ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ KAI ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ταχ. Δ/νση : Μπουμπουλίνας 20 Ταχ. Κώδικας : 106 82 Αθήνα Πληροφορίες : Ι. Χάσκαρης, Ι.Βίτσου, Γ. Σωτηροπούλου, Χ. Σπεράντζα, Δ. Κατσαρού- Μοσχονά Τηλέφωνο : 210 32 15 548 210 32 18 475 FAX : 210 33 10 342 e-mail: tsnm.dsa@culture.gr Αρ.Πρωτ ΑΔΑ: ΠΡΟΣ : ΚΟΙΝ.:1. 2. ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Αθήνα, 8 Ιουλίου 2011 ΥΠΠΟT/ΣΥΝΤ/Φ45/3002/67206 Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Αττικής Λυσίου & Κλεψύδρας 1 105 55 Αθήνα Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεωτέρων & Σύγχρονων Μνημείων ΘΕΜΑ: Μελέτη κατάστασης διατήρησης και προτάσεις συντήρησηςαποκατάστασης του διακόσμου της οικίας Τσίλλερ- Λοβέρδου, επί της οδού Μαυρομιχάλη 8 στην Αθήνα, Περιφέρειας Αττικής. ΑΠΟΦΑΣΗ Έχοντας υπόψη : 1. Το Π.Δ. 191/2003 «Περί Οργανισμού του ΥΠ.ΠΟ» (ΦΕΚ 146/Α/13-6-03) 2. Το Ν. 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» (ΦΕΚ 153/Α/28.6.02) 3. Τις διατάξεις του Π.Δ. 63/2005 (ΦΕΚ 98/Α/22-4-2005) «Κωδικοποίηση της νομοθεσίας για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα» 4. Το Π.Δ. 186/2009 «Συγχώνευση των Υπουργείων Πολιτισμού και Τουριστικής Ανάπτυξης». (ΦΕΚ 213/Α/7-10-2009) 5. To Π.Δ. 187/2009 «Διορισμός Υπουργών και Υφυπουργών» (ΦΕΚ 214/Α/7-10- 2009) 6. Την αριθ.υππο/δοεπυ/τοπυνσ/89348 υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 2032/Β/2-10-08) 7. Τη μελέτη «κατάστασης διατήρησης και προτάσεις συντήρησης- αποκατάστασης του διακόσμου της οικίας Τσίλλερ- Λοβέρδου, επί της οδού Μαυρομιχάλη 8», που εκπονήθηκε από την Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων & Νεωτέρων Μνημείων. 8. Την ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων όπως διατυπώθηκε στη με αριθμ. 15/26-5-2011 Πράξη του.
Αποφασίζουμε Εγκρίνουμε τη μελέτη που αφορά τη συντήρηση κατάσταση διατήρησης και προτάσεις συντήρησης και αποκατάστασης του διακόσμου της οικίας Τσίλλερ- Λοβέρδου, επί της οδού Μαυρομιχάλη 8, στην Αθήνα, ως εξής: Α1) Ζωγραφικός Διάκοσμος: Να πραγματοποιηθεί επιτόπου συντήρηση- αποκατάσταση του ζωγραφικού διακόσμου σε όλους τους χώρους της Οικίας Τσίλλερ, εκτός του βοηθητικού κλιμακοστασίου για το οποίο προτείνεται η απόσπαση τμημάτων («μαρτύρων») του ζωγραφικού διακόσμου και η αναπαραγωγή τους σε νέο υπόστρωμα. Ειδικότερα οι εργασίες αφορούν σε: 1. Αφαίρεση των νεότερων ψευδοροφών που καλύπτουν το ζωγραφικό διάκοσμο. 