ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ

Η ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ

Βασικές έννοιες που προσδιορίζουν τα εθνικά μακροοικονομικά μεγέθη Από την κλασική πολιτική οικονομία είναι γνωστό, ότι το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) εμφανίζεται στην εγχρήματη ανταλλακτική οικονομία με τρεις όψεις, οι οποίες μεθοδολογικά εκτιμούν την ποσοτική του διάσταση. Αυτές είναι οι ακόλουθες: ΗόψητουΑκαθάριστουΕθνικούΠροϊόντος που εμφανίζεται στην αγορά προϊόντων με την μορφή δαπανών (expendiure mehod), για την απόκτηση των αγαθών που έχουν παραχθεί ή των υπηρεσιών που έχουν προσφερθεί. ΗόψητουΑκαθάριστουΕθνικούΠροϊόντος που εμφανίζεται στην αγορά των παραγωγικών συντελεστών με την μορφή εισοδημάτων (income mehod), τα οποία πληρώνονται στους κατόχους των συντελεστών, ως αμοιβή για τη συμμετοχή τους στην παραγωγή. Η όψη του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος που εμφανίζεται στην αγορά των παραγωγικών συντελεστών με τη μορφή της προστιθέμενης αξίας (value added mehod) για την καθαρή αξία των προϊόντων, την οποία προσφέρει κάθε κλάδος της οικονομίας στο τελικό συνολικό προϊόν.

Βασικές έννοιες που προσδιορίζουν τα εθνικά μακροοικονομικά μεγέθη Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν τόσο με τη μορφή της συνολικής δαπάνης όσο και με τη μορφή του εισοδήματος προσδιορίζεται από τις ακόλουθες ταυτότητες: 1. GNP= C+I+G+(X-M) (συνολική δαπάνη) 2. GNP= W+P+R+IN+D+Tε (συνολικά εισοδήματα) Aπό το Aκαθάριστο Eθνικό Προϊόν προκύπτουν οι παρακάτω έννοιες του εισοδήματος: 3. Y=GNP-D (Καθαρό Εθνικό Προϊόν) 4. ΝI=Y-Tε=GNP-D-Tε (Εθνικό Εισόδημα) 5. Yd=ΝΙ-Tα-Pu+F=GNP-D-Tε-Τα-Pu+F (Διαθέσιμο Εισόδημα) Τα χρησιμοποιούμενα σύμβολα είναι τα εξής: GNP=Ακαθάριστο Eθνικό Προϊόν,Y=Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα, NI=Εθνικό Εισόδημα, Yd=Διαθέσιμο Εισόδημα, D=Αποσβέσεις, Tε=Έμμεσοι Φόροι, Tα=Άμεσοι Φόροι, F=Μεταβιβαστικές Πληρωμές, C=Κατανάλωση, S=Αποταμίευση, I=Ακαθάριστη επένδυση, G=Κρατικές δαπάνες, X=Εξαγωγές, M=Εισαγωγές, P=Κέρδη, Pu=Αδιανέμητα κέρδη, W=Μισθοί, R=Εγγεια Πρόσοδος, IN=Τόκοι.

Προσδιορισμός των τουριστικών μακροοικονομικών μεγεθών Α. Ακαθάριστο Τουριστικό Προϊόν ως δαπάνη Ο υπόψη τρόπος προσδιορισμού του Ακαθάριστου Τουριστικού Προϊόντος περιλαμβάνει τις παρακάτω μορφές δαπανών για την απόκτηση των τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών που έχουν παραχθεί. 1. Δαπάνες ιδιωτικής τουριστικής κατανάλωσης. 2. Δαπάνες ιδιωτικών τουριστικών επενδύσεων. 3. Κρατικές τουριστικές δαπάνες (δημόσιες τουριστικές επενδύσεις και δημόσια τουριστική κατανάλωση). 4. Τουριστικές εξαγωγές μείον τουριστικές εισαγωγές. Β. Το Ακαθάριστο Τουριστικό Προϊόν ως εισόδημα Ο υπόψη τρόπος προσδιορισμού του Ακαθάριστου Τουριστικού Προϊόντος περιλαμβάνει τα διάφορα εισοδήματα, που δημιουργούνται στην τουριστική οικονομία σε δοσμένο τόπο ή χρόνο, από την παραγωγή και διάθεση των τουριστικών προϊόντων και τα οποία μπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες: 1. Μισθοί από απασχόληση των εργαζομένων στις τουριστικές επιχειρήσεις. 2. Πρόσοδοι από ενοικίαση των τουριστικών εγκαταστάσεων. 3. Τόκοι από τραπεζικές καταθέσεις των τουριστικών επιχειρήσεων. 4. Κέρδη από εκμετάλλευση των διαφόρων τουριστικών δραστηριοτήτων.

