Πανεπιστήµ ιο Κρήτης Φιλοσοφική Σχολή Τ µ ή µ α Ιστορίας & Αρχαιολογίας Μαθηµ άτων Εαρινού εξαµ ήνου 2012-13 Ρέθυµ νο, Φεβρουάριος 2013
ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ(Εαρινό εξάµηνο 2012-2013) Τοµέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Αρχαία Ιστορία (ΑΙΣ) ΑΙΣ 519 έσποινα Ιωσήφ Ο κόσµος της ύστερης αρχαιότητας (Π) Η ύστερη αρχαιότητα τοποθετείται ανάµεσα στην αρχαιότητα και τους µέσους χρόνους, από το δεύτερο προχριστιανικό αιώνα έως τον όγδοο µεταχριστιανικό. Αναγνωρίστηκε ως αυτοτελής περίοδος που άξιζε την προσοχή όχι πλέον µόνο των θεολόγων αλλά και των ιστορικών µόλις πρόσφατα, στη Μεγάλη Βρετανία τη δεκαετία του 1970. Πρόκειται για µια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και γόνιµη περίοδο κατά την οποία συντελέστηκαν σπουδαίες αλλαγές στον απόηχο των οποίων ζούµε σήµερα, όπως η παραχώρηση της θέσης του ανθρωποκεντρικού κόσµου της ελληνορωµαϊκής οικουµένης σε ένα θεοκρατικό σύµπαν, η µετατροπή του χριστιανισµού από ιουδαϊκή αίρεση της υπαίθρου της Παλαιστίνης σε οικουµενική και µόνη επίσηµη αποδεκτή θρησκεία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, και η τριχοτόµηση της πολιτισµικά ενιαίας Μεσογείου των ελληνορωµαϊκών χρόνων στον ισλαµικό, το βυζαντινό και το λατινικό κόσµο. Η ύστερη αρχαιότητα ήταν µια περίοδος διεύρυνσης της ενασχόλησης µε τον εσωτερικό κόσµο και το υπερφυσικό. Οι πρώτοι χριστιανοί απέρριψαν τους παραδοσιακούς θεούς της Ρώµης και την αναγκαιότητα τέλεσης θυσιών προς τιµήν τους για την προστασία της αυτοκρατορίας, προβληµατίστηκαν για τη µεταθανάτια ζωή, στράφηκαν στον εαυτό τους και αναζήτησαν την προσωπική τους σωτηρία. ΑΙΣ 339 έσποινα Ιωσήφ Η βιογραφία στους αυτοκρατορικούς χρόνους (Σ) Η βικιπαίδεια ορίζει τη βιογραφία ως: Η ζωή ενός προσώπου καταγεγραµµένη και δηµοσιευµένη σε µορφή βιβλίου ή δοκιµίου. Η βιογραφία αναφέρεται στα σηµαντικότερα γεγονότα της ζωής του ατόµου καταγράφοντας τις σηµαντικότερες προσωπικές στιγµές του, τον επαγγελµατικό του βίο, την κοινωνική και επιστηµονική του προσφορά µέσα σε ένα κοινωνικοπολιτικό και ιστορικό πλαίσιο. Για να πραγµατοποιηθεί µια βιογραφία πρέπει είτε να δοθεί η συγκατάθεση του βιογραφούµενου ή της οικογένειάς του, είτε να υπάρξει συνεργασία ανάµεσα στον ίδιο το βιογραφούµενο και το συγγραφέα. Στην περίπτωση που βιογραφούµενος και συγγραφέας ταυτίζονται, το έργο ονοµάζεται αυτοβιογραφία και θεωρείται πρωτογενής πηγή. Πώς κατανοούσαν τη βιογραφία στους αυτοκρατορικούς χρόνους; Οι φοιτητές θα κληθούν να µελετήσουν τις ακόλουθες πηγές: Μαρτυρολόγιο Περπέτουας, Ιάµβλιχος, Βιος Πυθαγόρα και Πορφύριος, Βίος Πυθαγόρα, Βίος Μαρίας Αιγυπτίας και Βίος Πελαγίας, Βίος Αντωνίου και Κατ Αίγυπτον των µοναχών ιστορία, Σουητώνιος, Βίοι Καισάρων, Νέρων, Φιλόστρατος, Βίος Απολλώνιου Τυανέα, Σουλπίκιος Σεβήρος, Βίος Αγ. Μαρτίνου, Ευνάπιος, Βίοι Φιλοσόφων και Φιλόστρατος, Βίοι Σοφιστών, Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι (επιλογή). 2
