Εμπόριο: βασική πηγή ανάπτυξης και απασχόλησης για την ΕΕ

Transcript

1 Εμπόριο: βασική πηγή ανάπτυξης και απασχόλησης για την ΕΕ Συνεισφορά της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 7ης-8ης Φεβρουαρίου 2013

2 ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 7-8 Φεβρουαρίου, το παρόν έγγραφο εξετάζει τη συμβολή που μπορεί να συνεπάγεται η εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των βασικών εμπορικών εταίρων της σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την επάνοδο στην ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης στην Ευρώπη. Δεν καλύπτει το σύμπαν των εμπορικών σχέσεων. Το παρόν έγγραφο επικεντρώνεται στη συμβολή της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ στην τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης στην Ευρώπη. Δεν πραγματεύεται τους άλλους στόχους της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ, όπως είναι η προώθηση της ανάπτυξης στις φτωχότερες χώρες και η διάδοση των αξιών της ΕΕ στον κόσμο. Το εμπόριο είναι πιο σημαντικό από ποτέ για την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες, είναι πλέον ένα σημαντικό μέσο για την επίτευξη της απαραίτητης ανάπτυξης και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης χωρίς την άντληση δημοσίων πόρων. Πρόκειται για τον συνδετικό κρίκο μεταξύ της Ευρώπης και των νέων κέντρων παγκόσμιας ανάπτυξης και για μια μοναδική πηγή αύξησης της παραγωγικότητας. Η ΕΕ, η οποία ωφελείται από την παγκοσμιοποίηση πολύ περισσότερο απ ό,τι συχνά πιστεύεται, βρίσκεται σε καλή θέση για να επωφεληθεί από αυτό το εντατικοποιημένο διεθνές εμπόριο. Ωστόσο, η πρόοδος στον τομέα αυτόν δεν είναι απλή υπόθεση. Σε εσωτερικό επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να διευρύνει την ικανότητά της να καρπώνεται τα οφέλη από τις εμπορικές συναλλαγές, δεδομένου ότι δεν επιτυγχάνουν όλα τα κράτη μέλη τις ίδιες επιδόσεις στην παγκόσμια αγορά. Εξωτερικά, απαιτείται μια φιλόδοξη εμπορική διαπραγμάτευση και ατζέντα για την επιβολή της νομοθεσίας. Η Επιτροπή έχει αρχίσει να αναπτύσσει αυτή την ατζέντα. Για την προώθησή της θα απαιτηθεί μεγάλη αποφασιστικότητα και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών, εάν θέλουμε να επιτύχουμε την επίλυση περίπλοκων ρυθμιστικών ζητημάτων, τη συμμετοχή των αναδυόμενων χωρών, την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, καθώς και την εφαρμογή των συμφωνιών μας και την επιβολή των δικαιωμάτων μας. Τέλος, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η εξωτερική μας εμπορική ατζέντα ενισχύει το πολυμερές εμπορικό σύστημα με επίκεντρο τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, που παραμένει το σημαντικότερο ατού της Ευρώπης για τον χειρισμό της παγκοσμιοποίησης, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. 1. ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΙΣΧΥΡΗ ΚΙΝΗΤΗΡΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΕΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η τόνωση του εμπορίου είναι ένας από τους λίγους τρόπους ενίσχυσης της οικονομικής μεγέθυνσης χωρίς την άντληση πόρων από τα πολύ περιορισμένα δημόσια οικονομικά. Η συμβολή της εξωτερικής ζήτησης στο ΑΕΠ είναι η σημαντικότερη πηγή μεγέθυνσης της ΕΕ επί του παρόντος, καθώς οι συνιστώσες της εγχώριας ζήτησης του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα παραμένουν ασθενείς. Πράγματι, με τη συνεισφορά του εμπορίου στο ΑΕΠ το 2012 (+0,9 ποσοστιαίες μονάδες) μειώθηκε το μέγεθος της ύφεσης στην ΕΕ με συντελεστή τέσσερα, πράγμα που βοήθησε να αντισταθμιστεί η μείωση της εγχώριας ζήτησης και των αποθεμάτων (- 1,2 μονάδες) 1. Η συμβολή της εξωτερικής ζήτησης στην οικονομική ανάπτυξη πρόκειται να αυξηθεί στο μέλλον, καθώς το 90% της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης κατά τα επόμενα έτη αναμένεται να προέλθει από χώρες εκτός Ευρώπης, με το ένα τρίτο του ποσοστού αυτού να προέρχεται από την Κίνα 2. Για να είναι διατηρήσιμη, η οικονομική ανάκαμψη θα πρέπει να παγιωθεί μέσω ισχυρότερων δεσμών με τα νέα κέντρα της παγκόσμιας ανάπτυξης. Η αύξηση του εμπορίου είναι επίσης επωφελής για την ανάπτυξη μέσω της οικονομίας της προσφοράς. Η ελευθέρωση του εμπορίου αποτελεί μείζονα διαρθρωτική μεταρρύθμιση αυτή 1 2 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκές Οικονομικές Προβλέψεις, φθινόπωρο του 2012 Jean Fouré, Agnès Bénassy-Quéré, Lionel Fontagné, "The Great Shift: Macroeconomic projections for the world economy at the 2050 horizon", έγγραφο εργασίας CEPII, Φεβρουάριος 2012, αριθ

3 καθαυτή, που θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για καινοτομία και ισχυρότερη αύξηση της παραγωγικότητας. Με τις εμπορικές και επενδυτικές ροές διαδίδονται νέες ιδέες και καινοτομίες, νέες τεχνολογίες και η βέλτιστη έρευνα, με αποτέλεσμα τα βελτιωμένα προϊόντα και υπηρεσίες που χρησιμοποιούν το κοινό και οι επιχειρήσεις. Μακροπρόθεσμα στοιχεία από χώρες της ΕΕ αποδεικνύουν ότι αύξηση κατά 1% στο άνοιγμα της οικονομίας οδηγεί σε αύξηση κατά 0,6% της παραγωγικότητας της εργασίας 3. Επενεργώντας τόσο στην προσφορά όσο και στη ζήτηση, το εμπόριο αποτελεί ισχυρό εργαλείο για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Η εμπορική πολιτική αποτελεί, επομένως, ουσιώδες στοιχείο του συμφώνου ανάπτυξης της ΕΕ. Περισσότερες εμπορικές συναλλαγές είναι επίσης σημαντικές για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης: περίπου 30 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ΕΕ εξαρτώνται από τις πωλήσεις προς τον υπόλοιπο κόσμο, δηλαδή αύξηση κατά 10 εκατομμύρια από το Κατά μέσο όρο, κάθε επιπρόσθετο ποσό 1 δισ. ευρώ εξαγωγών υποστηρίζει πρόσθετες θέσεις εργασίας σε όλη την ΕΕ Η ΕΥΡΩΠΗ ΕΧΕΙ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΕΠΩΦΕΛΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ, ΑΛΛΑ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΤΙΣ ΣΩΣΤΕΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΔΡΕΨΟΥΜΕ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 2.1. Η οικονομία της ΕΕ ωφελείται πολύ περισσότερο από την παγκοσμιοποίηση απ ό,τι συνήθως πιστεύεται H Ευρώπη αντιμετωπίζει περισσότερους νέους ανταγωνιστές και νέες προκλήσεις που συνδέονται με την αναδιοργάνωση της παγκόσμιας παραγωγής, διαθέτουμε όμως τα μέσα για να επιτύχουμε. Η ΕΕ παραμένει παγκοσμίως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας, εισαγωγέας, άμεσος ξένος επενδυτής και αποδέκτης άμεσων ξένων επενδύσεων. Είναι λιγότερο γνωστό ότι η ΕΕ έχει κατορθώσει να διατηρήσει το μερίδιό της, 20%, στις παγκόσμιες εξαγωγές, παρά την άνοδο νέων ανταγωνιστών, ενώ τα αντίστοιχα μερίδια της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ έχουν μειωθεί έντονα 5. Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται γενικά, η βιομηχανική βάση της Ευρώπης παραμένει ισχυρή. Η ΕΕ έχει σημαντικότατο πλεόνασμα στο μεταποιητικό εμπόριο σχεδόν 300 δισεκατομμυρίων ευρώ, ποσό που έχει πενταπλασιαστεί από το Το πλεόνασμα της ΕΕ στις υπηρεσίες έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από το εικοσαπλάσιο μέσα σε μια 10ετία, σε περισσότερο από 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Το γεωργικό εμπορικό ισοζύγιο της ΕΕ μετατράπηκε από ελλειμματικό σε πλεονασματικό. Συνολικά, το εμπορικό ισοζύγιο της ΕΕ για αγαθά και υπηρεσίες είναι ελαφρώς αρνητικό (74 δισ. ευρώ). Ωστόσο, το ποσό αυτό είναι σχετικά μικρό σε σύγκριση με το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών ή, για παράδειγμα, το έλλειμμα των ΗΠΑ και οφείλεται μόνο στην ισχυρή εξάρτηση από την ενέργεια. Η ΕΕ διατηρεί περίπου το 28% του παγκόσμιου εισοδήματος που προέρχεται από την παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων, έναντι 18% για τις ΗΠΑ και λίγο λιγότερο από 16% για την Κίνα. Το μερίδιο της ΕΕ στο εισόδημα αυτό παρέμεινε σχετικά σταθερό από το 2000, ενώ το μερίδιο των ΗΠΑ που ήταν, σε γενικές γραμμές, ανάλογο μειώθηκε απότομα. Το μερίδιο της Ιαπωνίας μειώθηκε ακόμη περισσότερο. Ομοίως, ο αριθμός των θέσεων απασχόλησης στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών που συνδέονται με την παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων έχει αυξηθεί στην ΕΕ κατά τα τελευταία 15 χρόνια, φθάνοντας σε 35 εκατομμύρια, ενώ μειώθηκε στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία 6. Παρά την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η ΕΕ εξακολουθεί να είναι ένας ελκυστικός τόπος για επενδύσεις στην πραγματικότητα, είναι ο μεγαλύτερος αποδέκτης διεθνών επενδυτικών σχεδίων, δημιουργώντας και διατηρώντας θέσεις εργασίας. Η Ευρώπη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενίσχυση της αύξησης της παραγωγικότητας: τα βασικά μηνύματα της έκθεσης του 2007 για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα N. SOUSA, «Extra-EU exports and employment», ΓΔ Εμπορίου Chief Economist Note, αριθ. 2, Με βάση το εμπόριο αγαθών, πλην πετρελαίου. (Πηγή: «European Export Performance», έγγραφο εργασίας CEPII , Οκτώβριος 2012). Σημειωτέον ότι το μερίδιο της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά υπηρεσιών είναι υψηλότερο (25% - Πηγή: ΠΟΕ). World Input Output Database (WIOD), 2

