ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΖΑΝΑΣ Οι δαπάνες απλώς σημαίνουν τη δαπάνη χρημάτων πρωταρχικά για περισσότερη ή λιγότερη άμεση απόλαυση. Η αποταμίευση ή η επένδυση είναι η δαπάνη χρημάτων για περισσότερη ή λιγότερη αναβληθείσα απόλαυση. Irving Fisher (1930)

2 Συνάρτηση κατανάλωσης Τα νοικοκυριά κατανέμουν το διαθέσιμο εισόδημά τους μεταξύ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ και ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ. Στις σύγχρονες οικονομίες η ζήτηση για κατανάλωση αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής ζήτησης. Ο Keynes διατύπωσε μια ορισμένη σχέση μεταξύ εισοδήματος και κατανάλωσης, τη συνάρτηση κατανάλωσης. Η σχέση αυτή μπορεί να είναι γραμμική ή μη γραμμική. Η συνάρτηση κατανάλωσης δείχνει την επιθυμητή συνολική κατανάλωση για κάθε επίπεδο συνολικού διαθεσίμου εισοδήματος όταν οι υπόλοιποι παράγοντες μένουν σταθεροί. C = α + by d α: αυτόνομη κατανάλωση. b: Οριακή Ροπή για Κατανάλωση (ΟΡΚ). 2

3 Συνάρτηση κατανάλωσης Οριακή Ροπή προς Κατανάλωση (ΟΡΚ): είναι ο λόγος της μεταβολής της κατανάλωσης (ΔC) προς τη μεταβολή του διαθεσίμου εισοδήματος (ΔΥ d ). Δείχνει την μεταβολή της κατανάλωσης που θα προέλθει από τη μεταβολή του διαθεσίμου εισοδήματος κατά μία νομισματική μονάδα. C C O b, 0 1 Y Y d d Μέση Ροπή προς Κατανάλωση (ΜΡΚ): είναι ο λόγος του επιπέδου κατανάλωσης (C) προς το αντίστοιχο επίπεδο διαθεσίμου εισοδήματος (Υ d ). Εκφράζει το ποσοστό του διαθεσίμου εισοδήματος που καταναλώνεται. C Y d 3

4 Κατανάλωση και αποταμίευση Η σημασία της κατανάλωσης και της αποταμίευσης Επιθυμητή κατανάλωση: επιθυμητή ποσότητα κατανάλωσης από τα νοικοκυριά Επιθυμητή εθνική αποταμίευση: επίπεδο εθνικής αποταμίευσης όταν η κατανάλωση βρίσκεται στο επιθυμητό επίπεδο: S Ν = Y C G 4

5 Κατανάλωση και αποταμίευση Η απόφαση κατανάλωσης και αποταμίευσης ενός ατόμου Ένα άτομο μπορεί να καταναλώσει λιγότερο από το τρέχον εισόδημα (η αποταμίευση είναι θετική) Ένα άτομο μπορεί να καταναλώσει περισσότερο από το τρέχον εισόδημα (η αποταμίευση είναι αρνητική) 5

6 Κατανάλωση και αποταμίευση Επιδράσεις των μεταβολών του σημερινού εισοδήματος Αύξηση του σημερινού εισοδήματος: τόσο η κατανάλωση, όσο και η αποταμίευση αυξάνονται (αντιστρόφως για μείωση του τρέχοντος εισοδήματος) Οριακή ροπή προς κατανάλωση (MPC) = λόγος του επιπρόσθετου σημερινού εισοδήματος που καταναλώθηκε στην τρέχουσα περίοδο, ανάμεσα σε 0 και 1 Συνολικό επίπεδο: όταν το σημερινό εισόδημα (Y) αυξάνεται, το C αυξάνεται, αλλά όχι όσο το Y ενώ το S Ν αυξάνεται 6

