ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ, ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΥΝΟΨΗ Με την όξυνση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, κλονίστηκε η πίστη ως προς το κατά πόσο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι ικανό να διασφαλίσει τη συλλογική ευημερία. Ειδικότερα στις χώρες όπου οι πολιτικές της λιτότητας εποπτεύονται από τα ευρωπαϊκά όργανα αλλά όχι μόνο εκεί η ΕΕ θεωρείται υπεύθυνη για την οπισθοδρόμηση στο πεδίο των δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Οι επικριτές της Ευρώπης αρχίζουν να κερδίζουν έδαφος, ακόμα και μεταξύ εκείνων που εξακολουθούν να οραματίζονται ένα κοινό μέλλον, πλην όμως πιστεύουν ότι το σημερινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν προάγει τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη. Αυτή η ολοένα αυξανόμενη αποξένωση συνοδεύεται από μεγάλες κινητοποιήσεις, αλλά κι από την παγίωση, δυστυχώς, ξενοφοβικών και ρατσιστικών απόψεων και συμπεριφορών. Από εδώ και στο εξής, οι ευρωπαϊκές πολιτικές θα πρέπει αφενός μεν να αντανακλούν τις αξίες που αποτυπώνονται στον Ευρωπαϊκό Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, αφετέρου δε να αναστρέφουν τις καταστροφικές για τη δημοκρατία και την κοινωνία συνέπειες των πολιτικών που ακολουθήθηκαν μέχρι σήμερα. Ι α ν
ΜΙΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ ΠΟΥ ΚΛΟΝΙΖΕΤΑΙ, Η ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΕ ΥΠΟ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ Με την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, και μέσα από την αδιαφάνεια ενός πολυεπίπεδου συστήματος διακυβέρνησης με πολλά όργανα, ο δημοκρατικός έλεγχος κλονίστηκε. Το δημοκρατικό έλλειμμα διευρύνθηκε, παρά την ύπαρξη αντίρροπων κέντρων εξουσίας, όπως ο Ανάμεσα στις ατομικές και τις συλλογικές προσδοκίες, η ισορροπία μοιάζει να έχει χαθεί συνθήκης της Λισσαβόνας. ενισχυμένος ρόλος του ευρωπαϊκού και των εθνικών κοινοβουλίων ή η υπόσχεση για τη θέσπιση του κοινωνικού διαλόγου ως αρχής διακυβέρνησης που θεμελιώθηκαν μέσω της Η διαχείριση της κρίσης στην Ευρώπη όξυνε ακόμα περισσότερο την καχυποψία έναντι των οργάνων. Για πολλές δεκαετίες, οι ευρωπαϊκές πολιτικές, ριζωμένες στην οικονομία της αγοράς, αντιμετώπιζαν τους πολίτες ως καταναλωτικά κυρίως όντα, προκρίνοντας αυτή τους τη διάσταση έναντι πιο συλλογικών προσεγγίσεων. Στο πλαίσιο της σημερινής κρίσης, και μέσω των μέτρων λιτότητας που επιβάλλονται στις πιο αδύναμες χώρες υποβαθμίζοντας τις συνθήκες διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων, οι προτεραιότητες των δημόσιων πολιτικών απομακρύνονται απ τον στόχο της διασφάλισης μιας αποτελεσματικής καθολικής πρόσβασης στα θεμελιώδη δικαιώματα. Τον Νοέμβριο του 2013, η Eurostat διαπίστωσε ότι ένας στους τέσσερις ευρωπαίους ζει ή διατρέχει τον κίνδυνο να περιέλθει σε κατάσταση φτώχειας, ενώ παράλληλα, το ποσοστό ανεργίας καταγράφει ιστορικά ρεκόρ. Η όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων οδηγεί τους πολίτες στην αμφισβήτηση της προστιθέμενης αξίας, ή ακόμα και των ίδιων των θεμελίων της Ευρώπης. Παρά την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, στην Ευρώπη παρατηρείται αφενός μεν όξυνση των κοινωνικών και εδαφικών ανισοτήτων, αφετέρου δε πόλωση μεταξύ πλούσιων και φτωχών, απόρροια των ακολουθούμενων πολιτικών. Από την οικονομική και χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση και τον μεγάλο ευρωπαϊκό χώρο με τους ενιαίους κανονισμούς επωφελήθηκαν, όπως ήταν φυσικό, οι χώρες με τις πιο ισχυρές οικονομίες, όπου συγκεντρώθηκε όλος ο παραγόμενος