Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά

Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Χωροταξικός Σχεδιασμός (7 ο εξάμηνο) Ακαδ. Έτος 2009-2010 Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά Περιοχή μελέτης: Ολυμπιακή Εγκατάσταση Σχινιά -Κωπηλατοδρόμιο Θέμα: Κωπηλατοδρόμιο μιας χρήσεως; Ομάδα Σπουδαστών: ΦΟΥΤΡΗ ΝΑΤΑΛΙΑ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΦΑΤΣΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΩΠΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ ΚΑΙ Η ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ 1.1 Εισαγωγή 1.2 Υπόθεση Εργασίας 1.3 Αναλυτική χαρτογράφηση/ Μεθοδολογία 1.4 Σκελετός εργασίας

1.1 Εισαγωγή Ο Δήμος Μαραθώνα βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Νομού Αττικής και σε απόσταση 42 χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας. Καταλαμβάνει συνολική έκταση 97Κm², ενώ ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 8.882 κατοίκους παρουσιάζοντας συνεχόμενη αύξηση. Συνορεύει με τις Κοινότητες Καπανδριτίου, Βαρνάβα, Γραμματικού, Σταμάτας και με τον Δήμο της Νέας Μάκρης. Ενώνεται με την Αθήνα μέσω της Λεωφόρου Μαραθώνος που είναι προέκταση της Λεωφόρου Μεσογείων. Με την κατασκευή της Αττικής Οδού και την ένωσή της με τη Λεωφόρο Μαραθώνος η μετακίνηση των οχημάτων διευκολύνθηκε συντομεύοντας την διαδρομή από και προς την πρωτεύουσα καθιστώντας την περιοχή ως ένα ακόμη πιο κοντινό προάστιο απ ότι ήταν στο παρελθόν. Ο Μαραθώνας έγινε γνωστός το 490π.Χ. από τη μάχη των Ελλήνων με τους Πέρσες. Την ονομασία του την κληρονόμησε από τον τοπικό ήρωα Μάραθο. Σήμερα, ο Δήμος Μαραθώνα περιλαμβάνει την κωμόπολη του Μαραθώνα, την παραλιακή κωμόπολη του Αγίου Παντελεήμονα (Τύμβος-Παραλία Μαραθώνα), τα χωριά Άνω και Κάτω Σούλι, Βρανά και τους οικισμούς Καλέτζι, Παντείου Πολιτεία, Άνω Αύρας, Αύρας, Αγίου Γεωργίου, Συνεταιρισμό Δικαστών και Υπαλλήλων, Σχινιά και Συνεταιρισμό Δικαστών και Εισαγγελέων. Εκτός από το πλούσιο ιστορικό της υπόβαθρο η ευρύτερη περιοχή καλύπτεται από εκτάσεις με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος όπως η λίμνη του Μαραθώνα που αξιοποιείται από την ΕΥΔΑΠ, το Εθνικό Πάρκο Σχινιά που μας προσφέρει την πολύτιμη φυσική κληρονομιά μας, τη Μακαρία πηγή, το παράλιο πευκοδάσος, βιότοποι, υγρότοποι και δασικές εκτάσεις. Δυστυχώς όμως η ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα στο πέρασμα του χρόνου έχει υποστεί διάφορες καταστροφές, όπως πλημμύρες από ακραία καιρικά φαινόμενα, και πυρκαγιές πιθανότατα από εμπρηστικές πράξεις, καταστρέφοντας τον φυσικό πλούτο, εκτάσεις καλλιέργειας καθώς επίσης και κατοικίες. 1 Σημαντικές αλλαγές στο τοπίο έφερε η έντονη αυθαίρετη δόμηση που από την δεκαετία του 50 μέχρι σήμερα συνεχίζεται αδιάκοπα. Παρόλ αυτά η ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα εξακολουθεί να αντιστέκεται στις φυσικές και ανθρώπινες καταστροφές. 1 http://el.wikipedia.org

1.2 Υπόθεση Εργασίας Η περιοχή μελέτης της εργασίας τοποθετείται στην Ολυμπιακή εγκατάσταση του κωπηλατοδρομίου στο Σχινιά και την ευρύτερη περιοχή του. Η επιλογή της περιοχής έγινε με βάση τα παρακάτω ερωτήματα που προβλημάτισαν την ομάδα εργασίας: Μιας χρήσεως κωπηλατοδρόμιο; Που πήγε λάθος η ιδέα του κωπηλατοδρομίου στην περιοχή; Λάθος πρόβλεψη χρήσης εγκατάστασης μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της δημιουργίας ενός τεχνικού έργου σε ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα; Πώς μπορεί να αποτελέσει παράγοντα ανάπτυξης για την περιοχή; Μπορεί στο μέλλον να ωφελήσει τους κατοίκους; 1.3 Αναλυτική χαρτογράφηση/ Μεθοδολογία 1. Εντυπώσεις από επίσκεψη (Περιοχή, δομή, μορφολογία, οδικό δίκτυο, κτίρια τριγύρω και μέσα στις εγκαταστάσεις) 2. Χρήσεις γης πριν χτιστεί το κωπηλατοδρόμιο (τι υπήρχε στην περιοχή και στο οικόπεδο και γιατί αποφασίστηκε να φύγει) 3. Χρήσεις γης αφού χτίστηκε το κωπηλατοδρόμιο (ποια ήταν η στιγμιαία ανάπτυξη της περιοχής κατά τη διάρκεια των ολυμπιακών αγώνων, πώς αναβαθμίστηκε η περιοχή, ποιοι οι στόχοι για το κωπηλατοδρόμιο μετά τους ολυμπιακούς αγώνες) 4. Αναγνώριση και εκτίμηση κατάστασης περιοχής (φυσικό ανάγλυφο, οικισμοί, βιότοπος ) 5. Σχέση κωπηλατοδρομίου με τον αστικό ιστό της Αθήνας 6. Κατάσταση περιοχής/ κωπηλατοδρομίου αυτή τη χρονική περίοδο ( αν χρησιμοποιείται, πότε και πώς, μήπως η κωπηλασία δε βολεύει τους κατοίκους) 7. Αν υπάρχει πρόβλεψη μετατροπής και σε τι κατευθύνσεις θα μπορούσε να ακολουθήσει για την αναβάθμιση της περιοχής. 8. Αναζήτηση για την εκτίμηση και κατανόηση κατάστασης περιοχής, από φωτογραφίες περιοχής, σημειώσεις από την επίσκεψη, από το διαδίκτυο. 9. Φ.Ε.Κ., πολεοδομία, κέντρο ολυμπιακών εγκαταστάσεων για να κατανοηθεί η χωροταξική οργάνωση. 10. Ανάλυση και υποκειμενική έρευνα για τις χρήσεις γης, για την καλύτερη κατανόηση της εγκατάλειψης του κωπηλατοδρομίου και την κατάσταση περιοχής (εδώ ίσως θα πρέπει να βρεθεί κάποιο τοπογραφικό πριν και μετά την τοποθέτηση των εγκαταστάσεων για να κατανοηθεί ακόμα καλύτερα η τυχόν έλλειψη υποδομών, η δόμηση και το φυσικό ανάγλυφο, οι χρήσεις γης), από χάρτες που παραδόθηκαν από τους καθηγητές. 11. Για την καλύτερη κατανόηση γιατί δε χρησιμοποιείται «τόσο» συχνά το κωπηλατοδρόμιο από τους κατοίκους να δημιουργηθεί ένα ερωτηματολόγιο. 12. Στο αν υπάρχει πρόβλεψη προς το παρόν τουλάχιστον θα πρέπει να συνεννοηθούμε με κάποιον από τη δημαρχία του Μαραθώνα

