Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΣΚΟΥΠΙ ΙΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΙΜΝΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2005-2006 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΣΚΟΥΠΙ ΙΩΝ

Παιχνίδια από σκουπίδια στο ΚΠΕ Υπάτης Μέλη της ΠΟ στο δάσος της Οίτης Μέλη της ΠΟ συζητούν µε τον ήµαρχο Ελυµνίων σχετικά µε την ανακύκλωση των σκουπιδιών στον ήµο µας 2

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ Έχοντας συνειδητοποιήσει τις ανάγκες της σύγχρονης εκπαίδευσης, όπου η γνώση δεν κατακτείται µόνο µέσα στις διδασκαλικές αίθουσες αλλά επιχειρείται µια βιωµατική προσέγγιση της, στηρίξαµε και φέτος το θεσµό της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο Σχολείο µας. Το αντικείµενο του φετινού µας προγράµµατος, η Ανακύκλωση- Κοµποστοποίηση, επελέγη από τα µέλη της Οµάδας χάρη στη σπουδαιότητα που το εν γένει θέµα «Περιβάλλον» παρουσιάζει, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσµιο επίπεδο, καθώς έχει γίνει πλέον συνείδηση η σηµασία του Περιβάλλοντος (η φύση, ο αέρας, το έδαφος, το νερό, η θάλασσα, αλλά και το ανθρωποποίητο περιβάλλον) στη ζωή µας ενώ η προστασία του απασχολεί πλέον όχι µόνο τους περιβαλλοντιστές, αλλά και όσους επηρεάζονται άµεσα ή έµµεσα από κάποιο πρόβληµα λόγω της σύνδεσής του µε τη δηµόσια υγεία. Η Περιβαλλοντική Οµάδα έθεσε ως στόχους της: την απόκτηση γνώσεων µέσω της προσωπικής εµπειρίας, την προώθηση της κοινωνικότητας των µαθητών µε την µεταξύ τους συνεργασία και την επαφή µε τοπικούς φορείς και µέλη της τοπικής κοινωνίας, την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης, την κατανόηση της αναγκαιότητας διαµόρφωσης άποψης και ενεργητικής στάσης για την επίλυση των προβληµάτων και τέλος την ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων που συνδέονται µε τη χρήση πολυµέσων και της δηµιουργικής φαντασίας. Πρώτα και πάνω από όλα θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε τους µαθητές που συµµετείχαν στο πρόγραµµα για την υπευθυνότητα που επέδειξαν κατά την διάρκεια του προγράµµατος, απαραίτητη για την ολοκλήρωση του, καθώς και να τους ευχηθούµε να συνεχίσουν µε την ίδια ζωντάνια και προθυµία να συµµετέχουν σε παρόµοιες προσπάθειες τόσο µέσα στη µαθητική κοινότητα όσο και ως µέλη της ευρύτερης κοινωνίας. αλδά Αύρα Καθηγήτρια Θεολογίας Μέλος της Π.Ο. 3

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ Ανακύκλωση καλείται η διαδικασία µετατροπής των σκουπιδιών σε πηγές ενέργειας ή πρώτες ύλες µε τη χρήση επιστηµονικών µεθόδων και η επαναχρησιµοποίηση κατόπιν επεξεργασίας ορισµένων άχρηστων υλικών (κυρίως υλικών συσκευασίας). - η επαναχρησιµοποίηση ορισµένων αντικειµένων (λ.