέντρο µια παρακρυσταλλική δοµή > που ονοµάζεται πυρηνοειδές Kυτταροσκελετός λειτουργίες του κυττάρου επιτελούνται µε την βοήθεια διαφόρων νηµατοειδών πρωτεϊνών του κυτοσολίου πρωτεΐνες κυτταροσκελετού ανάλογα µε το µέγεθος => µικρονηµάτια (συντίθενται από την πρωτεΐνη ακτίνη) ταξινοµούνται σε 3 κατηγορίες ενδιάµεσα νηµάτια (6 κύριες πρωτεΐνες) µικροσωληνίσκοι (2 υποµονάδες πρωτεΐνης σωληνίνη) οι νηµατοειδείς πρωτεΐνες > προσφύονται στις κυτταρικές µεµβράνες > σχηµατίζοντας όπως & µεταξύ τους ένα εσωτερικό σκελετό µέσα στο κύτταρο> που βρίσκεται σε κατάσταση >δόµησης & αποδόµησης αλλά & σταθερότητας> για τη διατήρηση της κυτταρικής αρχιτεκτονικής τη διευκόλυνση της κινητικότητας & τη συνοχή µεταξύ των κυττάρων Aκτίνη αποτελεί το 5 % της συνολικής πρωτεΐνης στα περισσότερα κύτταρα είναι σφαιρική πρωτεΐνη > πολυµερίζεται > & σχηµατίζει νηµάτια όλες οι υποµονάδες της ακτίνης είναι στραµµένες πρός µία κατεύθυνση των νηµατίων (πολική διάταξη των νηµατίων) υπάρχουν 6 διαφορετικοί µοριακοί τύποι ακτίνης & είναι σηµαντικό στοιχείο του κυτταροσκελετού για τους παρακάτω λόγους νηµάτια ακτίνης + άλλες πρωτεΐνες > σχηµατίζουν µια στιβάδα κάτω από την κυτταρική µεµβράνη > διατάσσεται σε ένα δίκτυο σταυρωτών συνδέσεων + βοηθητικών συνδετικών πρωτεϊνών (νηµατίνη) > ανθίσταται σε αιφνίδιες δυνάµεις παραµόρφωσης,αλλά επιτρέπει µεταβολές στο σχήµα του κυττάρου µε ανασχηµατισµό που επιτυγχάνεται > µε τη βοήθεια πρωτεϊνών που τέµνουν την ακτίνη (γκελσολίνη) το δίκτυο νηµατίων ακτίνης δίνει µηχανική στήριξη της κυτταρικής µεµβράνης προσφυόµενο σ'αυτή µέσω ειδικών συνδετικών πρωτεϊνών (σπεκτρίνη, αγκυρίνη) µπορεί να συνδεθεί µε > διαµεµβρανικές πρωτεΐνες (σε εξειδικευµένες περιοχές επιφάνειας της µεµβράνης > που ονοµάζονται (ενώσεις πρόσφυσης ή περιοχές εστιακής επαφής) > οι οποίες προσφύονται σε άλλα κύτταρα ή εξωκυττάριες δοµές 18
τα νηµάτια ακτίνης µπορούν να σχηµατίσουν > ισχυρά δεµάτια για να σταθεροποιούν προσεκβολές της κυτταρικής µεµβράνης που ονοµάζονται > µικρολάχνες (στα δεµάτια αυτά τα µόρια ακτίνης συνδέονται µε συνδετικές πρωτεΐνες όπως φιµπρίνη, συνδεσµίνη) σ'όλα τα κύτταρα > τα νηµάτια ακτίνης > αλληλεπιδρούν µε πρωτεΐνες µυοσίνες για την δηµιουργία δυνάµεων κίνησης είναι µια ATPάση που ενεργοποιείται από την ακτίνη & συντίθεται από 2 βαριές & 4 ελαφρές αλυσίδες > ώστε το µόριο > να σχηµατίσει µια µακρά ουρά & σφαιρική κεφαλή > οι κεφαλές συνδέονται ακτίνη υδρολύουν το ATP > σε ADP η αλληλοδιάδοχη δέσµευση της µυοσίνης από τα µόρια της F- ακτίνης προκαλεί κίνηση της µυοσίνης πάνω στο νηµάτιο της ακτίνης & λόγω της πολικής διάταξης > δηµιουργείται κίνηση πρός µία κατεύθυνση > δύναµη συστολής τροποποιηµένη µορφή της µυοσίνη > απαντά χωρίς µακρά ουρά > προσκολλάται σε κυτταρικά οργανίδια > διευκολύνοντας την µεταφορά κυστιδίων