4 προσείλκυσε το 29% των εν λόγω επενδυτικών σχεδίων το 2011, ποσοστό ίδιο με της Βόρειας Αμερικής, ενώ Ασία και Ωκεανία έλαβαν το 25% αυτών 7. Η ενιαία αγορά υπήρξε ακρογωνιαίος λίθος για την ικανότητα της ΕΕ να προάγει τα συμφέροντά της σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Η εμβάθυνση των ευρωπαϊκών αλυσίδων προστιθέμενης αξίας μετά τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς και τις διαδοχικές διευρύνσεις της ΕΕ είναι ο κύριος λόγος για αυτό. Οι εταιρείες της ΕΕ εξάγουν όχι μόνο χάρη στην αξία που δημιουργείται στο κράτος μέλος όπου καταλογίζονται στατιστικώς οι εξαγωγές, αλλά και χάρη στις συνεισφορές ολόκληρης της ενιαίας αγοράς. Μια γερμανική εξαγωγή πολύ συχνά ενσωματώνει αξία που δημιουργείται στην Τσεχική Δημοκρατία, το Βέλγιο ή την Πολωνία. Η κατανομή των θέσεων απασχόλησης που δημιουργούνται από τις εξαγωγές αντικατοπτρίζει το γεγονός αυτό. Για κάθε δύο θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στο κράτος μέλος όπου καταλογίζονται οι εξαγωγές, δημιουργείται μια θέση εργασίας σε άλλη χώρα της ΕΕ 8. Η ενιαία αγορά έχει επίσης ζωτική σημασία για τη δημιουργία ανταγωνιστικών επιχειρήσεων παγκοσμίου επιπέδου στην Ευρώπη. Έχει ενθαρρύνει την ανάπτυξη κανόνων και προδιαγραφών υψηλής ποιότητας, που βοηθούν στη διαμόρφωση παγκόσμιων προτύπων Οι επιδόσεις όμως των κρατών μελών αποκαλύπτουν διαφορές στην ανταγωνιστικότητα Παρά την ίδια εμπορική πολιτική, τις ίδιες εξωτερικές συνθήκες και, για πολλά από αυτά, το ίδιο νόμισμα, οι εμπορικές επιδόσεις των κρατών μελών είναι εξαιρετικά ανομοιογενείς. Κατά τη διάρκεια των δέκα τελευταίων ετών, το εμπορικό ισοζύγιο δεκαέξι χωρών έχει επιδεινωθεί, ενώ έχει βελτιωθεί κατά συγκρίσιμα ποσά στα άλλα έντεκα. Ορισμένα κράτη μέλη έχασαν γρήγορα μερίδιο αγοράς στο παγκόσμιο εμπόριο, ενώ άλλα ποτέ δεν ήσαν τόσο ισχυρά όσο σήμερα. Η ανταγωνιστικότητα πρέπει επομένως να αρχίσει με τις σωστές πολιτικές στο εσωτερικό. Η διαφορά μεταξύ των επιδόσεων των κρατών μελών υποδηλώνει μάλλον πρόβλημα ανταγωνιστικότητας στις χώρες που υστερούν και όχι πρόβλημα με την εμπορική πολιτική. Κατά μέσον όρο, στις εμπορικές συναλλαγές με τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ και όχι με τις τρίτες χώρες σε αυτό οφείλεται κατά περισσότερο από τα δύο τρίτα η αύξηση του ελλείμματος των ασθενέστερων χωρών. Κατά συνέπεια, για την αντιμετώπισή του θα πρέπει να ενισχύσουν την ικανότητά τους να ανταγωνίζονται εντός της ενιαίας αγοράς. Αυτό δεν είναι νέα ιδέα. Ο συνδυασμός λόγων που αφορούν ή όχι τις τιμές για την εν λόγω απώλεια ανταγωνιστικότητας αναλύεται, ανά χώρα, από την Επιτροπή στη διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών και λαμβάνεται υπόψη στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Η λύση συχνά έγκειται σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση, την αγορά εργασίας, την καινοτομία και γενικότερα σε όλες τις πολιτικές που επηρεάζουν το επιχειρηματικό περιβάλλον. Αυτός είναι ο στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», ένας στόχος ο οποίος με βεβαιότητα μπορεί να επιτευχθεί: οι χώρες που έχουν προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έχουν ήδη επιτύχει επανεξισορρόπηση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τους Η θέση της Ευρώπης στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού αναδιαμορφώνει τα συμφέροντά της Η ταχεία ανάπτυξη των περιφερειακών και παγκόσμιων αλυσίδων προστιθέμενης αξίας σήμανε αλλαγή κλίμακας για τη χάραξη εμπορικής πολιτικής. Σήμερα, τα προϊόντα δεν παράγονται πλέον σε ένα μέρος από την αρχή μέχρι το τέλος. Αντίθετα, προκύπτουν από μια μακρά σειρά βημάτων, συχνά σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Αυτή η νέα οργάνωση της παραγωγής καθιστά δυσδιάκριτα τα οικονομικά σύνορα και μετασχηματίζει τις εμπορικές σχέσεις. Σημαντικό μέρος της αξίας προϊόντων που εξάγονται από την Κίνα συχνά παράγεται στην Ευρώπη. Ακόμη και ένα iphone, που έχει σχεδιασθεί στην Καλιφόρνια και κατασκευάζεται στο Guangdong, έχει ποσοστό ευρωπαϊκής συνεισφοράς 10 12%. Η ίδια κατάσταση Agence Française pour l'investissement International N. Sousa (op. cit.) Έκθεση της Επιτροπής, Έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης 2013, COM (2012) 751 τελικό, Xing and Detert (2010), isuppli, Chipworks 3

5 επαναλαμβάνεται σε άλλες παραγωγικές διαδικασίες, από τα παιδικά παιχνίδια έως τα επιβατηγά αεριωθούμενα. Αυτό σημαίνει ότι οι εθνικές εξαγωγές και εισαγωγές δεν μπορούν πλέον να προσεγγίζονται από στενή εμποροκρατική γωνία. Δεν είναι μόνο οι εξαγωγές που είναι ουσιαστικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, αλλά ολοένα και περισσότερο και οι εισαγωγές. Τα δύο τρίτα των εισαγωγών της ΕΕ είναι πρώτες ύλες, ενδιάμεσα προϊόντα και εξαρτήματα που χρειάζονται για τις παραγωγικές διαδικασίες των επιχειρήσεών μας. Το μερίδιο των αλλοδαπών εισαγωγών στις εξαγωγές της ΕΕ έχει αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% από το 1995, για να φτάσει σε 13% 11. Οι θεμελιώδεις αλλαγές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού σημαίνουν ότι είναι σημαντικό να εξετάζεται προσεκτικότερα πού προστίθεται αξία στα προϊόντα και λιγότερο πού καταλογίζονται οι εξαγωγές. Ο κεντρικός στόχος της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ πρέπει να είναι να διατηρηθεί και, όπου χρειάζεται, να επανεφευρεθεί η θέση της Ευρώπης στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Ενώ η μεταποίηση στην ΕΕ παραμένει καίριας σημασίας, πρέπει να αναγνωριστεί ότι σε πολλούς τομείς, οι χώρες έχουν πολύ μικρότερη ικανότητα πλέον να κατασκευάζουν μόνες τους προϊόντα. Το εμπόριο αφορά όλο και περισσότερο την προσθήκη αξίας, από την Ε&Α και τον σχεδιασμό έως την κατασκευή εξαρτημάτων, τη συναρμολόγηση και την εφοδιαστική. Το ενδιαφέρον για τον «Standort Europa» (τόπο εγκατάστασης Ευρώπη) παραμένει έγκυρο, αλλά πρέπει να εξεταστεί με ευφυέστερο τρόπο: πρέπει να αφορά τη «δημιουργία αξίας». Υπό τις περιστάσεις αυτές, η αύξηση του κόστους των εισαγωγών μειώνει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και την ικανότητα να πραγματοποιούν πωλήσεις στις παγκόσμιες αγορές. Αυτό αποτελεί σημαντικό λόγο για να μην προσφεύγουν οι χώρες σε μέτρα προστατευτισμού, ακόμη και αν οι τάσεις αυτές τείνουν να επανεμφανισθούν σε οικονομικές συνθήκες όπως αυτές που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Πρέπει να συνεχίσουμε να επαγρυπνούμε για την αποτροπή τους, στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό. Ένα άλλο στοιχείο που διαφωτίζει η προσέγγιση της προστιθέμενης αξίας είναι η σημασία των υπηρεσιών για τον μεταποιητικό τομέα. Οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν σήμερα το 40% περίπου της αξίας που προσθέτουμε στα προϊόντα που εξάγονται από την Ευρώπη. Το ένα τρίτο περίπου των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων βρίσκονται πράγματι σε εταιρείες που παρέχουν βοηθητικές υπηρεσίες στους εξαγωγείς εμπορευμάτων 12. Οι καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες αποτελούν βασική μεταβλητή στην εξίσωση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας. Ενώ είναι σημαντικό να εστιάσει κανείς στην ανάπτυξη της βιομηχανίας της ΕΕ, είναι εξίσου σημαντικό να εστιάσει στην ανάπτυξη υπηρεσιών, των οποίων οι επιδόσεις δεν ήταν οι βέλτιστες κατά τα τελευταία έτη. Η κατάργηση των εναπομενόντων φραγμών στο εσωτερικό της ενιαίας αγοράς θα είναι ουσιώδης εν προκειμένω, αλλά η σταδιακή απελευθέρωση και διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου υπηρεσιών αποτελεί επίσης ισχυρό εργαλείο. Σε μια κοινωνία της γνώσης, τα άυλα περιουσιακά στοιχεία αποτελούν κρίσιμη συνιστώσα πολλών αγαθών και υπηρεσιών. Η Ευρώπη χρειάζεται καινοτομία για την εξασφάλιση συγκριτικού πλεονεκτήματος έναντι των ανταγωνιστών με χαμηλότερο κόστος εργασίας, ενέργειας και πρώτων υλών. Οι επενδύσεις της ΕΕ στη δημιουργικότητα, την έρευνα, τον σχεδιασμό και την ποιότητα αποτελούν μοναδικό πλεονέκτημα της ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτες σε πλημμελή επιβολή της τήρησης των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) σε άλλες έννομες τάξεις. Η αποτελεσματική προστασία των ΔΔΙ είναι συνεπώς απαραίτητη για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας. Αυτό αξίζει εξέχουσα θέση στην ευρωπαϊκή πολιτική για το εξωτερικό εμπόριο WIOD (op. cit.) WIOD (op. cit.) 4