Προσδιορισμός του Ακαθάριστου Τουριστικού Προϊόντος ως δαπάνη και ως εισόδημα Δ Α Π Α Ν Ε Σ Ι Δ Ι Ω Τ Ι Κ Η Σ Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Η Σ Κ Α Τ Α Ν Α Λ Ω Σ Η Σ Δ Α Π Α Ν Ε Σ Ι Δ Ι Ω Τ Ι Κ Ω Ν Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ω Ν Ε Π Ε Ν Δ Υ Σ Ε Ω Ν Α Κ Α Θ Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ο Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Δ Α Π Α Ν Ε Σ Γ Ι Α Τ Η Ν Α Π Ο Κ Τ Η Σ Η Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ω Ν Α Γ Α Θ Ω Ν Κ Α Ι Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ω Ν Κ Ρ Α Τ Ι Κ Ε Σ Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Δ Α Π Α Ν Ε Σ Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Α Γ Ω Γ Ε Σ Μ Ε Ι Ο Ν Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Α Γ Ω Γ Ε Σ Ε Ι Σ Ο Δ Η Μ Α Τ Α Α Π Ο Τ Η Δ Ι Α Θ Ε Σ Η Τ Ο Υ Ρ Ι Σ Τ Ι Κ Ω Ν Α Γ Α Θ Ω Ν Κ Α Ι Υ Π Η Ρ Ε Σ Ι Ω Ν Μ Ι Σ Θ Ο Ι Π Ρ Ο Σ Ο Δ Ο Ι Τ Ο Κ Ο Ι Κ Ε Ρ Δ Η

Βασικά τουριστικά μακροοικονομικά μεγέθη ΚΑΘΑΡΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ = ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ ΚΑΘΑΡΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ = ΚΑΘΑΡΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΕΜΜΕΣΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΟΙ +ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ/ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΩΣ ΕΙΣΟΔΗΜΑ = ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ ΩΣ ΔΑΠΑΝΗ

Βασικά τουριστικά μακροοικονομικά μεγέθη Με βάση την παραπάνω ισότητα του Ακαθάριστου Τουριστικού Προϊόντος ως δαπάνης και εισοδήματος παρέχονται οι πιο κάτω ταυτότητες : (1). GNP C I G ( X M ) (Συνολική Τουριστική Δαπάνη) (2). GNP W P R IN D T (Συνολικά Τουριστικά Εισοδήματα) Από το Ακαθάριστο Τουριστικό Εισόδημα (GNP ) με διαδοχικές αφαιρέσεις των οικονομικών μεταβλητών (π.χ. Τ α, Ρ u και F ) έχουμε τις άλλες έννοιες του Τουριστικού Εισοδήματος ως εξής : (3). Y GNP D (Καθαρό Τουριστικό Προϊόν) (4). NI Y T (Τουριστικό Εισόδημα) (5) NI T P F GNT D T T P F d u u (Διαθέσιμο Τουριστικό Εισόδημα) (6) Y C S Αν λάβουμε υπόψη μας τις παραπάνω υποθέσεις τότε έχουμε την ισότητα: Y NI Y d