13. Στο τέλος μετά την αξιολόγηση και κατανόηση όλων των παραπάνω ίσως ειπωθούν κάποιες δυνατότητες για την αναβάθμιση της περιοχής και κυρίως του κωπηλατοδρομίου. 1.4 Σκελετός εργασίας Η κατασκευή της εργασίας θα είναι ως έχει: 1. Το πρώτο κεφάλαιο είναι η εισαγωγή της εργασίας όπως προαναφέρεται παραπάνω συμπεριλαμβάνοντας το πρόβλημα της ευρύτερης περιοχής, την αναλυτική χαρτογράφηση με τη μεθοδολογία και το σκελετό της εργασίας. 2. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στις χρήσεις γης και την κατάσταση της ευρύτερης περιοχής πριν το κωπηλατοδρόμιο. Από φωτογραφικό υλικό και μια ανάλυση της περιοχής με χάρτες, γίνεται σιγά σιγά πιο κατανοητή η περιοχή και ίσως εμφανίζονται και τα προβλήματά της. 3. Στο τρίτο κεφάλαιο η κατάσταση γίνεται πιο ξεκάθαρη και περιγράφονται οι αντιδράσεις διαφόρων ομάδων όσον αφορά το περιβάλλον, την ιστορία και την αρχαιολογία της περιοχής και φυσικά τους κατοίκους. 4. Το τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται στις χρήσεις που έχει τώρα το κωπηλατοδρόμιο κι αν η μελέτη του έγινε όπως είχε προγραμματιστεί. 5. Το πέμπτο κεφάλαιο είναι ο επίλογος της εργασίας και αναφέρεται περισσότερο σε κάποιες μελλοντικές τροποποιήσεις για το χώρο του κωπηλατοδρομίου και τυχόν κατευθύνσεις που μπορούν να ακολουθήσουν για να γίνει χρησιμότερο προς τους κατοίκους και τους επισκέπτες, καθώς επίσης και σε συμπεράσματα από τα παραπάνω.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΩΠΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ ΣΧΙΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ (ΠΡΟ 2004) 2.1 Εισαγωγή 2.2 Κατάσταση και Χρήσεις γης πριν το κωπηλατοδρόμιο.

2.1 Εισαγωγή Από τη δεκαετία του 50 παρατηρήθηκε σημαντική συσσώρευση πληθυσμού στην περιφέρεια της Αθήνας. Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας είχαν κι εξακολουθούν να έχουν την ανάγκη να ξεφύγουν από την καθημερινότητα δημιουργώντας περιοχές Β κατοικίας (που αργότερα μπορούν να τις μετατρέψουν και σε Α κατοικία) που να μην απέχουν πολύ μακριά από το κέντρο της Αθήνας. Με την βελτίωση της συγκοινωνίας η μετακίνηση αυτή έγινε ακόμη πιο έντονη. Έτσι η πληθυσμιακή αύξηση στα προάστια της Αθήνας γίνεται ολοένα και πιο αισθητή. Η περιοχή του Μαραθώνα δεν αποτέλεσε εξαίρεση καθώς εκτός από την κοντινή του απόσταση με την πρωτεύουσα αποτελεί όπως τονίστηκε παραπάνω, ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. 2 Εκτός από τις κατοικίες (παραθεριστικές ή μόνιμες) ο Μαραθώνας έχει παρουσιάσει επίσης και ανάπτυξη στον τουριστικό τομέα κυρίως στις παράκτιες περιοχές. Ο Σχινιάς είναι μια περιοχή με αυτά τα χαρακτηριστικά που έχει υψηλή επισκεψιμότητα από τους κατοίκους της πρωτεύουσας αλλά και τον διεθνή χώρο. Αποτελεί δηλαδή ένα σημείο που μπορεί να δημιουργήσει έναν πόλο ανάπτυξης ο οποίος θα έχει την δυνατότητα να διευρυνθεί και στην ευρύτερη περιοχή. Ο Σχινιάς αποτελεί την κατάληξη της πεδιάδας του Μαραθώνα στα ανατολικά. Θεωρείται μία από τις ελάχιστες περιοχές της Ελλάδας που έχει επίπεδους, ανοιχτούς και μη δομημένους χώρους. Εμφανίζει ένα πλούσιο συνδυασμό ενδιαιτημάτων, που παρά τις πολλές και καταστροφικές επεμβάσεις του ανθρώπου και των καιρικών φαινομένων, έχουν επιβιώσει σε μεγάλο βαθμό. 3 Η ίδρυση του Εθνικού Πάρκου στην περιοχή του Σχινιά και η Ολυμπιακή εγκατάσταση του κωπηλατοδρομίου έγιναν με σκοπό την προστασία των οικοσυστημάτων που αναπτύσσονται εκεί και την αναβάθμιση της ευρύτερης περιφέρειας. Παρά τις αρχικές προθέσεις, υπήρξαν και συνεχίζουν να υπάρχουν αντιδράσεις από διάφορες ομάδες για το αν το κωπηλατοδρόμιο προσφέρει ή ζημιώνει την περιοχή καθώς είναι ένα κτήριο που έχει χαμηλή επισκεψιμότητα και υπολειτουργεί αντί να αναβαθμίζει την υπόλοιπη περιοχή. Στο κεφάλαιο αυτό θα περιγραφεί η κατάσταση στην οποία βρισκόταν η περιοχή του Σχινιά πριν την εγκατάσταση του κωπηλατοδρομίου και τα προβλήματα που ο Δήμος ευελπιστούσε πως ένα τέτοιο έργο θα επιλύσει. 2 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ Κεφ. 5.5 Σελ. 41 3 και Σελ. 42 4 3 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ Κεφ. 5.5 Σελ. 41 3 και Σελ. 42 4