6 3. Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΜΙΑΣ ΦΙΛΟΔΟΞΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΑΤΖΕΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΕ Για να ενισχυθεί η ικανότητα της ΕΕ να επωφελείται από τις εμπορικές συναλλαγές, η Επιτροπή έχει αναπτύξει μια φιλόδοξη ατζέντα για το διμερές εμπόριο με σημαντικό δυναμικό. Αλλά είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η πρόοδος στον τομέα αυτόν δεν είναι απλή υπόθεση και απαιτεί αποφασιστικότητα. Είναι επίσης καίριας σημασίας να εξασφαλιστεί ότι η διμερής ατζέντα μας υποστηρίζει το πολυμερές εμπορικό σύστημα Μια άνευ προηγουμένου ατζέντα για το διμερές εμπόριο Κατά τα τελευταία έτη, παρά τις δυσκολίες προόδου στο πολυμερές πλαίσιο, δεν έχουμε παραμείνει αδρανείς ενόψει των ραγδαίων αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία. Έχουμε αναπτύξει μια ατζέντα εμπορικής πολιτικής πρωτοφανούς κλίμακας: ενώ, πριν από το 2006, λιγότερο από το ένα τέταρτο των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ καλυπτόταν από συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ), η ολοκλήρωση των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων θα αυξήσει το ποσοστό αυτό στο ήμισυ των εμπορικών συναλλαγών μας και τώρα επιταχύνουμε και εμβαθύνουμε την ατζέντα αυτή με την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη συμφωνίας πολύ μεγαλύτερης κλίμακας με την Ιαπωνία και με την πιθανότητα να ακολουθήσουμε την ίδια πορεία στο προσεχές μέλλον με τις ΗΠΑ. Η συμπλήρωση αυτής της ατζέντας θα αυξήσει το ποσοστό των συναλλαγών μας που καλύπτονται από ΣΕΣ στα δύο τρίτα του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ. Πρόκειται, με μεγάλη διαφορά, για την πλέον φιλόδοξη εμπορική ατζέντα σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι διαπραγματεύσεις αυτές θα μπορούσαν να αυξήσουν το ΑΕΠ της ΕΕ κατά περισσότερο από 2% ή κατά 250 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί στο μέγεθος της οικονομίας της Αυστρίας ή της Δανίας και να υποστηρίξουν αύξηση μεγαλύτερη από 2 εκατομμύρια θέσεις απασχόλησης που συνδέονται με το εμπόριο σε όλη την ΕΕ 13. Τα περισσότερα από τα οφέλη αυτά θα προκύψουν μεσοπρόθεσμα, με την προοδευτική εφαρμογή των συμφωνιών. Εντούτοις, η εφαρμογή αυτής της ατζέντας είναι καίριας σημασίας βραχυπρόθεσμα, δεδομένου ότι θα στείλει ένα ηχηρό μήνυμα ότι η ΕΕ είναι αποφασισμένη σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό και την εξασφάλιση αγορών στο εξωτερικό. Αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των επενδυτών. Η εστίαση αυτή σε μια φιλόδοξη ατζέντα για το διμερές εμπόριο έχει ήδη αρχίσει να παράγει αποτελέσματα με την επιτυχή εφαρμογή μιας ΣΕΣ νέας γενεάς με την Κορέα και τη σύναψη παρόμοιων συμφωνιών με την Κολομβία, το Περού, την Κεντρική Αμερική, την Ουκρανία και προσφάτως, τη Σιγκαπούρη. Οι διαπραγματεύσεις με τον Καναδά πλησιάζουν επίσης στην ολοκλήρωσή τους. Η ΣΕΣ μεταξύ ΕΕ και Κορέας αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα της πολιτικής μας φιλόδοξων και αμοιβαίων συμφωνιών (βλ. πλαίσιο 1), ενώ η σημασία των ΣΕΣ με τον Καναδά και τη Σιγκαπούρη δεν περιορίζεται στις συμφωνίες αυτές καθαυτές: η Σιγκαπούρη είναι επίσης μια πύλη για την υπόλοιπη ASEAN και ο Καναδάς θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό προηγούμενο για μια συμφωνία με τις ΗΠΑ. Στον Καναδά, η δυνατότητα ανταγωνισμού με τους εξαγωγείς των ΗΠΑ με πιο ισότιμους όρους προσφέρει επίσης σαφή οφέλη για τις επιχειρήσεις της ΕΕ, χωρίς να λησμονείται ότι η συμφωνία μας με τον Καναδά θα είναι ευρύτερη από τη NAFTA, για παράδειγμα όσον αφορά τις δημόσιες προμήθειες. Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι, ακόμη και σε δύσκολους καιρούς, είμαστε σε θέση να επιτύχουμε φιλόδοξες εμπορικές συμφωνίες που παρέχουν απτά οφέλη στην ευρωπαϊκή οικονομία. Παράλληλα, διευρύνουμε επίσης την ενασχόλησή μας με τις γειτονικές μας χώρες, όπου μπορούν να αναμένονται οικονομικά οφέλη από τη βαθύτερη ολοκλήρωση και την κανονιστική σύγκλιση. Διαπραγματεύσεις για πλήρεις και εκτενείς συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών βρίσκονται σε εξέλιξη ή πρόκειται να δρομολογηθούν σύντομα με τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Αρμενία, καθώς και με την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Μαρόκο και την Τυνησία. Το επιδιωκόμενο επίπεδο ολοκλήρωσης είναι αξιοσημείωτο και η πολιτική γειτονίας της ΕΕ αξιοποιεί την ισχυρή σχέση και συνέργεια μεταξύ της εμπορικής και της εξωτερικής 13 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Εξωτερικές πηγές ανάπτυξης Έκθεση προόδου για τις εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις της ΕΕ με τους βασικούς οικονομικούς εταίρους», SWD (2012) 219,

7 πολιτικής, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία μιας περιοχής ειρήνης και ευημερίας. Πλαίσιο 1: ΕΕ Κορέα: Μια ΣΕΣ ορόσημο που αρχίζει ήδη να παράγει αποτελέσματα Σε ισχύ από την 1η Ιουλίου 2011, η ΣΕΣ ΕΕ-Κορέας είναι η πλέον φιλόδοξη εμπορική συμφωνία που έχει ποτέ συναφθεί και εφαρμόζεται από την ΕΕ καθώς και η πρώτη μας στην Ασία. Έχει σαφώς αποδείξει την αξιοπιστία των δεσμεύσεων της ΕΕ για συνεργασία με την Ασία, ενώ ανοίγει μια ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά της ανατολικής Ασίας στις εξαγωγές της ΕΕ. Έχει οδηγήσει σε άνευ προηγουμένου επίπεδο δασμολογικού αφοπλισμού (αρχής γενομένης με σχεδόν το 99% των δασμών εντός πέντε ετών) και σε ορισμένες ρηξικέλευθες διατάξεις σχετικά με τους μη δασμολογικούς φραγμούς. Οι εξαγωγείς της ΕΕ θα εξοικονομούν περίπου 1,6 δισ. ευρώ ετησίως σε δασμούς μόλις εφαρμοστεί πλήρως η ΣΕΣ. Μολονότι ενδέχεται να είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν τελικά συμπεράσματα, κατά το πρώτο έτος εφαρμογής της συμφωνίας σημειώθηκε αύξηση κατά 37% στις εξαγωγές μας (έναντι αύξησης κατά 1% στις εισαγωγές μας). Τουλάχιστον ένα μέρος αυτής της εξαγωγικής επίδοσης οφείλεται στις νέες ευκαιρίες που δημιουργούνται με την ΣΕΣ. Οι εξαγωγές των πλήρως ελευθερωμένων προϊόντων από την πρώτη ημέρα αυξήθηκαν κατά 54% έναντι 35% για τα μερικώς ελευθερωμένα προϊόντα και 20% για τα προϊόντα που δεν υπόκεινται σε άμεση ελευθέρωση. Συγκριτικά, οι εξαγωγές των ίδιων πλήρως ελευθερωμένων προϊόντων προς τον κόσμο γενικά αυξήθηκαν κατά 27%. Η διαφορά αύξησης μεταξύ των εξαγωγών των προϊόντων αυτών προς την Κορέα και προς τον υπόλοιπο κόσμο σημαίνει ότι η ΣΕΣ έχει ήδη δυνητικά παραγάγει επιπλέον εξαγωγές 2,2 δισ. ευρώ ή 2,7 δισ. ευρώ εάν ληφθούν υπόψη και τα μερικώς ελευθερωμένα προϊόντα. Το εμπορικό μας έλλειμμα μειώθηκε σε ποσό μόλις άνω των 3,5 δισ. ευρώ το 2011, ενώ υπερέβαινε τα 11 δισ. ευρώ το 2010 και κατά πολύ τα 16 δισ. ευρώ το Προϋποθέσεις για την προώθηση της ατζέντας αυτής Για να γίνουν τα οφέλη αυτά πραγματικότητα πρέπει να προχωρήσουμε. Είναι ουσιαστικής σημασίας να δοθεί προτεραιότητα στις διαπραγματεύσεις που θα παράσχουν μεγαλύτερο όφελος όσον αφορά την ανάπτυξη και την απασχόληση, κυρίως με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, αλλά και τις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες με μακροπρόθεσμες δυνατότητες. Αυτό ενέχει ορισμένες προκλήσεις, για παράδειγμα, την αντιμετώπιση περίπλοκων κανονιστικών ζητημάτων ή των μη δασμολογικών φραγμών, ιδίως με τους μεγάλους ανεπτυγμένους εταίρους μας την επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ φιλοδοξίας και ρεαλισμού, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο συμμετοχής των μεγάλων αναδυόμενων χωρών και μεγαλύτερη έμφαση στην εφαρμογή των συμφωνιών και την επιβολή των δικαιωμάτων μας. a) Αντιμετώπιση των περίπλοκων κανονιστικών ζητημάτων, ιδίως με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία Πάνω από τα δύο τρίτα των οικονομικών κερδών από την ατζέντα μας θα προέλθουν από πιθανές συμφωνίες με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία και η μεγαλύτερη δυνατότητα με τις χώρες αυτές έγκειται στην αντιμετώπιση των εμποδίων στο εμπόριο «πίσω από τα σύνορα». Ο βαθμός στον οποίο αυτές οι συμφωνίες θα προωθήσουν τη μεγαλύτερη προσέγγιση και σύγκλιση των αντίστοιχων προσεγγίσεων στις ρυθμίσεις, τόσο για τα αγαθά όσο και για τις υπηρεσίες, θα είναι η λυδία λίθος της επιτυχίας τους. Τα κράτη μέλη, εγκρίνοντας την έναρξη των διαπραγματεύσεων με την Ιαπωνία, ορθώς έθεσαν το ζήτημα αυτό στην κορυφή της ημερήσιας διάταξης των διαπραγματεύσεων, παράλληλα με την αντιμετώπιση των μη δασμολογικών φραγμών. Η ομάδα εργασίας υψηλού επιπέδου ΕΕ-ΗΠΑ για την απασχόληση και την ανάπτυξη, η οποία πρόκειται να υποβάλει σύντομα την τελική έκθεσή της, έθεσε επίσης τα κανονιστικά ζητήματα στο επίκεντρο των συζητήσεων. Θα είναι καίριας σημασίας να ληφθούν πλήρως υπόψη οι συνέπειες αυτής της νέας γενεάς συμφωνιών «μεταξύ ίσων» για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται ο χειρισμός των διαπραγματεύσεων. Για πρώτη φορά, η ΕΕ θα διαπραγματευθεί ΣΕΣ με εταίρους όμοιου μεγέθους και οικονομικής ανάπτυξης με την ΕΕ. Αυτό απαιτεί διαφορετικές προσεγγίσεις, ιδίως σχετικά με τα κανονιστικά ζητήματα, γεγονός που αποτελεί πρόκληση για την προσέγγισή μας στις διαπραγματεύσεις, αλλά και για τον συντονισμό μεταξύ διαπραγματευτών και ρυθμιστικών 6

