EtAIPEIÔN Α ναπτυξιακή Εταιρεία ΑΝ. ΕΛ. klσ.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑ] ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ( ΣΔΟ, ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (AMTA Διαχείριση Ευροπαϊρον Προγραλματον Ο ΡΟΛΟΣ TQN η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΝ EtAIPEIÔN Α ναπτυξιακή Εταιρεία ΑΝ. ΕΛ. klσ. ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΜΑΙΟΣ 2004

Στην οικογένεια μου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ευχαριστίες 3 Εισαγωγή 5 Συντομογραφίες 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Θεσμικό Πλαίσιο Αναπτυξιακών Δραστηριοτήτων A ' Μέρος: Ο.Τ.Α. 2.Ι.Α. Ιστορική Αναδρομή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης 11 2.2. Α. Αρμοδιότητες των Ο.Τ.Α. 12 2.3. Α. Θεσμικό πλαίσιο 15 Β Μέρος: Περιφερειακή Πολιτική 2.Ι.Β. Έννοια - Ιστορική αναδρομή Περιφερειακής Πολιτικής 17 2.2. Β. Το χρηματοδοτικό πλαίσιο της Περιφερειακής Πολιτικής της 23 Ευρωπαϊκής Ένωσης 2.3. Γ. Η περιφερειακή πολιτική της Ε. Ε. γενικά στοιχεία 24 Γενικά συμπεράσματα 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ευρωπαϊκά προγράμματα Σελ. Διαρθρωτικά Ταμεία 29 3.1. Περιφερειακό Επιχειρησιακό πρόγραμμα (Π.Ε.Π.) Γενικά Στοιχεία Π.Ε.Π. - Δράσεις του Π.Ε.Π. 2000-2006 31 3.1.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Π.Ε.Π. Θεσσαλίας 34 3.1.2. Άξονες - Μέτρα - Προϋπολογισμός Π.Ε.Π. Θεσσαλίας, 2000-2006 35 3.2. Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα 3.2.1. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη - Ανασυγκρότηση 37 της Υπαίθρου» 2000-2006 3.2.1.1. Χρηματοοικονομικά Στοιχεία Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη 38 Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου» 3.2.1.2. Άξονες Προτεραιότητας Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη - 39 Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου», 2000-2006

3.2.2. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αλιεία», 2000-2006 41 3.2.2.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «ΑΛΙΕΙΑ» 41 3.2.2.2. ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Ε.Π. «ΑΛΙΕΙΑ» 2000-2006 42 3.2.3. «Έγγραφο Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης (Ε.Π.Α.Α.), 2000-43 2006 3.2.3.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία «(Ε.Π.Α.Α.)» 44 3.2.3.2. Άξονες προτεραιότητας «(Ε.Π.Α.Α.)», 2000-2006 44 3.2.4. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ», 2000-2006 44 3.2.4.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» 45 3.2.4.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ», 2000 46-2006 3.2.5. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κοινωνία της Πληροφορίας», 2000-2006 48 3.2.5.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Κοινωνία της 48 Πληροφορίας» 3.2.5.2. Άξονες Προτεραιότητας Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας», 49 2000-2006 3.2.6. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Σιδηρόδρομοι, Αεροδρόμια και Αστικές 50 Συγκοινωνίες», 2000-2006 3.2.6.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Σιδηρόδρομοι, Αεροδρόμια 50 και Αστικές Συγκοινωνίες» 3.2.6.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Σιδηρόδρομοι, Αεροδρόμια και 51 Αστικές Συγκοινωνίες», 2000-2006 3.2.7. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Οδικοί Άξονες, Λιμάνια, Αστική 52 Ανάπτυξη», 2000-2006 3.2.7.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Οδικοί Άξονες, Λιμάνια, 52 Αστική Ανάπτυξη» 3.2.7.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Οδικοί Άξονες, Λιμάνια, Αστική 52 Ανάπτυξη», 2000-2006 3.2.8. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον», 2000-2006 55 3.2.8.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Περιβάλλον» 55 3.2.8.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Περιβάλλον», 2000-2006 56 3.2.9. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πολιτισμός», 2000-2006 58 3.2.9.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Πολιτισμός» 58

3.2.9.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Πολιτισμός», 2000-2006 59 3.2.10. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση - Αρχική Επαγγελματική 60 Κατάρτιση (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.)», 2000-2006 3.2.10.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Εκπαίδευση - Αρχική 61 Επαγγελματική Κατάρτιση (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.)» 3.2.10.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Εκπαίδευση - Αρχική 62 Επαγγελματική Κατάρτιση (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.)», 2000-2006 3.2.10.3. Στόχοι ανά Άξονα Προτεραιότητας 64 3.2.11. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Απασχόληση - Επαγγελματική Κατάρτι- 64 ση», 2000-2006 3.2.11.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Απασχόληση - Επαγγελ- 65 ματική Κατάρτιση» 3.2.11.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Απασχόληση - Επαγγελματική 66 Κατάρτιση», 2000-2006 3.2.12. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υγεία - Πρόνοια», 2000-2006 68 3.2.12.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Ε.Π. «Υγεία - Πρόνοια» 69 3.2.12.2. Άξονες προτεραιότητας Ε.Π. «Υγεία - Πρόνοια», 2000-2006 70 3.3. Κοινοτικές Πρωτοβουλίες 71 3.3.1. Κοινοτική Πρωτοβουλία «Leader +» 72 3.3.1.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Κ.Π. «Leader +» 74 3.3.1.2. Άξονες Προτεραιότητας Κ.Π. «Leader +» 2000-2006 74 3.3.2. Κοινοτική Πρωτοβουλία «Interreg III» 75 3.3.2.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Κ.Π. «Interreg III» 78 3.3.2.2. Άξονες Προτεραιότητας Κ.Π. «Interreg III» 2000-2006 78 3.3.3. Κοινοτική Πρωτοβουλία «Equal» 80 3.3.3.1. Χρηματοοικονομικά στοιχεία Κ.Π. «Equal» 82 3.3.3.2. Άξονες Προτεραιότητας Κ.Π. «Equal» 2000-2006 82 3.3.4. Κοινοτική Πρωτοβουλία «Urban II» 83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 3.3.4.1. Χρηματοοικονομικό στοιχεία Κ.Π. «Urban II» 84 3.3.4.2. Άξονες Προτεραιότητας Κ.Π. «Urban II» 2000-2006 85 Ο ρόλος των Αναπτυξιακών Εταιριών 89

4.1. Θεσμικό πλαίσιο Αναπτυξιακών Εταιριών 89 4.2. Ιστορική Αναδρομή 90 4.3. Ο ρόλος των Αναπτυξιακών Εταιριών 91 4.4. Σκοποί των Αναπτυξιακών Εταιριών 92 4.5. Στόχοι των Αναπτυξιακών Εταιριών 93 4.6. Δραστηριότητες των Αναπτυξιακών Εταιριών 95 4.7. Χαρακτηριστικά των Αναπτυξιακών Εταιριών 97 4.8. Κατηγορίες Αναπτυξιακών Εταιριών 97 4.9. Φορείς που μπορούν να ιδρύσουν μια Αναπτυξιακή Εταιρία 98 4.10. Συμπεράσματα 98 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Το παράδειγμα της ΑΝ.ΕΛ.ΚΙΣ. Α.Ε. Ταυτότητα εταιρείας 103 5.1. Ιστορικό της εταιρείας 105 5.1.1. Δραστηριότητες της εταιρείας 106 5.1.2. Στόχοι της εταιρείας 107 5.2. Έργα που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια λειτουργίας της εταιρείας 107 5.2.1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΗΣ LEADER I 108 5.2.2. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΗΣ LEADER II 112 5.2.2.1. Τομείς που δραστηριοποιήθηκε το LEADER II 112 5.3. Νέα προγράμματα 5.3.1. Πρόγραμμα LEADER + 114 5.3.1.1. Ποιες περιοχές αφορά το LEADER + 115 5.3.1.2. Στόχοι του προγράμματος LEADER + 115 5.3.1.3. Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν στο LEADER + 116 5.3.1.4. Τι δραστηριότητες μπορούν να αναπτύσσονται στο πλαίσιο 116 της πρωτοβουλίας LEADER + 5.3.1.5. Πώς μπορεί κάποιος να ενταχθεί και να υλοποιήσει 117 επένδυση στο LEADER + 5.3.1.6. Μέτρα - Πράξεις - Δράσεις LEADER + 118 5.4. Προγράμματα Ο.Π.Α.Α.Χ. ΠΕΠ Θεσσαλίας