χ. γυάλινα δοχεία, πλαστικά µπουκάλια µιας χρήσης) από τις βιοµηχανίες, αφού προηγηθούν οι διαδικασίες διαλογής και αποστείρωσής τους. - η επεξεργασία ορισµένων απορριµµάτων (τήξη, συµπίεση) και η αξιοποίησή τους ως πρώτες ύλες από τις βιοµηχανίες (λ.χ. τα γυάλινα δοχεία γίνονται υαλότριµµα, τα παλιά χαρτιά χαρτοπολτός κ.λπ.). - ο περιορισµός της παραγωγής των υλικών συσκευασίας από τις βιοµηχανίες. Το αλουµίνιο είναι ιδανικό υλικό για ανακύκλωση γιατί: Μπορεί να διαχωριστεί εύκολα από τα άλλα υλικά και έτσι η διαλογή του δεν απαιτεί υψηλό κόστος. Η ανακύκλωση του αλουµινίου είναι µια διαδικασία που µπορεί να επαναλαµβάνεται συνεχώς. Το βασικό όφελος που προκύπτει από την ανακύκλωση είναι η προστασία του περιβάλλοντος. όσο πιο πολλά είδη απορριµµάτων αξιοποιούνται τόσο µικρότερος γίνεται ο όγκος των σκουπιδιών που καταλήγουν στις χωµατερές, τις θάλασσες και τα ποτάµια, µε αποτέλεσµα αφενός να περιορίζεται σε σηµαντικό βαθµό η ρύπανση του περιβάλλοντος και αφετέρου να επιµηκύνεται η διάρκεια ζωής των χωµατερών. Τα σκουπίδια µας είναι τόσα πολλά, που οι σκουπιδότοποι µετά από µερικά χρόνια γεµίζουν και µετά άλλοι χώροι πρέπει να βρεθούν για να θάψουµε τα σκουπίδια µας. Κανείς όµως δεν θέλει τα σκουπίδια στην περιοχή του. Αλλά ακόµα και αν τελικά βρεθούν οι χώροι αυτοί, χρειάζονται αρκετά δισεκατοµµύρια ώστε να γίνουν τα απαραίτητα έργα, ώστε εκτός από την αναπόφευκτη ρύπανση του εδάφους που προκαλούν τα σκουπίδια µας, να µην µολύνουν επιπλέον τα υπόγεια και τα επιφανειακά νερά. Χρειάζονται επίσης αρκετά δισεκατοµµύρια ετησίως, για τη συλλογή και τη µεταφορά των σκουπιδιών καθώς και για τη λειτουργία των σκουπιδότοπων. Όλα αυτά βέβαια τα πληρώνουµε εµείς, στο ήµο µας. Για τους λόγους αυτούς, όπως σ όλες τις χώρες, έτσι και στην Ελλάδα, προσπαθούµε να µειώσουµε τον όγκο των σκουπιδιών µας και να ξαναχρησιµοποιήσουµε, να ανακυκλώσουµε δηλαδή, οτιδήποτε µπορούµε. Εκτός από τη µείωση των σκουπιδιών υπάρχουν και άλλοι εξ ίσου σοβαροί λόγοι για να ανακυκλώνουµε τα υλικά. Εξοικονόµηση ενέργειας Το ενεργειακό όφελος από την ανακύκλωση διαφόρων υλικών είναι πολύ µεγάλο. Η ενέργεια που χρειάζεται για την παραγωγή προϊόντων από ανακυκλωµένο υλικό είναι πολύ λιγότερη από αυτήν που καταναλώνεται για την 4

παραγωγή τους από πρωτογενή υλικά: 23-77% λιγότερη για το χαρτί 95% λιγότερη για το αλουµίνιο. Οι λόγοι που επιβάλλουν την εξοικονόµηση ενέργειας είναι: Η µείωση του κόστους των προϊόντων Η µείωση των εισαγωγών πετρελαίου Η µη εξάντληση των εγχώριων ορυκτών καυσίµων Η µείωση των καύσεων και εποµένως του διοξειδίου του άνθρακα στην ατµόσφαιρα. Εξοικονόµηση των πρώτων υλών Με την ανακύκλωση των υλικών επιβραδύνεται η εξάντληση των πρώτων υλών, ώστε να χρησιµοποιηθούν και από τις επόµενες γενιές. Περιβαλλοντικά οφέλη Τα απόβλητα των εργοστασίων µειώνονται σηµαντικά, όταν παράγουν προϊόντα από ανακυκλωµένα υλικά. Εξοικονόµηση κεφαλαίων Με την ανακύκλωση εξοικονοµούνται