2. Πλήρη αποκάλυψη του ζωγραφικού διακόσμου σε οροφές και τοίχους 3. Αφαίρεση του νεότερου τοίχου ξυλόπηκτης κατασκευής που χωρίζει τους χώρους 2.7 και 2.8 του Β ορόφου καθώς και της νεότερης ξύλινης κλίμακας που βρίσκεται στον χώρο 2.7. Αποκάλυψη της νεότερης γραμμικής απεικόνισης αρχιτεκτονικών σκαριφημάτων από μολύβι. 4. Αφαίρεση των νεότερων ηλεκτρολογικών και λοιπών εγκαταστάσεων 5. Στερέωση της ζωγραφικής επιφάνειας και του υποστρώματος 6. Στερέωση και αντικατάσταση κατεστραμμένων τμημάτων του υποστηρίγματος 7. Αισθητική αποκατάσταση Α2) Γύψινος Διάκοσμος: 1. Στην Οικία Τσίλλερ να πραγματοποιηθούν αποσπάσεις τμημάτων αντιπροσωπευτικών μοτίβων του γύψινου διακόσμου, συντήρηση τους και μεταφορά τους σε νέο υπόστρωμα ώστε να χρησιμοποιηθούν ως ιστορικά στοιχεία για την μελλοντική μελέτη τους. 2. Στην Οικία Λοβέρδου στο χώρο 1.5 να πραγματοποιηθεί η επιτόπου συντήρηση του γύψινου διακόσμου, ενώ στον χώρο 1.6 να αποσπαστούν τα καλύτερα σωζόμενα τμήματα ως «μάρτυρες» και να γίνει αναπαραγωγή αυτών σε νέο υπόστρωμα. Β) Ψηφιδωτά, Δάπεδα, Ορθομαρμαρωσεις, Τζάκια, Κεραμικά & Εξωτερικές Γύψινες Διακοσμήσεις: Οι επεμβάσεις περιλαμβάνουν: 1. Σωστικές εργασίες σε όλους τους χώρους του κτιρίου (συγκρατήσεις και στερεώσεις, προστασία) και κατασκευές όπου κριθεί απαραίτητο στο ψηφιδωτό του τρούλου, στα δάπεδα, στο μαρμάρινο τζάκι, στις ορθομαρμαρώσεις στο τέμπλο και στον εξωτερικό διάκοσμο.
2. Συστηματικές εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης in situ: 1) ΨΗΦΙΔΩΤΑ (δάπεδα, τρούλος, κόγχη, ιερό) Αποκόλληση τμήματος ψηφιδωτού Χ15 που εμφανίζει έξαρση και επανατοποθέτηση του σε νέο υπόστρωμα. Συμπλήρωση των απωλειών με ψηφίδες. Καθαρισμός των επιφανειών από τις επικαθήσεις. 2) ΔΑΠΕΔΑ Τσιμεντόπλακες Καθαρισμός των επιφανειών από επικαθήσεις. Επανατοποθέτηση των αποκολλημένων πλακών. Συμπλήρωση απωλειών στις πλάκες. Συμπλήρωση των απωλειών των πλακών με νεότερες. Πλήρωση αρμών με κονίαμα. Μαρμάρινες πλάκες Καθαρισμός των επιφανειών. Αντικατάσταση πλακών που λείπουν ή είναι φθαρμένες με νεότερες. Απόσπαση πλακών που παρουσιάζουν αποκόλληση, έξαρση ή καθίζηση και επανατοποθετησή τους με κονίαμα. 3) ΟΡΘΟΜΑΡΜΑΡΩΣΕΙΣ Αποτοίχιση ετοιμόρροπων τμημάτων μαρμάρου Επανατοποθέτηση τους σε νέο υπόστρωμα. Πλήρωση κενών υποστρώματος με ένεμα. Πλήρωση ρωγμών και αρμών. Συμπλήρωση απωλειών με νέο μάρμαρο. Καθαρισμός επιφανειών. Στερέωση σαθρής επιφάνειας. 4) ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΠΛΑΚΙΔΙΑ Καθαρισμός των επιφανειών από επικαθήσεις. Αποκόλληση θραυσμένων κεραμικών, συγκόλληση και επανατοποθέτηση. Πλήρωση των απωλειών. 5) ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ ΤΖΑΚΙ Καθαρισμός της επιφανείας από επικαθήσεις. Στερέωση ασβεστοποιημένων περιοχών.