ΑΙΣ 610 Κατερίνα Παναγοπούλου Η κρίση της Ρωµαϊκής ηµοκρατίας (Π) Κατά τον 1ο π.χ. αιώνα οι σοβαροί θεσµικοί κλυδωνισµοί που είχαν προκαλέσει η κρίση των αδελφών Γράκχων στη Ρώµη και η συνακόλουθη χρήση ωµής βίας κίνησαν τις διαδικασίες εκείνες που οδήγησαν στην κατάλυση της Ρωµαϊκής ηµοκρατίας (res publica). Οι εξεγέρσεις των δούλων και ο Συµµαχικός πόλεµος αποκάλυψαν την αδυναµία ενός πολιτεύµατος που ίσχυε σε µία περιορισµένης εµβέλειας πόλη-κράτος να καλύψει τις ανάγκες της τεράστιας, για τα δεδοµένα της εποχής, γεωγραφικής επικράτειας που είχε εντωµεταξύ περιέλθει στην κυριαρχία της Ρώµης. Υπό το φως της διαφθοράς και των αχαλίνωτων, αντικρουόµενων προσωπικών φιλοδοξιών του Μάριου και του Σύλλα, του Ποµπήιου και του Καίσαρα, του Μάρκου Αντωνίου και του Οκταβιανού, όχι µόνο η βία κυριαρχούσε σε όλα, αλλά και κατέρρεαν οι παραδοσιακές αξίες, δίνοντας τη θέση τους σε νέες κοινωνικοπολιτικές συµπεριφορές. Αφού προηγηθεί µία επισκόπηση της εξελικτικής πορείας των ρωµαϊκών θεσµών κατά τους ρεπουµπλικανικούς χρόνους., θα εστιάσουµε στις πολιτειακές, οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες που επικράτησαν κατά τον τελευταίο αιώνα της Ρωµαϊκής ηµοκρατίας, µέσα από τη µελέτη τόσο της ιδιαίτερα πλούσιας σύγχρονης γραµµατείας όσο και των υλικών τεκµηρίων (αρχαιολογικών, επιγραφικών και νοµισµατικών). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα επιδιώξουµε να εντοπίσουµε τις µεταβολές που προέκυψαν µέσα από την αποσύνθεση των πολιτειακών θεσµών, τη διαφθορά και τις φιλοδοξίες των πολιτικών ηγετών κατά το διάστηµα αυτό και που µακροπρόθεσµα επέτρεψαν την εδραίωση της αυτοκρατορικής εξουσίας υπό τον Οκταβιανό (Αύγουστο) και τη σταδιακή µετάβαση σε µία νέα εποχή. Ενδεικτική βιβλιογραφία Alföldi, G., Iστορία της Ρωµαϊκής κοινωνίας, µτφ. Ά. Χανιώτη, 3η έκδοση (Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1992) Cambridge Ancient History (=CAH), τόµ. VII.2 (The Rise of Rome to 220 BC), VIII (Rome and the Mediterranean to 133 BC) Crawford, M.H., Η ρεπουµπλικανική Ρώµη (Θεσσαλονίκη: Βάνιας, ) = M.Crawford, The Roman Republic (1992) Βeard, M.-Crawford, M.H., Rome in the Late Republic (1985) Cornell, T.J., The Beginnings of Rome, Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c.1000-264 BC) (London: Routledge, 1995) Flower, H. (επιµ.), Τhe Cambridge Companion to the Roman Republic (Cambridge: University Press, 2004) Galinsky, K., The Cambridge Companion to the Age of Augustus (London: Blackwell, 2005) Le Glay, M. Voisin, J.-L. Le Bohec, Y. (επιµ.), A History of Rome, 2 η έκδοση, τόµ. 1-2 (London: 2001) ΜacKay, C.S., Aρχαία Ρώµη, Στρατιωτική και πολιτική ιστορία (Αθήνα: Παπαδήµα, 2007) Rosenstein, N.-Morstein-Marx, R. (επιµ.), A Companion to the Roman Republic, Blackwell Companions to the Ancient World (London: Blackwell, 2010) Rostovtzeff, M.I., Ρωµαϊκή Ιστορία (Αθήνα: Εκδ. Παπαζήση, 1984) Scullard, H.H., A History of the Roman World (753-146 BC) (4 η έκδ.,london: Routledge, 1980) 3
Τοµέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) ΙΝΧ 375 Σωκράτης Πετµεζάς Ο Φασισµός στην Ευρώπη (1900-1950) (Σ) Στο µάθηµα αυτό θα µελετήσουµε συστηµατικά την συγκρότηση των φασιστικών κινηµάτων και την άνοδο του Φασισµού και του Εθνικοσοσιαλισµού στην εξουσία στην µεσοπολεµική Ευρώπη, την διεθνή αντιφασιστική κινητοποίηση και την επέκταση, τις θηριωδίες και κατάρρευση των φασιστικών καθεστώτων στον Β' Παγκόσµιο Πόλεµο. Θα επιχειρηθεί µια συγκριτική έρευνα των επιµέρους εθνικών εµπειριών και η συστηµατική ενοποιητική µελέτη του φαινοµένου. Παρότι η προσοχή θα εστιαστεί στη επιµέρους έρευνα σε επίπεδο ξεχωριστών Ευρωπαϊκών Κρατών και Εθνών, θα δοθεί σηµασία στα παρακάτω ενοποιητικά στοιχεία του φασιστικού φαινοµένου: ως νεωτερίζουσας σύνθεσης (Ριζοσπαστικός Εθνικισµός, µαζική κινητοποίηση και Φασισµός) ως ριζοσπαστικού Αντι-διαφωτισµού (Ρατσισµός, Αντισηµιτισµός και Εθνικοσοσιαλισµός) σ ως συντηρητικής αντίδρασης: (αντι-κοινοβουλευτισµού, αντι-δηµοκρατισµού, αντιφεµινισµού) ως ξεχωριστής πολιτισµικής πρότασης (αισθητικοποίηση της πολιτικής, ιεραρχισµός, αυταρχικός έλεγχος του σώµατος. Αποθέωση και απο-ηθικοποίηση της τεχνολογίας). 4
Τοµέας Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών Τουρκολογία (ΤΟΥ) ΤΟΥ 227 Αντώνης Αναστασόπουλος Οι γενίτσαροι στην Οθωµανική Αυτοκρατορία (Π) Αντικείµενο του µαθήµατος αποτελεί η ιστορία των γενιτσάρων στην Οθωµανική Αυτοκρατορία. Με τη στενή έννοια, το γενιτσαρικό σώµα, που συστάθηκε κατά το β µισό του 14 ου αιώνα και διαλύθηκε επισήµως το 1826, αποτελούσε το κεντρικό πεζικό του οθωµανικού στρατού. Στη διάρκεια των παραδόσεων, θα εξετάσουµε ζητήµατα που άπτονται της ίδρυσης, της εξέλιξης και της οργάνωσης των γενιτσάρων ως στρατιωτικού σώµατος. Επιπλέον, θα αναδείξουµε την ποικιλία των ρόλων στους οποίους εντοπίζονται γενίτσαροι, είτε ως άτοµα είτε ως οµάδα, και σε αυτό το πλαίσιο θα ασχοληθούµε µε τις πολιτικές, οικονοµικές και κοινωνικές πτυχές της δράσης τους στο οθωµανικό κράτος. ιάγραµµα µαθήµατος 1 η παράδοση: Εισαγωγικές παρατηρήσεις η Οθωµανική Αυτοκρατορία, ο στρατός και ο πόλεµος 2 η παράδοση: οµή και οργάνωση του οθωµανικού στρατού 3 η παράδοση: H συγκρότηση του σώµατος των γενιτσάρων: κίνητρο και σκεπτικό η πρώιµη περίοδος του γενιτσαρικού σώµατος 4 η παράδοση: ούλοι της Πύλης το παιδοµάζωµα και οι άλλες µορφές στρατολόγησης γενιτσάρων 5 η παράδοση: οµή και οργάνωση του γενιτσαρικού σώµατος εκπαίδευση και τρόπος πολέµου 6 η παράδοση: Το