5.4.1. Ti είναι τα «Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού 132 Χώρου» Ο.Π.Α.Α.Χ. - Στόχοι του Ο.Π.Α.Α.Χ. 5.4.2. Ποιες περιοχές αφορούν τα Ο.Π.Α.Α.Χ. ΠΕΠ Θεσσαλίας 132 5.4.3. Ποιοι υλοποιούν τα Ο.Π.Α.Α.Χ. ΠΕΠ Θεσσαλίας 133 5.4.4. Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν στα τα Ο.Π.Α.Α.Χ. 133 5.4.5. Δραστηριότητες των Ο.Π.Α.Α.Χ. 133 5.4.6. Πως μπορεί κάποιος να ενταχθεί και να υλοποιήσει επένδυση στα 142 Ο.Π.Α.Α.Χ. κάτω Ολύμπου-Κισσάβου 5.5. Πρόγραμμα Ο.Π.Α.Α.Χ. Υπουργείου Γεωργίας 5.5.1. Τι είναι τα «Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού 143 Χώρου» Ο.Π.Α.Α.Χ. Υπουργείου Γεωργίας 5.5.2. Περιοχές δράσης του Ο.Π.Α.Α.Χ. Υπουργείου Γεωργίας 143 5.5.3. Ποιοι υλοποιούν τα Ο.Π.Α.Α.Χ. Υπουργείου Γεωργίας 144 5.5.4. Ποιοι μπορούν να συμμετέχουν στα Ο.Π.Α.Α.Χ. Υπουργείου 144 Γ εωργίας 5.5.5. Δραστηριότητες που μπορούν να αναπτυχθούν στο Ο.Π.Α.Α.Χ. Β.Α. 144 τμήματος Ν. Λάρισας 5.5.6. Πως μπορεί κάποιος να ενταχθεί και να υλοποιήσει επένδυση στο 154 Ο.Π.Α.Α.Χ. Β.Α. τμήματος Ν. Λάρισας 5.6. Swot ανάλυση - Εκτίμηση της εταιρείας 155 5.7. Οικονομικά στοιχεία 156 5.8. Συμπεράσματα 162 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 165 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 167

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ im su m m

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Για την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας, σημαντική υπήρξε η συμβολή πολλών ανθρώπων που με την υλική και ηθική τους συμπαράσταση με ενθάρρυναν και με βοήθησαν στην αντιμετώπιση των δυσκολιών από την αρχή ως και την ολοκλήρωση της μελέτης. Εξαιτίας τον παραπάνω λοιπόν, θα θεωρούσα μεγάλη παράλειψη μου αν στο σημείο αυτό δεν συμπεριελάμβανα τις ευχαριστίες μου στον καθένα από αυτούς. Από την θέση αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά: Τον καθηγητή μου, κύριο Θωμά Διονύσιο, για την ενθάρρυνση και το κουράγιο που μου έδινε σε όλη την διάρκεια της σύνταξης της παρούσας μελέτης, καθώς και την πολύτιμη βοήθειά του σε τυχόν δυσκολίες που αντιμετώπισα. Στο σύνολο τους, τους καθηγητές του TEI Καλαμάτας, για τις γνώσεις τις οποίες μου προσέφεραν σε όλη την διάρκεια της φοίτησής μου στο ίδρυμα. Τους υπαλλήλους του τμήματος διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την συνεργασία τους. Την κυρία Παπαγεωργίου Γιάννα, υπάλληλο της εταιρείας ΑΝ.ΕΛ.ΚΙΣ, για την υλική της συμπαράσταση. Την Αναπτυξιακή Εταιρεία Διαχειρίσεως Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Θεσσαλίας και Στερεός Ελλάδας, με έδρα τον Βόλο του Ν. Μαγνησίας, για την βοήθεια τους. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου που με στήριξαν με κάθε δυνατό τρόπο αντιμετωπίζοντας την όποια δυσκολία με αγάπη. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κύριος σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη προσέγγιση του ρόλου και της λειτουργίας των Αναπτυξιακών Εταιριών και του τρόπου που αυτές διαχειρίζονται τα Ευρωπαϊκά προγράμματα. Πιο συγκεκριμένα: Στο πρώτο Κεφάλαιο, γίνεται μία εισαγωγή στο τι θα επακολουθήσει στην υπόλοιπη εργασία. Το δεύτερο Κεφάλαιο, χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος γίνεται μία αναφορά στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), από τότε που ξεκίνησαν ως σήμερα, καθώς και στις αρμοδιότητες που έχουν αυτοί οι οργανισμοί. Τέλος στον μέρος αυτό του κεφαλαίου γίνεται ένας διαχωρισμός των επιχειρήσεων ανάλογα με την μορφή τους. Στο δεύτερο μέρος του κεφαλαίου γίνεται μία ανάλυση της Περιφερειακής Πολιτικής σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα οριστεί η έννοια της Περιφερειακής πολιτικής και θα γίνει μια ιστορική αναδρομή αυτής. Θα αναλυθούν οι τρόποι χρηματοδότησης και θα εξαχθούν κάποια συμπεράσματα. Στο τρίτο κεφάλαιο θα γίνει μια παρουσίαση των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων, για την προγραμματική περίοδο 2000-2006. Ξεκινώντας από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ), θα γίνει μία αναφορά στα Ταμειακά Επιχειρησιακά προγράμματα, καθώς και στους άξονες του κάθε προγράμματος και θα γίνει μια λεπτομερή αναφορά στις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες αυτής της περιόδου. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα παρουσιαστεί ο Θεσμός των Αναπτυξιακών Εταιριών και ο ρόλος τους στην τοπική Κοινωνία. Θα αναλυθούν τα χαρακτηριστικά, οι δραστηριότητες, οι κατηγορίες, οι σκοποί και οι στόχοι των εταιριών αυτών. Θα δοθεί μια ιστορική αναδρομή για την ίδρυσή τους και θα εξαχθούν κάποια συμπεράσματα τόσο για την λειτουργία τους όσο και για το ρόλος τους στην τοπική Κοινωνία. Τέλος στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύεται η Αναπτυξιακή Ελασσόνας και Κισσάβου (ΑΝ.ΕΛ.ΚΙΣ.). Παρουσιάζονται κάποια γενικά στοιχεία για την Εταιρεία για το ρόλο της και την λειτουργία της, για το ποια προγράμματα διαχειρίζεται τώρα και παρουσιάζονται τα προγράμματα που πραγματοποίησε στο παρελθόν δίνοντας κάποια οικονομικά στοιχεία για την εταιρεία αυτή και θα εξαχθούν κάποια συμπεράσματα για τον ρόλο της εταιρείας αυτής στην περιοχή παρέμβασης της. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Π.Ε.Π. χιλ. Κ.Π.Σ. Ε.Ε. Ε.Τ.Π.Α. Ε.Κ.Τ. Ε.Γ.Τ.Ε.-Π. Χ.Μ.Π.Α. Ο.Τ.Α. Ε.Π. Ε.Π.Α.Α. Σ.Π.Δ. Ε.Π.ΑΝ. Κ.τ.Π Ε.Π.Σ.Α.Α.Σ. Υπ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Ε.Π.ΠΕΡ. Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. ΥΠ.Ε.Π.Θ. Ε.Σ.Υ. Ο.Π.Α.Α.Χ. Ο.Τ.Δ. Π.Γ.Δ.Μ. ΑΝ.ΕΛ.ΚΙΣ. Ν.Π.Ι.Δ. τ.χιλ. Κ.Ε.Κ. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Χιλιάδες Ευρώ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο, τμήμα Προσανατολισμού και Εγγυήσεων - Τμήμα Προσανατολισμού Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Έγγραφο Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιοτπκότητα Κοινωνία της Πληροφορίας Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Σιδηρόδρομοι, Αεροδρόμια, αστικές συγκοινωνίες Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευση Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Εθνικό Σύστημα Υγείας Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης Αγροτικού Χώρου Ομάδες Τοπικής Δράσης Πρώην Γιουγκοσλαβική δημοκρατία της Μακεδονίας Αναπτυξιακή Ελασσόνας και Κισσάβου Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Τετραγωνικά χιλιόμετρα Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ε.Ε.Τ.Α.Α. HE.LA.DA Z.