πλούτος. Η διαχείριση των κοινωνικών συνεπειών που προκαλούνται από την εδαφική συγκέντρωση του πλούτου παραμένει στη δικαιοδοσία της κάθε χώρας ξεχωριστά, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μια σημαντική αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου προς όφελος των πιο αδύναμων κρίκων. Έτσι, οι πλούσιες χώρες αντιμετωπίζουν τις κοινωνικές συνέπειες της ανισόρροπης οικονομικής ανάπτυξης με τα δικά τους μέσα, ενώ οι ασθενέστερες οικονομικά χώρες καλούνται να τις αντιμετωπίσουν με τα αντίστοιχα δικά τους. Με αυτά τα δεδομένα, οι δημόσιες πολιτικές για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών βασίζονται ως επί το πλείστον στο φορολογικό και κοινωνικό ντάμπινγκ. Από την άλλη μεριά, παρόλο που δαπανήθηκαν τεράστιες ποσότητες δημοσίων πόρων (τα χρήματα των φορολογουμένων δηλαδή) για τη διάσωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η συνέχιση των 2
υφιστάμενων συμπεριφορών που πυροδότησαν στις απαρχές της την οικονομική κρίση εξακολουθεί να απειλεί το γενικό συμφέρον. Όσο για την ύφεση των τελευταίων ετών, οδηγεί στην αύξηση του δημόσιου χρέους και τον αποκλεισμό. Είναι απαραίτητη η εφαρμογή ευρωπαϊκών αναδιανεμητικών πολιτικών Με ολοένα και περισσότερους κοινωνικά αποκλεισμένους πολίτες, καθώς και πολίτες που τρέμουν στην ιδέα ότι θα περιέλθουν σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αυξάνονται στις πλούσιες περιφέρειες εκείνοι που αρνούνται να μοιραστούν τον πλούτο τους με τις φτωχές. Τα προσωπικά και συλλογικά φαντάσματα τείνουν να εκφραστούν μέσω ξενοφοβικών και ρατσιστικών προτάσεων και συμπεριφορών, οι οποίες αποτυπώνονται στην άνοδο του αντιδραστικού λαϊκισμού. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ Αναζητώντας απαντήσεις στις συνέπειες της κρίσης και των αυστηρών πολιτικών λιτότητας, οι πολίτες προσπαθούν να οργανωθούν σε τοπικό επίπεδο, ούτως ώστε να αντισταθούν στη στέρηση πρόσβασής τους στα θεμελιώδη δικαιώματα. Αυτό καταδεικνύει το πόσο πολύ οι πολίτες της Ευρώπης επιθυμούν μια συλλογική ευημερία που να διέπεται από την αλληλεγγύη και να συνάδει με τις εγγενείς αξίες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η ΕΕ. Εντούτοις, αρθρωμένες μέσα στο περιβάλλον της κρίσης, οι απαντήσεις αυτές δεν μπορούν από μόνες τους να αναχαιτίσουν τα εμπόδια στην πρόσβαση όλων των πολιτών στα δικαιώματα. Το μέλλον της ευημερίας τόσο στα κράτη-μέλη όσο και στην Ένωση αυτή καθαυτή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή δημόσιων πολιτικών ικανών να διασφαλίσουν μια πραγματικά αλληλέγγυα και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία σε όλη την επικράτεια της ΕΕ. Οι δημόσιες ευρωπαϊκές πολιτικές οφείλουν να διασφαλίζουν την αποτελεσματική πρόσβαση όλων των πολιτών στα θεμελιώδη δικαιώματα να ανταποκρίνονται επαρκώς στην άνιση διανομή των εξουσιών και του πλούτου στην ΕΕ να καταπολεμούν τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την ανεργία που αποτελούν τη βασική ατμομηχανή του λαϊκισμού και των ξενοφοβικών διεκδικήσεων και πράξεων. Η Ευρώπη οφείλει να αποτελεί τον χώρο όπου οι κοσμικές αξίες διέπουν τη λειτουργία των κοινωνιών, ούτως ώστε η διαφορετικότητα της ταυτότητας, των πιστεύω και των θρησκευτικών ή φιλοσοφικών πεποιθήσεων αφενός μεν να γίνεται απολύτως σεβαστή, αφετέρου δε να μην προσκρούει σε κανενός είδους διάκριση εκ μέρους των δημόσιων αρχών σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η βιωσιμότητα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης αποτελεί, αναμφίβολα, βασικό συστατικό για την οικοδόμηση ενός κοινού μέλλοντος. Ωστόσο, η ΟΝΕ πρέπει και να θεμελιώνεται πάνω σε ευρωπαϊκές αναδιανεμητικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένων ενισχυμένων δημοσιονομικών μέσων για τις πολιτικές συνοχής. Τέτοιου είδους αναδιανομές θα μπορούσαν να βασίζονται για παράδειγμα στην 3