δερβισικό τάγµα των µπεκτασήδων και οι δεσµοί του µε τους γενίτσαρους 7 η παράδοση: Οι γενίτσαροι ως κοινωνική οµάδα (συµµετοχή στην οικονοµία και την κοινωνία) η αλλαγή του χαρακτήρα του σώµατος 8 η παράδοση: Συµµετοχή των γενιτσάρων σε εξεγέρσεις Οι γενίτσαροι ως παράγοντας αναταραχής και αναστάτωσης 9 η παράδοση: Oι γενίτσαροι στις οθωµανικές επαρχίες Α 10 η παράδοση: Oι γενίτσαροι στις οθωµανικές επαρχίες Β 11 η παράδοση: Γενίτσαροι και στρατιωτική µεταρρύθµιση (18 ος, πρώιµος 19 ος αιώνας) 12 η παράδοση: Η κατάργηση του γενιτσαρικού σώµατος (1826) 13 η παράδοση: Η ανασυγκρότηση του οθωµανικού στρατού µετά το 1826 ανασκόπηση Βασική βιβλιογραφία Χαλίλ ΙΝΑΛΤΖΙΚ, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία: η κλασική εποχή, 1300-1600, µτφρ. Μιχάλης Κοκολάκης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1995, σ. 87-98, 135-155, 317-343 [κρίση τέλους 16 ου αιώνα, παιδοµάζωµα και ούλοι της Πύλης, µπεκτασήδες και άλλα δερβισικά τάγµατα] Μαρίνος ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ, λ. «Γενίτσαροι» (2007), Encyclopaedia of the Hellenic World, Constantinople, URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=10984> [για να διαβάσετε το αναλυτικό λήµµα, επιλέξτε τους τίτλους των κεφαλαίων δεξιά, στη στήλη «Chapters», ή πηγαίνετε κατευθείαν στη διεύθυνση http://constantinople.ehw.gr/forms/flemmabodyextended.aspx?lemmaid=10 984&boithimata_State=&kefalaia_State=#chapter_1] 5
Caroline FINKEL, Οθωµανική Αυτοκρατορία, 1300-1923, µτφρ. Μιχάλης ελέγκος, ιόπτρα, Αθήνα 2007, σ. 490-505, 519-532, 549-557 [βασιλείες Σελίµ Γ και Μαχµούτ Β (νιζαµ-ι τζεντίντ και διάλυση γενιτσαρικού σώµατος)] [προσοχή: προβληµατική µετάφραση] Η. Α. R. GIBB και Harold BOWEN, Η ισλαµική κοινωνία και η ύση. Πρώτος τόµος: Η διοικητική ιεραρχία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, µτφρ.-σχολ. Ηλίας Κολοβός, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2005, σ. 106-131, 389-417 [δοµή, οργάνωση και αρµοδιότητες γενιτσάρων και βοηθητικών σωµάτων, µπεκτασήδες δερβίσηδες] Godfrey GOODWIN, Οι γενίτσαροι, µτφρ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου, Οδυσσέας, Αθήνα 1997, ιδίως κεφ. 2 [παιδοµάζωµα και εκπαίδευση ] κεφ. 4, σ. 84-92, 108-114, 123-138 [οργάνωση και αρµοδιότητες γενιτσαρικού σώµατος] κεφ. 7, σ. 190-196 [µπεκτασήδες δερβίσηδες] κεφ. 9, σ. 264-278 [νιζάµ-ι τζεντίντ και Μαχµούτ Β ] κεφ. 10 [διάλυση γενιτσαρικού σώµατος (1826)] Halil İNALCIK Donald QUATAERT (επιµ.), Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Τόµος Β : 1600-1914, µτφρ. Μαρίνα ηµητριάδου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2011, σ. 196-199, 206-209, 276-284, 292-297, 305-307, 318-332 [συµµετοχή γενιτσάρων στις συντεχνίες, ρόλος γενιτσάρων στις οθωµανικές επαρχίες] Donald