Ο.E. K.A.Π.Η. Δ.Κ.Κ. Π.Δ. Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. Τ.Ε.Δ.Κ. Ο.Ν.Ε ΠΑΣΕΓΕΣ Α.Δ.Ε.Δ.Υ Γ.Ε.Σ.Ε.Ε Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Ελληνική Ένωση Αναπτυξιακών Εταιριών Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου Κέντρο Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας Προεδρικό Διάταγμα Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Οικονομική και Νομισματική Ένωση Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισμών Ανώτατη Διοικούσα Επιτροπή Δημοσίων Υπαλλήλων Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΕΦ ΑΛΑΙΟ 2 Θ ΕΣΜ ΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Ο.Τ.Α. ΕΥΡΩ Π Α ΪΚ Η ΕΝΩΣΗ - Π ΕΡΙΦ ΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Α ' ΜΕΡΟΣ Ο.Τ.Α. 2.Ι.Α. Ιστορική Αναδοουή Tnc Tornirne Αυτοδιοίκηση^ Η ιστορική παράδοση της αυτοδιοίκησης ξεκινά από την αρχαία Ελλάδα, όπου η ιδέα της αυτονομίας και ανεξαρτησίας των πόλεων δημιούργησε τις γνωστές πόλεις - κράτη και τη βάση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Με την πάροδο των χρόνων ο θεσμός ατόνησε και στη συνέχεια αναπτύχθηκε και πάλι την περίοδο της τουρκοκρατίας, συμβάλλοντας τα μέγιστα στη διατήρηση της εθνικής μας συνείδησης και προετοιμασίας για το μεγάλο αγώνα της απελευθέρωσης. Αμέσως μετά την απελευθέρωση η χώρα μας - με τα διατάγματά της 15-4- 1833 και 27-12-1833 - διαιρέθηκε σε νομούς, επαρχίες και δήμους. Δήμοι έγιναν όσοι συνοικισμοί είχαν από τριακόσιους κατοίκους και άνω και διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, A, Β και Γ. - Στην Α' κατηγορία ανήκαν αυτοί που είχαν πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων - Στην Β' κατηγορία αυτοί που είχαν πληθυσμό από 2000 έως 10000 κατοίκους - στην Γ' κατηγορία αυτοί που είχαν πληθυσμό έως 2000 κατοίκους. Με το σύνταγμα του 1864 (άρθρο 105), κατοχυρώθηκε και συνταγματικά ο θεσμός του πρώτου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης, ο οποίος στη συνέχεια συμπεριλαμβάνονταν σε όλα τα επακολουθήσαντα συντάγματα. Με το νόμο Α.Φ.Ν. 5 της 27/5/1887 καθιερώθηκε ο θεσμός της άμεσης και καθολικής εκλογής νομαρχιακών συμβουλίων, πλην όμως ο νόμος αυτός δεν εφαρμόσθηκε και καταργήθηκε το 1890. Με το νόμο ΔΝΖ/1912, καθιερώθηκαν και οι κοινότητες - παράλληλα με τους δήμους - ως οργανισμοί πρώτου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης, με διαφορετικά κριτήρια αναγνώρισής τους (κυρίως μικρότερο πληθυσμό και απλούστερη οργάνωση). Με το Ν.Δ. της 9/10-5-1923 και σε συνδυασμό με τους νόμους 3117/1924 και 3154/1924 δημιουργείται ο δεύτερος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης και προκηρύσσονται εκλογές για τις 5/10/1924, οι οποίες όμως ματαιώθηκαν. Με το σύνταγμα του 1927 (άρθρο 107), καθιερώθηκε ο δεύτερος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης, ο οποίος όμως και πάλι δε λειτούργησε. Με το νόμο 3200/1955 καθιερώθηκε ο θεσμός των νομαρχιακών συμβουλίων, από διορισμένα και εκλεγμένα μέλη, τα οποία αποτελούσαν συμβουλευτική υπηρεσία του διορισμένου νομάρχη. Τα συμβούλια αυτά, με μικρές αλλαγές - βελτιώσεις του νομικού τους πλαισίου, υπήρχαν μέχρι την 1/1/1955, οπότε άρχισε να λειτουργεί ο νέος θεσμός του δεύτερου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης. 1. Ευθυμία Μάνου Πανταζοπούλου, 1999, «Στοιχεία Διοικητικού Δικαίου», Αθήνα,1999, σελ. 120 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Το ισχύον σύνταγμά μας (άρθρο 102) επιτακτικά προβλέπει την πρώτη βαθμίδα τοπικής αυτοδιοίκησης και αφήνει στη διακριτική ευχέρεια του κοινού νομοθέτη τη θεσμοθέτηση του δεύτερου και τρίτου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο δεύτερος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως προαναφέρεται, θεσμοθετήθηκε με το νόμο 2218/1994 και άρχισε να ισχύει από την 1/1/1995. απομένει ακόμη να θεσμοθετηθεί και να λειτουργήσει και ο τρίτος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης για να ολοκληρωθεί η δημοκρατική λειτουργία της αποκεντρωμένης διοίκησης της χώρα μας. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ένα από τα κύρια θεμέλια κάθε δημοκρατικού καθεστώτος, παρέχοντας το δικαίωμα συμμετοχής των πολιτών στη διαχείριση των δημοσίων υποθέσεων της περιφέρειας τους, με δική τους ευθύνη και για το δικό τους όφελος, εντός βέβαια των πλαισίων του άρθρου 102 του συντάγματος, το οποίο - εκτός των άλλων - ορίζει ότι: α. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. β. Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική αυτοτέλεια και οι αρχές τους εκλέγονται με καθολική και μυστική ψηφοφορία. γ. Το κρότος ασκεί στους οργανισμούς της Τ.Α. εποπτεία, χωρίς όμως αυτή να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράσης τους και δ. Το κράτος μεριμνά, ώστε να εξασφαλίζονται οι αναγκαίοι πόροι για την εκπλήρωση της αποστολής των ΟΤΑ. 2.2.Α. AouoôiÔTriTCC Ο.Τ.Α Σύμφωνα με το άρθρο 24 Ιτου Δημοτικού και Κοινοτικού κώδικα οι αρμοδιότητες των Οργανισμών Τοπικής αυτοδιοίκησης είναι οι παρακάτω: 1. Η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία: α. συστημάτων ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευση, αντιπλημμυρικών και εγγειοβελτιωτικών έργων, έργων δημοτικής και κοινοτικής οδοποιίας, πλατειών, γεφυρών και έργων ηλεκτροφωτισμού των κοινόχρηστων χώρων. β. χώρων πρασίνου, βοσκοτόπων, υπαίθριων κοινόχρηστων χώρων, κοιμητηρίων και δημοτικών και κοινοτικών χώρων άθλησης και αναψυχής και γ. δημοτικών, κοινοτικών και λαϊκών αγορών. 2. Η λειτουργία των εμποροπανηγύρεων. 3. Η καθαριότητα και η διαχείριση των απορριμμάτων, η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία λουτρών και αποχωρητηρίων. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 4. Η ίδρυση και η λειτουργία παιδικών, βρεφικών, βρεφονηπιακών σταθμών και νηπιαγωγείων, κέντρων ψυχαγωγίας και αναψυχής ηλικιωμένων, βρεφοκομείων, ορφανοτροφείων, ΚΑΠΗ, και κέντρων υποστήριξης και αποκατάστασης ατόμων με ειδικές ανάγκες και η μελέτη και εφαρμογή κοινωνικών προγραμμάτων. 5. Η ίδρυση, κατασκευή και λειτουργία πολιτιστικών και πνευματικών κέντρων, σχολών διδασκαλίας μουσικής, χορού, ζωγραφικής και κέντρων επαγγελματικού προσανατολισμού, καθώς και η μελέτη εφαρμογή πολιτιστικών προγραμμάτων. 6. Η εξασφάλιση στέγης και η δημιουργία θερέτρων. 7. Η μελέτη, διαχείριση και εκτέλεση προγραμμάτων οικιστικής και πολεοδομικής ανάπτυξης. 8. Η προστασία του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, η προστασία της ζωής και της υγείας των κατοίκων και η κατάρτιση ειδικών προγραμμάτων πρόληψης, άμεσης βοήθειας και θεραπείας. 9. Η ίδρυση και λειτουργία πολιτιστικών και πνευματικών κέντρων, όπως βιβλιοθήκες, μουσεία, πινακοθήκες, φιλαρμονικές, θέατρα, η επισκευή και συντήρηση παραδοσιακών ή ιστορικών κτιρίων που παραχωρούνται από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς ή κοινωνικές και πολιτιστικές λειτουργίες και σε συνεργασία με τους αρμόδιους δημόσιους φορείς, η συντήρηση και λειτουργία αρχαιολογικών και ιστορικών χωρών της περιοχής. 