Το μακροοικονομικό υπόδειγμα της τουριστικής ζήτησης Με τη βοήθεια της τουριστικής δαπάνης, μπορούμε να εκφράσουμε το Ακαθάριστο Τουριστικό Προϊόν που είναι και η αποτελεσματική τουριστική ζήτηση με την ακόλουθη ταυτότητα: όπου : DΕ =Αποτελεσματική τουριστική ζήτηση ή Ακαθάριστο Τουριστικό Προϊόν. C Ti =Εγχώρια τουριστική κατανάλωση, η οποία περιλαμβάνει τη τουριστική κατανάλωση από τα νοικοκυριά, τον επιχειρηματικό τομέα και το δημόσιο τομέα, που γίνεται στον εθνικό χώρο. Χ =Αλλοδαπή τουριστική κατανάλωση δηλ. τουριστικές δαπάνες που γίνονται από μη μόνιμους κατοίκους της χώρας στον εθνικό χώρο. Μ =Τουριστική κατανάλωση στο εξωτερικό δηλ. τουριστικές δαπάνες που γίνονται από μόνιμους κατοίκους της χώρας στο εξωτερικό. I=Τουριστικές επενδύσεις (δημόσιες και ιδιωτικές) που γίνονται στον εθνικό χώρο.

Η τουριστική κατανάλωση: Διακρίσεις Σε εγχώρια, η οποία περιλαμβάνει το άθροισμα των τουριστικών δαπανών που πραγματοποιούνται από τα νοικοκυριά, τον επιχειρηματικό τομέα και το δημόσιο τομέα, για την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών των ημεδαπών τουριστών σε δοσμένο χρόνο και τόπο προορισμού. Σε αλλοδαπή, η οποία περιλαμβάνει τις τουριστικές δαπάνες των ξένων σε δοσμένο χρόνο και τόπο προορισμού της χώρας υποδοχής, για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Η αλλοδαπή τουριστική κατανάλωση είναι μια εισροή για την τουριστική οικονομία. Σε τουριστική κατανάλωση του εξωτερικού, η οποία περιλαμβάνει δαπάνες των μονίμων κατοίκων μιας χώρας για ζήτηση τουριστικών αγαθών και υπηρεσιών στο εξωτερικό. Η κατανάλωση αυτή είναι μια εκροή για την τουριστική οικονομία.

Σχέση τουριστικής κατανάλωσης και εισοδήματος Η τουριστική κατανάλωση επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, ο σημαντικότερος από τους οποίους είναι το εισόδημα. Η σχέση που υφίσταται μεταξύ κατανάλωσης και εισοδήματος στην τουριστική οικονομική, αποτελεί τη συνάρτηση τουριστικής κατανάλωσης, η οποία μαθηματικά εκφράζεται ως ακολούθως: Όπου: C f( Y ) C =Τουριστική κατανάλωση. Υ =Τουριστικό εισόδημα.

Μέθοδοι εκτίμησης της τουριστικής δαπάνης Η πρώτη μέθοδος είναιηαπογραφική, που βασίζεται σε εκτιμήσεις είτε από δειγματοληπτικές έρευνες είτε από πληροφοριακά στοιχεία, που συλλέγονται από διάφορους οργανισμούς ή επιχειρήσεις, που ειδικά απασχολούνται με τον τουρισμό (π.χ. ξενοδοχεία, ταξιδιωτικά γραφεία, μεταφορικά γραφεία). Η δεύτερη μέθοδος είναι η διοικητική, που βασίζεται σε στοιχεία παρεχόμενα άμεσα και υποχρεωτικά από φορείς του δημοσίου (Κεντρική Τράπεζα, Τελωνεία κ.λ.π.). Η Τρίτη μέθος είναι η "μικτή" με τον συνδυασμό και των δύο αυτών μεθόδων. Τμήμα της τουριστικής δαπάνης και συγκεκριμένα οι τουριστικές εξαγωγές αποτελούν "έσοδο", ενώ οι τουριστικές εισαγωγές "έξοδο".