QUATAERT, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία: οι τελευταίοι αιώνες, 1700-1922, µτφρ. Μαρίνος Σαρηγιάννης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2006, σ. 79-81, 241-243 [συµµετοχή γενιτσάρων στις συντεχνίες, κοινωνική τους ταυτότητα] Erik J. ZÜRCHER, Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, µτφρ. Βαγγέλης Κεχριώτης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004, σ. 66-70, 85-89 [βασιλείες Σελίµ Γ και Μαχµούτ Β (νιζαµ-ι τζεντίντ και διάλυση γενιτσαρικού σώµατος)] ΤΟΥ 101 Ηλίας Κολοβός Ιστορία των τουρκικών λαών (Π) Παράδοση: Παρασκευή, 8:30-11:30 Αµφιθέατρο Β Ώρες συνεργασίας (γραφείο αρ. 61) Τρίτη: 11:30-2:30 Οι τουρκικοί λαοί έζησαν από την αρχαιότητα µέχρι τον σύγχρονο κόσµο στην Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική, συνήθως µε διαφορετικά ονόµατα που έχουν χαθεί τα περισσότερα στο ρου της ιστορίας. Προκάλεσαν µεταξύ άλλων τη δηµιουργία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, µιας παγκόσµιας δύναµης των πρώιµων νεώτερων χρόνων, στην οποία αφιερώνουµε κατά κανόνα τα µαθήµατά µας. Στην παράδοση αυτή θα εξετάσουµε τη λιγότερη γνωστή ιστορία των τουρκικών λαών, ξεκινώντας από τη στέπα της Έσω Ασίας, από την οποία ξεκίνησαν οι Τούρκοι νοµάδες να δηµιουργούν την ιστορία τους απέναντι στους εγκατεστηµένους πολιτισµούς. Ενδεικτική βιβλιογραφία Jean-Paul Roux, Η ιστορία των Τούρκων: 2.000 χρόνια από τον Ειρηνικό ως τη Μεσόγειο, µετάφ. Μ. Σµυρνιώτη, Αθήνα 1988 [Βιβλιοθήκη DS26.R68]. D. Sinor (επιµ.), The Cambridge History of Early Inner Asia, Κέιµπριτζ 1990 [Βιβλιοθήκη DS 329.4 C35] D. Sinor, Inner Asia: A Syllabus, Ιντιάνα 1969 [Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών DS 786 S545] 6
P. B. Golden, An Introduction to the History of the Turkic Peoples, Wiesbaden 1992 [Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών DS 26 G64] J. J. Saunders, The History of the Mongol Conquests, Λονδίνο 1971 [Βιβλιοθήκη DS 19 S27] Πηγές: S. C. Levi R. Sela (επιµ.), Islamic Central Asia: An Anthology of Historical Sources, Ιντιάνα 2010 [DS 327.3 I75] Ρουΐ Γκονζάλες ντε Κλαβίχο, Το ταξίδι στην αυλή του Ταµερλάνου: Το ηµερολόγιο της πορείας της ισπανικής αποστολής προς τη Σαµαρκάνδη (1403-1406), µετάφ. Ίννα Μιρόκοβα, Αθήνα 1997 [Βιβλιοθήκη DS 23 G613] ΤΟΥ 305 Ηλίας Κολοβός Πηγές της οικονοµικής και κοινωνικής ιστορίας της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας (Σ) Παράδοση: ευτέρα, 17:30-20:30 Αίθ. 6 Ώρες συνεργασίας (γραφείο αρ. 61) Τρίτη: 11:30-2:30 Επικοινωνία: kolovos@uoc.gr Στο σεµινάριο, συνέχεια της παράδοσης του προηγούµενου εξαµήνου, θα µελετήσουµε πηγές που µας επιτρέπουν να εξάγουµε συµπεράσµατα για την οικονοµία και την κοινωνία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας: για τον πληθυσµό και τη δηµογραφική του εξέλιξη, για την κοινωνία