10. Η κατασκευή, επισκευή και συντήρηση σχολικών κτιρίων. 11. Η κατασκευή, επισκευή, συντήρηση και διαχείριση των δημοτικών και κοινοτικών σταδίων, των γυμναστηρίων και των αθλητικών κέντρων. 12. Η προστασία, η αξιοποίηση και εκμετάλλευση των τοπικών φυσικών πόρων και περιοχών, των ιαματικών πηγών και των ήπιων μορφών ενέργειας. 13. Η υλοποίηση του πολεοδομικού σχεδιασμού, σύμφωνα με το εγκεκριμένο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.), καθώς και κάθε άλλο σχέδιο χωροταξικού επιπέδου και η τήρηση των δεδομένων του κτηματολογίου της περιοχής τους, όπως αυτά προκύπτουν από το συνολικό σχεδίασμά και την ολοκληρωμένη διαχείριση του Εθνικού Κτηματολογίου. 14. Η ρύθμιση της κυκλοφορίας, ο καθορισμός πεζοδρόμων, μονοδρομήσεων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, ο προσδιορισμός και η λειτουργία των χώρων στάθμευσης οχημάτων, η ονομασία των οδών και των πλατειών και η τοποθέτηση πινακίδων, η αρίθμηση των κτισμάτων, καθώς και η διοίκηση της αστικής συγκοινωνίας. 15. Ο έλεγχος της τήρησης των διατάξεων που αφορούν την καθαριότητα, την κυκλοφορία και στάθμευση των οχημάτων, την οικοδόμηση, την ύδρευση, 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ την άρδευση, την αποχέτευση την ηχορύπανση, τη ρύπανση των θαλασσών από πηγές ξηρός, την προστασία των επίγειων και υπόγειων υδάτινων αποθεμάτων και την προστασία του περιβάλλοντος. 16. Ο έλεγχος της τήρησης των διατάξεων που αφορούν την λειτουργία των πάσης φύσεως επιτηδευμάτων και επαγγελμάτων. 17. Η ίδρυση και λειτουργία δημοτικών ή κοινοτικών εργαστηρίων και ο έλεγχος των υγρών, στερεών και αέριων αποβλήτων, της ρύπανσης των υδάτων και της θάλασσας. 18. Η χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας όλων των καταστημάτων και επιχειρήσεων, οι όροι λειτουργίας των οποίων καθορίζονται από υγειονομικές διατάξεις. 19. Η χορήγηση αδειών μικροπωλητών και λειτουργίας κυλικείων σε κοινόχρηστους χώρους (άλση, κήπους κλπ). 20. Η χορήγηση των αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας θεάτρων, κινηματογράφων και παρεμφερών επιχειρήσεων, που προβλέπονται από τους α.ν. 445/1937 και 446/1937. 21. Η χορήγηση των αδειών λειτουργίας μουσικής σε δημόσια κέντρα, που προβλέπονται από αστυνομικές διατάξεις και χορηγούνται σύμφωνα με την Α5/3010/85 υγειονομική διάταξη (Β ' -593). 22. Η χορήγηση των αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας ψυχαγωγικών παιδιών, που προβλέπονται από αστυνομικές διατάξεις και δεν υπάγονται στις διατάξεις του Ν.2000/1991. 23. Η διαχείριση της δημοτικής ή κοινοτικής περιουσίας και η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία δημοτικών ή κοινοτικών καταστημάτων. 24. Η μελέτη, εκτέλεση και εκμετάλλευση βιοτεχνικών κέντρων και κτιρίων στις ειδικές βιοτεχνικές και βιομηχανικές ζώνες που καθορίζονται στα πλαίσια του πολεοδομικού και του χωροταξικού σχεδιασμού. 25. Η εκπόνηση και εφαρμογή προγραμμάτων ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής τους. 26. Η αποθήκευση και η εμπορία υγρών και αερίων καυσίμων. 27. Η σύναψη προγραμματικών συμβάσεων. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 2.3.Α. Θεσυικό Πλαίσιο Οι Δήμοι και οι Κοινότητες2 μπορούν να συστήσουν δικές τους επιχειρήσεις ή να μετέχουν σε επιχειρήσεις που συνιστούν μαζί με άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα ή σε επιχειρήσεις που ήδη υπάρχουν. α) για την εκτέλεση έργων που έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού καθώς και για την οικονομική εκμετάλλευση των έργων αυτών. β) για την παραγωγή αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών που έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού. γ) για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που έχουν σκοπό την πραγματοποίηση εσόδων. Οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ σύμφωνα με τα άρθρα 277-292 του Δ.Κ.Κ., μπορούν να έχουν τις εξής μορφές: Αμιγείς δημοτικές ή κοινοτικές επιχειρήσεις (Π.Δ. 410/95 Άρθρο 277). Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.) και διέπονται από τους κανόνες της Ιδιωτικής οικονομίας. Συστήνονται και ελέγχονται αποκλειστικά από τους δήμους και τις κοινότητες. Η σύσταση3 αμιγούς δημοτικής ή κοινοτικής επιχείρησης ή η συμμετοχή σε τέτοια επιχείρηση γίνεται, μετά πλήρη οικονομοτεχνική μελέτη, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, που λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του, και πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας, που δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας αποτελεί το καταστατικό της επιχείρησης. Οι επιχειρήσεις αυτές λειτουργούν με την μορφή της ανώνυμης εταιρείας ή της εταιρείας μικτής οικονομίας ή του συνεταιρισμού. Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 277, δύο ή και περισσότεροι δήμοι ή ακόμα και κοινότητες ή δήμοι και κοινότητες μπορούν να συστήσουν κοινές δημοτικές ή κοινοτικές επιχειρήσεις. Οπότε η μορφή των επιχειρήσεων μπορεί να είναι και η εξής: Αυινείε ònuoméc ή κοινοτικέο ή διαδηυοτικέε ή διακοινοτικέο επινειοήσειο. 2. Ε.Ε.Τ.Α.Α., Δημοτικός και Κοινοτικός κώδικας, Αθήνα 1995, σελ 208 3. Όπως, π2 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Δημοτικές ή Κοινοτικές Επιχειρήσεις συνεταιριστικού χαρακτήρα (Π.Δ. 410/95, άρθρο 288). Συστήνονται από έναν Οργανισμό τοπικής Αυτοδιοίκησης και από φυσικά πρόσωπα. Η σύσταση μιας τέτοιας εταιρείας γίνεται όπως και στις αμιγείς Δημοτικές ή κοινοτικές ή διαδημοτικές ή διακοινοτικές επιχειρήσεις. Με προεδρικά διατάγματα4 που εκδίδονται κατά κατηγορία επιχειρήσεων, μετά από σύμφωνη γνώμη του Διοικητικού Συμβουλίου της Κ.Ε.Δ.Κ.Ε. και πρόταση του υπουργού Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, ρυθμίζονται και κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις της νομοθεσίας για τους συνεταιρισμούς οι όροι σύστασης και λειτουργίας τους και ειδικότερα το ποσοστό συμμετοχής του δήμου ή της κοινότητας στο συνολικό αριθμό των συνεταιρικών μερίδων. * Ανώνυμες Εταιρίες με συνεταιρισμούς (Π.Δ. 410/95, άρθρο 289). Συστήνονται από Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Τοπικές Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚ). Η σύσταση των επιχειρήσεων αυτών γίνεται όπως και στις δύο προηγούμενες επιχειρήσεις. Με προεδρικά διατάγματα που εκδίδονται με πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και αποκέντρωσης, Εμπορίου και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, ρυθμίζονται θέματα που αφορούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ΟΤΑ και των Συνεταιρισμών. Οι ΟΤΑ και οι ΤΕΔΚ αντιπροσωπεύουν το 35-65% του μετοχικού κεφαλαίου, ενώ κατά το υπόλοιπο αποκλειστικά οι συνεταιρισμοί. Δημοτικές εταιρίες λαϊκής βάσης (Π.