κατά µήκος των νηµατίων ακτίνης > βοηθώντας µε αυτό τον τρόπο την κίνηση µέσα στο κύτταρο πολυµερισµός νηµατίων ακτίνης είναι υπεύθυνος > για τις δυνάµεις που προκαλούν τοπικές προεκτάσεις του κυτταροπλάσµατος όπως προσεκβολές που παρατηρούνται κυρίως σε κινούµενα & αρχέγονα κύτταρα Mικροσωληνίσκοι παρατηρούνται σ' όλα τα κύτταρα > εκτός των ερυθρών αιµοσφαιρίων σχηµατίζονται > από 2 πρωτεϊνικές υποµονάδες > α σωληνίνη β πολυµερίζονται συνδεόµενες η µία πίσω από την άλλη δηµιουργώντας τα πρωτονηµάτια > που διατάσσονται σε οµάδες των 13 > σχηµατίζοντας σωλήνες από το κέντρο οργάνωσης των µικροσωληνίσκων > προέρχονται οι µικροσωληνίσκοι > που πολυµερίζονται & αποπολυµερίζονται µέσα στο κύτταρο & αυξάνουν σταθεροποιούµενες παράλληλα > συνδεόµενες µε άλλες πρωτεΐνες που µετατρέπουν το ασταθές δίκτυο σε σχετικά µόνιµο µεγαλύτερης σταθερότητας (κυρίως από πρωτεΐνες που καλύπτουν το αυξητικό τους άκρο) 19
λειτουργίες σχηµατίζουν δίκτυο µεταφοράς µέσα στο κύτταρο µε την µεσολάβηση 2 πρωτεϊνών προσκόλλησης > της δυνεΐνης (κινεί µικροσωληνίσκους προς το κέντρο) > της κινησίνης (προς την περιφέρεια του κυττάρου) συνδέονται µε τις µεµβράνες κυστιδίων > διευκολύνοντας την κίνηση & οργανιδίων µέσα στο κύτταρο δηµιουργούν > το κυτταροσκελετό (διατηρούν σωληνώδη διάταξη E ) σχηµατίζουν > κυτταρική άτρακτο > οργανώνονται τα χρωµοσώµατα αποτελούν > δοµική βάση για κινητά µέρη κυττάρου > όπως είναι οι κροσσοί Kεντριόλιο ειδική περιοχή του κυττάρου (κέντρο οργάνωσης µικροσωληνίσκων) κεντρόσωµα (συντίθενται από µικροσωληνίσκους) σχηµατίζουν διάκριτα οργανίδια κεντριόλια αποτελείται από 1 ζεύγος κεντριολίων που περιβάλλεται από άµορφη, ηλεκτρονικά πυκνή περιοχή του κυτταροπλάσµατος η οποία δρά ως πυρήνας > για τον πολυµερισµό των µικροσωληνίσκων ο ρόλος κεντριολίων > οργανώνουν το κυτταροπλασµατικό δίκτυο µικροσωληνίσκων οργανώνουν την ανάπτυξη εξειδικευµένων µικροσωληνίσκων για την δόµηση κινούµενων κροσσών Eνδιάµεσα νηµάτια διακρίνονται σε 6 κύριους τύπους > διαφορετική κατανοµή στα διάφορα είδη κυττάρων η ανοσοϊστοχηµική χρώση των νηµατίων > βοηθάει για την ιστολογική εκτίµηση των διαφορετικών τύπων κυττάρων ρόλος των ενδιάµεσων νηµατίων στα κύτταρα προσφύονται> στις διαµεµβρανικές πρωτεΐνες σε ειδικές θέσεις της κυτ. µεµβράνης ασκώντας δυνάµεις τάσης > ώστε να αποφεύγεται η απόσπαση µεµονωµένων κυττάρων στα επιθηλιακά κύτταρα δέρµατος > τα ενδιάµεσα νηµάτια κερατίνης + συνδετικές πρωτεΐνες > σχηµατίζουν ανθεκτική εξωτερική στιβάδα (αδιαπέραστος φραγµός) 20
