ΠΜΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΟΝΤΕΣ : Χ. ΛΥΡΙΝΤΖΗΣ, Δ.A. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, Γ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Αντικείµενο του µαθήµατος είναι η µελέτη της συλλογικής δράσης όπως αναδεικνύεται στις πολλαπλές δράσεις που συγκροτούν την «κοινωνία πολιτών». Η «κοινωνία πολιτών» εκλαµβάνεται ως το ευρύ πεδίο όπου καταγράφονται διάφορες µορφές δηµόσιας κοινωνικότητας, τυπικές ή άτυπες, µε ή χωρίς αίτηµα, πρόσκαιρες ή µε διάρκεια. Οι πολιτικές διαστάσεις και δράσεις της «κοινωνίας πολιτών» συνήθως εντοπίζονται στις οργανώσεις που προβάλλουν ένα λιγότερο ή περισσότερο συγκεκριµένο πολιτικό αίτηµα. Πράγµατι, η ύπαρξη ή η διατύπωση ενός αιτήµατος αποτελεί το βασικό κριτήριο για να χαρακτηριστεί µια οργάνωση, ή µια κοινωνική δράση ως πολιτική. Ωστόσο, η «κοινωνία πολιτών» περιλαµβάνει οργανώσεις οι οποίες εκ πρώτης όψεως εµφανίζονται χωρίς συγκεκριµένο πολιτικό αίτηµα και η δράση τους φαίνεται να περιορίζεται στο πλαίσιο µιας πολιτικά αδιάφορης κοινωνικότητας. Πρόκειται για οργανώσεις παροχής βοήθειας στα µέλη τους, πολιτισµικές οργανώσεις, τοπικοί και πολιτιστικοί σύλλογοι, εξωραϊστικοί σύλλογοι, φιλανθρωπικές οργανώσεις και βέβαια διεθνείς οργανώσεις µε µέλη. To µάθηµα στοχεύει στη διερεύνηση όλων των παραπάνω δράσεων και στην ανάδειξη του εµφανούς ή λανθάνοντος πολιτικού περιεχοµένου. Στο πρώτο µέρος του µαθήµατος θα γίνει µια εισαγωγή στη θεωρητική συζήτηση που αφορά την «κοινωνία πολιτών» και στα προβλήµατα που εντοπίζονται στη σχετική βιβλιογραφία.
Στο δεύτερο µέρος η έµφαση εντοπίζεται στην ελληνική περίπτωση και στις σχετικές µελέτες και αναλύσεις που αφορούν την «κοινωνία πολιτών» στην Ελλάδα κατά την περίοδο της µεταπολίτευσης. Στο τρίτο µέρος θα συζητηθούν συγκεκριµένες µελέτες περίπτωσης που εστιάζουν στην ελληνική εµπειρία, µε ιδιαίτερο στόχο την ανάδειξη των διαφορετικών όψεων της «κοινωνίας πολιτών» στην µεταπολιτευτική Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο θα γίνουν παρουσιάσεις εργασιών και από τους διδάσκοντες και από φοιτητές. Το µάθηµα διοργανώνεται σε συνεργασία µε το ερευνητικό διαπανεπιστηµιακό πρόγραµµα «Θαλής - Μορφές δηµόσιας κοινωνικότητας στην αστική Ελλάδα του 20ού αιώνα: Σύλλογοι, δίκτυα κοινωνικής παρέµβασης και συλλογικές υποκειµενικότητες» (ΚΑ 3563). Οι φοιτητές/τριες θα µπορούν να έχουν πρόσβαση στη βάση δεδοµένων του παραπάνω προγράµµατος στην οποία έχουν καταχωρηθεί χιλιάδες δηµοσιεύµατα από τον ηµερήσιο Τύπο της περιόδου 1974-77 και αφορούν σε ποικίλες δράσεις της «κοινωνίας πολιτών» κατά την πρώτη µεταπολιτευτική περίοδο και, εάν το επιλέξουν, µπορούν να χρησιµοποιήσουν στοιχεία για την εκπόνηση εργασίας.