2.2 Κατάσταση ευρύτερης περιοχής πριν το κωπηλατοδρόμιο. Η έκταση του χερσαίου μέρους του Σχινιά καλύπτει 9 Κm² κι αποτελείται από τον υγρότοπο, τη Μακαρία πηγή, θαμνώνες, μια βραχώδη χερσόνησο κι αμμοθίνες, ενώ το θαλάσσιο μέρος (οικοσύστημα ποσειδωνίας) καταλαμβάνει 4 Κm². Οι φυσικοί πόροι της περιοχής την καθιστούν ως ένα τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και οικολογικής αξίας, ιδανικό για αναψυχή και εκπαίδευση. Η ιδιαιτερότητα της περιοχής τονίζεται από την ευαίσθητη και διαταραγμένη ισορροπία μεταξύ γλυκού επιφανειακού, θαλάσσιου και υπόγειου νερού. 4 Ο Σχινιάς αποτελεί ενδιάμεσο κρίκο και σταθμό της μεταναστατευτικής οδού πτηνών στη χώρα μας φιλοξενώντας 176 είδη πτηνών, καθώς και σπάνια ή κινδυνεύοντα σε σχέση με τη κατάσταση διατήρησης τους στην Ελλάδα αμφιβίων και ερπετών. Λόγω των υγροβιότοπων και των ελών η περιοχή είναι πλούσια σε έντομα (υπολογίζονται γύρω στις 4000 είδη). Εδώ ευδοκιμεί κι ένα σπάνιο είδος ψαριού (baskia) που δεν έχει καταγραφεί πουθενά αλλού στον κόσμο όπως κι άλλα απειλούμενα είδη ψαριού. 5 Στο φυσικό του περιβάλλον αναπτύσσονται 320 είδη χλωρίδας. Παρά τον φυσικό πλούτο και τις δυνατότητες για ανάπτυξη που μπορεί να προσφέρει ένας τόπος με αυτά τα χαρακτηριστικά, τα προβλήματα στην περιοχή που χρειάζονταν άμεσα λύση ήταν πολλά. Το πλούσιο φυσικό περιβάλλον επιβαρύνθηκε από τις ανθρώπινες κατασκευές που άναρχα και χωρίς καμία πρόβλεψη τοποθετήθηκαν στο χώρο, αλλά κι από καθημερινές συνήθειες που σταδιακά έφθειραν το τοπίο. 4 ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος, 5 Εργασία Η παρουσία ενός σύγχρονου Ολυμπιακού έργου μέσα σε ένα ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον Η περίπτωση του Σχινιά Γκαβριλίου Μιχαέλα, Μπόνιος Απόστολος, Τσιτούρας Βασίλης

Στο σημείο που χωροθετήθηκε το κωπηλατοδρόμιο, λειτουργούσε από το 1953 αμερικανική βάση με αεροδρόμιο που πραγματοποιούσε 10,000 πτήσεις ετησίως (δεύτερο μετά το αεροδρόμιο Ελληνικού) (εικόνα 1). Αφού έφυγε η αμερικανική βάση, το αεροδρόμιο παρέμεινε και χρησιμοποιούνταν από αερολέσχες και ομίλους. Σε μικρή ακτίνα δεν υπήρχαν κτήρια, ήταν κυρίως καλλιέργειες, έλη και καλαμιές. Στην ευρύτερη όμως περιοχή, μέσα στο δάσος και στις παράκτιες περιοχές κτίστηκαν αυθαίρετα χωρίς ευαισθησία στο φυσικό ανάγλυφο και την φυσική μας κληρονομιά. Εικόνα 1 6 Όπως προαναφέρθηκε, η αλλοίωση του τοπίου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ήταν εμφανής. Εκτός από την αυθαίρετη δόμηση, σημαντική ήταν η ρύπανση από μπάζα και γενικότερα η τοξική ρύπανση καθώς κι η έντονη ηχορύπανση λόγω του αεροδρομίου. Καθημερινές συνήθειες όπως η κυκλοφορία και στάθμευση των Ι.Χ.,το κυνήγι, το ψάρεμα κι η βοσκή, η κατασκήνωση, το μοτοκρός, η ρίψη μπάζων και σκουπιδιών, η υπεράντληση νερών κι η ρύπανση από αγροχημικά αναστάτωναν την ισορροπία των οικοσυσυστημάτων της περιοχής. Επιπλέον, το υδρολογικό οικοσύστημα διαταράχτηκε καθώς παρουσιάστηκε μερική αποστράγγιση υγρότοπου από το 1923 (1/10 εισροών). Παρουσιάστηκε μείωση του επιφανειακού νερού και υφαλμύρωση του υπόγειου νερού, ενώ εμφανίστηκε μείωση των πτηνών που κατοικούν μόνιμα, φωλιάζουν και ξεχειμωνιάζουν στην περιοχή. 7 Όλα αυτά τα ζητήματα απασχόλησαν τους επί τω έργω υπεύθυνους που κλήθηκαν να τα αντιμετωπίσουν αλλά και να καθορίσουν τη σχέση που θα αποκτούσε το κωπηλατοδρόμιο με τον υπόλοιπο φυσικό πλούτο και τον άνθρωπο. Ο χάρτης 1 παρακάτω διευκρινίζει τις χρήσεις γης της ευρύτερης περιοχής πριν την κατασκευή του κωπηλατοδρομίου 6 Εργασία Η παρουσία ενός σύγχρονου Ολυμπιακού έργου μέσα σε ένα ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον Η περίπτωση του Σχινιά Γκαβριλίου Μιχαέλα, Μπόνιος Απόστολος, Τσιτούρας Βασίλης 7 ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος

Χάρτης 1 8 Πρέπει να επισημανθεί ότι οι δασικές εκτάσεις, οι υγρότοποι, τμήμα του Ευβοικού κόλπου, η παραλία του Σχινιά, και το τμήμα που χαρακτηρίζεται ως ανθρωπογενές περιβάλλον όπως φάινεται στο χάρτη 1 αν και είναι προστατευόμενες περιοχες, έχουν καταπατηθεί από αυθαίρετα και από άλλες χρήσεις. 8 Χάρτης ευρύτερης περιοχής Μαραθώνα, χωρίς την εγκατάσταση του κωπηλατοδρομίου, εκτός κλίμακας, δανεισμένος από το πολυτεχνείο και επεξεργασμένος από τους σπουδαστές αυτής της εργασίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΩΠΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ ΣΧΙΝΙΑ Vs ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ 3.1 Εισαγωγή 3.2 Αντιδράσεις 3.3 Λάθη

3.1 Εισαγωγή Όταν αποφασίστηκε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα πραγματοποιηθούν στην Αθήνα δημιουργήθηκε ένα πρόγραμμα κατασκευής εγκαταστάσεων που θα φιλοξενούσαν αθλητές και φιλάθλους σε διάφορες περιοχές της πρωτεύουσας και των προαστίων της. Η εγκατάσταση του κωπηλατοδρομίου στο Σχινιά προκάλεσε πληθώρα αντιδράσεων τόσο σε περιβαλλοντολογικό επίπεδο όσο και σε αρχαιολογικό. Η χωροθέτηση του κωπηλατοδρομίου ήταν ένα θέμα που συζητήθηκε πολύ κι όταν δόθηκε η τελική έγκριση τότε τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο έντονα. Όταν αναλήφθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες επικράτησε πανικός για τη χωροθέτηση των μελλοντικών αθλητικών εγκαταστάσεων. Το κωπηλατοδρόμιο χρειαζόταν αρκετή έκταση και απαιτούνταν να κατασκευαστεί κοντά σε κάποια «πηγή» νερού. Η περιοχή του Σχινιά φάνταζε βολική. Η έκταση υπήρχε, και μάλιστα σε κοντινή απόσταση από την Αθήνα. Παρά τις διεθνείς αντιδράσεις και διαφωνίες (στις οποίες θα αναφερθούμε εκτενέστερα αργότερα) από τον περιβαλλοντικό και αρχαιολογικό χώρο για την τοποθέτηση του κωπηλατοδρομίου η επιλογή της περιοχής του Σχινιά επικράτησε. Οι βασικοί περιβαλλοντικοί στόχοι της παρέμβασης ήταν αφενός η άρση της αποστράγγισης του έλους κι αφετέρου η οργάνωση της προστατευόμενης περιοχής. Αναλυτικότερα: -Αποκατάσταση της φυσικής ροής του νερού -Η δημιουργία μιας νέας, σχεδόν φυσικής λίμνης -Απομάκρυνση του αεροδρομίου από την περιοχή -Απομάκρυνση των εγκαταστάσεων της αμερικάνικης βάσης και απορρύπανση του εδάφους που κατελάμβαναν -Το κωπηλατοδρόμιο θα λειτουργούσε και σαν αποθήκη νερού για το αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης που θα εγκαθίστατο στο δάσος -Ίδρυση του Εθνικού Πάρκου για την προστασία και οργάνωση του χώρου 9 (χάρτης 2) 9 ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος

10 Οργανισμός Αθήνας, ρυθμιστικό σχέδιο και προστασίας περιβάλλοντος, Εθνικό Πάρκο Χερσαίας και θαλάσσιας περιοχής Σχινιά Μαραθώνα Χάρτης 2 10

Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) Σύμφωνα με τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), το έργο θα στόχευε στην δημιουργία ενός υπερτοπικού χώρου άθλησης, αναψυχής και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Ακόμη θα μπορούσε να απορροφήσει τους επισκέπτες της περιοχής, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Στόχευε δηλαδή στην αναβάθμιση της περιοχής κι επομένως στην ποιότητας ζωής των κατοίκων της. Η μελέτη αποσκοπούσε στην εκτίμηση των πολύπλευρων επιπτώσεων των έργων στο φυσικό περιβάλλον και την κοινωνία προτείνοντας λύσεις για την βελτίωσή του με την ελάχιστη δυνατή αλλοίωσή του. Ο κύριος προβληματισμός για τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα ήταν η αύξηση του πληθυσμού των κουνουπιών. Σύμφωνα με τη ΜΠΕ εκτός από τα κουνούπια, θα υπήρχε αύξηση και των ειδών που καταναλώνουν προνύμφες, επομένως τα οικοσυστήματα θα βρίσκονταν σε ισορροπία. Όσον αφορά τις κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις θα αυξανόταν η απασχόληση για τη συντήρηση του πάρκου, θα δημιουργούνταν δηλαδή νέες θέσεις εργασίας. Επίσης μέσω ενός τέτοιου εγχειρήματος, θα υπήρχε εμφανής ανάπτυξη του τουριστικού τομέα, δηλαδή των κλάδων του εμπορίου, διατροφής κι εστίασης της τοπικής κοινωνίας που θα οδηγούσε σε αναθέρμανση της τοπικής οικονομίας. 11 Η κατασκευή του κωπηλατοδρομίου είχε ως στόχο την περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής. Ο σχεδιασμός του έργου θα ήταν φιλοπεριβαλλοντικός με κύριο γνώμονα την διατήρηση της ηρεμίας στην περιοχή. Ο ήπιος χαρακτήρας των αθλημάτων δε θα επηρέαζε την ηρεμία στην περιοχή. Υπήρξαν 5 εναλλακτικές προτάσεις προκειμένου ν αποφασιστεί η κατάλληλη χωροθέτηση κι ένα οργανωμένο πρόγραμμα διαχείρισης και προστασίας των οικοσυστημάτων και του τοπίου. Με την κατασκευή δηλαδή ενός τεχνικού έργου θα γινόταν καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση στην υποβαθμισμένη περιοχή. Το έργο αποτελείται από 2 ημιφυσικές λίμνες που είναι συνδεδεμένες οι οποίες καταλαμβάνουν 2222τμ. μέγιστο μήκος και συνολική επιφάνεια 75000τμ. Τα κτήρια καλύπτουν 75000τμ. 11 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ Κεφ 5.9 σελ. 113 114

Τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη της επιθυμητής προστασίας του περιβάλλοντος είναι τα εξής: -Οι στίβοι τοποθετήθηκαν στο χώρο που καταλάμβανε το αεροδρόμιο. Αφαιρέθηκε μια έντονα οχλούσα χρήση από τον υγρότοπο, ενώ με την αποπεράτωση του έργου θα υπήρχε έλεγχος των διαφόρων οχλήσεων -Το έργο περιορίστηκε στο να καταλαμβάνει 450 στρέμματα περίπου -Χαρακτηριστικά σχεδιασμού: χωμάτινα κανάλια χωρίς επένδυση τσιμέντου, ήπια πρανή, χωρικά όρια ανθρώπινης παρουσίας -Η πλήρωση και ανανέωση του νερού των στίβων θα γινόταν από την Μακαρία πηγή μέσω του υπάρχοντος καναλιού. Με την κατασκευή υπερχειλιστών θ αυξανόταν η ποσότητα νερού μικρότερης αλατότητας και στον υγρότοπο που θα ωφελούσε τα οικοσυστήματα, ιδιαίτερα το τμήμα των κουκουναριών αλλά και το πευκοδάσος. Επίσης η διακύμανση των ποσοτήτων νερού προς τον υγρότοπο θα διατηρούσε την εποχικότητα -2 μικρές λίμνες που θα λειτουργούσαν ως καταφύγια για την ορνιθοπαγίδα όταν υπάρχει δραστηριότητα στους στίβους Τα ζητούμενα από την δημιουργία του Εθνικού Πάρκου ήταν ο αποκλεισμός των Ι.Χ. από το δάσος, την παραλία και τον υγρότοπο και η προώθηση της πεζοπορίας και γενικότερα η ανάπτυξη δυνατοτήτων επαφής με τη φύση και της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Με τέτοιου τύπου δραστηριότητες το Πάρκο θα μπορούσε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τους επισκέπτες οι οποίοι εκτιμάται ότι φτάνουν τους 1 εκατομμύριο/έτος περίπου. Στις σημαντικές δραστηριότητες εντός του Πάρκου που θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν την ποιότητα των κατοίκων του Μαραθώνα, συγκαταλλέγεται και η ανάπτυξη αθλημάτων όπως η κωπηλασία και το καγιάκ. 12 12 ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος

3.2 Αντιδράσεις Παρότι η κατασκευή του κωπηλατοδρομίου θ αποτελούσε ένα διάσημο Ολυμπιακό έργο, υπήρξαν διεθνείς αντιδράσεις από τον περιβαλλοντικό και τον αρχαιολογικό χώρο και δόθηκε μεγάλη δημοσιότητα στο θέμα. Τα βασικά ερωτήματα που έπρεπε ν απαντηθούν ήταν αν ένα τεχνικό έργο μπορεί να συνυπάρξει μ έναν βιότοπο κι αν ναι, τότε υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τη λειτουργία μιας περιβαλλοντικά προστατευόμενης περιοχής; Ο διχασμός της κοινής γνώμης για την κατασκευή του κωπηλατοδρομίου αλλά και οποιαδήποτε επέμβαση στο Εθνικό Πάρκο ήταν έντονος. Πορείες, δημοσιεύματα, δημόσιες συζητήσεις, συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, προβολή από τα ΜΜΕ εκδήλωσαν την ένταση της διαφωνίας. Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις τόσο για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις όσο και για τις επιπτώσεις στα ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία της περιοχής. Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως εκτός από ορισμένες ΜΚΟ (WWF Ελλάς, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς) και τους αρχαιολόγους, στην ανέγερση του έργου αντέδρασε κι ένα μέρος των κατοίκων της περιοχή. Επίσης, το γεγονός ότι ο Σχινιάς αποτελεί έναν τόπο έλξης για πολλούς επισκέπτες -λόγω της ιστορικότητάς του αλλά και της κοντινής απόστασης από την Αθήναπροσέλκυσε έντονο ενδιαφέρον κι από άλλα σημεία της Αττικής. Οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν κι αυτές έντονες καθώς το θέμα αφορούσε περιβαλλοντικά και πολιτιστικά στοιχεία που θεωρούνται παγκόσμια κληρονομιά. Οι διαμαρτυρόμενοι υποστήριζαν ότι η ιστορικότητα του χώρου έπρεπε να διατηρηθεί και ζητούσαν 15.000 στρέμματα να παραμείνουν ανέπαφα ως τόπος μνήμης της μάχης του Μαραθώνα. Εξέφρασαν την ανησυχία τους για άνοιγμα προς εμπορικέςτουριστικές καταχρήσεις εντός του πάρκου, αλλά και καταχρήσεις στον οικιστικό τομέα, καθώς το έργο θ αποτελούσε ένα καλό πρόσχημα για τέτοιου είδους ενέργειες. Αντιδράσεις υπήρξαν και από τους ιδιοκτήτες των αυθαίρετων ταβερνών που ένιωσαν ότι δε θα μπορούσαν να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους. Στον αντίποδα, οι υποστηρικτές του εγχειρήματος μιλούσαν για την προστασία του βιότοπου με μια ήπια ανάπτυξη. Επιπλέον υποσχέθηκαν ότι αν βρουν αρχαιολογικά ευρήματα θα σταματούσαν τα έργα. Και οι δύο πλευρές είχαν λογικά επιχειρήματα, αλλά και υπερβολές στις απόψεις τους προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους. 13 13 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ, Κεφ5.9 σελ. 95, 112 117

3.3 Λάθη Σημαντικό είναι όμως να καταλάβουμε το γιατί υπήρξαν τόσες αντιδράσεις για ένα έργο το οποίο θα αναβάθμιζε την ευρύτερη περιοχή και κυρίως την τοπική κοινωνία. -Οι αντιδράσεις των κατοίκων άρχισαν όταν ένιωσαν ότι δεν μετείχαν στη λήψη αποφάσεων και δεν υπήρχε αρκετή ενημέρωση για το έργο. Θεώρησαν ότι η συμβολή τους δεν ήταν αρκετή στην δημιουργία ενός έργου που τους αφορούσε άμεσα. -Σε μια περιοχή που πριν την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων δεν υπήρχε κανένα επίσημο ενδιαφέρον και ξαφνικά έγινε κεντρικό θέμα, δημιούργησε υποψίες στους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο. -Αυτό που δε συζητήθηκε ιδιαίτερα είναι ο ρόλος που θα είχε το κωπηλατοδρόμιο μετά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων και το πώς θα αποτελούσε μέρος του Εθνικού Πάρκου Σχινιά. 14 14 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ Κεφ5.9 σελ. 112 117