8 αρχών, μεταξύ διαφορετικών συνθέσεων του Συμβουλίου και επιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών. Οι εταίροι μας θα επιδείξουν την ευελιξία για τις κανονιστικές αλλαγές που επιδιώκουμε από αυτούς μόνον εάν είμαστε σε θέση να επιδείξουμε παρόμοια ευελιξία από πλευράς μας. Δεν πρόκειται στην περίπτωση αυτή για υποβάθμιση των κανόνων και των προτύπων της ΕΕ. Πρόκειται, και για τις δύο πλευρές, για την υιοθέτηση μιας ανοικτής και ευέλικτης προσέγγισης κατά τον καθορισμό των κανόνων και για την επιδίωξη πρόληψης μελλοντικών τριβών στο εμπόριο, όπου αυτό είναι δυνατόν. Τελικά, οι κανόνες μπορούν να βελτιωθούν στη διάρκεια της διαδικασίας. Η αντιπαραβολή των εκατέρωθεν κανονιστικών λύσεων σε παρόμοια ζητήματα αποτελεί ισχυρό μέσο για να εξασφαλιστεί ότι τα κανονιστικά συστήματά μας οικοδομούνται πάντοτε γύρω από τους καλύτερους κανόνες. Θα είναι απαραίτητη η πολιτική ώθηση για να εξασφαλιστεί η αποδοχή των ρυθμιστικών αρχών για την προσπάθεια αυτή. Πλαίσιο 2: Η λογική για τη σύναψη πλήρων ΣΕΣ με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία - Η οικονομική σχέση της ΕΕ με τις ΗΠΑ είναι η πιο σημαντική και δεν συγκρίνεται όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής και την ένταση, όπως φαίνεται από τα μοναδικά επίπεδα συνολικών αμοιβαίων επενδύσεων (2,4 τρισεκατομμύρια ευρώ). Οι συνολικές επενδύσεις των ΗΠΑ στην ΕΕ είναι τριπλάσιες από τις επενδύσεις σε όλες τις χώρες της Ασίας, ενώ οι επενδύσεις της ΕΕ στις ΗΠΑ είναι περίπου οκταπλάσιες από τις επενδύσεις της ΕΕ στην Ινδία και την Κίνα από κοινού. Περισσότερα από 15 εκατομμύρια άτομα απασχολούνται από ευρωπαϊκές εταιρείες στις ΗΠΑ ή από εταιρείες των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Η υπερατλαντική σχέση ενέχει τεράστιες δυνατότητες που απέχουν πολύ από την πλήρη αξιοποίησή τους. Δεδομένων των χαμηλών μέσων δασμολογικών συντελεστών (κάτω του 2%), το κλειδί για την ελευθέρωση αυτού του δυναμικού είναι η εξάλειψη των μη δασμολογικών φραγμών. Πρόκειται κυρίως για τις τελωνειακές διαδικασίες και τους κανονιστικούς περιορισμούς «πίσω από τα σύνορα». Προέρχονται από αποκλίνοντα κανονιστικά συστήματα όσον αφορά τους τεχνικούς κανονισμούς, τις διαδικασίες αξιολόγησης της συμμόρφωσης, τους υγειονομικούς και φυτοϋγειονομικούς περιορισμούς και τις διατάξεις ασφαλείας. Οι φραγμοί αυτοί είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστούν σε σύγκριση με τους δασμούς, ιδίως σε τυπικές συμφωνίες, δεδομένου ότι βασίζονται σε διαφορετικές προσεγγίσεις στις ρυθμίσεις, συχνά βαθειά ριζωμένες σε ιστορικές ή κοινωνικές προσεγγίσεις και πολιτικές πραγματικότητες. Η ομάδα εργασίας υψηλού επιπέδου ΕΕ-ΗΠΑ για την ανάπτυξη και την απασχόληση που συστάθηκε με τη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-ΗΠΑ του 2011 έχει ασχοληθεί ενεργά στην εξεύρεση τρόπων αξιοποίησης του δυναμικού αυτού. Προκειμένου να εκπληρωθεί η εντολή της διάσκεψης κορυφής για δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξης, η μελλοντική συμφωνία θα πρέπει να έχει χαρακτήρα μεταπλαστικό και να αποβλέπει στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο φιλοδοξίας σε όλους τους τομείς με τη μορφή μιας πλήρους ΣΕΣ. Μια εκτεταμένη συμφωνία μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου πράγματι θα δώσει σημαντική ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα πρωτοπορίας σε άλλες χώρες. - Η ΕΕ και η Ιαπωνία είναι αντιστοίχως η πρώτη και η τέταρτη κατά σειρά μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Η αγορά της Ιαπωνίας είναι τεράστια, αλλά οι εταιρείες της ΕΕ προσκρούουν σε σοβαρούς μη δασμολογικούς φραγμούς με τη μορφή κανονισμών που εισάγουν διακρίσεις, μοναδικών προτύπων, αντιανταγωνιστικής συμπεριφοράς, ασθενούς εταιρικής διακυβέρνησης και πρακτικών διακριτικής μεταχείρισης κατά την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ιαπωνία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά διείσδυσης των εισαγωγών από οποιαδήποτε χώρα του ΟΟΣΑ (6% ή ένα πέμπτο του μέσου όρου του ΟΟΣΑ.) Ομοίως, έχει το χαμηλότερο επίπεδο άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) από τις χώρες του ΟΟΣΑ. Μόνο το 3% των παγκόσμιων ευρωπαϊκών ΑΞΕ βρίσκεται στην Ιαπωνία. Η εμπορική και επενδυτική σχέση ΕΕ-Ιαπωνίας εμφανίζει σαφώς χαμηλές επιδόσεις και θα μπορούσε να ενισχυθεί σημαντικά. Κατά την τελευταία πενταετία, οι εξαγωγές εμπορευμάτων της ΕΕ στην Ιαπωνία μειώθηκαν 6,1% κατά μέσο όρο ετησίως, ενώ οι συνολικές εξαγωγές της ΕΕ αυξήθηκαν με ετήσιο μέσο όρο 0,7%. Η Ιαπωνία ήταν ο τρίτος σημαντικότερος προορισμός εξαγωγών της ΕΕ το 2003, ενώ σήμερα κατέχει μόλις την έβδομη θέση. Είναι σαφές ότι υπάρχει αναξιοποίητο δυναμικό σε τομείς όπου η ενωσιακή βιομηχανία είναι πολύ ανταγωνιστική, όπως 7

9 τα φαρμακευτικά προϊόντα, τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα και τα τρόφιμα. Η Ιαπωνία έχει επίγνωση της ανάγκης να εφαρμόσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Διαδοχικές ιαπωνικές κυβερνήσεις έχουν ακολουθήσει μια διπλή στρατηγική, αναζωογονώντας εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, ενώ ταυτόχρονα αναζητούν στρατηγικές συμμαχίες με τους βασικούς εμπορικούς εταίρους. Είναι προς το συμφέρον τόσο της Ιαπωνίας όσο και της ΕΕ να επιτύχει η στρατηγική αυτή. Το αμοιβαίο άνοιγμα συναλλαγών και επενδύσεων με την Ιαπωνία θα απέφερε πολύ σημαντικά οφέλη για την ευρωπαϊκή οικονομία, ενώ θα επιβεβαίωνε την αποφασιστικότητα της ΕΕ να ενισχύσει τους οικονομικούς δεσμούς της με την Ανατολική Ασία. Πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων για ΣΕΣ ασχοληθήκαμε διεξοδικά με τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής και του επιπέδου μιας ενδεχόμενης ΣΕΣ, για να εξασφαλίσουμε ότι θα προσφέρει αποτελεσματικές λύσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων στο εμπόριο και θα παρέχει ισότιμους όρους ανταγωνισμού στην ιαπωνική αγορά. Αυτό έχει καθοριστική σημασία, ιδίως για τους μη δασμολογικούς φραγμούς και τους φραγμούς κανονιστικού χαρακτήρα. Έχουμε συμφωνήσει μια στέρεη και φιλόδοξη διερευνητική μελέτη, η οποία καλύπτει εμπορεύματα, υπηρεσίες, επενδύσεις, δημόσιες προμήθειες, διανοητική ιδιοκτησία, αειφόρο ανάπτυξη, διευκόλυνση των συναλλαγών κ.λπ. Καλύπτει επίσης χάρτες πορείας για την επίλυση των προβλημάτων που αφορούν έναν περιεκτικό (αν και όχι εξαντλητικό) κατάλογο μη δασμολογικών φραγμών σε 10 τομείς του εμπορίου αγαθών, οι οποίοι θα οδηγήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις σε απτά αποτελέσματα κατά τους προσεχείς μήνες και σε άλλες περιπτώσεις σε αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων το οποίο, εάν είναι ικανοποιητικό, θα συνδεθεί με παράλληλες παραχωρήσεις της ΕΕ όσον αφορά τους δασμούς. Έχουμε επίσης καταλήξει σε συμφωνία για την πρόσβαση στην αγορά, όσον αφορά την αγορά σιδηροδρομικών προμηθειών. β) Επίτευξη της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ φιλοδοξιών και πραγματικότητας, ιδίως όσον αφορά τη συμμετοχή των αναδυόμενων χωρών. Η ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών είναι μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις της εποχής μας. Η ανάπτυξη αυτή ενέτεινε τον ανταγωνισμό όσον αφορά τις τιμές και την ποιότητα καθώς και όσον αφορά την πρόσβαση στην ενέργεια και στις λοιπές πρώτες ύλες. Οδήγησε επίσης στη δημιουργία μιας νέας ομάδας εύπορων καταναλωτών, προερχόμενων από τη μεσαία τάξη, και προσέφερε μοναδικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Ενώ στην ΕΕ οι προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης παραμένουν περιορισμένες βραχυπρόθεσμα, ο ρυθμός ανάπτυξης στην Κίνα θα υπερβεί το 7% το 2013, πράγμα που ισοδυναμεί με τη δημιουργία μιας οικονομίας ίσης με το άθροισμα των οικονομιών της Δανίας, της Φινλανδίας και της Σουηδίας. Πολλές άλλες χώρες στην Ασία ή στη Λατινική Αμερική ακολουθούν την ίδια πορεία. Η ικανότητα της ΕΕ να επωφεληθεί από τις νέες αυτές αναδυόμενες αγορές θα αποτελέσει σημαντικό δείκτη της συμβολής της εμπορικής πολιτικής στην ανάπτυξη και την απασχόληση στην Ευρώπη. Είναι προς το συμφέρον μας να ακολουθήσουμε ενεργό εμπορική πολιτική έναντι των αναδυόμενων οικονομιών, στις οποίες υπάρχουν σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης και σημαντικό δυναμικό για περαιτέρω ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών. Πολλές από τις οικονομίες αυτές είναι ήδη πολύ πιο ανοικτές σήμερα απ ό,τι πριν από δέκα ή δεκαπέντε χρόνια, είτε χάρη στη σύναψη εμπορικών συμφωνιών είτε λόγω δικών τους αυτόνομων αποφάσεων για ελευθέρωση των συναλλαγών 14. Οι εισαγωγικοί δασμοί έχουν μειωθεί, κατά μέσο όρο, από το 1996 έως το 2009, από 19,6% σε 4,2% στην Κίνα, από 20,1% σε 8,2% στην Ινδία και από 13,8% σε 7,6% στη Βραζιλία. 15 Ωστόσο, οι χώρες αυτές εξακολουθούν να διατηρούν σημαντικούς φραγμούς δασμολογικούς και μη δασμολογικούς στις εξαγωγές Η αυτόνομη ελευθέρωση αντιπροσωπεύει τα δύο τρίτα της ελευθέρωσης του εμπορίου στις αναπτυσσόμενες χώρες κατά τα τελευταία έτη (Παγκόσμια Τράπεζα, Global Economic Prospects). Εφαρμοζόμενος δασμολογικός συντελεστής, σταθμισμένος μέσος όρος, όλα τα προϊόντα (%), Πηγή: Τράπεζα δεδομένων της Παγκόσμιας Τράπεζας. 8