Διάθρωση της τουριστικής καταναλωτικής δαπάνης Η τουριστική δαπάνη, αναφέρεται στις παρακάτω βασικές δραστηριότητες, που ο κάθε τουρίστας πραγματοποιεί: 1. Διαμονή. 2. Διατροφή. 3. Μετακίνηση. 4. Διασκέδαση-Ψυχαγωγία. 5. Λοιπές Αγορές. Οι πέντε αυτές δραστηριότητες αποτελούν τις βασικές καταναλωτικές κατηγορίες, οι οποίες, θεωρητικά, εκφράζουν μια κατανομή της τουριστικής καταναλωτικής δαπάνης κατά την διάρκεια της παραμονής του τουρίστα στον τόπο προορισμού.

Η τουριστική επένδυση: Διακρίσεις και έννοιες Οι τουριστικές επενδύσεις διακρίνονται σε ακαθάριστες και καθαρές: Οι ακαθάριστες τουριστικές επενδύσεις περιλαμβάνουν τις δαπάνες, που γίνονται για την αύξηση του πάγιου κεφαλαίου. Οι καθαρές τουριστικές επενδύσεις αποτελούν το νεοπαραγόμενο πάγιο κεφάλαιο, δηλ. τα νέα τουριστικά παραγωγικά μέσα, τα οποία προορίζονται για την αύξηση του ήδη υπάρχοντος πάγιου κεφαλαίου. Η διαφορά μεταξύ καθαρής και ακαθάριστης τουριστικής επένδυσης, αποτελεί την απόσβεση του πάγιου κεφαλαίου μέσα στη χρονική περίοδο που έγιναν οι τουριστικές επενδύσεις.

Διακρίσεις των τουριστικών επενδύσεων Σε εγχώριο πάγιο κεφάλαιο ή κεφαλαιουχικά αγαθά, δηλ. επενδυτικά αγαθά κάθε είδους, που παρήχθησαν μέσα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο (π.χ. ξενοδοχεία, μηχανολογικός εξοπλισμός, μεταφορικά μέσα). Σε αποθέματα, δηλ. σε πρώτες ύλες, ημικατεργασμένα προϊόντα και τελικά προϊόντα, που βρίσκονται στα χέρια των ιδιωτικών τουριστικών επιχειρήσεων και των δημοσίων επιχειρήσεων. Σε επενδύσεις στην αλλοδαπή, ή επενδύσεις της αλλοδαπής στο εσωτερικό μιας χώρας. Σε επενδύσεις του δημοσίου τομέα (π.χ. σε μουσεία, δημόσια ξενοδοχειακά συγκροτήματα, μαρίνες).

Κατηγορίες τουριστικών επενδύσεων Άμεσες παραγωγικές επενδύσεις (π.χ. μέσα τουριστικής διανομής, τουριστικά μεταφορικά μέσα), που είναι μια μίξη ιδιωτικών και δημόσιων πόρων. Επενδύσεις σε βοηθητικές υπηρεσίες (ανταλλακτήρια συναλλάγματος, τουριστική διαφήμιση). Επενδύσεις σε κοινωνική υποδομή (π.χ. μουσεία, μαρίνες, τουριστικά αξιοθέατα), που αναλαμβάνονται, κύρια, από την κρατική πρωτοβουλία.

Οι επιδράσεις των τουριστικών επενδύσεων Στο κατασκευαστικό στάδιο, το αρχικό επενδυτικό κεφάλαιο περιλαμβάνει τη κατασκευή βασικών τουριστικών έργων, όπου οι αρχικές εισροές (κόστος) που προέρχονται από τους συντελεστές τουριστικής παραγωγής, ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας, μετασχηματίζονται σε εκροές και δημιουργείται η παραγωγή τουριστικών αγαθών (όφελος). Στο στάδιο αυτό η αρχική τουριστική επενδυτική δαπάνη δημιουργεί άμεσες και έμμεσες ωφέλειες στους φορείς της τουριστικής οικονομικής δραστηριότητας. Στο λειτουργικό στάδιο, περιλαμβάνονται όλα τα επενδυτικά σχέδια παλαιά και νέα, τα οποία βρίσκονται στη διάθεση της τουριστικής οικονομίας, όπου οι τουριστικές δαπάνες που γίνονται κατά τις διάφορες συναλλαγές στην τουριστική αγορά για την εξυπηρέτηση του τουριστικού πλήθους, προκαλούν ανάλογα οικονομικά αποτελέσματα στην τουριστική ανάπτυξη. Στο κατασκευαστικό στάδιο δημιουργείται η τουριστική υποδομή (προσφορά) για την παραγωγή αγαθών, ενώ στο λειτουργικό στάδιο έχουμε τη χρησιμοποίηση αυτής της υποδομής για την κάλυψη της τουριστικής ζήτησης (εγχώριας και αλλοδαπής).