επιστροφή σε πιο υψηλούς ιδίους ευρωπαϊκούς πόρους και σ ένα επαρκές επίπεδο μεταβίβασης πόρων από τις πλούσιες χώρες/περιφέρειες στις πιο φτωχές. Στόχος είναι να ενισχυθεί η καθολική πρόσβαση στην απασχόληση, σε ένα αξιοπρεπές εισόδημα, στην υγεία, την παιδεία, την κατοικία, το περιβάλλον, την κοινωνική ασφάλιση, σε κοινές πολιτικές για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, δίνοντας έτσι νέα πνοή στην προοπτική ενός κοινού πεπρωμένου για τους λαούς στο πλαίσιο της Ένωσης. Για να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά ο ευρωσκεπτικισμός, θα πρέπει να δοθούν καίριες απαντήσεις σε δυο ζητήματα: Πώς μπορούν να συμφιλιωθούν οι ευρωπαϊκές πολιτικές με τα μεγάλα ιδανικά της κοινωνικής δικαιοσύνης, της διαγενεαλογικής αλληλεγγύης και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών, ώστε να συνάδουν με τις αξίες που αποτυπώνονται στο Άρθρο 3 της συνθήκης της Λισαβόνας; Πώς μπορεί να επανιδρυθεί η λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών, ώστε να έρθει στο προσκήνιο η ανάγκη για διαφάνεια και υπευθυνότητα; Μέσω της παγκοσμιοποίησης, τα δικαιώματα των πολιτών της Ευρώπης αλληλοεξαρτώνται και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την αποτελεσματική πρόσβαση στα δικαιώματα και στις υπόλοιπες γωνιές του πλανήτη. Σήμερα πιο επιτακτικά από ποτέ, η Ευρώπη οφείλει να ενσαρκώσει τον ρόλο της ως θεματοφύλακα της καθολικής πρόσβασης στα δικαιώματα της ειρήνης, της παιδείας, της υγείας, του νερού, της τροφής και της κοινωνικής ασφάλισης στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΑΔΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΚΥΡΗΣΣΕΙ Η ΕΕ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Η Ευρώπη πρέπει να εξομαλύνει τον χρηματοπιστωτικό και οικονομικό τομέα μέσω της κοινωνικής δικαιοσύνης Οι οικονομικές και κοινωνικές ανισορροπίες που βιώνει η Ευρώπη είναι τόσο έντονες που η αντιμετώπισή τους συνεπάγεται στοχασμό και βαθιές αλλαγές, ώστε να αποσαφηνισθεί και να επαναπροσδιορισθεί η φύση των ευρωπαϊκών πολιτικών που αποτελούν τον βασικό πυλώνα του ίδιου του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Το κυρίαρχο «αφήγημα» διατείνεται ότι η κρίση δεν είναι απόρροια της χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας, αλλά των υπερβολικών δημόσιων παρεμβάσεων (μέσω των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος και των κοινωνικών δαπανών), σε συνδυασμό με την υποτιθέμενη οκνηρία των πολιτών των «PIIGS» (Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Ελλάδα, Ισπανία). Το εν λόγω «αφήγημα» πρέπει να απορριφθεί, όχι μόνο γιατί είναι αίολο από οικονομικής απόψεως, αλλά γιατί έρχεται σε άμεση σύγκρουση με τα θεμέλια, τη φιλοσοφία και τις αρχές του ευρωπαϊκού μας συμβολαίου. Η Ευρώπη πρέπει να αφήσει πίσω της το ανταγωνιστικό μοντέλο της αγοράς (ένα μοντέλο που στηρίζεται στην ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών, στη συσσώρευση κεφαλαίου, που οδηγεί στον 4