10 της ΕΕ και σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει κίνδυνος αναστροφής της τάσης για άνοιγμα των αγορών τους 16. Οι σχέσεις της ΕΕ με τις αναδυόμενες χώρες αλλάζουν χαρακτήρα, εστιάζοντας λιγότερο στην ανάπτυξη και περισσότερο σε νέες, πιο ισορροπημένες μορφές εταιρικής σχέσης με βάση τα αμοιβαία συμφέροντα, καθώς και σε ισομερώς κατανεμημένες ευθύνες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μεγαλύτερη στρατηγική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε συνίσταται στην ενσωμάτωση των χωρών αυτών στο παγκόσμιο σύστημα εμπορικών συναλλαγών, στο πλαίσιο ενός νέου συνολικού «συμφώνου». Οι χώρες αυτές δικαίως δρέπουν τους καρπούς του ολοένα και σημαντικότερου ρόλου που διαδραματίζουν στο παγκόσμιο εμπόριο, αλλά η ενίσχυση του ρόλου τους στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και η αύξηση των οφελών που αποκομίζουν πρέπει να συνοδεύονται από αύξηση των ευθυνών τους όσον αφορά τη διατήρηση ενός παγκόσμιου συστήματος που ευνοεί την ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών. Πρόκειται για ένα θέμα που αφορά τόσο τις οικονομικές όσο και τις πολιτικές πτυχές της ελευθέρωσης των εμπορικών συναλλαγών. Οι ευρωπαίοι πολίτες αναμένουν από τις χώρες αυτές να μας ανοίξουν τις αγορές τους, όπως τους ανοίγουμε κι εμείς τις δικές μας. Η ατζέντα της ΕΕ σχετικά με τη σύναψη ΣΕΣ με τις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες όπως η Ινδία, οι χώρες της ASEAN και η Mercosur αποτελεί ισχυρό μέσο για την ενσωμάτωσή τους σ ένα ανοικτό εμπορικό σύστημα. Δεδομένου ότι γενικός στόχος των ΣΕΣ είναι η άρση όλων των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών στο εμπόριο και ότι η ΕΕ, όπως και άλλες προηγμένες οικονομίες, είναι περισσότερο ανοικτή στις συναλλαγές απ ό,τι οι ανερχόμενοι εταίροι της, η ατζέντα αυτή δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην αποκατάσταση της ισορροπίας όσον αφορά τα επίπεδα ελευθέρωσης και στην προώθηση περισσότερο ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Ως εκ τούτου, η πολιτική αυτή έχει χαρακτήρα αμοιβαιότητας. Η αμοιβαιότητα, όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε, αποσκοπεί στο άνοιγμα των αγορών τρίτων χωρών και όχι στο κλείσιμο των δικών μας. Απώτερος στόχος είναι να οδηγήσουμε τις αναδυόμενες οικονομίες στο δικό μας επίπεδο ελευθέρωσης, το οποίο συχνά βλέπουν ότι είναι και προς το δικό τους συμφέρον, και όχι να κλείσουμε τις αγορές μας και να εμποδίσουμε την πρόσβαση στις οικονομίες μας απλώς και μόνον επειδή το κάνουν οι άλλοι. Η προσέγγιση αυτή έχει αποτελέσματα. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, το 99% των δασμών που επέβαλλε η Κορέα (χωρίς να αναφερθούμε στην πληθώρα μη δασμολογικών εμποδίων στο εμπόριο) έχουν καταργηθεί, μολονότι ήταν διπλάσιοι από τους δασμούς στην ΕΕ πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων, και οι διαπραγματεύσεις με τον Καναδά αναμένεται ότι θα αποφέρουν καλύτερα αποτελέσματα από εκείνα που επιτεύχθηκαν μεταξύ των οικονομιών της Βορείου Αμερικής στο πλαίσιο της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών. Έχουμε προτείνει ένα μέσο για το άνοιγμα των αγορών δημοσίων συμβάσεων, το οποίο μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της επιρροής μας και της διαπραγματευτικής μας θέσης για την περαιτέρω προώθηση της ελευθέρωσης των συναλλαγών. Αλλά η καλύτερη λύση για την αντιμετώπιση των θεμάτων αυτών παραμένει η ενθάρρυνση των εμπορικών μας εταίρων να διαπραγματευθούν μαζί μας τη σύναψη συμφωνιών 17. Στον βαθμό που είναι διατεθειμένοι να διαπραγματευθούν την ανάληψη σημαντικών δεσμεύσεων, είναι σαφές ότι δεν χρειάζεται να ληφθούν περαιτέρω μέτρα. Η ΕΕ είναι σκληρός διαπραγματευτής. Ορισμένες απ αυτές διαρκούν περισσότερο χρόνο επειδή είμαστε απαιτητικοί. Για παράδειγμα, το επίπεδο των φιλοδοξιών στις διαπραγματεύσεις με την Ινδία υπερβαίνει κατά πολύ εκείνο των συμφωνιών της Ινδίας με άλλους εταίρους μέχρι Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ένατη έκθεση σχετικά με τα δυνητικώς περιοριστικά εμπορικά μέτρα που έχουν διαπιστωθεί στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης (Σεπτέμβριος Μάιος 2012). Οι πρόσφατες εξελίξεις μαρτυρούν την επίτευξη προόδου όσον αφορά ορισμένους από τους κυριότερους εταίρους: Οι ΣΕΣ με την Κορέα και τη Σιγκαπούρη εξασφάλισαν ευρεία κάλυψη των αγορών δημοσίων συμβάσεων, ενώ το ίδιο αναμένεται να επιτευχθεί και με τη συμφωνία με τον Καναδά, υπερβαίνοντας τις προηγούμενες συμφωνίες και καλύπτοντας επίσης οντότητες σε επίπεδο κατώτερο του ομοσπονδιακού. Ικανοποιητική λύση βρέθηκε και με την Ιαπωνία όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις στον σιδηροδρομικό τομέα και εξίσου ικανοποιητικά αποτελέσματα αναμένονται στις προσεχείς διαπραγματεύσεις τόσο με την Ιαπωνία όσο και τις ΗΠΑ. 9