Δ. 410/95 άρθρο 290) Οι εταιρείες αυτές συνιστώνται από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, συνεταιρισμούς και άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Οι φορείς της Τοπικής αυτοδιοίκησης διατηρούν μετοχές που αντιπροσωπεύουν αθροιστικά τα 35% τουλάχιστον του μετοχικού κεφαλαίου και μαζί με τους συνεταιρισμούς διατηρούν πάντοτε την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου, ενώ καθένας από τους λοιπούς εταίρους έχει κοινές μετοχές που αντιπροσωπεύουν το πολύ το 2% του μετοχικού κεφαλαίου * Ανώνυμες Εταιρείες (Π.Δ. 410/95, άρθρο 291 Ια)5 Συνιστώνται μόνο από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν και φορείς του δημοσίου τομέα, με κοινές μετοχές, που αντιπροσωπεύουν, αθροιστικά μέχρι του είκοσι στα εκατό (20%) του κεφαλαίου. 4. E.E.T.A.A., Δημοτικός και Κοινοτικός κώδικας, Αθήνα 1995, σελ 214 5. E.E.T.A.A., Δημοτικός και Κοινοτικός κώδικας, Αθήνα 1995, σελ 218 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Επιχειρήσεις (Π.Δ. 410/95 άρθρο 2911β) Στις επιχειρήσεις6 αυτές οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης διατηρούν πάντοτε κοινές μετοχές ή μερίδια που αντιπροσωπεύουν αθροιστικά το τριάντα πέντε στα εκατό (35%) του μετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου και μαζί με τους συνεταιρισμούς διατηρούν πάντοτε την πλειοψηφία των μετοχών ή μεριδίων. Β' ΜΕΡΟΣ - Περιφερειακή Πολιτική 2.1.Β. Έννοια - Ιστορική Αναδοουή Περιωεοειακηε πολιτικής Η περιφερειακή πολιτική7 είναι ένα συγκεκριμένο πεδίο πολιτικής, το οποίο περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις που γίνονται στις περιφέρειες από την πλευρά του δημόσιου τομέα με στόχο την μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων και την ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών. Η περιφερειακή πολιτική της κοινότητας ξεκινά8 το 1975 με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Η αναγκαιότητά της συναρτήθηκε με δύο γεγονότα: (α) την (αποτυχημένη) προσπάθεια δημιουργίας μιας πρώτης οικονομικής και νομισματικής ένωσης (Σχέδιο Werner, 1968), όπου, κατά την προετοιμασία της, τέθηκε το ζήτημα ότι οι περιφερειακές ανισότητες μπορεί να είναι ένα σοβαρό εμπόδιο στην ολοκλήρωση της Κοινότητας, και (β) την πρώτη διεύρυνση με την ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιρλανδίας και της Δανίας (1973) και τον πολιτικό συμβιβασμό που προηγήθηκε. Σε γενικές γραμμές, οι ίδιοι λόγοι, η θεσμική ολοκλήρωση και εμβάθυνση αφ' ενός και η διεύρυνση και επέκταση της Κοινότητας με την ένταξη νέων κρατώνμελών αφ' ετέρου, είναι οι κύριοι παράγοντες που κινητοποιούν τις αλλαγές στην κοινοτική περιφερειακή πολιτική και στη συνέχεια. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα σημεία-σταθμοί της πορείας εξέλιξης της πολιτικής σε συνάρτηση με τους διαδοχικούς κύκλους διεύρυνσης και εμβάθυνσης. Στην πρώτη μορφή της, από το 1975 έως το 1985-1988, η κοινοτική περιφερειακή πολιτική στηρίζεται μόνο στο ΕΤΠΑ. Το ΕΤΠΑ υποστηρίζει και συμπληρώνει τις προσπάθειες των κρατών-μελών, συγχρηματοδοτώντας τα μεμονωμένα επενδυτικά σχέδια βασικών υποδομών και παραγωγικών επενδύσεων. Προϋπόθεση είναι τα έργα αυτά να εντάσσονται στα πλαίσια των εθνικών περιφερειακών πολιτικών, γεγονός που αποδεικνύεται από την ύπαρξη μιας σαφώς διατυπωμένης περιφερειακής πολιτικής. 6. Όπως, π5 7. Ανδρικοπούλου Ελένη, «Οι περιφέρειες στην Ευρωπαϊκή Ένωσης», Αθήνα 1994, σελ.15 8. Ανδρικοπούλου Ελένη, Καυκαλάς Γεώργιος, «Ο Νέος Ευρωπαϊκός χώρος: Η Διεύρυνση και η Γεωγραφική της Ευρωπαϊκής Ανάπτυξης», Αθήνα, 2000, σελ 340 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Η κοινοτική διάσταση και ο ρόλος της Κοινότητας περιορίζεται στην κατανομή των πόρων του ΕΤΠΑ στα κράτη-μέλη βάσει σταθερών ποσοστώσεων και ενός πλαισίου διατάξεων που αφορούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας των ενισχυόμενων έργων, τα ποσοστά συγχρηματοδοτήσεις, κλπ. Η πρώτη αυτή φάση έχει χαρακτηριστεί και ως περίοδος της «σημαίας», επειδή ο απώτερος στόχος της πολιτικής ήταν να εμφανίζεται όλο και πιο συχνά το όνομα της Κοινότητας στο πλήθος των έργων που χρηματοδοτούνταν από αυτήν (με το γνωστό σήμα της κοινοτικής σημαίας στις ταμπέλες τους), ώστε να γίνεται έτσι ευρύτερα γνωστή η παρουσία και η συμμετοχή της. 18

rve,vy/\/y/\iu z - iyt,ziviik.u ιΐααισίυ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΗΜΕΙΑ - ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΙΙΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Ευρωπαϊκή Ένωση Ένταξη νέων κρατών-μελών Θεσμική ολοκλήρωση Θεσμικές εξελίξεις 1973 Δανία, Ην. Βασίλειο, Ιρλανδία 1968-71 Πρώτη απόπειρα ΟΝΕ (Σχέδιο Werner) 1981 Ελλάδα 1985 Λευκή Βίβλος για την Εσωτερική Αγορά 1986 Ισπανία, Πορτογαλία 1986 Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη Περιφερειακή - διαρθρωτική πολιτική 1975 Ίδρυση του ΕΤΠΑ (Καν. 724/75) 1984 Αναδιοργάνωση ΕΤΠΑ (Καν. 1787/84) 1986 Ένταξη της περιφερειακής πολιτικής και του ΕΤΠΑ στη Συνθήκη ΕΟΚ Χαρακτήρας & εφαρμογές (Ελλάδα) 1975-85 Μεμονωμένα σχέδια υποδομών και παραγωγικών επενδύσεων 1986-92 Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) 1988 Μεταρρύθμιση Διαρθρωτικών Ταμείων 1989-93 Ιο ΚΠΣ 1989-93 1990 Ενοποίηση Γερμανίας 1992 Συνθήκη Ευρωπαϊκής Ένωσης-Maastricht 1992 Ενδυνάμωση της περιφερειακής πολιτικής στη Συνθήκη Ε.Ε. Ταμείο Συνοχής, επιτροπή περιφερειών, κ.α. 1993 Αναθεώρηση των κανονισμών των Διαρθρωτικών Ταμείων 1994-99 2ο ΚΠΣ 1994-99 1995 Αυστρία, Σουηδία, Φιλανδία 2003+ πέντε χώρες ΚΑΕ και Κύπρος (σε «αναμονή» άλλες πέντε) 1997 Συνθήκη Άμστερνταμ 1997 Πρόγραμμα Ατζέντα 2000 έως 2003 Θεσμική αναθεώρηση 1999 Νέες δημοσιονομικές προοπτικές 2000-2006 1999 Αναθεώρηση των Κανονισμών των Διαρθρωτικών Ταμείων 2000-06 3 ΚΠΣ 2000-06 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Από το 1985 και έπειτα, ξεκινούν μια σειρά από θεμελιακές αλλαγές στη σύλληψη και την εφαρμογή της κοινοτικής περιφερειακής πολιτικής. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι: (α) η ενδυνάμωση της κοινοτικής διάστασης, μέσω της διατύπωσης βασικών αρχών και στόχων προτεραιότητας που αφορούν τον ενιαίο τρόπο ανάπτυξης της πολιτικής σε κοινοτικό επίπεδο (β) η εισαγωγή της έννοιας του προγραμματισμού και ιδίως του προγράμματος που έρχεται να αντικαταστήσει την προσέγγιση μέσω μεμονωμένων σχεδίων, και (γ) ο συντονισμός των δράσεων με τη συμμετοχή όλων των Διαρθρωτικών Ταμείων (και όχι μόνο του ΕΤΠΑ). Έννοιες κλειδιά που προωθούνται στη δεύτερη αυτή περίοδο είναι η «ολοκληρωμένη αναπτυξιακή προσέγγιση» και Η «αξιοποίηση του ενδογενούς δυναμικού». Το μοντέλο ανάπτυξης που βρίσκεται πίσω από αυτές τις επιλογές φαίνεται να είναι η «ενδογενής ανάπτυξη», η αποκέντρωση και ενδυνάμωση της περιφέρειας και η προώθηση της «Ευρώπης των περιφερειών». Η νέα αντίληψη περί προγραμματισμού εφαρμόζεται για πρώτη φορά με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (1986-1992), τα οποία αποφασίστηκαν με αφορμή την ένταξη της Ισπανίας και Πορτογαλίας και αφορούν τις περιφέρειες της Ελλάδας, Ιταλίας και Νότιας Γαλλίας. Τα ΜΟΠ είναι τα πρώτα προγράμματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο που ακολουθούν μια ολοκληρωμένη αναπτυξιακή προσέγγιση και συγχρηματοδοτούνται από τα τρία Διαρθρωτικά Ταμεία. Η αλλαγή υλοποιείται ουσιαστικά στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986) με την ένταξη του τίτλου «Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή» (άρθρα 130Α έως 130Ε) στη Συνθήκη ΕΟΚ, με τον οποίο θεσμοθετείται η περιφερειακή πολιτική ως κοινοτική πολιτική. Όπως αναφέρεται συγκεκριμένα, η Κοινότητα αναπτύσσει δράση με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και αποσκοπεί ιδιαίτερα στη μείωση του χάσματος μεταξύ των διαφόρων περιοχών και στη μείωση της καθυστέρησης των πλέον μειονεκτικών περιοχών ή νήσων, συμπεριλβανομένων των αγροτικών περιοχών (άρθρο 130Α ή άρθρο 158 με τη νέα αρίθμηση - Συνθήκη του Άμστερνταμ). Ο στόχος της μείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων, των διαφορών στα επίπεδα ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών γίνεται ουσιαστικά και τυπικά στόχος της Κοινότητας και επιπλέον, στόχος που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την άσκηση όλων των κοινοτικών πολιτικών (άρθρο 130Β). Στην πραγματοποίηση του στόχου της συνοχής συμμετέχουν όλα τα χρηματοδοτικά όργανα και ιδίως τα Διαρθρωτικά Ταμεία για τα οποία προβλέπεται η συνολική μεταρρύθμιση της λειτουργίας τους (άρθρο 130Γ). Η μεταρρύθμιση υλοποιείται το 1988 με την έκδοση μιας σειράς Κανονισμών που οριοθετούν το πλαίσιο, το συντονισμό και τους κανόνες λειτουργίας των Ταμείων για μια πενταετή περίοδο (1989-1993). 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Συνοδεύεται δε από μια γενναία αύξηση των πόρων των Διαρθρωτικών Ταμείων, οι οποίοι διπλασιάζονται σε ετήσια βάση (από 7 δισεκατομμύρια ECU το 1988 σε 14 το 1993). Πρόκειται για το λεγόμενο «πρώτο πακέτο Delors». Η πρώτη περίοδος προγραμματισμού 1989-1993 συνδέεται με δύο σημαντικά γεγονότα: στον τομέα της εμβάθυνσης και θεσμικής ολοκλήρωσης, την προώθηση της ολοκλήρωσης της εσωτερικής αγοράς ως το 1992, και στον τομέα της διεύρυνσης, την ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας (1986), οι οποίες μαζί με την Ελλάδα και την Ιρλανδία είναι οι μόνες χώρες που τη δεκαετία του '80 βρίσκονται σημαντικά κάτω από τον κοινοτικό μέσο όρο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Η επόμενη περίοδος προγραμματισμού 1944-1999 συνδέεται με δύο επίσης σημαντικά γεγονότα: αφ' ενός, την επικύρωση της Συνθήκης του Maastricht (1992), που ιδρύει την Ευρωπαϊκή Ένωση και προωθεί την εμβάθυνση της εσωτερικής αγορά με την Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), και, αφ' ετέρου, την τελευταία διεύρυνση με την ένταξη της Αυστρίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας διεύρυνση που αυτή τη φορά δε δημιουργεί σημαντικό περιφερειακό πρόβλημα, καθώς και οι τρεις χώρες βρίσκονται πάνω ή πολύ κοντά στον κοινοτικό μέσο όρο. Η θέση της περιφερειακής πολιτικής ενισχύεται ακόμη περισσότερο στη Συνθήκη του Maastricht (1992). Η οικονομική και κοινωνική συνοχή αποκτά κεντρική θέση και εντάσσεται στους γενικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο Β) και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (άρθρο 2). Τα σχετικά με τη συνοχή άρθρα δεν αλλάζουν ουσιαστικά, δημιουργούνται νέα κοινοτικά όργανα, όπως η Επιτροπή των Περιφερειών και το Ταμείο Συνοχής, ενώ πολλές από τις νέες πολιτικές που προστίθενται έχουν χωρική διάσταση ή περιφερειακές επιπτώσεις, όπως π.χ. τα διευρωπαϊκά δίκτυα. Οι αρχές που διέπουν τη λειτουργία των Διαρθρωτικών Ταμείων τροποποιούνται με την έκδοση νέων Κανονισμών για την επόμενη εξαετή περίοδο προγραμματισμού 1994-1999, ενώ οι διαθέσιμοι πόροι αυξάνονται και πάλι («δεύτερο πακέτο Delors»). Το πιο χαρακτηριστικό γεγονός αυτής της περιόδου προγραμματισμού είναι η ίδρυση του Ταμείου συνοχής, το οποίο διαφέρει σε πολλά σημεία από τα άλλα Διαρθρωτικά Ταμεία. Κατ' αρχήν, δε συντονίζεται μαζί τους και δεν ακολουθεί το κοινό πλαίσιο λειτουργίας τους όπως διαμορφώθηκε μετά τη μεταρρύθμιση του 1988. Έπειτα, χρηματοδοτεί χώρες (και όχι περιφέρειες), αυτές που βρίσκονται κάτω από το 90% του κοινοτικού μέσου όρου του κατά κεφαλής ΑΕΠ. Οι χώρες αυτές, που ονομάζονται και «χώρες συνοχής», είναι η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Επίσης, ενισχύει μεμονωμένα επενδυτικά σχέδια (και όχι προγράμματα), τα οποία μάλιστα αφορούν μόνο δύο τομείς: των υποδομών μεταφορών (ιδίως των διευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών), και του περιβάλλοντος. Μια ακόμη διαφορά, η πιο σημαντική, είναι ότι για να δικαιούνται των ενισχύσεών του οι συγκεκριμένες χώρες, οφείλουν να ακολουθούν μια πολιτική μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Συγκεκριμένα, οι ενισχύσεις 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ του Ταμείου δίνονται «υπό την προϋπόθεση» και μόνον (αρχή της «αιρεσιμότητας» - conditionality), ότι έχει συνταχθεί και εφαρμόζεται, σε εθνικό επίπεδο και εν όψει της ΟΝΕ, ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σύγκλισης. Κάθε παρέκκλιση από το πρόγραμμα αυτό είναι λόγος αναστολής ων χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Συνοχής προς τη συγκεκριμένη χώρα. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά στο ξεκίνημα μιας νέας περιόδου προγραμματισμού επταετούς διάρκειας, 2000-2006, και ενός νέου, τρίτου «πακέτου» χρηματοδοτήσεων. Βρισκόμαστε ταυτόχρονα σε ένα νέο σημείο καμπής της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, μία νέα γεωπολιτική συγκυρία με την προοπτική διεύρυνσης προς τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και την Κύπρο (ένδεκα υποψήφια κράτη-μέλη), και από την πλευρά της εμβάθυνσης μπροστά στην ολοκλήρωση της ΟΝΕ με μία νέα Συνθήκη, τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, και ανοιχτό ένα σοβαρό πρόβλημα θεσμικής ανασυγκρότησης για το οποίο θα πρέπει να έχουν ληφθεί αποφάσεις πριν τη νέα διεύρυνση. Οι προτάσεις της Επιτροπής για τη νέα περίοδο 2000-2006 συνοψίζονται στο Πρόγραμμα δράσης 2000 - για μία ισχυρότερη και ευρύτερη Ευρώπη» ή «Ατζέντα 2000» το οποία αναφέρεται: (α) στην ανάπτυξη και τις πολιτικές της Ε.Ε. (β) στη διεύρυνση προς τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, και (γ) στις δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου 2000-2006. Πρόκειται για ένα πακέτο αλληλοσυνδεόμενων θεμάτων, των οποίων βασικός άξονας είναι ο τρόπος με τον οποίο θα επεκταθεί η Ε.Ε. γεωγραφικά (διεύρυνση) και θεσμικά (εμβάθυνση). Στον τομέα της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, η Ατζέντα 2000 προτείνει να διατηρηθεί η πολιτική προτεραιότητα της συνοχής, ώστε να επιτευχθεί ο βασικό στόχος της μείωσης των αναπτυξιακών ανισοτήτων (άρθρο 130Α), ιδίως εν όψει της διεύρυνσης με χώρες που έχουν χαμηλότερο επίπεδο ανάπτυξης. Το Μάρτιο του 1998 δημοσιοποιούνται οι αναλυτικές προτάσεις της Επιτροπής για την αναθεώρηση των Κανονισμών των Διαρθρωτικών Ταμείων και τα νέα προενταξιακά μέτρα ενίσχυσης των ΧΚΑΕ και τον Οκτώβριο του 1998, οι προτάσεις για τις νέες δημοσιονομικές προοπτικές 2000-2006. Οι οριστικές αποφάσεις λαμβάνονται το Μάρτιο του 1999 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου, μεταξύ άλλων, και για τις δημοσιονομικές προοπτικές 2000-2006. Με βάση αυτές εγκρίνονται τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι νέοι Κανονισμοί των διαρθρωτικών ταμείων και του ταμείου συνοχής, καθώς και οι κανονισμοί για την προενταξιακή βοήθεια προς τις XK Α.