7 Κατανάλωση και αποταμίευση Επιδράσεις των μεταβολών του προσδοκώμενου εισοδήματος Το υψηλότερο προσδοκώμενο μελλοντικό εισόδημα οδηγεί σε περισσότερη κατανάλωση σήμερα, οπότε η αποταμίευση μειώνεται. Επιδράσεις των μεταβολών του πλούτου Η αύξηση του πλούτου αυξάνει την τρέχουσα κατανάλωση και έτσι, μειώνει την τρέχουσα αποταμίευση. 7

8 Κατανάλωση και αποταμίευση Επιδράσεις των μεταβολών του πραγματικού επιτοκίου Η αύξηση του ποσοστού του πραγματικού επιτοκίου έχει δύο αντίθετα αποτελέσματα Αποτέλεσμα υποκατάστασης: θετικό αποτέλεσμα στην αποταμίευση, δεδομένου ότι το ποσοστό επιστροφής είναι υψηλότερο. Η μεγαλύτερη ανταμοιβή για την εξοικονόμηση προκαλεί περισσότερη εξοικονόμηση Αποτέλεσμα εισοδήματος Για έναν αποταμιευτή: Αρνητικό αποτέλεσμα στην αποταμίευση, καθώς χρειάζεται λιγότερη αποταμίευση για να αποκτήσει μια συγκεκριμένη ποσότητα στο μέλλον (στοχευμένη αποταμίευση) Για έναν δανειζόμενο: Θετικό αποτέλεσμα στην αποταμίευση, καθώς όσο ψηλότερο είναι το πραγματικό επιτόκιο, αυτό σημαίνει απώλεια περιουσίας Οι εμπειρικές μελέτες έχουν μικτά αποτελέσματα, πιθανότατα μια μικρή αύξηση στη συνολική αποταμίευση 8

9 Κατανάλωση και αποταμίευση 9

10 Συνάρτηση αποταμίευσης Τα νοικοκυριά κατανέμουν το διαθέσιμο εισόδημά τους μεταξύ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ και ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗΣ. Επομένως: Υ d = C + S Αποταμίευση: S = Υ d C = Υ d (α + by d ) => S = -α + (1 - b)y d -α: αυτόνομη αποταμίευση (1 - b): Οριακή Ροπή για Αποταμίευση (ΟΡΑ) Οριακή Ροπή προς Αποταμίευση (ΟΡΑ): είναι ο λόγος της μεταβολής της αποταμίευσης (ΔS) προς τη μεταβολή του διαθεσίμου εισοδήματος (ΔΥ d ). S S O 1 b, 0 1 Y Y d d 10

11 Εξομάλυνση της κατανάλωσης Εξομάλυνση της κατανάλωσης: σε καλές περιόδους οι καταναλωτές συσσωρεύουν περιουσιακά στοιχεία ή αποπληρώνουν τα χρέη τους. Αυτό το γεγονός εξηγεί γιατί η κατανάλωση είναι λιγότερο μεταβλητή από το ΑΕΠ και είναι σε γενικές γραμμές η πιο σταθερή συνιστώσα της συνολικής ζήτησης. Προσωρινή αύξηση του εισοδήματος: συνοδεύεται από μια μόνιμη, αλλά μικρότερη, αύξηση της κατανάλωσης. Μόνιμη αύξηση του εισοδήματος (τώρα και στο μέλλον): απορροφάται σε μια παρομοίου μεγέθους μόνιμη αύξηση της κατανάλωσης. Προσδοκώμενη μελλοντική αύξηση του εισοδήματος: τα άτομα δανείζονται σήμερα έναντι των μελλοντικών εισοδημάτων για να έχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο άμεσα. 11

12 Συνάρτηση κατανάλωσης Βραχυχρόνια συνάρτηση κατανάλωσης: C = α + by d Μακροχρόνια συνάρτηση κατανάλωσης: C = by d 12