11 σήμερα, δεδομένου ότι καλύπτουν θέματα που είχε προηγουμένως απορρίψει στο πλαίσιο του ΠΟΕ (όπως, για παράδειγμα, οι επενδύσεις και ο ανταγωνισμός) ή εξαιρέσει σε μεγάλο βαθμό από τις διαπραγματεύσεις με τους άλλους διμερείς εταίρους (δημόσιες συμβάσεις). Μολονότι η ενίσχυση των δεσμεύσεών μας με εταίρους όπως η Ινδία παρουσιάζει στρατηγικό ενδιαφέρον για την ΕΕ, δεν είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε οποιοδήποτε τίμημα. Παρά το ενδιαφέρον που παρουσιάζει η διαπραγμάτευση μιας φιλόδοξης συμφωνίας με την Ιαπωνία, δεν τρέφουμε αυταπάτες όσον αφορά τη δυσκολία επίτευξης των επιθυμητών αποτελεσμάτων κατά τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μια ρήτρα αναστολής θα επιτρέψει την αναστολή των διαπραγματεύσεων ένα έτος μετά την έναρξή τους αν η Ιαπωνία δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις που ανέλαβε κατά τη διερευνητική διαδικασία. Επίσης, θα υπάρξει αυστηρός παραλληλισμός μεταξύ της άρσης μη δασμολογικών φραγμών από την Ιαπωνία και της κατάργησης δασμών από την ΕΕ. Ωστόσο, η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων προϋποθέτει και ρεαλισμό. Παρόλο που έχει τεράστια σημασία να τίθενται οι υψηλότεροι δυνατοί στόχοι όσον αφορά το άνοιγμα των αγορών των χωρών-εταίρων μας, στην περίπτωση των αναδυόμενων χωρών, δεδομένου του βαθμού της αρχικής ασυμμετρίας, αναγκαστικά θα χρειαστεί να αποδεχθούμε έναν περιορισμένο βαθμό ασυμμετρίας, καθώς και περιόδους σταδιακής εφαρμογής. Διαπραγμάτευση σημαίνει αμοιβαίες παραχωρήσεις. Δεν είναι λογικό να αναμένουμε από τους εταίρους μας ότι θα αναλάβουν ουσιαστικές δεσμεύσεις χωρίς να είμαστε οι ίδιοι έτοιμοι να λάβουμε δύσκολες αποφάσεις από την πλευρά της ΕΕ. Τα τομεακά συμφέροντα, που ενίοτε αντιστέκονται σθεναρά κατά τις διαπραγματεύσεις, πρέπει να αντιμετωπίζονται με ρεαλιστικό τρόπο. Η αντίσταση αυτή δεν μπορεί να αγνοηθεί, αλλά ούτε είναι δυνατόν να καθορίζεται η τύχη της ευρωπαϊκής οικονομίας με βάση καθαρά αμυντικά συμφέροντα. Τα δυνητικά οφέλη για την οικονομία της ΕΕ, τα οποία απορρέουν από την εμπορική μας ατζέντα, πρέπει να σταθμιστούν με τα στενά αμυντικά συμφέροντα. Όλες οι εμπορικές συμφωνίες προβλέπουν συστηματικά μεταβατικές περιόδους για να καταστεί δυνατή η αρμονική και προοδευτική εξέλιξη, ενώ οι ρήτρες διασφάλισης προστατεύουν τους παραγωγούς της ΕΕ από απρόβλεπτες αλλαγές. Ωστόσο, η εμπορική πολιτική δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις άλλες πολιτικές. Ο ξένος ανταγωνισμός ευθύνεται σπάνια για τις τομεακές δυσχέρειες οι οποίες προκαλούν μια αρνητική στάση έναντι των εμπορικών συναλλαγών. Στην πραγματικότητα, επιθετικά και αμυντικά συμφέροντα συχνά συνυπάρχουν σε κάθε βιομηχανικό κλάδο. Σε κάθε περίπτωση, η ισορροπία κάθε διαπραγμάτευσης πρέπει να αξιολογείται συνολικά, σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Πλαίσιο 3: Σχέσεις της ΕΕ με τις μεγάλες αναδυόμενες χώρες Κίνα: Υπάρχει μία εγγενής αντίθεση μεταξύ της παρεμβατικής προσέγγισης της Κίνας για την κάλυψη της υστέρησής της και της επιθυμίας μας για προώθηση του ανοίγματος και της τήρησης των διεθνών εμπορικών κανόνων, ακόμη κι αν αποβαίνουν προς όφελος της Κίνας μακροπρόθεσμα. Η Κίνα έχει επίσης καταστεί βασικός πυλώνας της στρατηγικής των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ενώ η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Κίνας επί σειρά ετών. Οι προτεραιότητές μας σε σχέση με την Κίνα αφορούν κυρίως τις επενδύσεις, τις δημόσιες συμβάσεις και τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Και τα δύο μέρη επιβεβαίωσαν τη βούλησή τους για ταχεία έναρξη των διαπραγματεύσεων σχετικά με τη σύναψη ουσιαστικής συμφωνίας επενδύσεων η οποία πιστεύουμε, και το έχουμε καταστήσει σαφές, ότι θα πρέπει να καλύπτει επίσης την πρόσβαση στην αγορά. Παραμένουμε αποφασισμένοι να επιτύχουμε ένα εποικοδομητικό πλαίσιο συνεργασίας με την Κίνα. Αν, μετά την αλλαγή ηγεσίας, η Κίνα επιθυμεί να διευρυνθεί η ατζέντα των διαπραγματεύσεων (ώστε να συμπεριληφθεί σ αυτήν η σύναψη ΣΕΣ, όπως προτάθηκε στο πλαίσιο της τελευταίας διάσκεψης κορυφής), θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα αυτή, υπό την προϋπόθεση ότι η Κίνα θα δείξει την απαιτούμενη βούληση και ικανότητα για τη σύναψη εκτενούς και ολοκληρωμένης ΣΕΣ. Σύνδεσμος των κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) Οι υψηλού επιπέδου διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ΣΕΣ με τη Σιγκαπούρη έχουν μόλις ολοκληρωθεί. Διαπραγματεύσεις εξακολουθούν να διεξάγονται με το Βιετνάμ και τη Μαλαισία, ενώ άλλες πρόκειται να ξεκινήσουν, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2013, με την Ταϊλάνδη, εφόσον δοθεί έγκριση του Κοινοβουλίου. Τη βούλησή τους για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, έπειτα από 10

12 πολύχρονη διακοπή, εξέφρασαν και άλλες χώρες της ASEAN. Οι διμερείς συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών θα αποτελέσουν στη συνέχεια τις βάσεις για τη σύναψη συμφωνίας μεταξύ περιφερειών, η οποία θα μπορέσει να λάβει μορφή μετά την επίτευξη αφενός κρίσιμης μάζας διμερών ΣΕΣ με χώρες της ASEAN και, αφετέρου, μεγαλύτερου βαθμού ολοκλήρωσης των χωρών της ASEAN μεταξύ τους. Ινδία: Οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ΣΕΣ με την Ινδία είναι καθοριστικής σημασίας για την προετοιμασία του μέλλοντος, με επιπτώσεις που υπερβαίνουν τα σύνορα της χώρας, δεδομένου ότι, με τη σύναψη της συμφωνίας αυτής, μία από τις μεγάλες αναδυόμενες χώρες θα μετάσχει για πρώτη φορά σε αμοιβαία ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών. Έχουμε διανύσει μακρά πορεία στο πλαίσιο των εν λόγω διαπραγματεύσεων και τώρα πρέπει να συμφωνήσουμε για τα πλέον δύσκολα σημεία, από τα οποία εξαρτάται η σύναψη της συμφωνίας. Η Ινδία παραμένει αποφασισμένη να βρεθούν λύσεις, αλλά αυτό δεν είναι εύκολο καθώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό προϋποθέτει αλλαγή της νομοθεσίας. Το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσον είναι εφικτή η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με ικανοποιητικούς όρους πριν εισέλθει η Ινδία σε προεκλογική περίοδο, κατά τους τελευταίους μήνες του Ρωσία: Η προσχώρηση της Ρωσίας στον ΠΟΕ το περασμένο καλοκαίρι αποτέλεσε ορόσημο, υπό την έννοια της ενσωμάτωσης της Ρωσίας στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, της δημιουργίας ενός πιο σταθερού και προβλέψιμου επιχειρηματικού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις της ΕΕ και της διευθέτησης διμερών εμπορικών διαφορών. Η μείωση των δασμών αναμένεται ότι θα επιφέρει αύξηση των εξαγωγών της ΕΕ κατά περίπου 4 δισ. ευρώ ετησίως και εξοικονόμηση 2,5 δισ. ευρώ ετησίως για τους εξαγωγείς της ΕΕ. Βραχυπρόθεσμα, προτεραιότητα πρέπει να εξακολουθήσει να έχει η τήρηση από τη Ρωσία των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει. Από την άποψη αυτή, τα προστατευτικά μέτρα που ελήφθησαν πρόσφατα είναι πράγματι ανησυχητικά. Η ΕΕ θα υπερασπιστεί άμεσα τα συμφέροντά της προσφεύγοντας, εφόσον χρειαστεί, στον μηχανισμό διευθέτησης διαφορών του ΠΟΕ. Οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία που θα διαδεχθεί τη συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας είναι εν εξελίξει και θα απαιτηθεί περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά τις διατάξεις σχετικά με το εμπόριο και τις επενδύσεις, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν δυσχέρειες, δεδομένου ότι η Ρωσία έχει ρίξει το βάρος των προσπαθειών της στη δική της διαδικασία περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης. Mercosur: Οι τάσεις προστατευτισμού στην περιοχή και οι πρόσφατες εσωτερικές εξελίξεις στη Mercosur δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών με τη Mercosur, οι οποίες δεν έχουν προχωρήσει όσο θα θέλαμε. Τα οικονομικά και πολιτικά διακυβεύματα είναι μεγάλα και για τα δύο μέρη, δεδομένου ότι στόχος είναι η δημιουργία της μεγαλύτερης διαπεριφερειακής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών στον κόσμο. γ) Επιτάχυνση της υλοποίησης των εμπορικών συμφωνιών και της τήρησης των δικαιωμάτων της ΕΕ Οι εμπορικές διαπραγματεύσεις έχουν ιδιαίτερη σημασία για την προετοιμασία του μέλλοντος, αλλά το αποτελεσματικότερο μέσο για την ενίσχυση της συμβολής του εμπορίου στην ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα είναι η διασφάλιση της αυστηρής τήρησης των δικαιωμάτων της ΕΕ σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες. Είναι επίσης θέμα ισορροπίας, δεδομένου ότι οι κανόνες πρέπει να τηρούνται από όλους. Η Επιτροπή θα δημοσιεύσει την τρίτη ετήσια έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σχετικά με τα εμπόδια στο εμπόριο και τις επενδύσεις με την ευκαιρία του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η έκθεση θα περιγράφει διεξοδικά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε ορισμένες περιπτώσεις αλλά και τους νέους φραγμούς και τις τάσεις όσον αφορά τη λήψη προστατευτικών μέτρων από ορισμένους στρατηγικούς εταίρους της ΕΕ. Επιδεικνύουμε πυγμή στην καταπολέμηση του αθέμιτου εμπορίου. Η δέσμευσή μας για το άνοιγμα των αγορών στηρίζεται στην ικανότητά μας να αντιδρούμε στις αντιανταγωνιστικές εμπορικές πρακτικές, χρησιμοποιώντας προς τούτο τόσο μέτρα αντιντάμπινγκ όσο και μέτρα κατά των επιδοτήσεων. Δεν επιδιώκουμε να εξουδετερώσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των 11