κεφάλαια σε 'euro' και συνάλλαγµα γιατί: Εξορύσσονται µικρότερες ποσότητες εγχώριων πρώτων υλών Εισάγονται µικρότερες ποσότητες πρώτων υλών. Εισάγεται λιγότερο πετρέλαιο αφού εξοικονοµείται ενέργεια. Ας δούµε πιο συγκεκριµένα, τα οφέλη από την ανακύκλωση του αλουµινίου. Το κάθε κουτί αλουµινίου είναι κατασκευασµένο από 18 g αλουµινίου, τα οποία για να παραχθούν από το βωξίτη, χρειάστηκαν 0,8 KWh. Όταν πετάµε ένα κουτί αλουµινίου στα σκουπίδια, στην πραγµατικότητα πετάµε: την πρώτη ύλη (βωξίτη) την ενέργεια (0,8 KWh) και την ανθρώπινη εργασία, που χρειάστηκε για να παραχθεί το αλουµίνιο του κουτιού από το βωξίτη, τα κεφάλαια που έχουν επενδυθεί για την εξόρυξη του βωξίτη και την παραγωγή αλουµινίου. Ταυτόχρονα αυξάνουµε τον όγκο των σκουπιδιών, ρυπαίνουµε το περιβάλλον, γιατί ο κύκλος εργασιών για την παραγωγή αλουµινίου δηµιουργεί απόβλητα. Το ενεργειακό όφελος από την ανακύκλωση του αλουµινίου είναι πολύ µεγάλο. Αν ανακυκλώναµε όλα τα κουτιά που παράγονται στην Ελλάδα (900 εκατοµµύρια κάθε χρόνο) θα εξοικονοµούσαµε τόση ηλεκτρική ενέργεια, όση χρειάζεται µια πόλη 90.000 κατοίκων. Τα άδεια κουτιά των αναψυκτικών, επειδή χρησιµοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή προϊόντων, µπορούν να πουληθούν και να ενισχύσουν τα έσοδά µας. Αυτός είναι ένας ακόµα λόγος για να κάνουµε ανακύκλωση. Μετά από όλα αυτά, θα συνεχίσουµε να συµπεριφερόµαστε το ίδιο παράλογα και αντικοινωνικά, θα συνεχίσουµε να πετάµε τα κουτιά του αλουµινίου στα σκουπίδια; Η χρήση προϊόντων από αλουµίνιο έχει σηµαντική θετική οικολογική επίπτωση λόγω της σηµαντικής εξοικονόµησης ενέργειας που επιτυγχάνει. Το αλουµίνιο δίκαια χαρακτηρίζεται σαν το "πράσινο" µέταλλο που ικανοποιεί ταυτόχρονα τις τεχνολογικές αλλά και οικολογικές απαιτήσεις σαν ένα σύγχρονο υλικό. Στις µεταφορές το αλουµίνιο βρίσκει συνεχώς αυξανόµενη εφαρµογή στην κατασκευή τραίνων, αυτοκινήτων, φορτηγών, βυτίων και επιβατικών πλοίων (π.χ. fast ferries) λόγω του συνδυασµού χαµηλού βάρους και στιβαρότητας κατασκευής που προσφέρει. Ειδικά στην αυτοκινητοβιοµηχανία η ελάττωση του βάρους συνεπάγεται µειωµένη κατανάλωση καυσίµου καθ' όλη τη διάρκεια ζωής του αυτοκινήτου. Έτσι, για κάθε 100 κιλά που µειώνεται το βάρος ενός αυτοκινήτου µεσαίου κυβισµού λόγω χρήσης αλουµινίου αντί χάλυβα, προκύπτει µείωση εκποµπής καυσαερίων ποσότητας 2 τόνων για όλη τη διάρκεια ζωής του αυτοκινήτου, ενώ στον ίδιο χρόνο η αναµενόµενη οικονοµία καυσίµου είναι 900 λίτρα βενζίνης. Στην δόµηση η προσθήκη ενός εξωτερικού µανδύα από αλουµίνιο σε νέα ή υπάρχοντα κτίρια βελτιώνει την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. Επιστηµονικές µελέτες που έγιναν µε πρωτοβουλία της ΕΛΒΑΛ Α.Ε. έχουν δείξει εξοικονόµηση ενέργειας που πλησιάζει το 50% το χειµώνα (ενέργεια θέρµανσης) και το 25% το καλοκαίρι (ενέργεια ψύξης). Ταυτόχρονα το αλουµίνιο αποτελεί ιδανικό υλικό για συστήµατα σκιασµού κτιρίων και στήριξης φωτοβολταϊκών στοιχείων. Εάν λάβουµε υπόψη ότι ο οικιστικός και 5