13 Προσωρινές και μόνιμες διαταραχές Τόσο η Γερμανία όσο και η Ιρλανδία εισήλθαν σε βαθιά ύφεση το Η μείωση του παραγωγικού κενού ήταν παρόμοια από την αρχή. Ενώ η Γερμανία σύντομα επανήλθε, η Ιρλανδία εισήλθε σε μια βαθιά και παρατεταμένη ύφεση. Οι Γερμανοί καταναλωτές ήταν λογικό να θεωρούν ότι αυτή ήταν μια προσωρινή δυσμενής διαταραχή. Ο ρυθμός κατανάλωσης μειώθηκε λίγο. Οι Ιρλανδοί καταναλωτές σύντομα συνειδητοποίησαν ότι η ραγδαία μεγέθυνση που είχαν απολαύσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας είχε τελειώσει. Είχαν υπερδανειστεί για συμμετάσχουν στη στεγαστική έκρηξη που κατέληξε σε μαζικές πτωχεύσεις τραπεζών. Γι αυτούς ήταν μια μόνιμη διαταραχή που θα διαρκούσε χρόνια. Η κατανάλωση μειώθηκε δραματικά. 13

14 14

15 Κατανάλωση και αποταμίευση Δημοσιονομική πολιτική Επηρεάζει την επιθυμητή κατανάλωση μέσω μεταβολών στο τρέχον και στο προσδοκώμενο, μελλοντικό εισόδημα Επηρεάζει άμεσα την εθνική αποταμίευση, S Ν = Y C G 15

16 Κατανάλωση και αποταμίευση 16

17 Εθνικολογιστικές σχέσεις αποταμίευσης και επένδυσης Y = C + I + G + ΝΧ Y C G = I + ΝΧ S N = I + NX Δηλ., η εθνική αποταμίευση, S N, είναι ίση με την εγχώρια ιδιωτική επένδυση και τις καθαρές εξαγωγές. 17

18 Εθνικολογιστικές σχέσεις αποταμίευσης και επένδυσης Χώρα με εμπορικό πλεόνασμα: ΝΧ>0 Το ΑΕΠ (Υ) είναι επομένως μεγαλύτερο από την εγχώρια δαπάνη (C + I + G). Αυτό σημαίνει πως η εθνική αποταμίευση (S N = Y C G) είναι μεγαλύτερη από την επένδυση (I). Επειδή η χώρα αποταμιεύει περισσότερα από όσα επενδύει, πρέπει να στείλει ένα μέρος της αποταμίευσης στο εξωτερικό. Παράδειγμα: Ιρλανδία, Κίνα, Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν, Γερμανία, Ολλανδία κλπ. Χώρα με εμπορικό έλλειμμα (ΝΧ<0): η χώρα αποταμιεύει λιγότερα από όσα επενδύει με αποτέλεσμα να δανείζεται από το εξωτερικό. Παράδειγμα: Ελλάδα. 18

19 Έννοια και σημασία των επενδύσεων Επένδυση: αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα της συνολικής δαπάνης σε μια οικονομία, παρά το γεγονός ότι το μέγεθός της είναι κατά πολύ μικρότερο από την κατανάλωση. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό του προϊόντος ισορροπίας της οικονομίας. Ορισμός: η επένδυση σε μια οικονομία, κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου, θεωρείται η δημιουργία νέου υλικού κεφαλαίου. Δηλαδή, νέων κτιρίων και εγκαταστάσεων, νέου μηχανολογικού εξοπλισμού, επεκτάσεις και βελτιώσεις παλιών κτιρίων. Επίσης, περιλαμβάνεται και η μεταβολή των αποθεμάτων των επιχειρήσεων. 19