κατακερματισμό, τον κοινωνικό και διαγενεαλογικό ανταγωνισμό, τις εθνικές και περιφερειακές εχθρότητες, την καχυποψία και την ένταση μεταξύ ντόπιων και μεταναστών, τον διχασμό ανάμεσα στους εργαζόμενους με σταθερές συμβάσεις, τους επισφαλείς και τους ανέργους), προς όφελος ενός κοινωνικού μοντέλου ικανού να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών για αλληλεγγύη, αμοιβαίο σεβασμό και κοινωνική δικαιοσύνη. Ένα τέτοιο μοντέλο πρέπει να υιοθετήσει έναν ξεκάθαρο ορισμό της ευημερίας και να επανασχεδιάσει την οικονομία θέτοντάς την στην υπηρεσία του πολίτη και του περιβάλλοντος, και όχι αντιστρόφως. Θα πρέπει λοιπόν να επαναπροσδιορισθεί η οικονομία πέρα από την αντίληψη του ΑΕΠ, προάγοντας τη δίκαιη και βιώσιμη διανομή του παραγόμενου πλούτου. Στον αντίποδα της αναζήτησης μιας ποσοτικής ανάπτυξης, εκείνο που χρειαζόμαστε είναι μια οικονομία ικανή να προσφέρει σε όλους αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής, πρόσβαση στην υγεία, την παιδεία και την ευημερία. Οι ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να αφήσουν κατά μέρος τον μύθο της ασυμβατότητας μεταξύ των υπηρεσιών γενικού συμφέροντος που διασφαλίζουν την καθολική πρόσβαση στα δημόσια αγαθά (όπως η παιδεία, η υγεία, η ασφάλεια, ) και της βιωσιμότητας των αγορών. Δεδομένου ότι το διακύβευμα είναι η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, οι ευρωπαϊκές πολιτικές πρέπει να εγγυώνται την καθολική και ισότιμη πρόσβαση στα θεμελιώδη δημόσια αγαθά, ανεξάρτητα απ τα οικονομικά μέσα του καθένα/της καθεμιάς. Είναι τέτοιες οι προκλήσεις, που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν καίρια και αποτελεσματικά σε όλες τις γεωγραφικές κλίμακες, τοπική, εθνική και ευρωπαϊκή, ενώ η αντιμετώπισή τους θα πρέπει να στηρίζεται αποκλειστικά σε δημοκρατικές βάσεις. Η Ευρώπη πρέπει να προκρίνει την «ισότητα, την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία» έναντι των αγορών Όταν η όξυνση των ανισοτήτων και της κοινωνικής ανασφάλειας οδηγεί τους πολίτες να αναρωτιούνται κατά πόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε θέση να προσφέρει το πλαίσιο μιας καλύτερης ζωής για όλους όταν οι ευρωπαίοι πολίτες βιώνουν τις συνέπειες της κρίσης, την ίδια στιγμή που οι χρηματοπιστωτικές αγορές που την πυροδότησαν εξακολουθούν να λειτουργούν όπως πριν, η Ευρώπη οφείλει να απαντήσει θέτοντας τους πολίτες στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος και προκρίνοντας άμεσα την ισότητα, την αλληλεγγύη και τη δημοκρατία έναντι των αγορών. Μια αποτελεσματική και δημοκρατικά υγιής κοινωνία δεν μπορεί παρά να προκύπτει από τη συμμετοχή όλων των μελών της «στη ζωή της πολιτείας». Πρόκειται για εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση ώστε η Ευρώπη να αποτελεί μια κοινότητα με κοινό όραμα για το μέλλον: ένα μέλλον δίκαιης διανομής του πλούτου και οικονομικής, κοινωνικής και δημοκρατικής ευημερίας για όλους. Η δημοκρατία αποτελεί εργαλείο ικανό να αναδιανείμει την εξουσία προς όφελος εκείνων που τη στερούνται. Αλληλεγγύη και δημοκρατία βαδίζουν μαζί. Προοδεύουν μαζί, όπως και οπισθοδρομούν μαζί. Σήμερα, πρέπει να προχωρήσουν μπροστά. 5
Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα για τους πολίτες που έχουν πληγεί από τον οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό και που κινδυνεύουν περισσότερο να βρεθούν στο περιθώριο των δημοκρατικών διαδικασιών, επιτρέποντας, ενθαρρύνοντας και διασφαλίζοντας τη συμμετοχή και τα συμφέροντά τους. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ότι η δαμόκλειος σπάθη του αποκλεισμού απειλεί τους ηλικιωμένους, ενώ οι ανισότητες μεταξύ των φύλων εξακολουθούν να προκαλούν μεγάλη ανησυχία. Αλλά επίσης, η εντυπωσιακή πτώση της συμμετοχής των νέων στις κλασικές δημοκρατικές διαδικασίες συνεπάγεται την ανάγκη εμπλοκής τους μέσω συμμετοχικών εργαλείων. Όλοι μαζί, πρέπει να χαράξουμε στρατηγικές που θα μας επιτρέψουν να εκφράσουμε την ενεργή συμμετοχή των πολιτών, ούτως ώστε να μπορέσουμε να προοδεύσουμε αποφασιστικά. Μια αποτελεσματική και υγιής κοινωνία, με βαθιά ριζωμένη δημοκρατία, βασίζεται στην αναγνώριση της κοινωνίας των πολιτών. Οι πολιτικές που ανταποκρίνονται στις προσδοκίες για μια καλύτερη ζωή, στηρίζουν την οργανωμένη δράση της κοινωνίας των πολιτών, ώστε να περιβάλλουν με εμπιστοσύνη τις συλλογικές προσεγγίσεις, οι οποίες αποτελούν αποφασιστικό αντίδοτο στην απομόνωση των ανθρώπων και των κοινοτήτων τους. Η δράση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών όπως επίσης και η συνδικαλιστική δράση, συμβάλλει στην ενίσχυση της δημοκρατίας στις κοινωνίες μας, δυναμώνοντας το αίσθημα των πολιτών ότι συμμετέχουν σε έναν συλλογικό αγώνα και μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες. Η πλήρης και καθολική αναγνώριση του ρόλου τους ως συνηγόρου και φορέα της αλλαγής, καθώς και της ικανότητάς τους να αρθρώσουν συλλογικές απαντήσεις είναι θεμελιώδους σημασίας, δεδομένης της επισφαλούς υγείας των δημοκρατιών μας, και δη σε εποχή κρίσης. Η Ευρώπη πρέπει να επαναφέρει τον ενάρετο κύκλο που συνδέει τις πολιτικές συνοχής με την ενεργή συμμετοχή του πολίτη Όσοι αντιλαμβάνονται την ανάγκη εφαρμογής πολιτικών συνοχής στους καιρούς κρίσης που ζούμε, οφείλουν να αναγνωρίσουν τον σημαίνοντα ρόλο που διαδραματίζουν σε αυτό το πεδίο οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, και συνεπώς να στηρίξουν τον αγώνα τους. Η δράση των πολιτών αποτελεί δημοκρατική ανάγκη που συμβάλλει στον αποτελεσματικό έλεγχο των θεσμών και εποπτεύει την ανταπόκρισή τους στα οικονομικά, κοινωνικά και δημοκρατικά ζητήματα. Η αναγνώριση της ενεργής συμμετοχής των πολιτών συνεπάγεται την ύπαρξη πραγματικού διαλόγου πριν τη λήψη αποφάσεων. Η αναγνώριση της δράσης των πολιτών συνεπάγεται ότι οι θεσμοί κατανοούν την ανάγκη να λαμβάνουν υπόψη, να σέβονται και να ενθαρρύνουν την ενεργή έκφραση των διαφωνιών έναντι της παθητικής συμμόρφωσης. Η ενεργή δράση των πολιτών, η οποία βασίζεται στη συμμετοχή των ατόμων στη ζωή των διαφορετικών κοινοτήτων όπου ανήκουν και στον ζωντανό δημόσιο διάλογο που περνάει μέσα από την ενημέρωση όσον αφορά τα μεγάλα διακυβεύματα, αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για τη ζωτικότητα της δημοκρατίας στην Ευρώπη και για τη θωράκιση της νομιμοποίησής της. Οι όροι του άρθρου 11 της Συνθήκης της Λισσαβόνας αποτελούν έκφραση της ανάγκης για συμμετοχή των πολιτών και των αντιπροσωπευτικών ενώσεων στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς 6
ότι η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι περιλαμβάνεται στον Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Αυτή η αναγνώριση του ρόλου της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών μάς οδηγεί σε αυτό το σημείο να αρθρώσουμε τα αιτήματά μας για: - Ένα καθεστώς για τις ευρωπαϊκές ενώσεις που να αποτελεί την αποκρυστάλλωση μιας ουσιαστικής ελευθερίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο - Τη θέσπιση θεσμικών εργαλείων για την εφαρμογή των διατάξεων των παραγράφων 2 έως 4 του άρθρου 11 της Συνθήκης της Λισσαβόνας σχετικά με τη συμμετοχική δημοκρατία και τον διάλογο της κοινωνίας των πολιτών. Εφόσον οι πολιτικοί ηγέτες και οι θεσμοί επιθυμούν την προαγωγή και τη διασφάλιση της συμμετοχής του συνόλου των πολιτών, καθώς και την αναστροφή της τρέχουσας τάσης που θέλει τους πολίτες να έρχονται σε ρήξη όχι μόνο με το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αλλά και με την ίδια τη δημοκρατία, η ικανοποίηση αυτών των αιτημάτων είναι θεμελιώδης. Κι εμείς, αναζητούμε συμμάχους για να βαδίσουμε από κοινού προς αυτή την κατεύθυνση. 7