της υπαίθρου, για τη βιοτεχνία και τους κατοίκους των πόλεων και το εµπόριο. Το σεµινάριο έχει διπλό στόχο, να εξοικειώσει τους φοιτητές στην επεξεργασία πηγών και στην µεθοδολογία της έρευνας στην οικονοµική και κοινωνική ιστορία, στην περίπτωση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Θα µελετηθούν πηγές όπως κανονιστικά κείµενα, φορολογικάαπογραφικά κατάστιχα, ιεροδικαστικές καταχωρίσεις, δικαιοπρακτικά έγγραφα, κανονισµοί συντεχνιών, διατιµήσεις, εµπορική αλληλογραφία, διαθήκες, και περιηγητικά κείµενα. Βασική βιβλιογραφία Halil İnalcık - Donald Quataert (επιµ.), Οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, τ. Α : 1300-1600, Αθήνα 2008 και τ. Β : 1600-1914, Αθήνα 2011 [Βιβλιοθήκη Π.Κ., Κύρια Συλλογή Πληροφοριακά HC492 E29516 2008 (R)] (Η πλέον πρόσφατη «µεγάλη σύνθεση» για την οικονοµική και κοινωνική ιστορία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας). Halil İnalcık, «Ο σχηµατισµός κεφαλαίου στην Οθωµανική Αυτοκρατορία» στο Σπύρος Ι. Ασδραχάς (επιµ.), Η οικονοµική δοµή των βαλκανικών χωρών στα χρόνια της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα 1979, σελ. 499-530 (έτος δηµοσίευσης πρωτοτύπου: 1969). [έχει αναρτηθεί στο e-learn της παράδοσης ΤΟΥ 153] Σπύρος Ι. Ασδραχάς, µε τη συνεργασία των Ν. Ε. Καραπιδάκη, Όλγας Κατσιαρδή- Hering, Ευτυχίας. Λιάτα, Άννας Ματθαίου, Michel Sivignon, Traian Stoianovich, Ελληνική Οικονοµική Ιστορία, ιε -ιθ αιώνας, 2 τ., Αθήνα 2003. [HC295.A863] Εισαγωγή στις πηγές της οθωµανικής ιστορίας: S. Faroqhi, Προσεγγίζοντας την οθωµανική ιστορία: εισαγωγή στις πηγές, µετάφ. Κ. Καµπουρίδης, Θεσσαλονίκη 2006 [DR486 F3616] 7
Τοµέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 133 ηµήτρης Μποσνάκης Αρχαϊκή πλαστική. Μορφή, λειτουργία και πηγές (Π) Σκοπός του µαθήµατος είναι η παρουσίαση της εξελικτικής πορείας της πλαστικής (ολόγλυφα και ανάγλυφα έργα, αρχιτεκτονική γλυπτική) της αρχαϊκής περιόδου κατά τη µορφή (ύλη, τεχνική, µορφολογικά τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά, εικονογραφικοί τύποι), τη λειτουργία (χρήση και προορισµός) καθώς και τα αισθήµατα και τις ιδέες των ανθρώπων της εποχής µε βάση τις σωζόµενες γραπτές πηγές (επιγραφές και φιλολογικές µαρτυρίες). ΚΑΡ 133 ηµήτρης Μποσνάκης H αρχαία Αγορά της Αθήνας. Τοπογραφία, µνηµεία, φιλολογικές και επιγραφικές µαρτυρίες (Σ) Σκοπός του σεµιναρίου είναι η παρουσίαση της µνηµειακής τοπογραφίας της αρχαίας αγοράς, από την αρχαϊκή περίοδο µέχρι και την ύστερη αρχαιότητα. Με βάση τα οικοδοµήµατα, τα µνηµεία, τα ευρήµατα και τον πλούτο των γραπτών πηγών θα επιχειρηθεί η ανάδειξη της εξέλιξης της µορφής και της λειτουργίας του χώρου. Στην ανάπτυξη των θεµάτων θα δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στο ιστορικό υποκείµενο του χώρου, τον αθηναίο πολίτη, στις