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΚΩΠΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ ΣΧΙΝΙΑ 2009 4.1 Εντυπώσεις από την επίσκεψη 4.2 Τωρινή κατάσταση κωπηλατοδρομίου

4.1 Εντυπώσεις από την επίσκεψη Με την επίσκεψή του στο κωπηλατοδρόμιο, κάποιος θα εντυπωσιαστεί από την καλή κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Το κτήριο μπορεί να υπολειτουργεί, όμως είναι περιποιημένο και καθαρό(εικόνα 2, 3). Από τα σίδερα της κατασκευής και από τα ξύλα που ντύνουν τα κτήρια φαίνεται πως είναι καλοδιατηρημένο. Άλλωστε θεωρείται το καλύτερο κωπηλατοδρόμιο στη Μεσόγειο και τρίτο πανευρωπαϊκά. Επισκεπτόμενη τον χώρο, η ομάδα συνέλεξε τις εξής πληροφορίες κι έκανε τις παρακάτω παρατηρήσεις: Εικόνα 2 15 -Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων οι στίβοι τροφοδοτούνταν προσωρινά από τη λίμνη του Μαραθώνα. Σήμερα, όπως είχε διατυπωθεί και στις αρχικές μελέτες, τροφοδοτούνται από τη Μακαρία πηγή. Ο αγωγός που συνδέει τις λίμνες με τη λίμνη του Μαραθώνα για να τροφοδοτεί με νερό το κωπηλατοδρόμιο παραμένει, ως εφεδρικός όμως του βασικού αγωγού (που συνδέεται με τη Μακαρία πηγή). Χρησιμοποιείται μόνο σε περίπτωση βλάβης του δεύτερου ή σε περίοδο ξηρασίας. Κατά την περίοδο βροχοπτώσεων, το νερό αντικαθίσταται κάθε επτά μέρες. -Υπάρχει μηχανισμός που αλλάζει το στίβο γιατί οι διαστάσεις καγιάκ και κωπηλασίας είναι διαφορετικές. Επιπροσθέτως υπάρχει μηχανισμός για τον καθαρισμό από φύκια και χόρτα. Εικόνα 3 16 -Κατά την διάρκεια των αγώνων είχε κερκίδες κι από τις δύο όχθες επιτρέποντας 4000 θεατές. Σήμερα ο αριθμός των θεατών περιορίζεται από τις μόνιμες κερκίδες που βρίσκονται ουσιαστικά σε νησί περιβαλλόμενες από το νερό του στίβου. 15 Προσωπική φωτογραφία 16 Προσωπική φωτογραφία

- Το σύστημα υπερχείλισης λειτουργεί κανονικά. - Όπως αναφέρεται στο δεύτερο κεφάλαιο στην περιοχή υπήρχε αεροδρόμιο (εικόνα 1) από το οποίο μόνο ένα μικρό μέρος έχει παραμείνει σήμερα. -Στην εγκατάσταση υπάρχουν τρεις υποσταθμοί αντλίας και σε περίπτωση πυρκαγιάς χρησιμοποιείται το νερό από τη λίμνη και το κωπηλατοδρόμιο που συνδέονται με το σύστημα πυρόσβεσης του δάσους Σχινιά. Εικόνα 4 Εικόνα 5 17 -Κάθε δύο χρόνια ο στίβος χρειάζεται τοπογραφική πιστοποίηση γιατί πρέπει να είναι κατάλληλος για αγώνες να είναι παράλληλος στα 150 μέτρα και 2χλμ μήκος. -Την ημέρα της πρώτης επίσκεψης στο κωπηλατοδρόμιο υπήρχαν μόνο 2 κωπηλάτες που προπονούνταν(εικόνα 4). Από έρευνα της περιοχής διαπιστώθηκε ότι τα σαββατοκύριακα γίνονται αγώνες κωπηλασίας από διάφορους ομίλους. Ο αριθμός των διαγωνιζόμενων κωπηλατών όμως είναι μικρός (10 κωπηλάτες περίπου) (εικόνα 5) και ο κόσμος που τους παρακολουθεί είναι ελάχιστος. Η κωπηλασία είναι ένα άθλημα που δεν έχει εξελιχθεί στη χώρα μας όσο στο εξωτερικό. Ο Διευθυντής Τεχνικής Υπηρεσίας Μαραθώνα ανέφερε, η κωπηλασία δεν είναι και σαν το ποδόσφαιρο. -Η πρόσβαση στο κωπηλατοδρόμιο είναι ένα θέμα δύσκολο. Πρέπει να πάρει άδεια κανείς από τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις, να επικοινωνήσει με τους φύλακες της εγκατάστασης. Οι κάτοικοι 17 Εικόνα 4 και 5= Προσωπική φωτογραφία

δεν έχουν πρόσβαση εντός του χώρου, ούτε για παρακολούθηση, ούτε για χρήση των εγκαταστάσεων. Αυτές χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την προπόνηση των αθλητών και για την τέλεση αγώνων. Συζητώντας με κάποιους κατοίκους του Μαραθώνα που τύγχανε να είναι και πρώην κωπηλάτες, διαπιστώσαμε πως θα ήθελαν να μπορούν να το χρησιμοποιούν η έστω να παρακολουθούν τους αγώνες. -Το κωπηλατοδρόμιο δεν έχει ενσωματωθεί με το περιβάλλον του και με τους κατοίκους όπως ήταν προγραμματισμένο να γίνει. Φάνηκε ότι η πρόβλεψη για την μελλοντική του χρήση ήταν ανεπαρκής μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες. -Όπως αναφέρεται παραπάνω, ένα τμήμα του κωπηλατοδρομίου ανήκει στο Εθνικό Πάρκο (χάρτης 3 και 4). Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχουν κάποιοι κανόνες συμπεριφοράς στην περιοχή αυτή του κωπηλατοδρομίου για να αποφευχθεί οποιαδήποτε όχληση προς το βιότοπο και το περιβάλλον, δηλαδή χρήσεις ποδηλάτων αντί μηχανοκίνητων οχημάτων, λάμπες χαμηλής κατανάλωσης, χαμηλός φωτισμός το βράδυ. Ακόμη, στο στίβο υπάρχουν 8 πλωτά, 6 καταμαράν, 2 zodiac με 20μ³μηχανή και όλες οι λάμπες και τα λάδια ανακυκλώνονται.