τριτογενής τοµέας είναι υπεύθυνος για το 40% της ενέργειας που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι προφανές ότι η συνεισφορά του αλουµινίου στην επίτευξη των στόχων του Κυότο είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Η διάρκεια ζωής των κατασκευών από αλουµίνιο είναι σηµαντικά µεγαλύτερη εκείνων από χάλυβα, για λόγους αντοχής στη διάβρωση, ενώ το κόστος συντήρησής τους είναι ελάχιστο. Η τεχνολογία των κραµάτων σε συνδυασµό µε την ευκολία υποβιβασµού του πάχους µε την έλαση, δίνει νέα διάσταση σε δυνατότητα οικονοµίας µετάλλου στις κατασκευές (σκληρότερα κράµατα - χαµηλότερο πάχος). Ανακυκλώσιµα µέταλλα είναι το αλουµίνιο, ο σίδηρος, ο χάλυβας, ο µόλυβδος, ο χαλκός, ο κασσίτερος, ο ψευδάργυρος κ.ά. Τα υπολείµµατα από την κατεργασία µετάλλων στη βιοµηχανία, τα άχρηστα αυτοκίνητα, τα παλιά µεταλλικά δοχεία µετατρέπονται σε χρήσιµες πρώτες ύλες µέσω µεθόδων ανακύκλωσης. Τα σιδηρούχα απορρίµµατα τήκονται µε διάφορες µεθόδους και δίνουν ως πρώτη ύλη σίδηρο ή χάλυβα. Για την ανακύκλωση των µη σιδηρούχων µετάλλων εφαρµόζονται διάφορες µέθοδοι µε στόχο την αποµάκρυνση των προσµείξεων. Τα ανακυκλωµένα µέταλλα καλύπτουν πάνω από το 30% των αναγκών των βιοµηχανιών σε πρώτες ύλες. Το αλουµίνιο και ο λευκοσίδηρος είναι τα µέταλλα που χρησιµοποιούνται κυρίως στη συσκευασία και για το λόγο αυτό αποτελούν τα κύρια ανακυκλώσιµα µέταλλα. Τι πρέπει να γνωρίζουµε για το αλουµίνιο και την ανακύκλωσή του; Το αλουµίνιο παράγεται από το ορυκτό βωξίτης. Για να γίνει ένα κιλό αλουµίνιο, χρειάζονται 4 κιλά βωξίτη. Για την κατασκευή ενός αλουµινένιου κουτιού καταναλώνεται τόση ηλεκτρική ενέργεια όση για να: - ακούσουµε ραδιόφωνο για 4 ώρες. - δούµε τηλεόραση για 3 ώρες. - ανάψουµε µία λάµπα 60W για 5 ώρες. - λειτουργήσει ένα ψυγείο για 3 ώρες. Όλα τα κουτιά αναψυκτικών και µπίρας είναι αλουµινένια, όπως επίσης και αρκετές κονσέρβες. Με την ανακύκλωση εξοικονοµείται το 95% της ενέργειας που καταναλώνεται για την παραγωγή του αλουµινίου απευθείας από βωξίτη. Στην Ελλάδα το 1994 παράχθηκαν 500 εκατοµµύρια αλουµινένια κουτιά. Η αξία αυτής της ποσότητας που καταλήγει στα σκουπίδια είναι 7,2 εκατοµµύρια δολάρια. Το ποσοστό ανακύκλωσης αλουµινίου στη χώρα µας αγγίζει το 25% (1990). Η ανακύκλωση αλουµινίου γίνεται σε ειδικά κέντρα εµπορίας, όπου τήκεται και κατόπιν σε φύλλα µεταφέρεται σε εργοστάσια για την παραγωγή νέων προϊόντων. Τα µέταλλα συσκευασίας (αλουµίνιο, λευκοσίδηρος) διαχωρίζονται µεταξύ τους µε µαγνήτες (το αλουµίνιο δεν µαγνητίζεται). Η ανακύκλωση κουτιών από λευκοσίδηρο είναι δύσκολη, γιατί έχουν επίστρωση κασσίτερου. Τη συλλογή των αλουµινένιων κουτιών διεξάγουν οι δήµοι, οι κοινότητες, µη κερδοσκοπικές οµάδες και εταιρείες (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, οµάδα Ανακύκλωσης της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης κ.