χτίζοντας με πέτρα και τούβλα The Taste of Stone Many years ago, when visiting the James Residence in Carmel, California, designed by Charles and Henry Greene, and built of rough grey stone, I felt compelled to kneel and touch with my tongue the delicately shining white marble threshold of the front door. The sensuous materials and skilfully crafted details of Carlo Scarpa s architecture frequently present similar oral experiences. Deliciously coloured surfaces of stucco lusto and highly polished wood surfaces frequently present themselves to the unconscious appreciation of the tongue. Palαasma The Eyes of the Skin Δημήτρης Αντωνίου, Αρχιτέκτων ΕΜΠ, ΜΑ., MRE., Επίκουρος καθηγητής Οικοδομικού Σχεδιασμού Τμήμα Αρχιτεκτόνων Παν. Πατρών
η φύση της κατασκευής Το τούβλο και η πέτρα είναι αρθρωτά υλικά. Είναι μονάδες που συνδέονται μεταξύ τους. Εξελίσσονται σε μάζα και φόρμα από την τοποθέτηση του ενός κομματιού πάνω στο άλλο. Σαν υλικά μάζας αντέχουν σε θλίψη. Η Τοιχοποιία από τούβλο ή πέτρα, έχει την μορφή και δομή μάζας. Φόρμα και μάζα μαζί με την «εποικοδομητική σκέψη» δίνουν αρχιτεκτονικά την υλική έκφραση και επίσης συχνά τη χωρική τυπολογία και ιεραρχία. Είναι χρήσιμο να εξετάσουμε πώς μία λειτουργική μονάδα ενώνεται με μια άλλη και τη φύση της μεταξύ τους σύνδεσης. Επίσης, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τη φύση των ανοιγμάτων και τις γωνίες - όλα αποκαλύπτουν κάτι από τη φύση της τοιχοποιίας. Τηρούν επίσης τη σχέση της δομής στο χώρο καθέτως από τα θεμέλια στην κρύπτη ή το κελάρι προς την οροφή. Η χαρά του σχεδιασμού με τούβλα ή πέτρες είναι αυτή που σχετίζεται με τη δομική μάζα, τις λεπτομέρειες της επιφάνειας και την υφή και την έκφραση κάθε στοιχείου. Μπορούμε να μάθουμε πολλά, απλά παρατηρώντας τις κατασκευές αυτές.
Είδη φυσικών λίθων (επανάληψη) Επειδή η ποικιλία των φυσικών λίθων για δομικές κατασκευές και ειδικότερα για λιθοδομές είναι μεγάλη, θα εξετάσουμε εδώ τους σπουδαιότερους. Ο πιο χρησιμοποιημένος φυσικός λίθος για λιθοδομές είναι ο ασβεστόλιθος. Έχει κύριο συστατικό το ανθρακικό ασβέστιο (CaC03). Ο ασβεστόλιθος εμφανίζεται με διάφορους χρωματισμούς ανάλογα με τις προσμίξεις του. Ο ιστός του είναι αραιός έως συμπαγής ή πορώδης. Ο ασβεστόλιθος που χρησιμοποιείται για παραγωγή αργών λίθων ή αργών υλικών για κονιάματα πρέπει να έχει συμπαγή ιστό. Όσοι έχουν πορώδη ιστό κατεργάζονται ευκολότερα και χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ημιξέστων (αγκωναριών) ή ξεστών λίθων. Υπάρχουν πολλών αποχρώσεων συμπαγείς ασβεστόλιθοι. Οι πορώδεις (πουριά) ασβεστόλιθοι έχουν κίτρινη ή γκρίζα απόχρωση. Πορώδεις μαλακοί ασβεστόλιθοι είναι και οι καλούμενες κοινά μαλτεζόπλακες, που άλλοτε τις χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά για επίστρωση των ταρατσών. 