Παράγοντες που επηρεάζουν τις επενδύσεις ανά θεωρία επενδύσεων Κατά τη νεοκλασική θεωρία επενδύσεων προσδιοριστικοί παράγοντες είναι το κόστος αγοράς των κεφαλαιουχικών αγαθών, το ύψος των κερδών, οι μεταβολές στην πολιτική αποσβέσεων και η φορολογική πολιτική. Κατά την κλασική θεωρία επενδύσεων, οι κυριότεροι προσδιοριστικοί παράγοντες είναι, η ροπή προς επένδυση, η οποία είναι συνάρτηση των κερδών της καπιταλιστικής τάξης. Η δημιουργία επενδύσεων είναι στενά συνδεδεμένη με την κατανομή του παραγωγικού πλούτου και του εισοδήματος σε μια χώρα. Κατά την Κεϋνσιανή θεωρία επενδύσεων, οι παράγοντες που επηρεάζουν τις επενδύσεις είναι οι προσδοκίες για τα μελλοντικά κέρδη των επιχειρήσεων, το ύψος του εισοδήματος, η αποταμίευση και το επιτόκιο της αγοράς. Κατά τη Μαρξιστική θεωρία επενδύσεων ο κυριότερος προσδιοριστικός παράγοντας των επενδύσεων είναι η υπεραξία που δημιουργείται από τις σχέσεις ανάμεσα στους καπιταλιστές και τους εργαζόμενους.

Οι τουριστικές εισαγωγές και εξαγωγές Ο τουρισμός, ως οικονομικό φαινόμενο, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης έννοιας, θεωρείται ότι είναι ένα τμήμα των εισαγωγών και εξαγωγών ή ένα τμήμα του εμπορίου μιας χώρας. Για παράδειγμα, τα χρήματα που ξοδεύουν οι αλλοδαποί τουρίστες π.χ. οι Γερμανοί στην Ελλάδα για τουριστικούς λόγους, αποτελεί για τη Γερμανική οικονομία μια τουριστική εισαγωγή, δηλ. είναι σαν να καταναλώνουν ελληνικά προϊόντα στη χώρα τους. Το ίδιο συμβαίνει και όταν οι Έλληνες ταξιδεύουν στην αλλοδαπή (π.χ. Γερμανία) για τουριστικούς λόγους, τα χρήματα που ξοδεύουν αποτελούν μια τουριστική εισαγωγή για την ελληνική οικονομία, διότι αγοράζονται τουριστικά προϊόντα από Έλληνες καταναλωτές στην αλλοδαπή. Αντίθετα, οι δαπάνες των αλλοδαπών τουριστών, καθώς και τα αγαθά που εξάγονται για τουριστική χρήση στο εξωτερικό, αποτελούν τουριστικές εξαγωγές. Για παράδειγμα, όταν αλλοδαποί τουρίστες έρθουν στην Ελλάδα και ξοδεύουν χρήματα για ικανοποίηση των τουριστικών τους επιθυμιών ή αναγκών, αυτό αποτελεί μια τουριστική εξαγωγή, γιατί πωλούνται ελληνικά τουριστικά προϊόντα σε αλλοδαπούς.

Προβλήματα εξάσκησης και απαντήσεις