νευρονηµάτια στους νευρώνες > µε τους µακρούς πλευρικούς βραχίονες > βοηθούν την διατήρηση αρχιτεκτονικής των απολήξεων νευρικώνκυττάρων όταν τα κύτταρα καταστρέφονται > το δίκτυο ενδιάµεσων νηµατίων > συρρικνώνεται σχηµατίζοντας περιπυρηνική σφαίρα > ενδιάµεσα νηµάτια περιχαρακώνουν τα κατεστραµµένα κυτταρικά στοιχεία > διευκολείνοντας την πρωτεόλυση τους στο πυρήνα του κυττάρου > λαµίνες > σχηµατίζουν δίκτυο στο εσωτερικό επιφανείας πυρηνικής µεµβράνης + άλλες συνδετικές πρωτεΐνες > βοηθούν στην οργάνωση του πυρήνα Kυτταρικά έγκλειστα συγκέντρωση µεταβολικών ή άλλων προϊόντων σε ορισµένα κύτταρα µπορεί να πάρει τη µορφή > κυτταροπλασµατικών εγκλείστων λιποφουσκίνη > εµφανίζεται ως πορτοκαλόφαιο καφεοειδές => υλικό που περιβάλλεται από κοκκώδες µεµβράνη αφορά υπολειµµατικά σωµάτια (µίγµα φωσφολιπιδίων από αποδόµηση κυτ.) λιπίδια > σταγονίδια λίπους > που εµφανίζονται ως κενοί χώροι κυτταροπλάσµατος είναι χαρακτηριστικό κυττάρων που αποθηκεύουν λίπος > ονοµάζονται λιποκύτταρα συσσωρεύονται σε ορισµένες κύτταρα (ήπαρ) > ως ιστική απάντηση σε µεταβολική βλάβη γλυκογόνο > σχηµατίζει κοκκία στο κυτταρόπλασµα αυξηµένη ποσότητα έχει ως αποτέλεσµα > κυστική εµφάνιση κυτταροπλ. χρώση µε PAS H/ M > ορατά τα κοκκία στο κυτταρόπλασµα Mίτωση χαρακτηριστικό της ανάπτυξης είναι η ικανότητα των κυττάρων διαιρούνται & να αναπαράγονται > µε διπλασιασµό περιεχοµένου τους & διχοτόµηση > σε 2 θυγατρικά κύτταρα οι φάσεις της κυτταρικής διαίρεσης είναι ορατές ιστολογικά & περιλαµβάνουν > διπλασιασµός στοιχείων κυτταροπλάσµατος διπλασιασµός του DNA χωρισµός σε 2 περιοχές του κυττάρου > µίτωση διαίρεση κυττάρου > κυτταροκίνηση εν έχουν όλα τα κύτταρα την ίδια ικανότητα αναπαραγωγής > διακρίνονται στατικοί κυτταρικοί πληθυσµοί > EN αναπαράγονται (νευρικά, κυτ. καρδιάς) 21
σταθεροί κυτταρικοί πληθυσµοί > MONO σε απώλειες κυττάρων (κυτ. ήπατος) ανανεούµενοι κυτταρικοί πληθυσµοί > κύτταρα που διαιρούνται συνεχώς (επιδερµίδα, γαστρεντερικό σύστηµα κ.ά) διαφοροποιείται σε ώριµο ένα νέο κύτταρο ή διαιρείται σε θυγατρικά κυτ. > που µπορούν να διαφοροποιθούν αργότερα & δηµιουργούν µια δεξαµενή κυττάρων > αρχέγονα κύτταρα η διαίρεση τους έχει σαν αποτέλεσµα νέα αρχέγονα κύτταρα ή κύτταρα µε δυνατότητα διαφοροποίησης Mείωση τα φυσιολογικά κύτταρα > έχουν 2 οµάδες από οµόλογα χρωµοσώµατα που προέρχονται από > τα µητρικά & τα πατρικά κυτ. κατά τη γονιµοποίηση και λέγονται διπλοειδή τα γεννητικά κύτταρα > ωάριο & σπερµατοζωάριο > όταν συνενωθούν κατά την γονιµοποίηση ----------------------------------------- περιέχουν το µισό αριθµό του συνόλου των χρωµοσωµάτων (µείωση) κατά την διάρκεια της µείωσης τα οµόλογα χρωµοσώµατα διατάσσονται κατά ζεύγη > στη µιτωτική άτρακτο (πρώτη µειωτική διαίρεση) ----------------------------------------------- µητρικό χρωµόσωµα ενός οµόλογου ζεύγους > στον ένα πόλο πατρικό χρωµόσωµα ενός οµόλογου ζεύγους > στον άλλο πόλο ------------------------------------- (δεύτερη διαίρεση) διαχωρίζει τα αναδιπλασιασµένα χρωµοσώµατα σε 4 θυγατρικούς πυρήνες > καθένας περιέχει 1 οµάδα χρωµοσωµάτων 22
23
24
25