20 Έννοια και σημασία των επενδύσεων Η επένδυση σε μακροοικονομική βάση: δεν περιλαμβάνει τη δαπάνη για αγορά χρεογράφων (ομολόγων, μετοχών κλπ.), οικοπέδων και παλιών κτιρίων ή παλιού μηχανολογικού εξοπλισμού και εγκαταστάσεων. Οι αγορές αυτές μπορεί να αποτελούν επένδυση για τα άτομα όχι όμως για την οικονομία. Τα κεφαλαιουχικά αυτά αγαθά δεν αντιπροσωπεύουν αύξηση του υλικού κεφαλαίου της οικονομίας. Απόσβεση: ροή που αντιπροσωπεύει τη φθορά ή την απαξίωση του κεφαλαίου για μια χρονική περίοδο. Ακαθάριστες επενδύσεις: περιλαμβάνουν τις αποσβέσεις. Καθαρές επενδύσεις: περιλαμβάνουν την καθαρή προσθήκη στο απόθεμα κεφαλαίου και στα αποθέματα προϊόντων στην οικονομία. 20

21 Έννοια και σημασία των επενδύσεων Επένδυση σε ανθρώπινο κεφάλαιο: διάθεση πόρων για τη βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού (γνώση, εξειδίκευση) ώστε να ενισχυθεί η παραγωγική βάση της οικονομίας. Η ανάλυση που προηγήθηκε αναφέρεται μόνο σε υλικό κεφάλαιο. Παρατηρούνται δυσκολίες σχετικά με την ποσοτικοποίηση του ανθρώπινου παράγοντα. 21

22 Κατηγορίες επενδύσεων Ρόλος των επενδύσεων στο παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας. 1. Σαν δαπάνη: έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στο εισόδημα και το προϊόν. 2. Σαν προσθήκη στο πραγματικό κεφάλαιο: αυξάνουν τη δυναμικότητα παραγωγής γιατί διευρύνουν τους συντελεστές παραγωγής και βελτιώνουν την παραγωγικότητα της εργασίας. Η βελτίωση της παραγωγικότητας επιτυγχάνεται: i. με την αύξηση της ποσότητας κεφαλαίου ανά μονάδα εργασίας ii. με χρήση πιο προηγμένης τεχνολογίας η οποία είναι συνήθως ενσωματωμένη στο νέο κεφάλαιο. 22

23 Κριτήρια ανάληψης ιδιωτικών επενδύσεων Απαιτείται γνώση τριών βασικών στοιχείων: i. Αρχική δαπάνη για την επένδυση: το ποσό του χρηματικού κεφαλαίου που απαιτείται για την απόκτηση του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού (κόστος). ii. Αναμενόμενα καθαρά έσοδα της επένδυσης: διαφορά μεταξύ των επιπλέον εσόδων που αναμένει η επιχείρηση να πραγματοποιήσει από την επένδυση και των επιπλέον εξόδων που απαιτούνται σε κάθε περίοδο. iii. Επίπεδο επιτοκίου: το επιτόκιο με το οποίο η επιχείρηση δανείζεται το απαιτούμενο χρηματικό κεφάλαιο ή το επιτόκιο με το οποίο η επιχείρηση θα μπορούσε να καταθέσει το απαιτούμενο χρηματικό κεφάλαιο σε περίπτωση αυτοχρηματοδότησης (κόστος ευκαιρίας των κεφαλαίων). Για ευκολία χρησιμοποιούμε το επιτόκιο της αγοράς. 23

24 Προσδιοριστικοί παράγοντες ιδιωτικών επενδύσεων Οι τρεις βασικοί παράγοντες που αναφέρθηκαν πριν: Επιτόκιο: αρνητική σχέση με την ανάληψη της επένδυσης (ceteris paribus). Η αύξηση του επιτοκίου μειώνει την επενδυτική δαπάνη ενώ η μείωση την ενισχύει. Αναμενόμενα έσοδα: θετική σχέση με την ανάληψη της επένδυσης (ceteris paribus). Αρχική δαπάνη για την επένδυση: αρνητική σχέση με την ανάληψη της επένδυσης (ceteris paribus). Λοιποί προσδιοριστικοί παράγοντες: Προσδοκίες επιχειρηματιών: αν είναι αισιόδοξες αυξάνεται η πιθανότητα πραγματοποίησης επενδύσεων. 24

25 Προσδιοριστικοί παράγοντες ιδιωτικών επενδύσεων Λοιποί προσδιοριστικοί παράγοντες: Τεχνολογικές εξελίξεις και καινοτομία: η βελτίωση της τεχνολογίας καθώς και οι καινοτομίες επιδρούν θετικά στην ανάληψη επενδυτικών σχεδίων. Το απόθεμα του υλικού κεφαλαίου στην οικονομία: όσο μικρότερο είναι το απόθεμα του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού σε μια οικονομία και όσο ο ρυθμός μεγέθυνσής του είναι χαμηλότερος σε σχέση με τους λοιπούς παραγωγικούς συντελεστές, τόσο μεγαλύτερη είναι η οριακή αποδοτικότητα του κεφαλαίου. Έτσι, ενθαρρύνονται οι επιχειρηματίες για ανάληψη νέων επενδύσεων. Το επίπεδο και οι μεταβολές του εισοδήματος της οικονομίας: θετική σχέση με την ανάληψη της επένδυσης (ceteris paribus). 25

26 Προσδιοριστικοί παράγοντες ιδιωτικών επενδύσεων Λοιποί προσδιοριστικοί παράγοντες: Αναμενόμενο επίπεδο μισθών και πρώτων υλών Προσδοκώμενη φορολογική πολιτική Μελλοντικές προτιμήσεις των καταναλωτών Το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα καθώς και η ψυχολογία των επιχειρηματιών Κυβερνητικές πολιτικές για τις επενδύσεις Επιδοτήσεις 26

27 Επενδύσεις και επιτόκιο r I=f(r) I =f (r) Για σταθερές αναμενόμενες αποδόσεις και αρχικό κόστος επένδυσης η επένδυση είναι αρνητική συνάρτηση του επιτοκίου, I=f(r). r 1 I=I 0 - γr r 2 Η καμπύλη μετατοπίζεται ανάλογα όταν μεταβάλλονται οι άλλοι δύο παράγοντες. 0 I 1 I 2 I 3 Επενδύσεις (I) 27

28 Επενδύσεις και επιτόκιο Η συνάρτηση επενδύσεων ως προς το επιτόκιο για το σύνολο της οικονομίας μπορεί να σχηματιστεί αθροίζοντας για κάθε επίπεδο επιτοκίου το μέγεθος των επενδύσεων όλων των επιχειρήσεων στην οικονομία (οριζόντια άθροιση). Οι εμπειρικές έρευνες δείχνουν ότι το επιτόκιο είναι σχετικά μικρής σημασίας παράγοντας ως προς τις επενδυτικές αποφάσεις των επιχειρήσεων. Δηλαδή, η καμπύλη οριακής αποδοτικότητας των επενδύσεων είναι πιο ανελαστική. Μεγάλη σημασία έχουν: Οι προσδοκίες των επιχειρηματιών Το επίπεδο και οι μεταβολές του εισοδήματος στην οικονομία. 28

29 Αποταμίευση και επένδυση Είδαμε ότι: S N = I + NX. Αν ΝΧ=0 τότε S N = I 29

30 Δημοσιονομική πολιτική και επένδυση Η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική μειώνει την εθνική αποταμίευση: S Ν = Y C G Το κράτος δανείζεται τις αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα. Έτσι, στερεί πολύτιμους αποταμιευτικούς πόρους για την πραγματοποίηση επενδυτικών έργων με αναπτυξιακή προοπτική. Η μείωση των αποταμιευτικών πόρων οδηγεί σε αύξηση των επιτοκίων. Η άνοδος των επιτοκίων προκαλεί τη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων αλλά και της κατανάλωσης. Αυτή είναι η επίδραση της εκτόπισης (crowding out effect). 30

31 Δημοσιονομική πολιτική και επένδυση 31