Χάρτης 3 18 18 Χάρτης ευρύτερης περιοχής Μαραθώνα, χωρίς την εγκατάσταση του κωπηλατοδρομίου, εκτός κλίμακας, δανεισμένος από το πολυτεχνείο και επεξεργασμένος από τους σπουδαστές αυτής της εργασίας.

Χάρτης 4 19 19 Εργασία Η παρουσία ενός σύγχρονου Ολυμπιακού έργου μέσα σε ένα ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον Η περίπτωση του Σχινιά Γκαβριλίου Μιχαέλα, Μπόνιος Απόστολος, Τσιτούρας Βασίλης

4.2 Τωρινή κατάσταση κωπηλατοδρομίου Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι ο σχεδιασμός υλοποιήθηκε όπως είχε προκύψει από τις περιβαλλοντικές μελέτες. Έμφαση θα δινόταν όμως και στη φάση κατασκευής. Επίσης θα υπήρχε έντονη περιβαλλοντική παρακολούθηση και μετά την αποπεράτωση του έργου που θα ισχυροποιούταν με την εφαρμογή 51 αυστηρών περιβαλλοντικών όρων. Το Πάρκο σήμερα είναι σε καλή κατάσταση από άποψη καθαριότητας. Το φυσικό και ανθρωπογενές στοιχείο διατηρούν την ισορροπία όπως είχε προγραμματιστεί, ενώ η χλωρίδα και η πανίδα διατηρούνται σε καλό επίπεδο. Παρόλ αυτά η κατάσταση του δάσους είναι τέτοια που το καθιστά επιρρεπές σε πυρκαγιές. Στα αρνητικά επίσης συγκαταλέγονται η κίνηση και στάθμευση των Ι.Χ., η διατήρηση των παράνομων δραστηριοτήτων εντός του πάρκου, οι δυσκολίες που δημιουργούν στους κατοίκους η αύξηση των κουνουπιών και οι πλημμύρες, και φυσικά η απραξία του κωπηλατοδρομίου. 20 20 ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΚΩΠΗΛΑΤΟΔΡΟΜΙΟ ΣΧΙΝΙΑ 2009 5.1 Παρακολούθηση εξέλιξης κωπηλατοδρομίου και ευρύτερης περιοχής 5.2 Μελλοντικές προβλέψεις και κατευθύνσεις 5.3 Συμπεράσματα

5.1 Παρακολούθηση εξέλιξης κωπηλατοδρομίου και ευρύτερης περιοχής Έξι χρόνια μετά τους αγώνες, το κωπηλατοδρόμιο δεν έχει ενσωματωθεί πλήρως στο περιβάλλον του. Για να αναπτυχθεί και να χρησιμοποιηθεί σωστά η περιοχή αυτή θα πρέπει να παρακολουθηθεί η εξέλιξη, η λειτουργία και τα χαρακτηριστικά του κωπηλατοδρομίου και τα συμπεράσματα να προκύψει η κατεύθυνση των μέτρων που παρθούν για οποιαδήποτε μορφής ανάπλασης. Οι νομικές δεσμεύσεις για το Πάρκο, καθώς και η ωρίμαση της ιδέας του Πάρκου στην τοπική κοινωνία υποχρέωσαν τη μη απαξίωση κι εγκατάλειψη των σημαντικών υποδομών όπως το κωπηλατοδρόμιο. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης: -Αύξηση της ποικιλότητας των πτηνών (36 νέα είδη) -Αύξηση του επιφανειακού νερού -Μείωση της ηχορρύπανσης -Μείωση παράνομων δραστηριοτήτων, όπως το κυνήγι, η βοσκή, μοτοκρός, κατασκήνωση Εκκρεμότητες Το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς μένουν ορισμένες εκκρεμότητες, όπως η βιολογική καταπολέμηση των κουνουπιών, η δημιουργία του βόρειου οδικού άξονα (ΥΠΕΧΩΔΕ), οι υδραυλικές παρεμβάσεις για τις κατοικίες και η ορνιθοπαγίδα (ΔΕΠΟΣ), και φυσικά το μέλλον του κωπηλατοδρομίου ως εγκατάσταση. Παρενέργειες Η κατασκευή του κωπηλατοδρομίου και η ίδρυση του Εθνικού Πάρκου είχαν και κάποιες παρενέργειες στην ευρύτερη περιοχή: -Αύξηση του πληθυσμού των κουνουπιών -Η στάθμη του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα παρουσίασε υπερβολική άνοδο

Η στάση της τοπικής κοινωνίας εμφανίζεται αμφίρροπη -Υπάρχει έντονη απογοήτευση για τις καθυστερήσεις προβλημάτων όπως η αύξηση των κουνουπιών και οι πλημμύρες. -Πολλοί κάτοικοι αιτούνται την άδεια οικοδόμησης σε γεωργική γη και γενικότερα επικρατεί μια λανθάνουσα υποστήριξη των αυθαιρεσιών -Αρνούνται τους περιορισμούς στα Ι.Χ. -Δεν υπάρχει αποφασιστική και δυναμική υποστήριξη στο Εθνικό Πάρκο από μέρους των κατοίκων. 21 5.2 Μελλοντικές προβλέψεις και κατευθύνσεις Ο Σχινιάς σύμφωνα με τα νέα δεδομένα θα μπορούσε να μετατραπεί σε έναν τόπο ιδιαίτερου φυσικού πλούτου και ομορφιάς, με υψηλό επίπεδο προστασίας τόσο του περιβάλλοντος, όσο και της πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικής αξίας. Έτσι θα αυξανόταν ο αριθμός των τουριστών που θέλουν να θαυμάσουν τα ιδιαίτερα αυτά στοιχεία της περιοχής. Οι κάτοικοι από τη μεριά τους θα μπορούσαν να αξιώσουν απαιτήσεις με τις νέες αυτές συνθήκες και να τις προσαρμόσουν στη ζωή τους. Νέες δραστηριότητες μπορούν να αναπτυχθούν επαγγελματικά αλλά και όσον αφορά την διασκέδαση, φιλικές προς το περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσε να ενσωματωθεί και το κωπηλατοδρόμιο αντί να λειτουργεί σαν μια εγκατάσταση που απλά τοποθετήθηκε εκεί. 22 21 ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος 22 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ Κεφ5.11 σελ. 161