'Αλλοι φυσικοί λίθοι για λιθοδομές είναι οι ψαμμίτες. Γεωλογικά προέκυψαν από φυσική συγκόλληση πολύ λεπτών συντριμμάτων σκληρών πετρωμάτων. Το χρώμα τους ποικίλλει και μπορεί να είναι λευκό, κίτρινο, καφέ, καφε-κόκκινο, πρασινόγκριζο. Από αυτούς κυρίως παράγονται ημίξεστοι λίθοι. Αργοί λίθοι παράγονται και από δολομίτες. Ο σχιστόλιθος χρησιμοποιείται σπάνια και για κατασκευή λιθοδομών (διακοσμητικών συνήθως). Σήμερα, χρησιμοποιείται συχνά για επιστρώσεις εξωτερικών χώρων οικοδομών, πεζοδρομίων, πλατειών. Χρησιμοποιείται και για στέγαση μικρών αγροτικών οικημάτων. Το χρώμα του είναι από λευκό έως γκριζογάλανο. Μάρμαρα. Τα μάρμαρα είναι συμπαγείς ασβεστόλιθοι, λεπτόκοκκοι, διαφανείς σχεδόν, όταν είναι λεπτοί, και όταν σπάνε παρουσιάζουν επιφάνεια με λεπτή σκόνη σαν ζάχαρη. Επειδή είναι σκληρά λαξεύονται χωρίς να θρυμματίζονται, κόβονται σε πλάκες, γυαλίζονται και έτσι παρουσιάζουν ωραίες επιφάνειες. Σήμερα στην οικοδομική χρησιμοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά για δάπεδα και επενδύσεις.
ΛΙΘΟΔΟΜΕΣ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΛΙΘΟΥΣ ΟΙ ΛΙΘΟΙ (ΠΕΤΡΕΣ) Προέλευση των λίθων και καταλληλότητά τους. Οι φυσικοί λίθοι για λιθοδομές, που ονομάζονται ορυκτοί, προέρχονται συνήθως από εξόρυξη και τεχνητό τεμαχισμό πετρωμάτων. Σπανιότερα χρησιμοποιούνται συλλεκτοί λίθοι, δηλαδή λίθοι που προέρχονται από φυσικό τεμαχισμό πετρωμάτων. Ως αργοί λίθοι χαρακτηρίζονται ορυκτοί λίθοι, που έχουν υποστεί καμιά ή ελάχιστη επεξεργασία. Οι λίθοι που έχουν υποστεί μερική επεξεργασία καλούνται ημίξεστοι ή ημιλαξευτοί, ενώ όσοι έχουν πάρει κανονικά σχήματα με πλήρη επεξεργασία ονομάζονται ξεστοί ή λαξευτοί λίθοι. Οι έχοντες μορφή πλάκας από τη φυσική τους κατάσταση, καλούνται πλακοειδείς. Κροκάλες ονομάζονται συλλεκτοί λίθοι που έχουν στρογγυλοποιηθεί εξ αιτίας της φυσικής τριβής που προκαλεί το νερό μέσα στο οποίο βρίσκονται. Τη μεγαλύτερη επιφάνεια, με την οποία ο λίθος στηρίζεται, (εδράζεται), την καλούμε έδρα του. Πρόσωπο λέμε την επιφάνεια, με την οποία δημιουργείται η όψη της τοιχοδομής. Κεφαλή χαρακτηρίζομε τη σχετικά κανονικότερη από τις στενές πλευρές του, ενώ τη μικρότερη την ονομάζομε ουρά. Λίθοι που προέρχονται από επιφανειακά πετρώματα είναι ακατάλληλοι για τη δόμηση, γιατί συχνά δεν έχουν ομοιογενή σύσταση (ιστό). Επίσης λίθοι που προέρχονται από μαλακά πετρώματα και σπάνε με ελαφρά κτυπήματα, είναι εξίσου ακατάλληλοι. Αντίθετα λίθοι από συνεκτικά πετρώματα, οι οποίοι, όταν σπάνε, δίνουν άγριες επίπεδες επιφάνειες, είναι κατάλληλοι, γιατί οι επιφάνειες αυτές παρέχουν καλή σύνδεση και έδραση. Λίθοι με τρύπες (οπές), ρωγμές, κενά σπογγώδη, πρέπει να αποκλείονται προπαντός για εξωτερικούς τοίχους κτιρίων, γιατί εκτός από το ότι είναι συνήθως υδροπερατοί, όταν βραχούν και ακολουθήσει παγετός, ο πάγος που δημιουργείται μέσα στις ρωγμές μπορεί να τους σπάσει.