13 εταίρων μας, αλλά δεν διστάζουμε να αναλάβουμε δράση όταν τα εν λόγω πλεονεκτήματα ενισχύονται με αθέμιτες πρακτικές, όπως είναι η αντιανταγωνιστική τιμολογιακή συμπεριφορά ή οι επιδοτήσεις ή άλλες προκαλούμενες από το κράτος στρεβλώσεις. Η ΕΕ είναι παγκοσμίως ένας από αυτούς που χρησιμοποιούν περισσότερο τα μέσα εμπορικής άμυνας, μαζί με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Όταν αποτυγχάνουν όλες οι άλλες μορφές δράσης, δεν διστάζουμε να προσφεύγουμε στον ΠΟΕ για τη διευθέτηση των διαφορών μας με κάποια χώρα. Η ΕΕ έχει προσφύγει επανειλημμένα στον μηχανισμό διευθέτησης διαφορών του ΠΟΕ, με τα πλέον ικανοποιητικά αποτελέσματα, ιδίως σε σύγκριση με άλλα μέλη του ΠΟΕ. Για παράδειγμα, η ΕΕ έχει προσφύγει σ αυτόν 32 φορές από το 2001, έτος προσχώρησης της Κίνας στον ΠΟΕ, και έχει κερδίσει τη συντριπτική πλειονότητα των υποθέσεων αυτών. Μόνον οι ΗΠΑ έχουν ασκήσει προσφυγές σε συγκρίσιμη κλίμακα (36 προσφυγές κατά την ίδια περίοδο). Στην παρούσα φάση εντείνουμε τις προσπάθειές μας: κατά την τελευταία διετία, η ΕΕ προσέφυγε πέντε φορές στον ΠΟΕ για την επίλυση διαφορών, ενώ κατά τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια είχε προσφύγει έξι φορές. Οι υποθέσεις για τις οποίες η ΕΕ προσέφυγε στον ΠΟΕ αφορούν προστατευτικά μέτρα με συστημικές επιπτώσεις, όπως η χορήγηση προτιμήσεων από τον Καναδά στην ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται με τη χρήση εξοπλισμού ο οποίος παράγεται στον Καναδά ή οι άδειες εισαγωγής της Αργεντινής που συνδέονται με απαιτήσεις στον τομέα των εξαγωγικών επιδόσεων. Καταβάλλουμε επίσης κάθε δυνατή προσπάθεια για την άρση των περιορισμών που επιβάλλει η Κίνα στις εξαγωγές σπάνιων γαιών και άλλων πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για την ευρωπαϊκή βιομηχανία και έχουμε κερδίσει την πρώτη υπόθεση-ορόσημο κατά των περιορισμών που επιβάλλει η Κίνα στις εξαγωγές πρώτων υλών. Για να είναι όμως αξιόπιστες οι προσπάθειές μας κατά του προστατευτισμού σε τρίτες χώρες, θα πρέπει να αντιταχθούμε με το ίδιο σθένος στον προστατευτισμό στο εσωτερικό της ΕΕ. Όσον αφορά την εφαρμογή των ΣΕΣ, περνάμε επίσης σε μια νέα δυναμική με ιδιαίτερη σημασία για το μέλλον, αν ληφθεί υπόψη ο όγκος των διεξαγόμενων διμερών διαπραγματεύσεων. Η ΣΕΣ ΕΕ-Κορέας δίνει νέα έμφαση στην εφαρμογή και επιβολή των κανόνων: εκτός από τις θεματικές επιτροπές, έχουν δημιουργηθεί επτά ειδικές ομάδες εργασίας για να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή, ενώ οι προηγούμενες συμφωνίες προέβλεπαν για τον σκοπό αυτόν μόνο μία, η οποία συνεδρίαζε μόνο μία φορά ετησίως. Οι μελλοντικές συμφωνίες για επενδύσεις θα παρέχουν στους επενδυτές τη δυνατότητα να αξιώνουν την τήρηση των προβλεπόμενων όρων στο πλαίσιο μηχανισμών διευθέτησης των διαφορών μεταξύ των επενδυτών και του κράτους. Τα κράτη μέλη οφείλουν επίσης να διαδραματίσουν μεγαλύτερο ρόλο στην εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών, προς όφελος των δικών τους επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, για τη χορήγηση του καθεστώτος «εγκεκριμένου εξαγωγέα», βασική προϋπόθεση για να μπορέσουν οι εξαγωγείς της ΕΕ να επωφεληθούν από τις δασμολογικές προτιμήσεις που προβλέπουν οι ΣΕΣ, απαιτείται σε ορισμένα κράτη μέλη διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών, ενώ σε άλλα λιγότερο από μία ημέρα. Τα κράτη μέλη είναι επίσης υπεύθυνα για τον έλεγχο των καταχρηστικών πρακτικών στην αγορά της ΕΕ: οι τεχνικοί κανόνες που ισχύουν στην ΕΕ για τα προϊόντα που παράγονται στην Κοινότητα εφαρμόζονται επίσης στις εισαγωγές στην ΕΕ. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι παραγωγοί τρίτων χωρών δεν πληρούν τις απαιτήσεις της ΕΕ, ασκώντας με τον τρόπο αυτό αθέμιτο ανταγωνισμό στους παραγωγούς της ΕΕ, και θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την προστασία των καταναλωτών της ΕΕ. Οι έλεγχοι πρέπει να ενταθούν και αυτό εναπόκειται κυρίως στα κράτη μέλη Μια ρεαλιστική ατζέντα για το πολυμερές εμπορικό σύστημα Απόλυτη προτεραιότητα της ΕΕ πρέπει να είναι η διαφύλαξη και η ενίσχυση του πολυμερούς εμπορικού συστήματος. Η ανάγκη αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη σε περιόδους κρίσης, όταν ο πειρασμός προσφυγής στον προστατευτισμό είναι μεγάλος. Είναι δύσκολο να βρεθεί ισορροπία μεταξύ του σημερινού αδιεξόδου στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Προγράμματος της Ντόχα και του αδιαμφισβήτητου ρόλου του ΠΟΕ μακροπρόθεσμα. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να επιτευχθεί, στο μέτρο του δυνατού, πρόοδος στο πλαίσιο του ΠΟΕ, αλλά 12

14 επίσης να εξασφαλίσουμε ότι οι ΣΕΣ που συνάπτουμε προετοιμάζουν το έδαφος για το επόμενο επίπεδο πολυμερούς ελευθέρωσης και υιοθέτησης κοινών κανόνων. a) Εξασφάλιση του ότι τόσο η διμερής όσο και η πλειομερής μας ατζέντα στηρίζει το πολυμερές εμπορικό σύστημα Οι ΣΕΣ, εφόσον αντιμετωπιστούν με προσοχή, μπορούν να αξιοποιήσουν το σύστημα κανόνων του ΠΟΕ, προχωρώντας περισσότερο και ταχύτερα προς το άνοιγμα των αγορών, αντιμετωπίζοντας θέματα τα οποία δεν είναι έτοιμα για πολυμερείς συζητήσεις και προετοιμάζοντας το έδαφος για το επόμενο επίπεδο, της πολυμερούς ελευθέρωσης. Πολλά βασικά ζητήματα, μεταξύ άλλων οι επενδύσεις, οι δημόσιες συμβάσεις, ο ανταγωνισμός, άλλα ρυθμιστικά θέματα και ο έλεγχος της τήρησης των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, τα οποία παραμένουν εκτός του ΠΟΕ προς το παρόν, είναι δυνατόν να ρυθμιστούν στο πλαίσιο των ΣΕΣ. Οι φιλόδοξες συμφωνίες, ιδίως με τις μεγάλες ανεπτυγμένες χώρες, είναι δυνατόν να έχουν συστημικό αντίκτυπο. Οι συμφωνίες αυτές αποτελούν ένα εργαστήριο για την κάλυψη των ελλείψεων των πολυμερών κανόνων και την εξεύρεση κανονιστικών λύσεων που μπορούν να αποτελέσουν μία βάση για τη συνέχιση των εργασιών σε πολυμερές επίπεδο. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί, για παράδειγμα με τις ΗΠΑ, σε τομείς όπως οι κανόνες προτιμησιακής καταγωγής ή οι γεωγραφικές ενδείξεις. Όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο κανονιστικής σύγκλισης, και όχι απλώς ισοδυναμίας, τόσο το καλύτερο θα είναι για το πολυμερές σύστημα. Η επιτυχία της προσέγγισης δύο κραταιών, αλλά εν μέρει αντικρουόμενων ρυθμιστικών μοντέλων, θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός παγκόσμιου δημόσιου αγαθού και θα αποτελούσε ισχυρό μήνυμα ότι υπάρχει δυνατότητα σύγκλισης, ακόμη και από πολύ διαφορετικές αφετηρίες και θα προσέφερε συγκεκριμένες κανονιστικές λύσεις για τον σκοπό αυτόν, διευκολύνοντας έτσι τις περαιτέρω διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ 18. Η ΕΕ προωθεί τις διεθνείς προσεγγίσεις στις διμερείς συμφωνίες της. Στηριζόμαστε όσο το δυνατόν περισσότερο στα διεθνώς συμφωνηθέντα πρότυπα (ή τουλάχιστον στις πλειομερείς διαδικασίες) και, ως εκ τούτου, χρησιμοποιούμε τις διμερείς συμφωνίες ως μοχλό έλξης των εταίρων μας προς τα διεθνή αυτά συστήματα (βλ. για παράδειγμα τις ρυθμίσεις των ΗΕ για τα αυτοκίνητα και τις προσπάθειές μας για την υιοθέτησή τους από την Κορέα, την Ιαπωνία και άλλες ασιατικές χώρες). Η προσπάθεια όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής με την Ιαπωνία παραπέμπει ρητά στον στόχο της επιδίωξης μεγαλύτερης σύγκλισης των εθνικών απαιτήσεων της Ιαπωνίας με τα σχετικά διεθνή πρότυπα. Σε πλειομερές επίπεδο, η ΕΕ τάσσεται υπέρ των προσεγγίσεων που δεν εισάγουν διακρίσεις και οι οποίες βασίζονται στον κανόνα του πλέον ευνοούμενου κράτους, σύμφωνα με το υπόδειγμα της συμφωνίας για την τεχνολογία των πληροφοριών, κάθε φορά που αυτό είναι δυνατόν. Θα ήμασταν έτοιμοι να στηρίξουμε μια πλειομερή συμφωνία του είδους αυτού για τα περιβαλλοντικά αγαθά στον ΠΟΕ, μετά το ενδιαφέρον που εκδήλωσαν πρόσφατα τα μέλη της ΟΣΑΕ σχετικά με το θέμα αυτό. Αν δεν υπάρχει δυνατότητα για προσέγγιση που δεν συνεπάγεται διακρίσεις, επειδή δεν μπορεί να επιτευχθεί κρίσιμη μάζα συμμετεχόντων, πρέπει να αναλάβουμε νέες πρωτοβουλίες, κατά το δυνατόν στο πλαίσιο του συστήματος του ΠΟΕ, στις οποίες θα μπορούν να συμμετάσχουν όλες οι χώρες με τις ίδιες φιλοδοξίες, όπως πράττουμε και στο πλαίσιο των πλειομερών διαπραγματεύσεων που μόλις ξεκίνησαν για τις υπηρεσίες. Τελικά, αυτό που έχει σημασία δεν είναι αν πρέπει να ακολουθήσουμε τη διμερή, πλειομερή ή πολυμερή οδό, αλλά το κατά πόσον η προσέγγισή μας όσον αφορά τις διμερείς και πλειομερείς συμφωνίες είναι ανοικτή (ιδίως για αύξηση του πλειο- ή πολυμερούς χαρακτήρα ) ή κλειστή (ουσιαστικά εισάγουσα διακρίσεις). 18 Οικονομικές μελέτες δείχνουν επίσης ότι από τις ΣΕΣ που ενδέχεται να συναφθούν με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία θα αποκομίσουν οφέλη και τρίτες χώρες, λόγω των θετικών δευτερογενών επιπτώσεων που θα έχουν οι κανονιστικές βελτιώσεις και τα μέτρα διαφάνειας, από πολλά εκ των οποίων θα επωφεληθούν όλες οι χώρες erga omnes. 13