λπ.), έµποροι και κέντρα ανακύκλωσης αλουµινίου. Πώς πρέπει να συγκεντρώνουµε το αλουµίνιο για ανακύκλωση; - Μόνο τα κουτιά αναψυκτικών και µπίρας και όλα όσα φέρουν την ένδειξη alu είναι κατάλληλα για ανακύκλωση. - Τα αλουµινένια κουτιά πρέπει να είναι εντελώς άδεια από το περιεχόµενό τους και ξεπλυµένα µε νερό για να µη µαζεύουν έντοµα. 6

- Τα τοποθετούµε σε µεγάλες νάιλον πλαστικές σακούλες. - Φροντίζουµε να τα συµπιέζουµε είτε στις ειδικές πρέσες, είτε πατώντας τα µε τα πόδια για να καταλαµβάνουν µικρότερο χώρο. - εν ανακυκλώνονται: κονσέρβες τροφίµων, φιάλες από αεροζόλ, σπρέι, λακ, αποσµητικά, κουτιά από χρώµατα και καφέ κ.λπ. Τα 700.000.000 αλουµινένια κουτιά για µπύρες και αναψυκτικά που χρησιµοποιούνται ετησίως στην Ελλάδα, χρειάζονται για την παραγωγή τους 12.000 τόνους αλουµίνιο ( ή 48.000 τόνους βωξίτη πρώτης ύλης) και 180.000.000 κιλοβατώρες σε ενέργεια. Αν καταλήξουν στα άχρηστα, αυξάνουµε τον όγκο σκουπιδιών, ενώ σπαταλάµε άδικα πόρους και ενέργεια. Η ανακύκλωση των κουτιών αλουµινίου µειώνει τον όγκο των σκουπιδιών, εξοικονοµεί το 95% της ενέργειας που χρειάζεται για την παραγωγή τους από καθαρή πρώτη ύλη, εξοικονοµεί πρώτη ύλη, δηλαδή βωξίτη. Η ανακύκλωση αλουµινίου γλιτώνει από τα σκουπίδια ένα µικρό υδροηλεκτρικό φράγµα σε ενέργεια, καθώς και ένα µικρό βουνό βωξίτη σε πρώτη ύλη. Οι πληγές στα βουνά για την εξόρυξη βωξίτη µειώνονται. Νέες θέσεις εργασίας, φιλικές προς το περιβάλλον µπορούν να δηµιουργηθούν µε τα προγράµµατα ανακύκλωσης. Ας προστατεύουµε συνειδητά το περιβάλλον αντί να το καταστρέφουµε ασυνείδητα. Οµάδα Ανακύκλωσης Αλουµινίου : Παναγιώτου Γιώργος Μακ Γκάρυ Αλέξανδρος Παπαγγελής Άγγελος Μάρκου Ιωάννα ηµητρίου Ελίνα Στέφου Ελένη Θαλασσινού Λία 7

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚ ΡΟΜΗ ΣΤΟΥΣ ΕΛΦΟΥΣ Το Γυµνάσιο Λίµνης Ευβοίας προγραµµάτισε µία µονοήµερη εκδροµή περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στους ελφούς. Την αυγή της 28 ης Φεβρουαρίου ξεκινήσαµε από τον Αφανή Ναύτη για το συναρπαστικό ταξίδι µας. Στο πρόγραµµα αυτό συµµετείχαν 29 παιδιά µε υπεύθυνους καθηγητές και συνοδούς την κυρία αλδά Αµβροσία, τον κύριο Θεοχάρη Κωνσταντίνο, τον κύριο Σαββάκη Κωνσταντίνο και την κυρία Μπλιάτσιου Χριστίνα. Ξεκινήσαµε µε το «ferry boat», µε το όνοµα Αριστείδης για να φτάσουµε στην Αρκίτσα. Αψηφώντας την φοβερή τρικυµία µου επικρατούσε στο πέλαγος κατορθώσαµε να φτάσουµε σώοι και αβλαβείς στον προορισµό µας. Στη συνέχεια, ύστερα από ταξίδι δύο ωρών µε το λεωφορείο, φτάσαµε στους ελφούς. Επισκεφθήκαµε το γυµνάσιο ελφών όπου οι υπεύθυνοι του προγράµµατος, µας παρουσίασαν τα αξιοθέατα