Συλλεκτοί λίθοι παίρνονται από λιθοσωρούς πλαγιών, λόφων, κοίτες χειμάρρων και από παραλίες. Λίθοι μεγάλου όγκου σπάνε με κρούσεις μεγάλης σφύρας και έτσι δημιουργούνται μικρότεροι λίθοι με κανονικό μέγεθος κατάλληλοι για δόμηση. Ημίξεστοι (ημι-λαξευτοί) λίθοι. Αυτοί είναι ορυκτοί λίθοι, που έχουν υποστεί στο λατομείο μία κατ αρχήν λάξευση και μετά άλλη μία πιο λεπτομερή στο εργοτάξιο. Χρησιμοποιούνται σε λιθοδομές, οι οποίες κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από ημίξεστους λίθους ή τοποθετούνται στις λιθοδομές εκεί, όπου σχηματίζονται γωνίες ή παραστάδες ανοιγμάτων. Ανάλογα με τη θέση, που τοποθετούνται, χαρακτηρίζονται με τους εξής λαϊκούς όρους: Αγκωνάρι ακρογωνιαίος λίθος διαστάσεων περίπου 0,25 x 0,25 x 0,50 μ. Παραγκώνι λίθος κάθετος προς τον ακρογωνιαίο στην ίδια με αυτόν στρώση της λιθοδομής. Συμμάσχαλο ακρογωνιαίος λίθος στο εσωτερικό γωνίας λιθοδομής. Γλυφάρι μικρός ημίξεστος λίθος, ο οποίος τοποθετείται μεταξύ των κυρίων γωνιόλιθων και των αργών λίθων λιθοδομής. Ξεστοί ή λαξευτοί λίθοι είναι εκείνοι, οι οποίοι έχουν πάρει μετά από πλήρη επεξεργασία όλων των επιφανειών τους ένα ακριβές γεωμετρικό σχήμα, έτσι ώστε η προσαρμογή μεταξύ τους να είναι τέλεια. Η έκταση επεξεργασίας των επιφανειών τους είναι ανάλογη προς τις απαιτήσεις της κατασκευής. Κυβόλιθοι ονομάζονται μικροί ξεστοί λίθοι με σχήμα ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου. Πλακοειδείς λίθοι. Είναι λίθοι με πλακοειδή μορφή που προέρχονται από εξόρυξη σχιστολιθικών κυρίως πετρωμάτων. Για τη δόμηση λιθοδομών δεν πρέπει το πάχος τους να είναι μικρότερο από 8 cm, ώστε να έχουν αντοχή. Οι κροκάλες είναι συλλεκτοί λίθοι με Γωνία λιθοδομής σε κάτοψη με ονομασίες ημίξεστων λίθων. στρογγυλεμένες ακμές. Οι λίθοι αυτοί δεν συμπλέκονται μεταξύ τους καλά εξ αιτίας του ακατάλληλου σχήματός τους και γι' αυτό χρησιμοποιούνται ελάχιστα σε λιθοδομές.
Αργοί λίθοι Ημι-λαξευτοί λίθοι. Η γωνία είναι φτιαγμένη με αγκωνάρια. Διάφοροι τύποι λαξευτών λίθων
ΕΙΔΗ ΛΙΘΟΔΟΜΩΝ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΛΙΘΟΥΣ Οι λιθοδομές από φυσικούς λίθους ανάλογα με τα υλικά που χρησιμοποιούμε και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η σύνδεση των λίθων, διαχωρίζονται σε: Ξηρολιθοδομές (ξηρολιθιές), όπου η δόμηση γίνεται χωρίς κονίαμα. Αργολιθοδομές (αργοντούβαρα), όπου χρησιμοποιούνται αργοί λίθοι και κονίαμα. Λιθοδομές από ημίξεστους λίθους, δηλαδή από λίθους ημι-επεξεργασμένους ορθογώνιας ή πολυγωνικής εξωτερικής μορφής (μωσαϊκό). Λιθοδομές από ξεστούς λίθους, δηλαδή λίθους που έχουν υποστεί πλήρη λάξευση.