15 β) Επίτευξη προόδου στο πλαίσιο του ΠΟΕ Οι διαπραγματεύσεις σχετικά με την πρόσβαση στην αγορά, στο πλαίσιο του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα, βρίσκονται σε αδιέξοδο από το οποίο δεν προβλέπεται να εξέλθουν στο προσεχές μέλλον. Ωστόσο, το αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ντόχα παρέχει τεράστιες δυνατότητες και δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί. Η ΕΕ παραμένει αποφασισμένη να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την ολοκλήρωσή του. Ως πρώτο βήμα, είναι σημαντικό να σημειωθεί πρόοδος σε τομείς στους οποίους θα μπορούσε να προχωρήσει η πολυμερής διαδικασία. Υπάρχει σαφής προοπτική σύναψης πολυμερούς συμφωνίας για τη διευκόλυνση του εμπορίου και ορισμένα άλλα θέματα, κατά την επόμενη υπουργική διάσκεψη του ΠΟΕ, τον Δεκέμβριο του Τα οφέλη που θα έχει για την παγκόσμια οικονομία η σύναψη συμφωνίας για τη διευκόλυνση του εμπορίου θα είναι συγκρίσιμα με τα συνολικά αναμενόμενα κέρδη από την ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών αγαθών και υπηρεσιών στο πλαίσιο του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα. Ένα τόσο θετικό βήμα, προς όφελος όλων των μελών του ΠΟΕ, θα ήταν ζωτικής σημασίας για την ευρύτερη πορεία του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα. Η ΕΕ είναι έτοιμη να συνεργαστεί εποικοδομητικά μετά την επόμενη υπουργική διάσκεψη του ΠΟΕ για το υπόλοιπο μέρος της ατζέντας της Ντόχα. Αλλά για να συμβεί αυτό, πρέπει να ανατρέξουμε στα βαθύτερα αίτια του σημερινού αδιεξόδου. Τα πραγματικά αίτια του αδιεξόδου στον γύρο των διαπραγματεύσεων δεν είναι θεσμικά ή τεχνικής φύσεως, ούτε έχουν σχέση με το περιεχόμενο της ατζέντας, αλλά μάλλον συνδέονται με τη βούληση των συμμετεχόντων να βρεθεί συμβιβαστική λύση. Το πρόβλημα οφείλεται στο γεγονός ότι ο ΠΟΕ δεν ακολούθησε τον ρυθμό των οικονομικών εξελίξεων. Η μεγάλη μετατόπιση της σχετικής οικονομικής δύναμης μεταξύ των εμπορικών εταίρων δεν έχει αποτυπωθεί ακόμη πλήρως στο σύστημα του ΠΟΕ. Υπάρχει ολοένα μεγαλύτερη ανισορροπία μεταξύ, αφενός, της συμβολής των μεγάλων αναδυόμενων χωρών στο πολυμερές εμπορικό σύστημα και, αφετέρου, των οφελών που αποκομίζουν από αυτό. Η τάση αυτή, που ήταν ήδη ορατή όταν ξεκίνησε το αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ντόχα, έχει γίνει αισθητά εντονότερη και φαίνεται ότι θα επιταθεί περισσότερο στο μέλλον. Η αποκατάσταση της ισορροπίας όσον αφορά τη σχετική συμβολή στο εσωτερικό του συστήματος μεταξύ ανεπτυγμένων χωρών και αναδυόμενων οικονομιών είναι βασική προϋπόθεση για την ικανοποιητική πορεία του συστήματος στο μέλλον. Πρόκειται για μείζον θέμα, με πολιτικές προεκτάσεις, και μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να υπάρχει κανείς που να θέλει να ασχοληθεί σοβαρά μ αυτό. Δεν είναι όμως δυνατόν να αλλάξει ριζικά ο τρόπος λειτουργίας του ΠΟΕ αν δεν ξεπεραστεί το εμπόδιο αυτό. Οι αναδυόμενες χώρες πρέπει να αναλάβουν περισσότερες πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη υπευθυνότητα το άνοιγμα των αγορών τους στα υπόλοιπα μέλη του ΠΟΕ. Κατά την άποψή μας, αυτό δεν συνεπάγεται πλήρη αμοιβαιότητα δεσμεύσεων με τις ανεπτυγμένες χώρες ως αποτέλεσμα του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα, αλλά μεγαλύτερη αναλογικότητα της συμβολής τους στα οφέλη που αποκομίζουν από το σύστημα. 14

16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Η ΕΕ σε αγώνα με αντίπαλους μεγαλύτερου βάρους Μερίδιο της ΕΕ, των ΗΠΑ και της Κίνας επί του συνόλου του πληθυσμού, του ΑΕΠ και των εμπορικών συναλλαγών παγκοσμίως* (% παγκόσμιου συνόλου) Πληθυσμός (2011) 19.3% ΑΕΠ (σε αγοραστική δύναμη, 2011) % 18.5% 14.0% % 4.5% ΕΕ ΗΠΑ Κίνα ΕΕ ΗΠΑ Κίνα Συναλλαγές εμπορευμάτων (2011) 14.9% 10.3% 13.3% Συναλλαγές εμπορικών υπηρεσιών (2011) % 18.2% 5.7% 0 ΕΕ ΗΠΑ Κίνα 0 EΕ ΗΠΑ Κίνα Πηγή: ΗΕ, ΔΝΤ, ΠΟΕ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή * εξαιρούνται οι συναλλαγές εντός ΕΕ

17 2. Η ατζέντα της ΕΕ για τις εμπορικές συναλλαγές Διμερείς συμφωνίες η κατάσταση σήμερα ΕΖΕΣ Τουρκία Βαλκάνια Ουκρανία Μεξικό Κεντρική Αμερική Cariforum Κολομβία Περού Euro-Med Νότιος Κορέα Σιγκαπούρη Παπούα Νέα Γουινέα Φίτζι Νότιος Αφρική Χιλή Συμφωνίες σε ισχύ Ολοκληρωθείσες διαπραγματεύσεις Διμερείς συμφωνίες μελλοντική πορεία Καναδάς ΗΠΑ Mercosur Euro- Med 5 Αφρικανι κές περιφέρε ιες Εταίροι της Ανατ. Ευρώπης Χώρες του Κόλπου Ινδία Μαλαισία Ταϊλάνδη Ιαπωνί α Βιετνάμ Άλλες χώρες ASEAN Ειρηνικός Διαπραγματεύσεις σε εξέλιξη Διαπραγματεύσεις υπό εξέταση

18 3. Επιδόσεις της ΕΕ στις εμπορικές συναλλαγές και τις ΑΞΕ Η ΕΕ διατηρεί πολύ σημαντικό μερίδιο στις παγκόσμιες εξαγωγές και κατέχει καλή θέση σε σχέση με άλλες βιομηχανικές οικονομίες 20% Αγαθά 30% Υπηρεσίες 25% 15% 20% 10% 15% 5% 10% 5% 0% 0% ΕΕ Κίνα ΗΠΑ Ιαπωνία Πηγή: ΠΟΕ (δισ. ) Αυξανόμενο πλεόνασμα στη μεταποιητική βιομηχανία και τις υπηρεσίες Υπηρεσίες Μεταποίηση Καύσιμα και ορυκτά Γεωργία Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

19 Εξαγωγές και εισαγωγές της ΕΕ σε αγαθά και εμπορικές υπηρεσίες με τους κυριότερους εταίρους της (2011) Ρωσία 132,8 δισ. 207,3 δισ. Ηνωμένες Πολιτείες 413,8 δισ. 327,4 δισ. Βραζιλία 47,5 δισ. 43,4 δισ. Ινδία 52,4 δισ. 49,4 δισ. Ιαπωνία 71,3 δισ. 84,1 δισ. Κίνα (+ Χονγκ - Κονγκ) 204,3 δισ. 324,3 δισ. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Συνολικές εισροές και εκροές επενδύσεων μεταξύ της ΕΕ και των κυριοτέρων εταίρων της (2011) Ηνωμένες Πολιτείες 1421,0 δισ. 1344,2 δισ. Ινδία 46,4 δισ. 10,1 δισ. Ρωσία 166,8 δισ. 53,1 δισ. Ιαπωνία 85,8 δισ. 144,2 δισ. Κίνα (+ Χονγκ-Κονγκ) 225,5 δισ. 78,9 δισ. Βραζιλία 238,9 δισ. 77,8 δισ. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

20 Διαφορετικές τάσεις σε τομεακό επίπεδο (ισοζύγιο συναλλαγών σε δισ. σε επιλεγμένους τομείς) Γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα Προϊόντα εξορυκτικής βιομηχανίας Χάλυβας και σίδηρος Χημικά προϊόντα Εξοπλισμός γραφείου και τηλεπικοινωνιών Αυτοκίνητα Σιδηρόδρομοι, αεροσκάφη Εξοπλισμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας Μη ηλεκτρικά μηχανήματα Ηλεκτρικά μηχανήματα Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα Είδη ένδυσης Επιστημονικά όργανα Προσωπικά είδη και είδη οικιακού εξοπλισμού 150 δισ. ευρώ Μη ηλεκτρικά μηχανήματα 100 Χημικά προϊόντα Αυτοκίνητα 50 Σιδηρόδρομοι, αεροσκάφη 0-50 Προϊόντα εξορυκτικήςβιομηχανίας Είδη ένδυσης Εξοπλισμός γραφείου και τηλεπικοινωνίες Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Συνολικές επενδύσεις ΑΞΕ: κλειδί για την οικονομική μεγέθυνση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό (σε δισ. ) δισ. ευρώ Συνολικές επενδύσεις προς τρίτες χώρες Εκροές από την ΕΕ προς τρίτες χώρες Συνολικές επενδύσεις από τρίτες χώρες Εισροές από τρίτες χώρες στην ΕΕ Ροές Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

21 Εξαγωγικές επιδόσεις των κρατών της ΕΕ κατά την περίοδο Μεταβολές στο μερίδιο στην παγκόσμια αγορά εξαγωγών (σε %, ) Μεταβολές στο μερίδιο των συνολικών εξαγωγών των χωρών της ΕΕ (σε %, ) % DE FR UK ES NL IT BE SE AT DK IE EL FI PT PL CZ RO HU SK LU BG SI LT LV EE EU inward and outward investment stocks by main partner (2011) CY MT EU US JP Κίνα Κέρδη Ζημίες Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Διόρθωση των ανισορροπιών (επιλεγμένα κράτη μέλη της ΕΕ) Μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ( ) Μεταβολές στη σύνθεση της προσαρμογής των τρεχουσών συναλλαγών % του ΑΕΠ ΜΑΔ του ΑΕΠ IE EL ES IT PT -10 IE EL ES IT PT IE EL ES IT PT IE EL ES IT PT Εξαγωγές Εισαγωγές Εισόδημα και μεταβιβάσεις Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπής

22 4. Η σημασία του εμπορίου για την ΕΕ Συμβολή στην αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ (%): 90% της αύξησης σε παγκόσμια κλίμακα προέρχεται από το εξωτερικό της ΕΕ Υπόλοιπος κόσμος Κίνα Ιαπωνία Ηνωμένες Πολιτείες Ευρωπαϊκή Ένωση Πηγή: ΔΝΤ, World Economic Outlook Θέσεις απασχόλησης που συνδέονται με τις εξαγωγές επί του συνόλου των θέσεων απασχόλησης: περίπου 30 εκατομμύρια θέσεις απασχόλησης εξαρτώνται από το εμπόριο εκτός ΕΕ (σε %, πλέον πρόσφατα διαθέσιμα αριθμητικά στοιχεία) Άνω του 10% 8% - 10% 6% - 8% 4% - 6% Έως 4% Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή