ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΜΥΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΜΥΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ Διπλωματική εργασία της φοιτήτριας Μαριάμ Τζάμπερ (ΑΕΜ: 14518) Επιβλέπων: Θεοφάνης Σιάτρας, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ Θεσσαλονίκη, 2012

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΜΥΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ Υποβάλλεται στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού ως διπλωματική εργασία

στην οικογένεια μου στους παππούδες μου

Βρες χρόνο για δουλειά Αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας Βρες χρόνο για σκέψη Αυτό είναι η πηγή της δύναμης Βρες χρόνο για παιχνίδι Αυτό είναι το μυστικό της αιώνιας νιότης Βρες χρόνο για διάβασμα Αυτό είναι το θεμέλιο της γνώσης Βρες χρόνο να είσαι φιλικός Αυτός είναι ο δρόμος προς την ευτυχία Βρες χρόνο για όνειρα Αυτά θα τραβήξουν το όχημα σου ως τ αστέρια Βρες χρόνο να αγαπάς και να αγαπιέσαι Αυτό είναι το προνόμιο των θεών Βρες χρόνο να κοιτάς ολόγυρα σου Είναι πολύ σύντομη η μέρα για να είσαι εγωιστής. Γ. Ρίτσος Το ταξίδι που ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 2007 έφτασε στο τέλος του. Μέρες και νύχτες, χαρές και λύπες, γνωστοί και άγνωστοι συνταξιδιώτες σ ένα καράβι μ ολάνοιχτα πανιά, αρμενίζαμε στα πέλαγα της γνώσης ξεδιπλώνοντας στο απέραντο γαλάζιο τα όνειρα μας. Τώρα στον ορίζοντα φάνηκε η στεριά και το λιμάνι μας προσμένει για νέους αγώνες, γι άλλα ταξίδια κ. Θεοφάνη Σιάτρα, κ. Αντώνη Χαλαντζούκα Εθελοντές της έρευνας Υπεύθυνοι του εργαστηρίου Εργοφυσιολογίας-Εργομετρίας Αισθήματα από τα βάθη της ψυχής σαν νότες μυστικές ταξιδεύουν με το φύσημα τ ανέμου και αποθέτουν αθόρυβα, βαθιά «Ευχαριστώ» σε εσάς που με το φως σας φωτίσατε το δρόμο μας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...6 ABSTRACT...7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...8 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...17 Συμμετέχοντες/ουσες... 17 Όργανα μέτρησης... 17 Παρουσίαση δοκιμασιών... 18 Διαδικασία μετρήσεων... 18 Επεξεργασία δεδομένων... 21 Στατιστική ανάλυση... 24 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...25 Σύγκριση των παραμέτρων μεταξύ των τριών προσπαθειών... 25 Κορύφωση ροπής και γωνιακή ταχύτητα... 26 Δύναμη, ισχύς και γωνιακή ταχύτητα... 29 Γωνία κορύφωσης ροπής και γωνιακή ταχύτητα... 33 Αναλογία ροπής καμπτήρων/εκτεινόντων... 39 Σχετική ροπή και γωνιακή ταχύτητα... 41 Σχετική δύναμη, ισχύς και γωνιακή ταχύτητα... 42 ΣΥΖΗΤΗΣΗ...46 Σύγκριση των παραμέτρων μεταξύ των προσπαθειών... 47 Κορύφωση ροπής και γωνιακή ταχύτητα... 47 Δύναμη, ισχύς και γωνιακή ταχύτητα... 48 Γωνία κορύφωσης ροπής και γωνιακή ταχύτητα... 50 Αναλογία ροπής καμπτήρων/εκτεινόντων... 51 Σχετική ροπή και γωνιακή ταχύτητα... 52 Σχετική δύναμη, ισχύς και γωνιακή ταχύτητα... 52 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...53 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...54 Ξένη βιβλιογραφία... 54 Ελληνική βιβλιογραφία... 60 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...62

Μέτρηση της μέγιστης ισοκινητικής ροπής των καμπτήρων και των εκτεινόντων μυών των ωμών ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο αυξανόμενος αριθμός των παιδιών, που ασχολούνται συστηματικά με την ενόργανη γυμναστική (ΕΓ) και τον πρωταθλητισμό, καθιστά αναγκαία τη χρήση ειδικών για το συγκεκριμένο άθλημα δοκιμασιών, για τον έλεγχο της απόδοσης των αθλητών και των αθλητριών. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η αξιολόγηση και η καταγραφή της μεταβολής της μέγιστης ισοκινητικής ροπής με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας, για τους καμπτήρες και τους εκτείνοντες μυς των ώμων. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν από την ύπτια κατάκλιση με τα δύο άνω άκρα τεντωμένα στην άρθρωση των αγκώνων και την εφαρμογή μειομετρικού τύπου μυϊκή σύσπαση. Η συγκεκριμένη θέση επιλέχθηκε επειδή προσομοιάζει ένα μεγάλο εύρος ασκήσεων της ΕΓ. Στις μετρήσεις συμμετείχαν εθελοντικά 20 φοιτητές/τριες του ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ (10 άνδρες και 10 γυναίκες), οι οποίοι/ες δεν ήταν εν ενεργεία αθλητές/τριες υψηλού επιπέδου. Η μέση ηλικία, το ανάστημα και η μάζα των φοιτητών ήταν, 21±2 έτη, 180±6 cm και 78±12 kg αντίστοιχα. Για τις φοιτήτριες η μέση ηλικία ήταν 21±2 έτη, το ανάστημα 162±5 cm και η μάζα 58±6 kg. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο Εργοφυσιολογίας-Εργομετρίας με τη χρήση του ισοκινητικού δυναμόμετρου Humac Norm. Για τη συγκεκριμένη έρευνα χρησιμοποιήθηκε ένα πρωτόκολλο με πέντε διαφορετικές γωνιακές ταχύτητες (60 /s, 120 /s, 180 /s, 240 /s και 300 /s). Οι εξεταζόμενοι/νες σε κάθε ταχύτητα εκτελούσαν 3 μέγιστες προσπάθειες έκτασης και κάμψης των ώμων με τα δύο χέρια ταυτόχρονα, με την παροχή λεκτικής παρακίνησης από την εξετάστρια. Για περαιτέρω ανάλυση χρησιμοποιήθηκε η κορύφωση της ροπής, η μέση μέγιστη ισχύς, η γωνία κορύφωσης της ροπής, η μέγιστη δύναμη και οι σχετικές τιμές αυτών. Για τη σύγκριση μεταξύ των μέσων τιμών των μεταβλητών στις διάφορες γωνιακές ταχύτητες χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διακύμανσης (1-way ANOVA). Από τη στατιστική ανάλυση φάνηκε ότι υπάρχει μία αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της γωνιακής ταχύτητας και της παραγόμενης ροπής και στα δύο φύλα, με τη ροπή να μειώνεται όσο αυξάνεται η γωνιακή ταχύτητα. Η ίδια σχέση παρατηρείται και μεταξύ της μέγιστης δύναμης και της γωνιακής ταχύτητας. Η μέση ισχύς των ανδρών και των γυναικών, αν και φαίνεται να έχει ανοδική πορεία μέχρι τις 180 /s και για τις δύο μυϊκές ομάδες, μετά έχει την τάση να μειώνεται. Αναφορικά με τη γωνία εμφάνισης της κορύφωσης της ροπής δεν φαίνεται να υπάρχει μια ξεκάθαρη σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, ούτε στους άνδρες ούτε στις γυναίκες. Συμπεραίνεται ότι οι παραπάνω ειδικές μετρήσεις είναι επιτεύξιμες και κατάλληλες για τον πληθυσμό των φοιτητών και φοιτητριών του ΤΕΦΑΑ που εξετάστηκε. Προτείνεται η εφαρμογή των δοκιμασιών σε αθλητές και αθλήτριες ΕΓ, αφού εξεταστούν για την αξιοπιστία τους στον συγκεκριμένο πληθυσμό. Λέξεις κλειδιά: Κορύφωση ροπής, Μέση ισχύς, Γωνία κορύφωσης ροπής, Αναλογία Κ/Ε, Καμπτήρες, Εκτείνοντες, Ώμοι, Φοιτητές ΦΑ, Ισοκινητικό δυναμόμετρο. 6

Isokinetic maximum torque measurement of flexor and extensor shoulder muscles ABSTRACT The increasing number of children, who are systematically involved in gymnastics and championship, makes necessary the use of special tests for this specific sport, in order to control the performance of athletes. The purpose of the current study was to assess and record the change of peak isokinetic torque with the increase in angular velocity, for the shoulder flexor and extensor muscles. The measurements were performed in lying supine position with both arms extended in the elbow joint, applying concentric muscle contraction. This specific position was chosen because it simulates a wide range of exercises in gymnastics. In the measurements participated 20 volunteered students of Department of Physical Education and Sports Science of the Aristotle University of Thessaloniki (10 men and 10 women), who were not elite athletes. The males average age, height and body mass were 21±2 years, 180±6 cm and 78±12 kg, respectively. Concerning females average age, height and body mass were 21±2 years, 162±5 cm and 58±6 kg, respectively. The measurements were performed in the Laboratory of Exercise Physiology-Ergometry, with the use of the isokinetic dynamometer Humac Norm. For this study, a protocol with five different angular velocities (60 /s, 120 /s, 180 /s, 240 /s and 300 /s) was used. All subjects performed 3 maximum consecutive isokinetic trials of extension and flexion of the shoulders with both hands simultaneously at each speed. Verbal encouragements were provided by the examiner. Peak torque, average power, angle of peak torque, peak force and relative values were used for further analysis. To determine the differences between measurements, in all angular velocities, a 1-way ANOVA test was used. The statistical analysis suggested that there was an inverse relationship between the angular velocity and the peak torque in both sexes, with the peak torque decreasing as the angular velocity increased. The same relationship was also observed between average force and angular velocity. The peak force in men and women had the tendency to decrease, even if it had ascendant course up to the 180 /s for both muscles. Regarding the angle of peak torque, no relation was found with the angular velocity in both genders. In conclusion, these special measurements are achievable and suitable for the students population examined in this investigation. Furthermore, the application of these tests in gymnasts is proposed, after the determination of their reliability in this particular population. Key words: Peak torque, Average power, Angle peak torque, F/E ratio, Flexors, Extensors, Shoulders, Physical education students, Isokinetic dynamometer. 7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο αυξανόμενος αριθμός των παιδιών που ασχολούνται συστηματικά με την Αγωνιστική Ενόργανη Γυμναστική και τον πρωταθλητισμό, καθιστά αναγκαία την περαιτέρω έρευνα για τον έλεγχο της απόδοσης των αθλητών και των αθλητριών της Ενόργανης Γυμναστικής (ΕΓ) με τη χρήση ειδικών για το συγκεκριμένο άθλημα δοκιμασιών. Είναι γενικά αποδεκτό, ότι για την αξιολόγηση των ικανοτήτων των αθλητών της ΕΓ χρησιμοποιούνται δοκιμασίες πεδίου (Siatras et al, 2010) και δοκιμασίες εργαστηρίου (Bassa et al, 2002; Cools et al, 2007). Αυτό που λείπει από τη βιβλιογραφία είναι οι μελέτες που χρησιμοποιούν δοκιμασίες εργαστηρίου σε ειδικές θέσεις για το άθλημα της ΕΓ. Με τη χρήση των σύγχρονων ισοκινητικών δυναμόμετρων και των κατάλληλων εξαρτημάτων τους, μπορεί να καταστεί δυνατή η αξιολόγηση της μυϊκής δύναμης των αθλητών σε ειδικές θέσεις για το συγκεκριμένο άθλημα. Με βάση τη μηχανική, ως ισοκίνηση ορίζεται η κίνηση ενός σωματικού μέλους με σταθερή γωνιακή ταχύτητα γύρω από μια άρθρωση, που κινητοποιείται μετά από μυϊκή σύσπαση (Κόλλιας, 2007). Η παραγόμενη δύναμη μπορεί να αξιολογηθεί μέσω ειδικών μηχανημάτων, που ονομάζονται ισοκινητικά δυναμόμετρα. Συγκεκριμένα, στα ισοκινητικά δυναμόμετρα μετρείται η ροπή, που εκφράζεται ως το γινόμενο της δύναμης επί την κάθετη απόσταση από τον άξονα περιστροφής (Κόλλιας, 2007; Σιάτρας, 2001). Στα ισοκινητικά δυναμόμετρα, με τη χρήση ειδικών πρωτοκόλλων, είναι δυνατή η αξιολόγηση της ροπής που παράγεται μετά από πλειομετρική ή μειομετρική μυϊκή σύσπαση. 8

Με τη χρήση των ισοκινητικών δυναμόμετρων δύναται να αξιολογηθεί με ακρίβεια και αξιοπιστία η μυϊκή απόδοση των εξεταζομένων. Αυτό ενδιαφέρει σημαντικά, τόσο τους επιστήμονες του αθλητισμού (εργοφυσιολόγους, προπονητές), όσο και τους επιστήμονες υγείας (αθλητίατρους, φυσικοθεραπευτές). Οι μεν πρώτοι ενδιαφέρονται, ως επί το πλείστον, να ελέγξουν τον βαθμό που αποδίδουν τα προγράμματα δύναμης και να έχουν ένα μέτρο σύγκρισης για το επίπεδο των αθλητών σχετικά με την προπονητική επιβάρυνση. Ενώ, οι επιστήμονες υγείας ενδιαφέρονται περισσότερο για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής άσκησης, ώστε να βοηθήσουν τους ασθενείς τους για ταχύτερη αποκατάσταση. Τα ισοκινητικά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλο τον κόσμο είναι τα εξής: Lido, Biodex, Kin-Com, Cybex/Humac norm, Myoforce. Η χρήση των ισοκινητικών δυναμόμετρων για την αξιολόγηση της μυϊκής απόδοσης αναφέρεται από τη δεκαετία του 60, όταν επιβλήθηκε μια σταθερή γωνιακή ταχύτητα στην κίνηση ενός μέλους που περιστρεφόταν γύρω από έναν σταθερό άξονα. Στη δεκαετία του 1970 το ισοκινητικό δυναμόμετρο αποτελεί πλέον αξιόπιστη πηγή αποτελεσμάτων για τη μυϊκή απόδοση και χρησιμοποιείται σε πληθώρα ερευνών (Thorstensson et al, 1982) Το σταθερό ισοκινητικό δυναμόμετρο, σε συνεργασία με ηλεκτρονικό υπολογιστή και ειδικό λογισμικό, εμφανίζεται στην δεκαετία του 1980 με άριστη αξιοπιστία. Μέχρι το 1982 όλες οι έρευνες της μυϊκής απόδοσης αφορούσαν τον μειομετρικό τύπο συστολής. Το 1982 η κατασκευαστική εταιρεία Chattanooga Group Inc παρουσίασε το πρώτο ισοκινητικό δυναμόμετρο με τη 9

δυνατότητα αξιολόγησης και της πλειομετρικής συστολής (Davies et al, 1982). Με τα ισοκινητικά δυναμόμετρα και τη χρήση ειδικών εξαρτημάτων και πρωτοκόλλων, έχει καταστεί δυνατή η εξέταση σχεδόν όλων των κύριων αρθρώσεων του σώματος, σε όλες τις ανατομικές τους κινήσεις και σε διάφορα επίπεδα. Στα πλεονεκτήματα ενός ισοκινητικού δυναμόμετρου περιλαμβάνεται η ακριβής μέτρηση της μυϊκής δύναμης, λόγω της εξουδετέρωσης του βάρους του μέλους (gravity correction). Από τη διεθνή βιβλιογραφία, σχετικά με την ισοκινητική ροπή, συμπεραίνεται ότι σε μια συγκεκριμένη γωνιακή ταχύτητα η μέγιστη ισοκινητική ροπή, που μπορεί να παράγει ένας μυς που δραστηριοποιείται πλειομετρικά, είναι μεγαλύτερη από αυτή που μπορεί να παράγει όταν δραστηριοποιείται μειομετρικά (Alexander 1990; Colliander et al, 1989; Kellis et al, 1999). Επιπλέον, η μέγιστη μειομετρική ισοκινητική ροπή εμφανίζεται σε αργές γωνιακές ταχύτητες (Hua Juan et al, 2011), ενώ μειώνεται με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας (Κέλλης και συν. 2010; Siatras et al, 2004; Wit et al, 1993). Όμως, αντίθετα, για την πλειομετρική ισοκινητική ροπή οι αναφορές στη βιβλιογραφία δεν αποδίδουν ένα ξεκάθαρο συμπέρασμα. Όσον αφορά στην ισοκινητική ροπή μεταξύ των δύο σκελών σε υγιή άτομα, δεν εμφανίζονται στατιστικά σημαντικές διαφορές. Παρόλα αυτά, οι διαφορετικές απαιτήσεις που έχει το κάθε άθλημα δημιουργούν διαφορές στην ανάπτυξη της ισοκινητικής ροπής μεταξύ των αθλητών διαφορετικών αθλημάτων. 10

Συγκεκριμένα, όσον αφορά στις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με τη μέτρηση της ισοκινητικής ροπής των ώμων, οι Van Meeteren και συν. (2006) έδειξαν ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ υγιών και ασθενών ατόμων στην μέγιστη ισοκινητική ροπή, όχι όμως και στις αναλογίες των μέγιστων ροπών για τους αγωνιστές και ανταγωνιστές μυς. Έτσι, οι ερευνητές υποστήριξαν ότι η μέτρηση της μέγιστης ροπής μπορεί να παρέχει περαιτέρω πληροφορίες που σχετίζονται με την μέτρηση του πόνου και του λειτουργικού επιπέδου των ασθενών. Οι Jemyung Shim και συν. (2010) εξέτασαν την επίδραση των δυναμικών και ισομετρικών ασκήσεων των ώμων στη δύναμη και λειτουργία του άκρου χεριού. Έτσι, προτείνουν τις δυναμικές παρά τις ισομετρικές ασκήσεις για τη βελτίωση της λειτουργίας και της δύναμης του άκρου χεριού, κάτι που παρουσιάζει μεγάλο προπονητικό ενδιαφέρον. Σε μια παλαιότερη έρευνα, οι Hsing-Kuo Wang και συν. (2004) πραγματοποίησαν ισοκινητικές δοκιμασίες για τους μυς των ώμων σε νεαρούς παίκτες πετοσφαίρισης. Οι έρευνες έδειξαν, λοιπόν, όπως και άλλες σε νεαρούς και ενήλικες αθλητές του τένις, ότι υπάρχει μειωμένη κινητικότητα στην έσω στροφή των ώμων στο κυρίαρχο συγκριτικά με το μη κυρίαρχο χέρι. Τέλος, φάνηκε ότι δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο άκρα τόσο για τη δύναμη, όσο και για την αναλογία δύναμης στους αγωνιστές και ανταγωνιστές μυς, κατά την έσω και έξω στροφή των ώμων. Οι συγγραφείς πρότειναν διατατικές ασκήσεις για να μειωθεί η πιθανότητα τραυματισμών που σχετίζονται με την κινητικότητα των έσω στροφέων. 11

Οι Gozlan και συν. (2006) επιχείρησαν να συγκρίνουν την ισοκινητική ροπή για τους έξω και έσω στροφείς και στους δύο ώμους σε αθλητές του τένις, της κολύμβησης και της πετοσφαίρισης. Για τους τενίστες φάνηκε ότι η μέγιστη ροπή στον προτιμώμενο ώμο ήταν υψηλότερη από τον αντίθετο, όμως μόνο για τους έσω στροφείς. Επιπλέον, από τα αποτελέσματα φάνηκε ότι στις αθλήτριες η αναλογία των μυών στον προτιμώμενο ώμο ήταν υψηλότερη από την αντίστοιχη αναλογία στον αντίθετο ώμο. Συνεχίζοντας, για τους αθλητές της κολύμβησης φάνηκε ότι η μέγιστη ισοκινητική ροπή και η αναλογία έξω/έσω στροφέων στον κυρίαρχο ώμο ήταν υψηλότερη από το μη κυρίαρχο μέλος, όμως μόνο στους άντρες στις 60 /sec. Για τις γυναίκες, οι συγγραφείς ανέφεραν ότι και οι δύο ώμοι είχαν το ίδιο επίπεδο δύναμης. Τέλος, για τους παίκτες της πετοσφαίρισης δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές για κανένα μυ και σε κανένα χέρι. Συμπερασματικά, φάνηκε ότι για ένα συμμετρικό σπορ, όπως η κολύμβηση, υπήρχαν ασυμμετρίες στη δύναμη των αθλητών. Ενώ, αντίθετα, για ένα άθλημα με ασυμμετρικές κινήσεις, καταγράφηκε η ίδια δύναμη και στους δύο ώμους και για τους δύο μυς. Επιπρόσθετα, ο Lategan (2011) εξέτασε τη μέγιστη ροπή, τη σχετική ροπή και την αναλογία αγωνιστών/ανταγωνιστών για τους καμπτήρες και εκτείνοντες μυς των ώμων, όπως επίσης και για τους προσαγωγούς και απαγωγούς, καθώς και για τους έσω και έξω στροφείς σε άντρες στη Νότια Αφρική. Από τα αποτελέσματα φάνηκε ότι οι εξεταζόμενοι παρουσίαζαν μεγαλύτερη ροπή στους καμπτήρες μυς των ώμων, ενώ μικρότερη ήταν η ροπή για τους εκτείνοντες. Κάποια αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας έχουν παρουσιαστεί και σε παλαιότερες έρευνες, όμως για παίκτες 12

καλαθοσφαίρισης. Παρόλα αυτά, αν και η έρευνα είναι πρόσφατη και με μεγάλο όγκο δεδομένων και αποτελεσμάτων, ακόμη μέχρι σήμερα δεν έχει εξεταστεί η μέγιστη ισοκινητική ροπή για τους καμπτήρες και εκτείνοντες μυς των ώμων από την ύπτια κατάκλιση και με τα δύο χέρια. Με νεαρούς άνδρες αθλητές της Ενόργανης Γυμναστικής (ΕΓ) ασχολήθηκαν οι Siatras και συν. (2010). Στην έρευνα μελετήθηκε η ισοκινητική ροπή και η αναλογία καμπτήρων και εκτεινόντων μυών του γόνατος, τόσο σε αθλητές ΕΓ όσο και κολύμβησης. Από τα αποτελέσματα φάνηκε ότι, η ίδια η φύση του αθλήματος επηρεάζει σημαντικά την αναλογία ροπής καμπτήρων/εκτεινόντων. Οι κολυμβητές παρουσίασαν μικρότερες διαφορές στην αναλογία ροπής των μυών στις 120 /sec και 180 /sec από τους αθλητές της ΕΓ, ενώ στις 60 /sec δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές. Όσον αφορά στην αναλογία ροπής των καμπτήρων/εκτεινόντων, φάνηκε ότι αυτή αυξανόταν με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας, κάτι που ίσχυε μόνο για τους αθλητές της ΕΓ. Όμως, σχετικά με τη μεταβολή της μέγιστης ισοκινητικής ροπής, υπήρχε πτώση όσο αυξανόταν η γωνιακή ταχύτητα. Τέλος, η αναλογία των μυών στις 60-120 /sec, καθώς και στις 60-180 /sec παρουσίαζαν στατιστικά σημαντικές διαφορές. Οι Cools και συν. (2007) μελέτησαν την ισοκινητική ροπή στους μυς της ωμοπλάτης σε νεαρούς αθλητές ΕΓ και αγύμναστους. Οι αθλητές της ΕΓ είχαν πιο δυνατούς μυς κατά την πρόσθια μετατόπιση της ωμοπλάτης (protraction) και στις δύο γωνιακές ταχύτητες που μετρήθηκαν (60 /sec και 180 /sec). Επιπλέον, παρουσίαζαν σημαντικά μεγαλύτερη δύναμη κατά την 13

οπίσθια μετατόπιση της ωμοπλάτης (retraction) στο προτιμώμενο χέρι. Μεταξύ αθλητών και αγύμναστων δεν παρουσιάστηκε διαφορά στη σχέση έργου - σωματικής μάζας. Επίσης, για τους αθλητές της ΕΓ φάνηκε ότι υπήρξε μικρότερη αναλογία protraction/retraction στο προτιμώμενο χέρι, ενώ αντίθετα μεγαλύτερη ήταν η αναλογία στο μη προτιμώμενο χέρι και στις δύο ταχύτητες. Η Bassa και συν. (2002) συνέκριναν την ομόκεντρη και έκκεντρη ισοκινητική ροπή των καμπτήρων και εκτεινόντων μυών του γόνατος των προεφήβων αθλητών ΕΓ με τους αγύμναστους. Έδειξαν ότι οι αθλητές της ΕΓ είχαν υψηλότερη ομόκεντρη και έκκεντρη ισοκινητική ροπή, αλλά μόνο στους εκτείνοντες μυς του γόνατος. Στη συγκεκριμένη μελέτη δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά στη μεταβολή της ροπής στις διάφορες ταχύτητες και για τους καμπτήρες και για τους εκτείνοντες στις δύο ομάδες των εξεταζομένων. Οι ερευνητές εξέτασαν, ακόμα, και την ισομετρική ροπή και φάνηκε ότι οι τιμές της ήταν υψηλότερες από της ομόκεντρης ισοκινητικής ροπής σε όλες τις γωνιακές ταχύτητες. Αντίθετα, οι τιμές της ισομετρικής ροπής ήταν χαμηλότερες από αυτές της έκκεντρης στις αργές ταχύτητες. Συμπερασματικά, οι αθλητές της ΕΓ, συγκριτικά με τους αγύμναστους, εμφανίζουν μεγαλύτερη ισομετρική, αλλά και ισοκινητική έκκεντρη και ομόκεντρη μέγιστη ροπή μόνο στους εκτείνοντες μυς του γόνατος. Όπως προκύπτει από την ανατομική, οι κύριες λειτουργίες των άνω άκρων είναι η σύλληψη και ο χειρισμός εργαλείων. Παρόλα αυτά, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις (π.χ. κολύμβηση) ή όταν 14

σταθεροποιούνται κάπου, η σύσπαση των μυών τους μπορεί να επιφέρει μετατόπιση του σώματος (π.χ. ενόργανη γυμναστική). Όσον αφορά στην ωμική ζώνη, συμμετέχουν σε αυτή τα οστά του βραχίονα, της κλείδας και της ωμοπλάτης. Η διάρθρωση του ώμου είναι σφαιρική, επιτρέποντας έτσι στον βραχίονα να επιτελέσει ένα μεγάλο αριθμό κινήσεων (κάμψη - έκταση, απαγωγή - προσαγωγή, έσω - έξω στροφή και περιαγωγή). Αναφορικά με τους μυς της άρθρωσης του ώμου, χωρίζονται σε τρεις ομάδες, στους πρόσθιους, οπίσθιους και πλάγιους. Στην παρούσα έρευνα, κυρίως, θα εξεταστούν οι δελτοειδείς μυς -που εκτός των άλλων λειτουργιών τους- ευθύνονται για την κάμψη και την έκταση των ώμων. Ένα μεγάλο πλήθος δεδομένων για την ισοκινητική μειομετρική ροπή, άλλα και για άλλες παραμέτρους, έχει βρεθεί στην ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία, που όμως τις περισσότερες φορές αναφέρεται σε μύες άλλων αρθρώσεων, όπως αυτή του γόνατος (Calmels et al, 1995; Deighan et al, 2003; Maffiuletti et al, 2007; Siatras et al, 2004). Όπως προκύπτει από τα παραπάνω δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να ασχολούνται με την Ενόργανη Γυμναστική και ακόμα λιγότερες είναι αυτές που μελετούν τη μέγιστη ισοκινητική ροπή των καμπτήρων και εκτεινόντων μυών των ώμων. Είναι αναγκαία, λοιπόν, η εισαγωγή νέων εργαστηριακών μετρήσεων και η μελέτη της ισοκινητικής ροπής των καμπτήρων και εκτεινόντων μυών των ώμων σε νέες και ειδικές θέσεις για το συγκεκριμένο άθλημα. Σκοπός, λοιπόν, της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή και η αξιολόγηση της μεταβολής της μέγιστης ισοκινητικής 15

μειομετρικής ροπής με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας, για τους καμπτήρες και τους εκτείνοντες μυς των ώμων, από την ύπτια κατάκλιση, με τα δύο άνω άκρα τεντωμένα στην άρθρωση των αγκώνων. Η συγκεκριμένη θέση επιλέχθηκε επειδή προσομοιάζει ένα μεγάλο εύρος ασκήσεων της Ενόργανης Γυμναστικής. Επίσης, θα εξεταστούν οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Θα χρησιμοποιηθούν διάφορες γωνιακές ταχύτητες, αργές και γρήγορες, επειδή οι αθλητές της Ενόργανης Γυμναστικής εκτελούν ασκήσεις τόσο με αργή ταχύτητα, τις λεγόμενες δυναμικές, όσο και με γρήγορη. Επίσης, επειδή η παρούσα έρευνα είναι καινοτόμος δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί σε ποια ταχύτητα θα εμφανιστούν οι μέγιστες τιμές. Επιπλέον, δεν έχει εντοπιστεί στη βιβλιογραφία ποιες είναι οι πραγματικές ταχύτητες στις οποίες πραγματοποιούνται οι ασκήσεις της Ενόργανης Γυμναστικής. 16

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Συμμετέχοντες/ουσες Στις μετρήσεις συμμετείχαν εθελοντικά 20 φοιτητές/τριες του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού (ΤΕΦΑΑ) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (10 άνδρες και 10 γυναίκες), οι οποίοι/ες δεν ήταν εν ενεργεία αθλητές/τριες υψηλού επιπέδου. Η μέση ηλικία, το ανάστημα και η μάζα των φοιτητών ήταν, 21±2 έτη, 180±6 cm και 78±12 kg αντίστοιχα. Για τις φοιτήτριες η μέση ηλικία ήταν 21±2 έτη, το ανάστημα 162±5 cm και η μάζα 58±6 kg. Όλοι/ες οι εξεταζόμενοι/ες ήταν υγιείς και δεν έπασχαν από καμιά μυοσκελετική κάκωση. Όργανα μέτρησης Οι μετρήσεις διεξήχθησαν στο εργαστήριο Εργοφυσιολογίας Εργομετρίας του ΤΕΦΑΑ/ΑΠΘ, με τη χρήση του ισοκινητικού δυναμόμετρου Humac Norm (εικόνα 1). Εικόνα 1. Το ισοκινητικό δυναμόμετρο Humac Norm. 17

Παρουσίαση δοκιμασιών Στην παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκε ένα πρωτόκολλο με πέντε διαφορετικές γωνιακές ταχύτητες, 60 /s, 120 /s, 180 /s, 240 /s και 300 /s. Σε κάθε εξεταζόμενο/νη οι ταχύτητες ακολουθούσαν διαφορετική σειρά, για να αποκλειστεί η πιθανότητα επίδρασης της κόπωσης στις δοκιμασίες. Οι εξεταζόμενοι/νες εκτελούσαν 3 μέγιστες προσπάθειες έκτασης και κάμψης της άρθρωσης των ώμων, σε κάθε ταχύτητα. Παρεμβαλλόταν διάλειμμα 15 sec μεταξύ των προσπαθειών και 30 sec μεταξύ των ταχυτήτων. Επιπλέον, για κάθε ταχύτητα τα άτομα εκτελούσαν και 1 δοκιμαστική προσπάθεια. Διαδικασία μετρήσεων Με την είσοδο των εξεταζομένων στο εργαστήριο, αρχικά πραγματοποιούνταν καταγραφή των προσωπικών τους στοιχείων (ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης) και μέτρηση του αναστήματος και του βάρους τους. Άλλα στοιχεία που καταγράφονταν ήταν το άθλημα με το οποίο ασχολούνταν και η μεγαλύτερη διοργάνωση στην οποία είχαν ποτέ συμμετάσχει. Έπειτα, ακολουθούσε γενική προθέρμανση με τρέξιμο σε διάδρομο για 5 λεπτά με μέτρια ως υψηλή ένταση. Ακολουθούσε μια σειρά από ενεργητικές ασκήσεις για τους ώμους και μυϊκές διατάσεις για 2 λεπτά. Στη συνέχεια, κάθε εξεταζόμενος/νη έπαιρνε θέση στο ισοκινητικό δυναμόμετρο στην ύπτια κατάκλιση (το κάθισμα βρισκόταν σε πλήρη οριζόντια θέση), με τα άνω άκρα τεντωμένα και παράλληλα μεταξύ τους, πιάνοντας με ραχιαία λαβή το ειδικό 18

εξάρτημα του οργάνου. Τα κάτω άκρα προεξείχαν του καθίσματος από την άρθρωση του γόνατος και κρέμονταν ελεύθερα σε κάμψη 90 ο. Για την ακινητοποίηση των εξεταζόμενων στο όργανο χρησιμοποιήθηκε η ζώνη ασφαλείας του καθίσματος στους ώμους και τον θώρακα. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν ανελαστικοί ιμάντες στη λεκάνη και τους μηρούς, για να διασφαλιστεί η πλήρης ακινητοποίηση του σώματος και η απομόνωση της άρθρωσης των ώμων. Ιδιαίτερη φροντίδα δόθηκε, ώστε οι ωμοπλάτες να έχουν επαφή με το κάθισμα. Για την πιο άνετη θέση της μέσης τοποθετήθηκε ένα μαλακό μαξιλάρι κάτω από αυτήν (εικόνα 2). Εικόνα 2. Πειραματική διευθέτηση για τη μέτρηση της ισοκινητικής ροπής κατά την έκταση και την κάμψη των ώμων στο ισοκινητικό δυναμόμετρο. Η θέση του καθίσματος ρυθμιζόταν έτσι ώστε το ακρώμιο του εξεταζόμενου να βρίσκεται κατά προσέγγιση στην ίδια ευθεία με τον μηχανικό άξονα περιστροφής του δυναμόμετρου. Το μήκος του μοχλοβραχίονα του μηχανήματος ήταν διαφορετικό για κάθε 19