5.3 Συμπεράσματα Τί μπορεί να γίνει Στο σημείο αυτό παραθέτουμε κάποιες προτάσεις που πιστεύουμε εμείς ότι θα ήταν εφικτές να πραγματοποιηθούν. Σε μια σύντομη έρευνα όπως αυτή μπορούν απλά να υπάρξουν σαν ιδέες οι οποίες όμως χρήζουν περισσότερης ανάλυσης. Κατά την άποψή μας όμως η έρευνα θα έπρεπε να τελειώνει με ερωτήματα κι όχι με προτάσεις. Εντούτοις οι προτάσεις αυτές μπορούν να ερμηνευτούν σαν απλές κατευθύνσεις: -Οι ανθρώπινες δραστηριότητες μπορούν να συνυπάρξουν με την προστασία του περιβάλλοντος αρκεί να είναι ήπιας μορφής. Ο επισκέπτης θα μπορούσε να απολαμβάνει τη φύση ενώ επιδίδεται σε διάφορες δραστηριότητες, κάποιες από τις οποίες ίσως να περιλαμβάνονται και στο κωπηλατοδρόμιο. Μια διπλή χρήση φαίνεται εφικτή για την αναζωογόνηση της εγκατάστασης. Ίσως κάποιες ώρες να χρησιμοποιείται από αθλητές για προπόνηση ή και αγώνες και κάποιες άλλες από το κοινό π.χ. μαθήματα κωπηλασίας, διοργάνωση αγώνων κωπηλασίας μεταξύ των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής, ακόμη και απλές βόλτες στους στίβους με μικρά σκάφη όχι μηχανοκίνητα). Έτσι το κωπηλατοδρόμιο θα μετατρεπόταν σε έναν πόλο έλξης αντί για ένα περιφραγμένο κτίσμα, και το πάρκο εκτός από αξιοθέατο, θα γινόταν μέρος της καθημερινότητάς των κατοίκων της περιοχής. Μία εγκατάσταση που χρησιμοποιείται από τον κόσμο μετατρέπεται σε κομμάτι του. -Πρόταση ενός άλλου πιο υγειούς τρόπου ζωής, με σεβασμό στο περιβάλλον και την ιστορικότητα, την προστασία της κληρονομιάς μας δηλαδή. Η προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να συμπεριλαμβάνει τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού, για να λειτουργεί θετικά και προς τις δύο κατευθύνσεις την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάγκη για ανάπτυξη. -Πώς γίνεται ένα έργο που στοχεύει στην αναβάθμιση μιας περιοχής να διχάσει, κατοίκους, οργανώσεις, αρχαιολόγους, επισκέπτες, ακόμη και τοπικούς παράγοντες, και να αναλωθεί σε μια διαμάχη; Μια τέτοια προσπάθεια χρειάζεται ανταλλαγή απόψεων, επιχειρημάτων για εναλλακτικούς τρόπους χρήσης του κωπηλατοδρομίου μεταξύ των κατοίκων αλλά και οποιουδήποτε ενδιαφερόμενου, που φυσικά προϋποθέτει αμοιβαίες ατομικές υποχωρήσεις προς όφελος του συνολικού καλού.

Όμως πριν τη λήψη οποιουδήποτε μέτρου έρχεται η έρευνα και η συλλογή δεδομένων. Από τη μελέτη τους θα προκύψουν προτάσεις, δυνατές να εφαρμοστούν στην πράξη ελαχιστοποιώντας την απόκλιση τους από την πραγματικότητα. Παρακάτω παρατίθενται κάποια ερωτήματα που θεωρούμε σημαντικά να απαντηθούν πριν τη λήψη οποιονδήποτε αποφάσεων: -Ποιοί μένουν στο Μαραθώνα και πώς περνούν το χρόνο τους; -Από πού έρχονται οι τουρίστες, γιατί επισκέπτονται το συγκεκριμένο τόπο και τι τους παρέχουν οι ντόπιο;. Είναι ικανοποιημένοι; Τί λείπει; -Τί ρόλο μπορεί να παίξει το κωπηλατοδρόμιο αλλά και το πάρκο στην περιοχή; -Ποιές είναι οι προσδοκίες των ντόπιων και πώς θα ήθελαν να χρησιμοποιούν το κωπηλατοδρόμιο; - Πώς μπορεί να αυξηθεί το εισόδημα της ευρύτερης περιοχής (αντίτιμο εισόδου, διαφήμιση, μαθήματα κωπηλασίας, κλπ), κι αν αυτά τα κέρδη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη φύλαξη, προστασία και γενικότερα τη διαχείριση του πάρκου (αύξηση του εργατικού δυναμικού); Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να επιτευχθεί η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη διαχείριση του πάρκου και του κωπηλατοδρομίου αλλά και να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας; 23 23 Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ.

Βιβλιογραφία Ιστοσελίδες: http://el.wikipedia.org, ο Μαραθώνας, Σχινιάς, κωπηλατοδρόμιο, Εθνικό Πάρκο Σημειώσεις, εργασίες: Υποστηρικτικό υλικό για την άσκηση του μαθήματος, Σημειώσεις από μπλε ντοσιέ, Κεφ. 5.5 Σελ. 41 3 και Σελ. 42 4, Κεφ5.9 σελ. 95, 112 117, Κεφ 5.9 σελ. 113 114, Κεφ5.11 σελ. 161 Εργασία Η παρουσία ενός σύγχρονου Ολυμπιακού έργου μέσα σε ένα ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον Η περίπτωση του Σχινιά Γκαβριλίου Μιχαέλα, Μπόνιος Απόστολος, Τσιτούρας Βασίλης ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΙΝΙΑ ΜΑΡΑΘΩΝΑ, Εργασία Κ. Χατζιμπήρος Βιβλία: Κ. Βαλεριάνου, Ε. Παναγιωτάτου, Παρατηρώντας τον Πειραιά, Αθήνα 2006 Μ. Αγγελίδης, Χωροταξικός Σχεδιασμός και βιώσιμη ανάπτυξη, Αθήνα 2000