Συγκολλήσεις. Πλήρωση ρωγμών. 6) ΚΕΡΑΜΙΚΕΣ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ ΚΑΙ ΚΙΟΝΙΣΚΟΙ Αφαίρεση νεότερων επιχρισμάτων. Καθαρισμός επιφανειών από επικαθήσεις. Αφαίρεση αλάτων. Σφράγιση ρωγμών. Στερέωση των Καρυάτιδων στην τοιχοποιία. Παραγωγή αντιγράφου για αντικατάσταση της απολεσθείσας Καρυάτιδας. 7) ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΓΥΨΙΝΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ Καθαρισμός επιφανειών από επικαθήσεις. Αφαίρεση βιολογικών επικαθήσεων. Σφράγιση ρωγμών. Κάλυψη με επίχρισμα ασβέστη. 3. Εργασίες απόσπασης- επανατοποθέτησης δαπέδων, (ψηφιδωτά, τσιμεντόπλακες και μαρμάρινες πλάκες) όπως αναφέρεται στην πρόταση της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων για λόγους στατικούς και ενίσχυσης των θεμελίων του κτηρίου και περιγράφεται αναλυτικά στην υποβληθείσα μελέτη συντήρησης. Στην περίπτωση καθαίρεσης τμημάτων του κτιρίου, να προηγηθεί η απόσπαση των κεραμικών κοινίσκων και της εξωτερικής ανάγλυφης γύψινης διακοσμητικής ταινίας. Γ) Ξύλινα στοιχεία: Οι εργασίες συντήρησης των ξύλινων στοιχείων αφορούν σε: 1. Αποσυναρμολόγηση - απόσπαση σταθερών τμημάτων (επενδύσεις, δάπεδα, εσωτερικές θύρες κλπ.) πριν την έναρξη των αναστηλωτικών εργασιών. 2. Μεταφορά- συσκευασία- αποθήκευση, των κινητών αντικειμένων και των αποσπασμένων τμημάτων με τη χρήση κατάλληλων υλικών σε χώρο που θα υποδείξει η Δ.ΑΝ.Σ.Μ. 3. Απολύμανση και απεντόμωση του συνόλου των ξύλινων στοιχείων για προληπτικούς λόγους 4. Επιφανειακός καθαρισμός 5. Στερέωση & συγκόλληση ξύλινων τμημάτων
6. Αισθητική αποκατάσταση και προστασία των ξυλόγλυπτων τμημάτων που φέρουν ζωγραφική επιφάνεια 7. Επανατοποθέτηση των ξύλινων στοιχείων και συμπλήρωση των απωλειών 8. Για τα ξύλινα στοιχεία που έχουν υποστεί θερμική αποικοδόμηση (θύρες και περιθυρώματα 1 ου ορόφου) καθώς και για τμήματα των κλιμακοστασίων που έχουν υποστεί απώλεια ή έχουν καταστραφεί πλήρως, προβλέπεται αναπαραγωγή νέων, βασιζόμενη στη μορφολογία και κατασκευή των αυθεντικών. Δ) Μεταλλικά Στοιχεία: Οι επεμβάσεις που θα πραγματοποιηθούν είναι: 1. Απομάκρυνση των προηγούμενων επεμβάσεων και καθαρισμός της μεταλλικής επιφάνειας από τα προϊόντα διάβρωσης. 2. Στερέωση των εύθρυπτων μεταλλικών επιφανειών 3. Συμπληρώσεις/ αποκαταστάσεις όπου κριθεί απαραίτητο 4. Επικάλυψη των μεταλλικών στοιχείων με προστατευτικό υλικό. Κατά τις επεμβάσεις συντήρησης, να τηρηθούν σχολαστικά όλα τα προβλεπόμενα στάδια τεκμηρίωσης. Όλες οι εργασίες απόσπασης και συντήρησης να εκτελεσθούν υπό την επίβλεψη της Δ.Σ.Α.Ν.Μ. Σε περιπτώσεις που απαιτηθεί συνύπαρξη αρχικών και μεταγενέστερων διακοσμήσεων καθώς και κατά την αναπαραγωγή περιοχών και την επανατοποθέτηση των αποσπασμένων τμημάτων να πραγματοποιηθεί ύστερα από συνεργασία μεταξύ της ΔΑΝΣΜ και της Δ.Σ.Α.Ν.Μ. Εσωτερική διανομή 1. Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων Ο Υπουργός 2. Τμήμα Συντήρησης Νεώτερων Πολιτισμού και Τουρισμού και Σύγχρονων Μνημείων και Αντικειμένων Παύλος Γερουλάνος Λαϊκού Πολιτισμού 3. Δέσποινα Κατσαρού- Μοσχονά 4. Χριστίνα Σπεράντζα 5. Ιωάννης Χάσκαρης Συντηρητής Αρχαιοτήτων 6. Γεωργία Σωτηροπούλου 7. Ιωάννα Βίτσου Ακριβές αντίγραφο Η Προϊσταμένη Γραμματείας Νικολέττα Ξυδιά