Ε. Οι νέοι κανονισμοί περιέχουν σημαντικές αλλαγές. 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 2.2.Β. Το γοηιιατοδοτικό πλαίσιο Tnc Πεοιωεοειακήο Πολιτικιά me Ευρωπαϊκά Ένωσηε Η Περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης9 συνιστά μια πραγματική κοινή πολιτική, που βασίζεται στην χρηματοοικονομική αλληλεγγύη. Ένα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της Ένωσης (πάνω από 35%) μεταφέρεται μέσω της Κοινοτικής Περιφερειακής Πολιτικής, από τα πλουσιότερα κράτη μέλη στα φτωχότερα και ιδιαίτερα προς όφελος των οικονομικά ασθενέστερων περιφερειών αυτών. Αυτή η πρακτική δεν ευνοεί μόνο τις δικαιούχες χώρες, αλλά και τις χώρες που είναι καθαροί εισφορείς στον Κοινοτικό προϋπολογισμό. Τα οφέλη των χωρών αυτών απορρέουν κυρίως από τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, η οποία δίνει σημαντικές δυνατότητες στις επιχειρήσεις τους για επενδύσεις, για μεταφορά οικονομικής και τεχνολογικής τεχνογνωσίας, διείσδυση σε νέες αγορές διαφόρων περιοχών της Ένωσης κλπ. Η διάθεση των πόρων από τον Προϋπολογισμό της Ένωσης για την υλοποίηση της Κοινοτικής Περιφερειακής Πολιτικής στο πλαίσιο της χρηματοοικονομικής αλληλεγγύης, γίνεται μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων, για τα οποία γίνεται αναφορά στο 3ο κεφάλαιο. ÖöÜn-Höi âôbôçô òyóóànéò ÊieiïôéêŸô OnùôïaïôëBâô, ïé ïôïbâô ÎaæB iâ ôâ y / / Μ \ Μ \ Λ / A A /XQ Λ / Οχ /> ^1 Λ Μ / /\ / \On ' / ΑΧ/ νο ~ / 0~0 ' / ΛΙ * / / / /»Λ. Λ X / AeanenuoeeU Oaiäßa aöeaeßeioi oçi lâbuoç oui ôâneoanâeaetdi aieoiopoui: διασυνοριακή και διαπεριφερειακή συνεργασία (Interreg III) βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων και των αστικών ζωνών που αντιμετωπίζουν κρίσεις (Urban II) αγροτική ανάπτυξη μέσω τοπικών πρωτοβουλιών (Leader +) καταπολέμηση των ανισοτήτων και των διακρίσεων κατά την πρόσβαση στην αγορά εργασίας (Equal). Η Ένωση δημιούργησε χρηματοδοτικά προγράμματα προσαρμοσμένα στις ειδικές ανάγκες για την περίοδο 2000-2006. Με τον τρόπο αυτό θα βοηθήσει τα νέα μέλη να καλύψουν την εισοδηματική διαφορά από την υπόλοιπη Ένωση. Τα προγράμματα αυτά είναι: - ISPA (Μέσο Προενταξιακών Διαρθρωτικών Πολιτικών) το οποίο χρηματοδοτεί έργα για το περιβάλλον και τις μεταφορές Sapard (Ειδικό Ενταξιακό Πρόγραμμα για τη Γεωργία και την Αγροτική Ανάπτυξη) το οποίο επικεντρώνεται στην αγροτική ανάπτυξη. 9. Παπαδασκαλόπουλος Αθ., Χριστοφάκης Μ., «Περιφερειακός Προγραμματισμός», 2002, Αθήνα, σελ. 71 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Τα μέσα αυτά προστίθενται στο παλαιότερο πρόγραμμα Phare, του οποίου οι προτεραιότητες είναι: Η ενίσχυση της διοικητικής και θεσμικής ικανότητας των νέων μελών, το οποίο αντιστοιχεί στο 30% του προϋπολογισμού του. Η χρηματοδότηση επενδυτικών έργων, το οποίο απορροφά το υπόλοιπο 70%, του προϋπολογισμού. Οι εξωτερικές επιδράσεις, όπως η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και οι νέες τεχνολογίες, έχουν αντίκτυπο στις προτεραιότητες της περιφερειακής πολιτικής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ε.Ε. πρέπει να προσαρμοστεί σε μία όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη αγορά. Οι φτωχότερες περιφέρειες για να προσελκύσουν επιχειρηματικές επενδύσεις και θέσεις απασχόλησης, θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τις αναπτυγμένες περιοχές με ό,τι μπορεί να προσφέρει ο υπόλοιπος κόσμος σε υποδομές, υπηρεσίες και σε δεξιότητες του εργατικού δυναμικού. Μία ιδιαίτερη πρόκληση για την περιφερειακή πολιτική είναι η δημιουργία υποδομών για την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του πληθυσμού μέσα από την κοινωνία των πληροφοριών. 2.3.Β. Η Περιφερειακή Πολιτική της Ε.Ε. γενικά στοιχεία Αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα από τα πλουσιότερα μέρη του κόσμου, υπάρχουν μεταξύ των περιφερειών της καταφανείς ανισότητες εισοδημάτων και ευκαιριών. Το πρόβλημα οξύνθηκε μετά την είσοδος 10 νέων κρατών μελών. Η περιφερειακή πολιτική μεταφέρει πόρους από τις εύπορες στις φτωχότερες περιφέρειες. Αποτελεί ένα μέσο οικονομικής αλληλεγγύης όσο και μία ισχυρή δύναμη για την οικονομική ολοκλήρωση. Οι αξίες που διέπουν την Περιφερειακή Πολιτική της Ε.Ε. συνοψίζονται μέσα από τις παρακάτω δύο λέξεις10 αλληλεγγύη, διότι ο στόχος της πολιτικής αυτής είναι να ωφελήσει τους πολίτες και τις περιφέρειες που είναι οικονομικά και κοινωνικά υποβαθμισμένες σε σύγκριση με το μέσο όρο της Ε.Ε. συνοχή, διότι υπάρχουν οφέλη για όλους με τη μείωση των διαφορών εισοδήματος και πλούτου μεταξύ των φτωχότερων χωρών και περιφερειών και αυτών που βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση. 10. Ιστοσελίδα www.europa.eu.int 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Μεταξύ των κρατών μελών υπάρχουν μεγάλες διαφορές όσον αφορά το επίπεδο ευημερίας. Ακόμη και πριν από τη διεύρυνση, οι δέκα δυναμικότερες περιφέρειες της Ε.Ε. είχαν επίπεδο ευημερίας, αρκετά υψηλότερο από αυτό των δέκα λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών. Η διαφορά μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων περιφερειών έχει μειωθεί με την πάροδο των ετών. Οι ανισότητες οφείλονται σε διάφορες αιτίες. Μπορεί να οφείλονται στην απομονωμένη γεωγραφική θέση της περιφέρειας ή σε πιο πρόσφατες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Τα χαμηλής ποιότητας σχολεία, η υψηλή ανεργία και οι ακατάλληλες υποδομές, μπορεί να αποτελούν αίτια αυτών των ανισοτήτων. Συυπεοάσυατα: Οι κατευθύνσεις που θέτει η περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε. είναι προσαρμοσμένες έτσι ώστε να βοηθήσουν τα κράτη-μέλη να αναπτυχθούν, γι' αυτό και έχει χαρακτηριστεί και ως το βασικό εργαλείο των κρατών μελών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί η άνιση κατανομή. Η Περιφερειακή πολιτική της Ελλάδος μετά την είσοδό της στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) είναι συνδεδεμένη με την Περιφερειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η βασική πηγή εισόδων, για την Ελλάδα, που βοηθούν στην υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων είναι όπως προαναφέρθηκε τα Διαρθρωτικό Ταμεία. Επίσης τα μόνα εθνικά προγράμματα που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, είναι τα Κοινοτικά Προγράμματα Στήριξης που δεν βοηθούν μόνο στην περιφερειακή ανάπτυξη αλλά και στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας στο σύνολό της. Στόχος της Περιφερειακής πολιτικής είναι οι περιφέρειες που υστερούν αναπτυξιακά να προσεγγίσουν όσο γίνεται καλύτερα τα αναπτυξιακά πρότυπα των περισσότερο ανεπτυγμένων περιφερειών. Βασικοί στόχοι της περιόδου 2000-2006, για την άσκηση περιφερειακής πολιτικής είναι: 1. Η προώθηση της ανάπτυξης και της διαρθρωτικής προσαρμογής των αναπυξιακά καθυστερημένων περιφερειών. 2. Η στήριξη της οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης των περιοχών που αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές δυσκολίες. 3. Η στήριξη της προσαρμογής και του εκσυγχρονισμού των πολιτικών και των συστημάτων εκπαίδευσης, κατάρτησης και απασχόλησης. Στην άσκηση της Περιφερειακής Πολιτικής και στη ρύθμιση των ζητημάτων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, συμμετέχουν αρκετοί φορείς οι οποίοι είτε 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ασκούν την περιφερειακή πολιτική άμεσα, είτε έμμεσα μέσω των προγραμμάτων και των αποφάσεών τους. Η άσκηση της Περιφερειακής Πολιτικής σε περιφερειακό επίπεδο γίνεται μέσω του περιφερειακού συμβουλίου, το οποίο αποτελείται από11: α. Το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας ως πρόεδρο β. Τους προέδρους των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων (Νομάρχες) της Περιφέρειας γ. Έναν εκπρόσωπο από κάθε Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚ) της Περιφέρειας δ. Έναν εκπρόσωπο της Περιφερειακής οργάνωσης καθενός από τους παρακάτω φορείς: των επιμελητηρίων των παραγωγικών τάξεων του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος της Α.Δ.Ε.Δ.Υ. της ΠΑΣΕΓΕΣ. της Γ.Σ.Ε.Ε. Σημαντικός επίσης στην άσκηση περιφερειακής πολιτικής για την ανάπτυξη των περιφερειών είναι και ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμιδών. Της Πρωτοβάθμιας στην οποία υπάγονται οι Δήμοι και οι Κοινότητες της χώρας και της Δευτεροβάθμιας στην οποία ανήκουν οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στην αρμοδιότητα των Δήμων και των Κοινοτήτων. Τα όργανα που διοικούν την Πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ο Δήμαρχος ή ο Κοινοτάρχης και το Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο. Οι Νομαρχίες διαχειρίζονται όλες τις τοπικές υποθέσεις νομαρχιακού επιπέδου, από τα εκλεγμένα όργανά τους το Νομάρχη και το Νομαρχιακό Συμβούλιο. Από όλα τα παραπάνω γίνεται γνωστό ότι στην άσκηση της περιφερειακής πολιτικής, συμμετέχουν αρκετοί φορείς οι οποίοι ασκούν άμεσα περιφερειακή πολιτική ή έμμεσα μέσα από τα προγράμματα που υλοποιούν. Τέλος, συμπεραίνουμε ότι η άσκηση περιφερειακής πολιτικής εντάσσεται και προσπαθεί να λειτουργήσει μέσα στα γενικότερα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 1 11. Παπαδασκαλόπουλος Αθ., Χριοτοφάκης Μ., «Περιφερειακός Προγραμματισμός», 2002, Αθήνα, σελ. 166 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ευρωπαϊκά Π ρογράμματα 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Διαρθρωτικά Ταμεία Η υλοποίηση της Κοινοτικής Περιφερειακής Πολιτικής προϋποθέτει τη διάθεση χρημάτων από τον προϋπολογισμό της Ένωσης. Η χρηματική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε) γίνεται μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων. Τα Διαρθρωτικά Ταμεία δεν χρηματοδοτούν μεμονωμένα έργα και ενέργειες αλλά πολυετή προγράμματα που έχουν ως στόχο την Περιφερειακή Ανάπτυξη κατά την εκάστοτε προγραμματική περίοδο. Οι προγραμματικές περίοδοι είναι οι εξής: Α' περίοδος προγραμματισμού: 1989-1993 Β' περίοδος προγραμματισμού: 1994-1999 Π περίοδος προγραμματισμού: 2000-2006. Στην περίοδο που διανύουμε τώρα, 2000-2006, τα Διαρθρωτικά Ταμεία είναι τέσσερα (4), τα εξής: Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) Το Ε.Τ.Π.Α. δημιουργήθηκε το 1975 για την χρηματοδότηση προγραμμάτων Περιφερειακής Ανάπτυξης υπέρ των μειονεκτικών περιφερειών. Αποτελεί το κύριο όργανο της Κοινοτικής Περιφερειακής Πολιτικής και έχει ως στόχο τη μείωση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των Περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Ε.Τ.Π.Α. χρηματοδοτεί υποδομές και επενδύσεις για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, έργα που θα συμβάλουν στην τοπική ανάπτυξη, ενισχύσεις σε MME, καινοτόμες δράσεις. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) Το Ε.Κ.Τ. δημιουργήθηκε το 1960, και αποτελεί το βασικό μέσο της κοινωνικής κοινοτικής πολιτικής. Η ενίσχυση του Ε.Κ.Τ. επικεντρώνεται κυρίως στους ανέργους μακράς διάρκειας, στις μειονεκτικές κοινωνικά ομάδες του πληθυσμού και τις γυναίκες. Επίσης προωθεί την ισότητα των ευκαιριών στην αγορά εργασίας και την καταπολέμηση της ανεργίας. Κατά την προγραμματική περίοδο 2000-2006, δίνει χρηματοδοτικές ενισχύσεις στα έργα επαγγελματικής κατάρτισης και εκπαίδευσης καθώς επίσης και στην δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης στην αγορά εργασίας. Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο, Τμήμα Προσανατολισμού και Εγγυήσεω ν-τμήμα Προσανατολισμού (Ε.Γ.Τ.Π.Ε.-Π.) και 29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Το Ε.Γ.Τ.Π.Ε. είναι χρηματοδοτικό μέσο της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης. Έχει σαν στόχο την αναδιάρθρωση του γεωργικού τομέα και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων που ζουν στην ύπαιθρο. Χρηματοδοτεί ενέργειες ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυρίως των αναπτυξιακά καθυστερημένων περιφερειών αυτής. Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (Χ.Μ.Π.Α.) Το Χ.Μ.Π.Α. συμβάλλει στην υλοποίηση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. Έχει ως στόχο την αναδιάρθρωση της αλιείας των περιοχών που έχουν μεγάλη εξάρτηση από αυτήν. Αυτό θα πραγματοποιηθεί με τον εκσυγχρονισμό του τομέα της αλιείας. Το Χ.Μ.Π.Α. χρηματοδοτεί κυρίως έργα αλιευτικής υποδομής και ενίσχυσης εξοπλισμού. Στα παραπάνω τέσσερα (4) Διαρθρωτικά Ταμεία μπορεί να προστεθεί και ένα ειδικό ταμείο το οποίο όμως δεν ανήκει στα Διαρθρωτικά Ταμεία. Απλά συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων και στην ενίσχυση των μειονεκτικών περιοχών. Το ταμείο αυτό είναι το Ταμείο Συνοχής. Ταμείο Συνοχής Οι παρεμβάσεις του ειδικού αυτού Ταμείου αφορούν τις τέσσερις χώρες της συνοχής: Ελλάδα - Ιρλανδία - Ισπανία - Πορτογαλία. Οι χώρες αυτές έχουν ελλιπείς υποδομές στους τομείς των μεταφορών και του περιβάλλοντος. Το ταμείο συνοχής καλύπτει με χρήματα ολόκληρη την επικράτεια των παραπάνω χωρών και επικεντρώνεται σε έργα που αφορούν τη βελτίωση της ποιότητας των μεταφορών και του περιβάλλοντος. Για την υλοποίηση του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) Θεσσαλίας το 75% των χρημάτων έρχεται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Π.Ε.Π. Θεσσαλίας χρησιμοποιεί χρήματα από τα εξής τρία (3) Διαρθρωτικά Ταμεία: 1. Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) 2. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) 3. Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων - Τμήμα Προσανατολισμού (Ε.Γ.Τ.Π.Ε. - Π.) 30