Ενδεικτική θεωρητική βιβλιογραφία J. Cohen & A. Arato, Civil Society and political theory, MIT Press, 1992. J. Keane, Democracy and Civil Society, Verso, Λονδίνο, 1988. S. Chambers & W. Kymlica (επιµ.), Alternative conceptions of civil society, Princeton University Press, 2002. Eνδεικτική Bιβλιογραφία για την κοινωνία πολιτών στη σύγχρονη Ελλάδα Αφουξενίδης Α., «Όψεις της κοινωνίας πολιτών στην Ελλάδα: το παράδειγµα των περιβαλλοντικών και αντιρατσιστικών ΜΚΟ», Επιστήµη και Κοινωνία, τχ.16, 2006, σσ. 163-178. Βούλγαρης Ι., «Κράτος και κοινωνία πολιτών στην Ελλάδα: Μια σχέση προς επανεξέταση;», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης, τχ. 28, 2006, σσ. 5-33. Ιορδάνογλου Χ., Κράτος και οµάδες συµφερόντων, Πόλις, Αθήνα 2013. Καραγιάννης Γ., «Kοινωνία και πολιτική στη µετεµφυλιακή Ελλάδα: Όψεις και διαστάσεις των συλλόγων στην περιοχή της πρωτεύουσας, 1949-1967», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 127Γ, 2008, σσ. 3-44. Lyrintzis Ch. «Greek Civil Society in the 21 st century», στο P.C. Ioakimidis (επιµ.), Greece in the European Union: The new role and the new agenda, Ministry of the Press and Mass Media, Αθήνα 2002, σσ. 90-99.
Μαυρογορδάτος Γ.Θ., Μεταξύ Πιτυοκάµπτη και Προκρούστη, Οδυσσέας, Αθήνα 1988. Μάνθου Γ., «Ο χάρτης του εθελοντισµού προς τα παιδιά στηνελλάδα του 21 ου αιώνα, ΕΚΚΑ, Αθήνα 2012, διαθέσιµο στο: http://www.0-18.gr/downloads/paroysiaseis-foreon-mko-sto-diimeroseminario-ethelontismoy-14-15-6-2012/ekka.pdf Μουζέλης Ν., «Κράτος και κοινωνία πολιτών. Από το παλιό στο νέο παράδειγµα;», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης, τχ. 30, 2008, σσ. 107-114. Μουζέλης Ν. και Γ. Παγουλάτος, «Κοινωνία πολιτών και ιδιότητα του πολίτη στη µεταπολιτευτική Ελλάδα», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης, τχ. 22, 2003, σ. 5-29. Παναγιωτοπούλου Ρ., «Εθελοντικές και µη κυβερνητικές οργανώσεις στην Ελλάδα και ολυµπιακός εθελοντισµός» στο Χ. Βερναρδάκης (επιµ.), Η κοινή γνώµη στην Ελλάδα, Λιβάνης, Αθήνα 2003, σσ. 111-148. Pantazidou Μ., «Treading New Ground: A Changing Moment for Citizen Action in Greece», Development in Action, τ. 23, τχ. 5-6, 2013, σσ. 755-770. Πολυζωϊδης Π., Εθελοντισµός στην κοινωνική προστασία, Ελληνικά Γράµµατα, Αθήνα 2006. Ροζάκου, Κ. «ʹ Κοινωνικότηταʹ και Κοινωνία Αλληλεγγύης : Η περίπτωση ενός εθελοντικού σωµατείου», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήµης, τχ. 32, 2008, σσ. 95-120. Simitis Μ., «Rage and protest: the case of the Greek indignant movement»,
elhhgr GreeSEE, paper no. 82, Hellenic Observatory, The London School of Economics, Φεβρουάριος 2014, διαθέσιµο στο http://www.lse.ac.uk/europeaninstitute/research/hellenicobservatory/cms%2 0pdf/Publications/GreeSE/GreeSE-No82.pdf Σωτηρόπουλος Δ. Α. (επιµ.), Η άγνωστη κοινωνία πολιτών, Ποταµός, Αθήνα 2004. Sotiropoulos D. A. Formal Weakness and Informal Strength: Civil Society in Contemporary Greece, Hellenic Observatory, Discussion Paper No16, Hellenic Observatory, LSE, February 2004, διαθέσιµο στο http://www.lse.ac.uk/collections/hellenicobservatory/pubs/dp_oldseries.htm# generated-subheading1 Σωτηρόπουλος Δ.Α. «Νέες τάσεις στην κοινωνία πολιτών στην Ελλάδα του 21 ου αιώνα», Κοινωνία Πολιτών, τχ. 11, Φθινόπωρο 2005, σσ. 80-82. Σωτηρόπουλος Δ. Α., «Υποθέσεις εργασίας και ανοικτά ερωτήµατα στη βιβλιογραφία για την ελληνική κοινωνία πολιτών», στο Ξενοφών Ι. Κοντιάδης και Χαράλαµπος Θ. Ανθόπουλος (επιµ.), Κρίση του ελληνικού πολιτικού συστήµατος; Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού Δικαίου και εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2008, σσ. 317-330. Sotiropoulos D.A. & G. Kalpadakis, «Europeanism and National Populism: The Europeanization of Greek Civil Society and Foreign Policy», Hellenic Studies, τ. 154, τχ. 1, Άνοιξη 2007, σσ. 43-66. Sotiropoulos D.A. & Evika Karamagioli, «Greek Civil Society: The Long Road to Maturity», CIVICUS and Access2Democracy, 2005, διαθέσιµο στο https://civicus.org/new/media/csi_greece_country_report.pdf