της περιοχής και µας ενηµέρωσαν για την πορεία που επρόκειτο να ακολουθήσουµε. Χωριστήκαµε σε τέσσερις οµάδες που ήταν οι εξής: «Πυθία, Μουσείο, Εξερευνητές και Μύθοι.». Κάθε οµάδα έπρεπε να απαντήσει σε µια σειρά ερωτήσεων και στο τέλος της περιήγησης κρατώντας σηµειώσεις να παρουσιάσει τα στοιχεία που συγκέντρωσε µε κάποιο σκετς ή παντοµίµα. Η περιήγηση ξεκινά!!!!!!!!!! Αρχικά µπήκαµε σε ένα τρενάκι ξενάγησης που µας µετέφερε στο µουσείο των ελφών, αφού διασχίσαµε τα απόκρηµνα βουνά της περιοχής. Στο µουσείο κάποιοι άνθρωποι µας παρουσίασαν τα εκθέµατα, µερικά από τα οποία ήταν η Σφήκα, ο Ηνίοχος, οι Καρυάτιδες, οι Κούροι, ο Κλεόβης και ο Βίτωνας, οι Ζωοφόροι και πολλά άλλα ενδιαφέροντα. Έπειτα διασχίσαµε µε τα πόδια το µονοπάτι από τους ελφούς ως το χωριό Χρυσό. Εκτός από το ότι η διαδροµή ήταν τέσσερα χιλιόµετρα η πορεία ήταν πολύ δύσκολη διότι υπήρχαν αντίξοες συνθήκες, όπως λάσπη, βράχια, κοτρόνες, απότοµα δροµάκια, χώµατα, αγκάθια, περιττώµατα µεγάλων αλλά και µικρών ζώων και πολλές άλλες δυσάρεστες υπάρξεις Στο δρόµο µας συναντήσαµε το ναό της Προναίας Αθηνάς, είδαµε τις Φαιδριάδες Πέτρες (Ροδίνη και Φλεµπούκο), τον Πλείστο Ποταµό, τον Ελαιώνα Άµφισσας-Ιτέας, το βουνό Γκιόνα και πολλά άλλα. Μάθαµε να µετράµε το ύψος των δέντρων και την ηλικία τους χωρίς να χρειάζεται να τα κόψουµε και χωρίς κάποιον ιδιαίτερο εξοπλισµό. Συναντήσαµε το κανάλι του Μόρνου, το οποίο υδρεύει την Αττική από το Λιδορίκι, όπου µάθαµε να µετράµε την ταχύτητα του νερού και το πλάτος οποιουδήποτε ποταµού µόνο µε τη χρήση µιας µεζούρας και δυο ξύλων. Η χλωρίδα του µονοπατιού περιέχει διαφόρων 8

ειδών φυτά, όπως τσουκνίδες, γαϊδουράγκαθα, µαργαρίτες, αµυγδαλιές, βελανιδιές, πουρνάρια, αφάνες, θυµάρι, αγριορίγανη, ανεµώνες, γιασεµιά, βρύα και λειχήνες, ασφάκες, πεύκα, κυπαρίσσια, γαλατσίδες και πικροδάφνες. Μετρήσαµε το υψόµετρο και τη θερµοκρασία σε διάφορες στάσεις που κάναµε. Στο τέλος της περιήγησης η κάθε οµάδα παρουσίασε τα στοιχεία και τις πληροφορίες που συγκέντρωσε. Η οµάδα των Εξερευνητών διάβασε τα στοιχεία που συγκέντρωσε ενώ οι υπόλοιπες τρεις, δηλαδή οι Μύθοι, η Πυθία και το Μουσείο έπαιξαν κάποια διασκεδαστικά και αστεία σκετς. Στη συνέχεια πήγαµε σε µία ταβέρνα όπου φάγαµε, χορέψαµε, γλεντήσαµε και τραγουδήσαµε. Μετά πήγαµε στην Αράχοβα για καφέ και γενικά για µία βόλτα στην υπέροχη ορεινή πόλη. Ύστερα µπήκαµε στο λεωφορείο και ξεκινήσαµε για το ταξίδι της επιστροφής στην Λίµνη. Το γλέντι συνεχίστηκε και εκεί µε χορό, τραγούδια και πολλή διασκέδαση. Θα θέλαµε να ευχαριστήσουµε τους καθηγητές µας καθώς και τον οδηγό για το θαυµάσιο ταξίδι µας! 9