θρησκευτικές, πολιτικο-κοινωνικές και πνευµατικές του δραστηριότητες, αλλά και στις καθαρά οικονοµικού ενδιαφέροντος, τις εµπορικές και τις βιοτεχνικές. Ιστορία Τέχνης της ύσης (ΙΤ ) ΙΤ 137 Παναγιώτης Ιωάννου Εισαγωγή στην τέχνη του Μπαρόκ (Π) Στην παράδοση εξετάζονται βασικά ζητήµατα της τέχνης του Μπαρόκ στην Ευρώπη. Μετά από ορολογικές, χρονικές, γεωγραφικές και ιστοριογραφικές διευκρινίσεις, αναλύονται θέµατα σχετικά µε την εµπλοκή του Κράτους και της Εκκλησίας στις εικαστικές τέχνες και τον ρόλο των καλλιτεχνών στον 17 ο αιώνα. Ιδιαίτερες αναφορές γίνονται σε κοµβικής σηµασίας αρχιτεκτονήµατα, εκκλησιαστικού και κοσµικού χαρακτήρα, σε γλυπτά µνηµεία και στις κύριες ζωγραφικές τάσεις της εποχής. Τέλος αναλύονται οι κυριότερες θεωρίες περί τέχνης που διαµορφώθηκαν στον 17ο αιώνα. Ενδεικτική βιβλιογραφία H. Wölfflin, Renaissance und Barock, Βασιλεία, 1888, αγγλική έκδοση: 1964 H. Wölfflin, Kunstgeschichtliche Grundbegriffe, Μόναχο 1915, ελληνική µετάφραση: Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης, Θεσσαλονίκη 1992 R. Wittkower, Art and Architecture in Italy, 1600 1750, Pelican History of Art, Harmondsworth, 1958, τρίτη έκδοση: 1973 F. Haskell, Painters and Patrons, δεύτερη έκδοση, New Haven - Λονδίνο, 1980 G. C. Argan, The Europe of the Capitals, 1600 1700, Γενεύη 1964 R. Wittkower / I. B. Jaffé (επιµ.), Baroque Art: The Jesuit Contribution, Νέα Υόρκη 1972 I. Lavin, Bernini and the Unity of the Visual Arts, Νέα Υόρκη 1980) T. Montanari, Il Barocco, Torino, Einaudi, 2012 8
ΙΤ 317 Παναγιώτης Ιωάννου Ιστορία της ιστορίας της τέχνης (Π) Εξετάζονται οι ιστοριογραφικές προσεγγίσεις που επιχειρήθηκαν κατά τον 19 ο και, κυρίως, τον 20ό αιώνα, επί της καλλιτεχνικής παραγωγής της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Με ιδιαίτερα παραδείγµατα ανά περίπτωση, θα προβληθούν κοµβικά σηµεία της ιστορίας της ιστορίας της τέχνης, εντασσόµενα στο πλαίσιο ευρύτερων ιστοριογραφικών τάσεων και αναζητήσεων, όπως η ιστορία της τέχνης του ροµαντισµού και του κλασικισµού, θετικισµός και ιστορία της τέχνης, η πρακτική των ειδηµόνων, οι «επανεκτιµήσεις» και οι «ανακαλύψεις», η Σχολή της Βιέννης, οι µορφολογικές αναζητήσεις, η συµβολή του Ινστιτούτου Warburg, η εφαρµογή της µικροϊστορίας στη µελέτη της ιστορίας της τέχνης, κ.ά. Ενδεικτική Βιβλιογραφία Udo Kultermann, The history of art history, Νέα Υόρκη, Abaris Books, 1993 Lionello Venturi, History of art criticism, Νέα Υόρκη, Dutton, 1964 Germain Bazin, A concise history of art, Λονδίνο, Thames and Hudson, 1962 Klassiker der Kunstgeschichte, επιµέλεια Ulrich Pfisterer, Μόναχο, C.H.Beck, 2007 Art History and its Methods, επιµέλεια Eric Fernie, Λονδίνο, Phaidon, 1995 Michael Podro, The Critical Historians of Art, Νιου Χέηβεν και Λονδίνο, Yale University Press, 1981 Donald Preziosi (ed.), The art of art history: a critical anthology, Οξφόρδη, Νέα Υόρκη, Oxford University Press, 1998 Hans Belting, The end of the history of art?, Σικάγο, University of Chicago Press, 1987 Heinrich Wölfflin, Bασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης (µετφ. Φ. Κοκαβέσης), Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1992 ΙΤ 187 Ευγένιος Ματθιόπουλος Ο συµβολισµός στην ευρωπαϊκή τέχνη 1880-1914 (Π) Στόχος του µαθήµατος είναι να µελετηθεί η ιστορία του συµβολισµού στην ευρωπαϊκή τέχνη τα χρόνια 1880-1914, µε έµφαση αφενός στα σηµαντικότερα κέντρα του (Παρίσι, Βιέννη, Βερολίνο, Μόναχο, Βρυξέλλες κ.ά.), αφετέρου στις εκδηλώσεις του στο πεδίο των εικαστικών τεχνών. Θα αναλυθούν οι κοινωνικές-πολιτικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις αυτού του κινήµατος, οι θεωρητικές απόψεις και δράσεις που αναπτύχθηκαν στον πλαίσιό του και θα παρουσιαστεί η συνεισφορά των σηµαντικοτέρων πρωταγωνιστών του. Ενδεικτική βιβλιογραφία 1. Robert Goldwater, Symbolism, Boulder, Colo : Westview Press, 1979. N6465.S9 G64 1979 2. Edward Lucie-Smith, Symbolist art, London : Thames & Hudson, 1991 [c1972] N6465.S9 L8 1991 3. Michael Gibson, Le symbolisme, Koln, London : Taschen, c1999 NX600.S95 G52 1999 4. Patrick McGuinness (edited by), Symbolism, decadence and the Fin de Siecle: French and European perspectives, Exeter : University of Exeter Press, 2000. DC33.6. S96 2000 9
5. Rodolphe Rapetti, Symbolism / ; translated from the French by Deke Dusinberre. Paris : Flammarion [New York], Rizzoli International Publications, c2005. N6757.5.S94 R3713 2005 ΙΤ 394 Ευγένιος Ματθιόπουλος Τέχνη και ιδεολογία στην Ευρώπη του Μεσοπολέµου, 1919-1939 (Π) Στόχος του σεµιναρίου είναι να µελετηθούν οι κύριες ιδεολογικές τάσεις που διαπερνούν το πεδίο των εικαστικών τεχνών κατά την περίοδο του Μεσοπολέµου (1919-1939). Θα αναλυθούν οι κοινωνικές-πολιτικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις της πρόσληψής τους και των τρόπων που αυτές εκφράστηκαν από τους εικαστικούς καλλιτέχνες της περιόδου καθώς και οι συγκεκριµένες θεωρητικές και αισθητικές αναζητήσεις τους. Ενδεικτική βιβλιογραφία Hal Foster, Rosalind Krauss, Yve - Alain Bois, Benjamin H. D. Buchloh, Η τέχνη από το 1900 : µοντερνισµός, αντιµοντερνισµός, µεταµοντερνισµός, πρόλογος - επιµέλεια Μιλτιάδης Παπανικολάου, µετάφραση Ιουλία Τσολακίδου, Αθήνα : Επίκεντρο, 2007. NX456.A7816 2007 Art and power : Europe under the dictators, 1930-45, ed. Dawn Ades... [et al.], London : Thames and Hudson in association with Hayward Gallery, 1995. N8740.A77 1995 Les Realismes, 1919-1939, Centre Georges Pompidou, 17 decembre 1980-20 avril 1981, Staatliche Kunsthalle Berlin, 10 mai-30 juin 1981, commissaire general, Pontus Hulten Paris : Centre Georges Pompidou, [1980?] ΞΥ 273751 10