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΡΘΥΡΩΝ ΣΕ ΤΟΙΧΟΥΣ ΑΠΟ ΛΙΘΟΔΟΜΗ.
το εκφορικό σύστημα δόμησης
ΛΙΘΟΔΟΜΕΣ ΑΠΟ ΤΕΧΝΗΤΟΥΣ ΛΙΘΟΥΣ Πλεονεκτήματα της κατασκευής Μεγάλη χρήση τεχνητών λίθων γίνεται σήμερα στην κατασκευή λιθοδομών ακόμη και όπου αφθονούν οι φυσικοί λίθοι, λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων τους, κυριότερα από τα οποία είναι: Ενιαίες ιδιότητες του υλικού. Μεγέθη και σχήματα κομματιών που εξυπηρετούν καλύτερα την κατασκευή τοίχων κατά διάφορα πάχη με πλήρη εφαρμογή των κανόνων δόμησης. Εύκολος χειρισμός κατά τη δόμηση καθώς και ευκολία κατά τις μεταφορές. Δυνατότητα κατασκευής τοίχων μικρότερου πάχους με συνέπεια την αύξηση του εμβαδού των ωφελίμων χώρων και μείωση της δαπάνης. Δυνατότητα μείωσης των νεκρών φορτίων με τη δημιουργία κενών στο σώμα των τεχνητών λίθων ή την κατασκευή τους από ελαφρά αδρανή υλικά. Οι τεχνητοί λίθοι για ν' ανταποκρίνονται στους κανόνες δόμησης πρέπει να κτίζονται κατά οριζόντιες στρώσεις και να ενώνονται καλά μεταξύ τους. Επομένως πιο κατάλληλο σχήμα είναι το ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο με διαστάσεις ρυθμιζόμενες, ώστε ο τεχνίτης να το χειρίζεται εύκολα. Για να μπορούν να δημιουργηθούν συμπλέγματα (στις oπτoπλινθοδομές κυρίως) σε κάθε περίπτωση πρέπει να υπάρχει ορισμένη σχέση μεταξύ μήκους, ύψους και πλάτους τους. Υπάρχουν διαφόρων ειδών τεχνητοί λίθοι, με τους οποίους γίνονται λιθοδομές. Οι πιο συνηθισμένοι τεχνητοί λίθοι είναι οι ωμόπλινθοι, οι οπτόπλινθοι,(τα τούβλα) οι τσιμεντόλιθοι και οι από πορώδη υλικά τεχνητοί λίθοι (ελαφροί)
το χτίσιμο των τούβλων
ΣΦΗΝΟΤΟΥΒΛΑ ΔΡΟΜΙΚΟΣ Ή ΔΕΚΑΡΗΣ. ΜΠΑΤΙΚΟΣ Ή ΕΙΚΟΣΑΡΗΣ. ΥΠΕΡΜΠΑΤΙΚΟΣ Ή ΤΡΙΑΝΤΑΡΗΣ. ΣΕΝΑΖ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΔΥΟ ΤΟΙΧΩΝ.
ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΛΕΞΙΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΤΟΥΒΛΩΝ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΤΡΩΣΗ.
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΘΥΡΟΥ ΤΩΝ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ (ΠΡΕΚΙ). 1. ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟ ΠΡΕΚΙ ΑΠΟ ΕΛΑΦΡΑ ΩΠΛΙΣΜΕΝΟ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ. 1 2 2. ΕΡΓΟΤΑΞΙΑΚΑ ΧΥΤΟ ΠΡΕΚΙ ΑΠΟ ΕΛΑΦΡΑ ΩΠΛΙΣΜΕΝΟ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ. 3. ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΠΡΕΚΙ ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΖΑΡΙΣΤΗ ΔΙΑΤΟΜΗ. 3 4 4. ΠΡΕΚΙ ΜΙΚΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ.
Segmental τύποι τόξων (με τούβλα)
κτίζοντας υαλότουβλα