εξεταζόμενο, ο οποίος καθοριζόταν από το μήκος των άνω άκρων του, με τον αγκώνα σε πλήρη έκταση, έχοντας επαφή με το οριζόντιο τμήμα του εξαρτήματος με τα δύο χέρια στο άνοιγμα των ώμων. Πριν αρχίσει η καταγραφή της μέγιστης ισοκινητικής ροπής, οριζόταν σημείο μηδέν η θέση στην οποία τα χέρια βρίσκονται παράλληλα με το έδαφος και δίπλα στους μηρούς. Κατόπιν, ρυθμιζόταν στο όργανο το εύρος κίνησης της άρθρωσης των ώμων, έτσι ώστε να μην επιτρέπεται να ακουμπήσουν με τα χέρια τους και τον βραχίονα του δυναμόμετρου τους μηρούς τους (κατά την έκταση) ή το κάθισμα πίσω από το κεφάλι τους (κατά την κάμψη). Έπειτα, ξεκινούσε το πρωτόκολλο μέτρησης της μέγιστης ισοκινητικής ροπής. Όπως προαναφέρθηκε, στη συγκεκριμένη έρευνα χρησιμοποιήθηκαν οι γωνιακές ταχύτητες των 60 ο /s, 120 ο /s, 180 ο /s, 240 ο /s και 360 ο /s με μειομετρική σύσπαση των εκτεινόντων και καμπτήρων μυών των ώμων και των δύο χεριών ταυτόχρονα. Για κάθε ταχύτητα πραγματοποιήθηκε μια δοκιμαστική προσπάθεια, ώστε να εξοικειωθεί ο εξεταζόμενος με αυτή και ακολουθούσε διάλειμμα 15 sec. Κατόπιν, οι εξεταζόμενοι εκτελούσαν 3 μεμονωμένες μέγιστες προσπάθειες συνεχόμενης έκτασης και κάμψης, οι οποίες καταγράφονταν. Επίσης, ανάμεσα σε αυτές παρεμβαλλόταν διάλειμμα 15 sec. Μεταξύ των διαφόρων ταχυτήτων μεσολαβούσε χρόνος ξεκούρασης 30 sec. Ιδιαίτερη προσοχή υπήρξε ώστε οι ταχύτητες να ακολουθούν διαφορετική σειρά σε κάθε εξεταζόμενο, ώστε να αποφευχθεί κάθε επίδραση 20

της κόπωσης. Στο σύνολο της, η ώρα εξέτασης για κάθε άτομο ήταν της τάξης των 20 λεπτών. Τέλος, καθ όλη τη διάρκεια των μετρήσεων δινόταν λεκτική παρακίνηση στους εξεταζόμενους, ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή της μέγιστης δύναμης κατά την έκταση και την κάμψη των ώμων και με τα δύο χέρια ταυτόχρονα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες μετρήσεις είναι πρωτότυπες και χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά σε έρευνα. Για τον σχεδιασμό της έρευνας λήφθηκε υπόψη ο οδηγός χρήσης του δυναμόμετρου, καθώς και μια προηγούμενη έρευνα των Siatras και συν. (2010), κατά την οποία αξιολογήθηκε η αναπαραγωγιμότητα των μετρήσεων της ισομετρικής δύναμης των καμπτήρων και εκτεινόντων μυών των ώμων σε αθλητές και αθλήτριες της ΕΓ από την ύπτια κατάκλιση. Η παραπάνω έρευνα αφορούσε σε μετρήσεις πεδίου, με φορητό ισομετρικό δυναμόμετρο (NMMT). Με την παρούσα έρευνα, έγινε προσπάθεια μεταφοράς αυτών των μετρήσεων σε εργαστηριακό περιβάλλον, για να είναι δυνατή και η αξιολόγηση της ισοκινητικής ροπής, με τη χρήση σταθερού ισοκινητικού δυναμόμετρου (Humac Norm). Επεξεργασία δεδομένων Έπειτα από κάθε μέτρηση, τα δεδομένα που καταγράφονταν στο λογισμικό του υπολογιστή (Humac 2008), αντιγράφονταν σε ειδικό φύλλο excel, το οποίο σχεδιάστηκε ειδικά για τη συγκεκριμένη έρευνα. Ειδικότερα, καταγράφονταν τα προσωπικά και τα ανθρωπομετρικά δεδομένα των εξεταζομένων, όπως το ονοματεπώνυμο, η μάζα, το ύψος, το βάρος, το άθλημα και το 21

μήκος του μοχλοβραχίονα κίνησης. Ο δείκτης μάζας σώματος υπολογίστηκε ως το πηλίκο του βάρους διά του αναστήματος στο τετράγωνο (ΔΜΣ = Βάρος / Ύψος²). Ο μοχλοβραχίονας κίνησης ήταν κατά προσέγγιση ίσος με το μήκος των άνω άκρων των ατόμων και χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό της ροπής, που είναι το γινόμενο της μυϊκής δύναμης επί τον μοχλοβραχίονα (Ροπή = Δύναμη x Μοχλοβραχίονα). Επίσης, υπολογίστηκε και η απόλυτη δύναμη ως το πηλίκο της ροπής προς τον μοχλοβραχίονα (Δύναμη = Ροπή / Μοχλοβραχίονα). Οι παράμετροι που χρησιμοποιήθηκαν μετά από κάθε μέτρηση, για κάθε ταχύτητα και κάθε προσπάθεια ξεχωριστά, ήταν η κορύφωση της ροπής (Peak Torque, σε N m), η μέση ισχύς (Average Power, σε Watt) και η γωνία εμφάνισης της μέγιστης ροπής (Angle Peak Torque, σε μοίρες), τόσο για τους εκτείνοντες όσο και για τους καμπτήρες μυς των ώμων. Για κάθε μία από τις παραπάνω παραμέτρους υπολογιζόταν ο μέσος όρος των τριών προσπαθειών σε κάθε ταχύτητα. Κατόπιν, με βάση αυτές τις τιμές υπολογιζόταν ο μέσος όρος και η τυπική απόκλιση για κάθε παράμετρο (περιγραφική ανάλυση), που χρησιμοποιούνταν για περαιτέρω στατιστική ανάλυση. Για να είναι δυνατή, σε μελλοντική εργασία, η σύγκριση των τιμών μεταξύ των ανδρών και των γυναικών, υπολογίστηκε η σχετική ροπή, ισχύς και απόλυτη δύναμη σε όλες τις ταχύτητες, ως το πηλίκο της μέγιστης τιμής προς τη μάζα των ατόμων. Τέλος, από τις μέσες τιμές της κορύφωσης της ροπής, υπολογίστηκε η αναλογία των καμπτήρων προς τους εκτείνοντες μυς των ώμων (F/E ratio) σε κάθε γωνιακή ταχύτητα χωριστά, για τους άνδρες και τις γυναίκες. 22

Μετά την ολοκλήρωση των μετρήσεων των 20 ατόμων και την εξαγωγή των αποτελεσμάτων, σχεδιάστηκαν οι γραφικές παραστάσεις για κάθε παράμετρο που εξετάστηκε, για τους άνδρες και τις γυναίκες. Για την αξιολόγηση της μέγιστης δύναμης, στις περισσότερες έρευνες επιλέγεται η καλύτερη προσπάθεια του εξεταζόμενου (Cools et al, 2007; De Ste Croix et al, 2004; Siatras et al, 2004). Ωστόσο, όταν πρόκειται για ειδικές δοκιμασίες συνεχόμενης σύσπασης των εκτεινόντων και καμπτήρων μυών μιας άρθρωσης που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, ενδέχεται οι μέγιστες τιμές της δύναμης να μην εμφανίζονται πάντα στην ίδια προσπάθεια (Σχήμα 1). Στην παρούσα εργασία, για να είναι δυνατή η σύγκριση των δύο μυϊκών ομάδων και ο υπολογισμός της αναλογίας τους, θα χρησιμοποιηθεί η μέση τιμή των τριών προσπαθειών της μέγιστης δύναμης. Σχήμα 1. Παράδειγμα μεταβολής της ισοκινητικής ροπής, σε σχέση με τον χρόνο και τη γωνία, στους εκτείνοντες και καμπτήρες μυς των ώμων. (Συνεχόμενη κίνηση εκτεινόντων-καμπτήρων) 23

Στατιστική ανάλυση Αρχικά, με την ανάλυση διακύμανσης μονής κατεύθυνσης (one-way ANOVA), συγκρίθηκαν οι 3 προσπάθειες για κάθε μια από τις μεταβλητές σε κάθε γωνιακή ταχύτητα ξεχωριστά, τόσο για τους εκτείνοντες όσο και για τους καμπτήρες μυς των ώμων, στους άνδρες και τις γυναίκες. Σκοπός της ανάλυσης ήταν να διαπιστωθεί εάν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των προσπαθειών και αν δύναται να χρησιμοποιηθεί ο μέσος όρος αυτών για τη συνέχιση της μελέτης. Για τη σύγκριση μεταξύ των μέσων τιμών των μεταβλητών στις διάφορες γωνιακές ταχύτητες χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση διακύμανσης μονής κατεύθυνσης (one-way ANOVA), για τους εκτείνοντες και τους καμπτήρες μυς των ώμων στις γυναίκες και τους άνδρες. Ακολούθησε ανάλυση tuckey post hoc, για να εξακριβωθεί μεταξύ ποιών ταχυτήτων υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές. Για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το υπολογιστικό πρόγραμμα IBM SPSS statistics 16. Το επίπεδο σημαντικότητας για όλες τις αναλύσεις καθορίστηκε στο p 0,05. 24

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σύγκριση των παραμέτρων μεταξύ των τριών προσπαθειών Από τη σύγκριση των τριών προσπαθειών φάνηκε ότι δεν υπήρξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις τρεις προσπάθειες σε καμία από τις παραμέτρους που εξετάστηκαν, και αυτό ισχύει για τους εκτείνοντες (F=0,006-1,872, p=0,994-0,163) και τους καμπτήρες μυς των ώμων (F=0,005-1,573, p=0,995-0,216) στις γωνιακές ταχύτητες των 60 /s, 120 /s, 180 /s, 240 /s και 300 /s. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 1. Πίνακας 1. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα της ανάλυσης διακύμανσης για τον έλεγχο των διαφορών μεταξύ των τριών μέγιστων προσπαθειών κατά την έκταση και την κάμψη των ώμων στο ισοκινητικό δυναμόμετρο. Έκταση των ώμων 60 /s 120 /s 180 /s 240 /s 300 /s Κορύφωση ροπής (N m) Γωνία κορύφωσης ροπής (deg) F=0,037 F=0,012 F=0,006 F=0,589 F=0,037 p=0,964 p=0,988 p=0,994 p=0,558 p=0,964 F=0,277 F=0,176 F=0,139 F=1,872 F=0,225 p=0,759 p=0,839 p=0,871 p=0,163 p=0,799 Μέση ισχύς (W) F=0,045 F=0,029 F=0,009 F=0,802 F=0,539 p=0,956 p=0,971 p=0,991 p=0,453 p=0,586 Κάμψη των ώμων 60 /s 120 /s 180 /s 240 /s 300 /s Κορύφωση ροπής (N m) Γωνία κορύφωσης ροπής (deg) F=0,061 F=0,005 F=0,035 F=0,543 F=0,045 p=0,941 p=0,995 p=0,966 p=0,584 p=0,956 F=0,212 F=0,136 F=0,656 F=1,573 F=0,015 p=0,810 p=0,873 p=0,523 p=0,216 p=0,985 p>0,05 25

Δίνεται, λοιπόν, η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για περαιτέρω ανάλυση η μέση τιμή της κορύφωσης της ροπής, της γωνίας κορύφωσης της ροπής και της παραγόμενης μέσης ισχύος, αφού δεν βρέθηκαν διαφορές μεταξύ των τριών προσπαθειών, κατά την ισοκινητική δυναμομέτρηση με συνεχόμενη σύσπαση των εκτεινόντων και καμπτήρων μυών των ώμων. Κορύφωση ροπής και γωνιακή ταχύτητα Όσον αφορά στη μεταβολή της μέγιστης ισοκινητικής ροπής σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, η ανάλυση διακύμανσης έδειξε ότι υπάρχει σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο παραμέτρων, για τους εκτείνοντες (F=6,747, p<0,001) και καμπτήρες μυς (F=5,306, p=0,001) των ώμων των γυναικών. Φαίνεται να υπάρχει μία αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της γωνιακής ταχύτητας και της παραγόμενης ροπής, με τη ροπή να μειώνεται όσο αυξάνεται η γωνιακή ταχύτητα (Σχήματα 2 και 3). Συγκεκριμένα, για τους εκτείνοντες μυς των ώμων, στατιστικά σημαντικές διαφορές παρουσιάστηκαν ανάμεσα στις 60 /s - 240 /s (p=0,010), στις 60 /s - 300 /s (p=0,001) και στις 120 /s - 300 /s (p=0,005). Για τους καμπτήρες μυς διαφορές σημειώθηκαν ανάμεσα στις 60 /s - 120 /s (p=0,009), στις 60 /s - 240 /s (p=0,006) και τέλος στις 60 /s - 300 /s (p=0,002) (Πίνακας 2). Αντιστρόφως ανάλογη φαίνεται να είναι και η σχέση της μέγιστης ισοκινητικής ροπής με τη γωνιακή ταχύτητα στους άνδρες, τόσο για τους εκτείνοντες (F=4,040, p=0,007), όσο και για τους καμπτήρες μυς (F=5,217, p=0,002) (Σχήματα 4 και 5). Η ανάλυση διακύμανσης, για τους εκτείνοντες μυς, έδειξε στατιστικά 26

σημαντικές διαφορές στη σύγκριση μεταξύ των 60 /s - 240 /s (p=0,048) και 60 /s 300 /s (p=0,017). Επίσης, για τους εκτείνοντες μυς, διαφορές εντοπίστηκαν ανάμεσα στις 60 /s 240 /s (p=0,018), 60 /s - 300 /s (p=0,003), καθώς και ανάμεσα στις 120 /s 300 /s (p=0,029) (Πίνακας 3). ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 140 120 ** *** ** Ροπή (N m) 100 80 60 40 20 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 2. Μεταβολή της μέγιστης ροπής των εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Ροπή (N m) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ** ** ** 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 3. Μεταβολή της μέγιστης ροπής των καμπτήρων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες. 27

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ 300 250 * * Ροπή (N m) 200 150 100 50 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 4. Μεταβολή της μέγιστης ροπής των εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΙΣΟΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ 180 150 * ** * Ροπή (N m) 120 90 60 30 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 5. Μεταβολή της μέγιστης ροπής των καμπτήρων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. 28

Δύναμη, ισχύς και γωνιακή ταχύτητα Από τη σύγκριση της μέγιστης παραγόμενης δύναμης των γυναικών, στις διάφορες γωνιακές ταχύτητες, παρατηρήθηκε ότι, όπως και η ροπή, έτσι και η μέγιστη δύναμη μειώνεται με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας. Συγκεκριμένα, σημαντικές διαφορές παρατηρούνται για τους εκτείνοντες μυς των ώμων (F=6,416, p<0,001) ανάμεσα στις ταχύτητες των 60 /s και των 240 /s (p=0,014), των 60 /s και των 300 /s (p=0,001) και τέλος στις ταχύτητες των 120 /s και 300 /s (p=0,007). Στους καμπτήρες μυς των ώμων (F=4,998, p=0,001) σημαντικές διαφορές εμφανίζονται ανάμεσα στις 60 /s και τις 180 /s (p=0,011), όπως και ανάμεσα στις 240 /s (p=0,008) και τις 300 /s (p=0,003) (Πίνακας 2). Επίσης, στους άντρες, για τους εκτείνοντες μυς των ώμων (F=4,395, p=0,0040), παρουσιάστηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των 60 /s 240 /s (p=0,037) και 60 /s 300 /s (p=0,012). Επιπλέον, για τους καμπτήρες (F=5,977, p=0,001), σημαντικές διαφορές υπάρχουν στις 60 /s και τις 240 /s (p=0,010), όπως επίσης και στις 120 /s και τις 300 /s (p=0,016). Και εδώ παρατηρείται η μείωση της δύναμης όσο αυξάνεται η γωνιακή ταχύτητα (Πίνακας 3). Σχετικά με τη μέση ισχύ, στις γυναίκες, αν και φαίνεται να έχει ανοδική πορεία και για τις δύο μυϊκές ομάδες μέχρι τις 180 /s και μετά να έχει την τάση να μειώνεται (Σχήματα 6 και 7), δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές, όσο αφορά στους εκτείνοντες μυς των ώμων (F=2,226, p=0,081). Αντίθετα, οι καμπτήρες μύες (F=4,954, p=0,002) παρουσιάζουν σημαντικές 29

διαφορές ανάμεσα στην ταχύτητα των 60 /s και τις ταχύτητες των 180 /s (p=0,002) και 240 /s (p=0,008) (Πίνακας 2). Η μέση ισχύς παρουσιάζει και στους άνδρες μια ανοδική τάση μέχρι την ταχύτητα των 180 /s, όμως, δεν είναι ξεκάθαρη η πορεία που τείνει να ακολουθήσει, λόγω των περιορισμών της έρευνας (Σχήματα 8 και 9). Παρ όλα αυτά, παρουσιάζει σημαντικές διαφορές στους εκτείνοντες (F=5,497, p=0,001) και στους καμπτήρες μυς των ώμων (F=7,637, p<0,001). Πιο αναλυτικά, σημαντικές διαφορές στους εκτείνοντες υπάρχουν μεταξύ των 60 /s 120 /s (p=0,042), 60 /s 180 /s (p=0,001), καθώς και των 60 /s 240 /s (p=0,043), 60 /s 300 /s (p=0,006). Μεταξύ των ίδιων γωνιακών ταχυτήτων εντοπίζονται και οι διαφορές στους καμπτήρες μυς των ώμων, με το επίπεδο σημαντικότητας να είναι p=0,011, p<0,001, p<0,001, p=0,001, για κάθε ζεύγος ταχυτήτων αντίστοιχα (Πίνακας 3). 30

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 180 150 Μέση ισχύς (W) 120 90 60 30 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 6. Μεταβολή της μέσης μέγιστης ισχύος των εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ. Μέση ισχύς (W) 120 100 80 60 40 20 ** ** 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 7. Μεταβολή της μέσης μέγιστης ισχύς των καμπτήρων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες 31

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ Μέση ισχύς (W) 400 350 300 250 200 150 100 50 0 ** * *** * 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 8. Μεταβολή της μέσης μέγιστης ισχύος των εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΙΣΧΥΟΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ Μέση ισχύς (W) 400 350 300 250 200 150 100 50 0 *** *** *** ** 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 9. Μεταβολή της μέσης μέγιστης ισχύος των καμπτήρων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. 32

Γωνία κορύφωσης ροπής και γωνιακή ταχύτητα Αναφορικά με τη γωνία εμφάνισης της κορύφωσης της ροπής στους εκτείνοντες μυς των ώμων των γυναικών, η ανάλυση διακύμανσης (F=3,017, p=0,027) έδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές μόνο ανάμεσα στις 120 /s - 300 /s (p=0,021) (Σχήμα 10). Η γωνία της κορύφωσης της ροπής για την ταχύτητα των 60 /s ήταν της τάξης των 115,5 ±29,7. Στην ταχύτητα των 120 /s, η γωνία είναι 105,5 ±29,8, ενώ στις 180 /s είναι 112,5 ±30,7. Για τις 240 /s η τιμή της γωνίας είναι 124,5 ±28,1 και για τις 300 /s 145,8 ±22,6 (Πίνακας 2). Αντιθέτως, στους καμπτήρες μυς των ώμων παρουσιάστηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε περισσότερες γωνιακές ταχύτητες (F=12,369, p<0,001) (Σχήμα 11). Για τις 60 /s η γωνία κορύφωσης της ροπής ήταν της τάξης των 63,1 ±19,7, για τις 120 /s ήταν στις 50,3 ±15,3 και για τις 180 /s στις 43,2 ±13,6. Ακόμα, στις 240 /s η γωνία είναι της τάξης των 30,9 ±15,8 και για τις 300 /s ήταν στις 21,7 ±21,6. Αναλυτικότερα, διαφορές βρέθηκαν ανάμεσα στις 60 /s και 180 /s (p=0,030). Επίσης, στατιστικά σημαντικές διαφορές υπήρξαν ανάμεσα στις 60 /s και τις 240 /s (p<0,001) και τις 300 /s (p<0,001). Σημαντικές διαφορές παρουσιάστηκαν και ανάμεσα στις 120 /s και 240 /s (p=0,035), όπως επίσης και στις γωνιακές ταχύτητες των 120 /s και 300 /s (p=0,001). Τέλος, στατιστικά σημαντικές διαφορές υπήρξαν ανάμεσα στις 180 /s και τις 300 /s (p=0,016) (Πίνακας 2). Στους άντρες, για την γωνία εμφάνισης της κορύφωσης της ροπής, δεν παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές, ούτε στους εκτείνοντες (F=0,207, p=0,933), αλλά ούτε και στους 33

καμπτήρες μυς των ώμων (F=1,622, p=0,185) (Σχήματα 12 και 13). Οι γωνίες, για τους εκτείνοντες μυς, για την ταχύτητα των 60 /s, ήταν της τάξης των 109,6 ±31,7 και για τις 120 /s η μέγιστη ροπή εμφανίστηκε στη γωνία των 104,6 ±20,8. Επίσης, στις 180 /s η γωνία κορύφωσης της ροπής ήταν 101,0 ±21,7, ενώ για τις 240 /s και 300 /s οι γωνίες ήταν 102,7 ±15,2 και 103,9 ±19,5 αντίστοιχα. Επιπλέον, για τους καμπτήρες, οι γωνίες κορύφωσης της ροπής ήταν στις 72,6 ±21,7, 66,2 ±20,5, 60,9 ±15,3, 57,2 ±10,7 και 61,8 ±20,0 για τις 60 /s, 120 /s, 180 /s, 240 /s και 300 /s γωνιακές ταχύτητες, αντίστοιχα (Πίνακας 3). ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Γωνία (deg) 210 180 150 120 90 60 30 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec * Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 10. Μεταβολή της γωνίας εμφάνισης μέγιστης ροπής των εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες. 34

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, 160 ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Γωνία (deg) 140 120 100 80 60 * *** *** * *** ** 40 20 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 11. Μεταβολή της γωνίας εμφάνισης μέγιστης ροπής των καμπτήρων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΚΤΕΙΝΟΝΤΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ 150 120 Γωνία (deg) 90 60 30 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 12. Μεταβολή της γωνίας εμφάνισης της μέγιστης ροπής των εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. 35

ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΤΗΡΩΝ ΤΩΝ ΩΜΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ, ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ 120 100 Γωνία (deg) 80 60 40 20 0 60º/sec 120º/sec 180º/sec 240º/sec 300º/sec Γωνιακή ταχύτητα (deg/sec) Σχήμα 13. Μεταβολή της γωνίας εμφάνισης της μέγιστης ροπής των καμπτήρων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. 36

Πίνακας 2. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα της ανάλυσης διακύμανσης (Oneway ANOVA) και των post hoc για τον έλεγχο της μεταβολής των διάφορων μεταβλητών με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας, κατά την έκταση και την κάμψη των ώμων στο ισοκινητικό δυναμόμετρο, στις γυναίκες. Μεταβλητή Μυϊκή ομάδα / Ανάλυση διακύμανσης Γωνιακή ταχύτητα Post Hoc Test (Tukey HSD) Γωνιακή ταχύτητα 120 /s 180 /s 240 /s 300 /s Κορύφωση ροπής (N m) Γωνία κορύφωσης της ροπής (deg) Μέγιστη δύναμη (N) Μέση ισχύς (W) Εκτείνοντες 60 /s p=0,937 p=0,282 p=0,010** p=0,001*** των ώμων 120 /s p=0,735 p=0,074 p=0,005** F=6,747 180 /s p=0,602 p=0,122 p<0,001*** 240 /s p=0,854 Καμπτήρες 60 /s p=0,195 p=0,009** p=0,006** p=0,002** των ώμων 120 /s p=0,693 p=0,615 p=0,420 F=5,306 180 /s p=1,000 p=0,992 p=0,001*** 240 /s p=0,998 Εκτείνοντες 60 /s p=0,934 p=0,999 p=0,952 p=0,136 των ώμων 120 /s p=0,981 p=0,568 p=0,021* F=3,017 180 /s p=0,876 p=0,082 p=0,027** 240 /s p=0,458 Καμπτήρες 60 /s p=0,302 p=0,030* p<0,001*** p<0,001*** των ώμων 120 /s p=0,809 p=0,035* p=0,001*** F=12,369 180 /s p=0,339 p=0,016* p<0,001*** 240 /s p=0,625 Εκτείνοντες 60 /s p=0,945 p=0,309 p=0,014* p=0,001*** των ώμων 120 /s p=0,749 p=0,086 p=0,007*** F=6,416 180 /s p=0,629 p=0,137 p<0,001*** 240 /s p=0,860 Καμπτήρες 60 /s p=0,210 p=0,011* p=0,008** p=0,003** των ώμων 120 /s p=0,722 p=0,658 p=0,467 F=4,998 180 /s p=1,000 p=0,994 p=0,001*** 240 /s p=0,998 Εκτείνοντες 60 /s p=0,256 p=0,081 p=0,117 p=0,335 των ώμων 120 /s p=0,978 p=0,994 p=1,000 F=2,226 180 /s p=1,000 p=0,947 p=0,081 240 /s p=0,978 Καμπτήρες 60 /s p=0,144 p=0,002** p=0,008** p=0,084 των ώμων 120 /s p=0,430 p=0,758 p=0,999 F=4,954 180 /s p=0,983 p=0,586 p=0,002** 240 /s p=0,882 *** p 0,001 ** p 0,01 * p 0,05 37

Πίνακας 3. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα της ανάλυσης διακύμανσης (Oneway ANOVA) και των post hoc για τον έλεγχο της μεταβολής των διάφορων μεταβλητών με την αύξηση της γωνιακής ταχύτητας, κατά την έκταση και την κάμψη των ώμων στο ισοκινητικό δυναμόμετρο, για τους άντρες. Μεταβλητή Μυϊκή ομάδα / Ανάλυση διακύμανσ ης Γωνιακή ταχύτητ α Post Hoc Test (Tukey HSD) Γωνιακή ταχύτητα 120 /s 180 /s 240 /s 300 /s Κορύφωση ροπής (N m) Γωνία κορύφωσης της ροπής (deg) Μέγιστη δύναμη (N) Εκτείνοντες των ώμων F=4,040 p=0,007** Καμπτήρες των ώμων F=5,217 p=0,002** Εκτείνοντες των ώμων F=0,207 p=0,933 Καμπτήρες των ώμων F=1,622 p=0,185 Εκτείνοντες των ώμων F=4,395 p=0,004** Καμπτήρες των ώμων 60 /s p=0,974 p=0,759 p=0,048* p=0,017* 120 / p=0,977 p=0,180 p=0,076 s 180 / s p=0,461 p=0,246 240 / p=0,994 s 60 /s p=0,936 p=0,244 p=0,018* p=0,003** 120 / p=0,686 p=0,115 p=0,029* s 180 / p=0,773 p=0,415 s 240 / p=0,976 s 60 /s p=0,988 p=0,911 p=0,958 p=0,980 120 / p=0,996 p=1,000 p=1,000 s 180 / s p=1,000 p=0,998 240 / p=1,000 s 60 /s p=0,733 p=0,339 p=0,151 p=0,399 120 / p=0,965 p=0,801 p=0,982 s 180 / p=0,991 p=1,000 s 240 / p=0,980 s 60 /s p=0,972 p=0,738 p=0,037* p=0,012* 120 / p=0,973 p=0,149 p=0,056 s 180 / p=0,419 p=0,204 s 240 / p=0,992 s 60 /s p=0,918 p=0,187 p=0,010** p=0,001*** 120 / p=0,633 p=0,082 p=0,016* 38

Μέση ισχύς (W) F=5,977 p=0,001*** Εκτείνοντες των ώμων F=5,497 p=0,001** s 180 / s 240 / s 60 /s 120 / s 180 / s 240 / s 60 /s Καμπτήρες 120 / των ώμων s F=7,637 180 / p<0,001*** s 240 / s *** p 0,001 ** p 0,01 * p 0,05 p=0,042* p=0,011* p=0,731 p=0,340 p=0,966 p=0,001** p=0,043* p=0,006** * p=0,596 p=1,000 p=0,953 p=0,589 p=0,944 p=0,951 p<0,001** p<0,001*** p=0,001*** * p=0,679 p=0,806 p=0,956 p=0,999 p=0,971 p=0,994 Αναλογία ροπής καμπτήρων/εκτεινόντων Σχετικά με την αναλογία της ροπής των καμπτήρων/εκτεινόντων (Κ/Ε) μυών των ώμων, στους άντρες, διατηρείται σταθερή, με τιμές που προσεγγίζουν το 0,70, χωρίς να βρεθούν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των γωνιακών ταχυτήτων (F=0,157, p=0,959) (Σχήμα 14). Αντίθετα, στις γυναίκες, ενώ η αναλογία Κ/Ε παραμένει σταθερή μέχρι την ταχύτητα των 180 /s, στις μεγάλες ταχύτητες αυξάνεται πλησιάζοντας τη μονάδα (F=6,623, p<0,001). Στατιστικά σημαντικές διαφορές εντοπίστηκαν μεταξύ των 60 /s και 300 /s (p=0,010), 120 /s - 300 /s (p=0,001) και τέλος 180 /s - 300 /s (p=0,003) (Σχήμα 15). 39

Σχήμα 14. Μεταβολή της αναλογίας της ροπής των καμπτήρων/εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στους άντρες. Σχήμα 15. Μεταβολή της αναλογίας της ροπής των καμπτήρων/εκτεινόντων μυών των ώμων σε σχέση με τη γωνιακή ταχύτητα, κατά τη διάρκεια δοκιμασίας ισοκινητικής δυναμομέτρησης από την ύπτια κατάκλιση, στις γυναίκες. 40

Σχετική ροπή και γωνιακή ταχύτητα Για τη σχετική κορύφωση της ροπής στις γυναίκες, από την ανάλυση διακύμανσης προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφορές τόσο για τους εκτείνοντες (F=5,520, p=0,001), όσο και για τους καμπτήρες μυς των ώμων (F=4,727, p=0,003). Παρουσιάστηκαν διαφορές στους εκτείνοντες μυς μεταξύ των 60 /s και 240 /s (p=0,025), 60 /s και 300 /s (p=0,002), αλλά και 120 /s και 300 /s (p=0,015), ενώ για τους καμπτήρες μεταξύ των 60 /s 180 /s (p=0,018), 60 /s 240 /s (p=0,012) και 60 /s 300 /s (p=0,004) (Πίνακας 4). Ανάλογες διαφορές παρουσιάζονται και στους άντρες, οι οποίες εντοπίζονται και στους εκτείνοντες (F=8,411, p<0,001) όπως και στους καμπτήρες μυς των ώμων (F=7,898, p<0,001). Συγκεκριμένα, τόσο για τους εκτείνοντες, όσο και για τους καμπτήρες διαφορές υπάρχουν στις 60 /s 240 /s (p=0,001, p=0,003 αντίστοιχα), 60 /s 300 /s (p<0,001), αλλά και στις 120 /s 240 /s (p=0,016, p=0,020 αντίστοιχα), 120 /s 300 /s (p=0,003, p=0,002 αντίστοιχα) (Πίνακας 5). 41

Σχετική δύναμη, ισχύς και γωνιακή ταχύτητα Αναφορικά με τη σχετική δύναμη των γυναικών, οι διαφορές που σημειώθηκαν αφορούσαν μόνο στους εκτείνοντες μυς (F=5,036, p=0,002), ενώ οι καμπτήρες δεν παρουσίασαν σημαντικές διαφορές (F=1,087, p=0,374). Για τους εκτείνοντες, λοιπόν, διαφορές υπάρχουν μεταξύ των 60 /s 240 /s (p=0,034), 60 /s και 300 /s (p=0,003), καθώς και μεταξύ των 120 /s 300 /s (p=0,023) (Πίνακας 4). Αντίθετα οι άντρες παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές τόσο στους εκτείνοντες (F=9,423, p<0,001), όσο και στους καμπτήρες μυς των ώμων (F=8,267, p<0,001). Πιο αναλυτικά, στις 60 /s 240 /s (p=0,001), 60 /s 300 /s (p<0,001) και 120 /s 240 /s (p=0,010), όμως και στις 120 /s 300 /s (p=0,002) αλλά και στις 180 /s 300 /s (p=0,024), παρουσιάζονται διαφορές για τους εκτείνοντες. Στους καμπτήρες οι διαφορές εντοπίστηκαν μεταξύ των 60 /s και 240 /s (p=0,002), 60 /s και 300 /s (p<0,001), καθώς και μεταξύ των 120 /s 240 /s (p=0,030) και 120 /s 300 /s (p=0,003) (Πίνακας 5). Η ανάλυση διακύμανσης, για τη σχετική μέση ισχύ στις γυναίκες, εντόπισε στατιστικά σημαντικές διαφορές μόνο για τους καμπτήρες μυς (F=4,472, p=0,004). Αντιθέτως, στους εκτείνοντες δεν υπήρξαν σημαντικές διαφορές (F=1,913, p=0,125). Οι γωνιακές ταχύτητες, όπου υπάρχουν οι διαφορές, είναι οι 60 /s 120 /s (p=0,003) και 60 /s 240 /s (p=0,015) (Πίνακας 4). Σχετικά με τους άντρες, διαφορές παρουσιάστηκαν και στους εκτείνοντες (F=9,536, p<0,001), αλλά και στους καμπτήρες μυς 42