Ανακύκλωση γυαλιού Κατά τελευταία χρόνια, αν και κάπως καθυστερηµένα, ο Έλληνας καταναλωτής άρχισε να συναισθάνεται ότι δεν πρέπει να επιδιώκει µόνο την ευκολία του αλλά και να κατανοεί την επιβάρυνση που προκαλούν ορισµένες συσκευασίες στο περιβάλλον. Το γυαλί είναι φιλικό προς το περιβάλλον και ανακυκλώνεται άπειρες φορές, χωρίς να υποβαθµίζεται η ποιότητά του. Το γυαλί το χρησιµοποιούµε συχνά στη ζωή µας σε διάφορες µορφές. Όταν βρεθεί όµως στη φύση δεν αποσυντίθεται γι' αυτό πρέπει να το ανακυκλώνουµε Κατασκευή Γυαλιού Το γυαλί φτιάχνεται από µια ειδική άµµο που την εισάγουµε από το Βέλγιο, από σόδα και µαρµαρόσκονη. Όλα αυτά ανακατεύονται σε µεγάλα σιλό και πηγαίνουν στον κλίβανο τήξης και γίνονται υαλόµαζα (γυαλί σε υγρή κατάσταση) σε θερµοκρασία 5.000-6.000 βαθµούς Κελσίου. Η µεγάλη κατανάλωση ενέργειας δείχνει από µόνη της ότι πρέπει να το ανακυκλώνουµε. Η ανακύκλωση του γυαλιού είναι µια απλή σχετικά διαδικασία. Το γυαλί που συλλέγεται θραύεται σε µέγεθος φουντουκιού, καθαρίζεται από ξένες ουσίες που πιθανόν να έχουν βρεθεί τυχαίως µέσα του. Τρόποι ανακύκλωσης Υπάρχουν δύο τρόποι ανακύκλωσης. Ο πρώτος είναι η επαναχρησιµοποίηση των µπουκαλιών. Ο δεύτερος τρόπος έχει σχέση µε τα µπουκάλια που δεν µπορούν να επαναχρησιµοποιηθούν και µε τα διάφορα γυάλινα αντικείµενα. Αυτά τα συγκεντρώνουµε σε ειδικούς κάδους. Έπειτα µεταφέρονται στα κέντρα συγκέντρωσης γυαλιού όπου γίνεται ο διαχωρισµός του γυαλιού ανάλογα µε το χρώµα του (άσπρο, πράσινο, καφέ). Μετά το σπάνε σε µικρά κοµµατάκια (υαλόθραυσµα) και το καθαρίζουν από χαρτιά, πλαστικά κ.ά. Στη συνέχεια το υαλόθραυσµα οδηγείτε στον κλίβανο τήξης κι ακολουθείται όλη η προηγούµενη διαδικασία. Ποσοστά ανακύκλωσης Σύµφωνα µε στοιχεία της περιόδου 1994-95 το ποσοστό Ανακύκλωσης µέσω της επανάχρησης ήταν σχετικά χαµηλό αφού αφορούσε µόνο το 1/6 της συνολικής ποσότητας του γυαλιού, ενώ µε την εισαγωγή των φιαλών µιας χρήσης µειώθηκε περισσότερο, ενώ το ποσοστό Ανακύκλωσης των υαλοπινάκων βρίσκεται κοντά στο µηδέν και αυτό κυρίως λόγω της ανυπαρξίας κεντρικής πολιτικής Ανακύκλωσης. 10

Επεξεργασία Γυαλιού Το γυαλί για ανακύκλωση λαµβάνεται µε φορτηγά, αδειάζεται στις αποθήκες, µετά φορτώνεται σε έναν κινούµενο διάδροµο και περνάει κάτω από ένα γιγάντιο µαγνήτη ώστε να αφαιρεθούν τα µεταλλικά στοιχεία. Μετά περνάει από έλεγχο για αφαίρεση ξένων υλικών και στη συνέχεια διαχωρίζεται µε βάση το χρώµα. Το τελικό προϊόν υψηλής ποιότητας προωθείται στους κατασκευαστές γυαλιών οι οποίοι κατασκευάζουν καινούργια µπουκάλια και βάζα. Μολονότι τεράστιες ποσότητες γυάλινων δοχείων χρησιµοποιούνται σε όλο τον κόσµο, τα περισσότερα δεν ανακυκλώνονται. Σηµαντικότερο πρόβληµα αποτελεί ο διαχωρισµός του γυαλιού από άλλα απορρίµµατα και η διαλογή του κατά χρώµα. Η ανακύκλωση γυαλιού βοήθησε στην ανάπτυξη ενός νέου οικονοµικού τοµέα και νέας τεχνολογίας. Η συλλογή, η µεταφορά και η επεξεργασία του γυαλιού που προορίζεται για ανακύκλωση δηµιούργησαν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.σήµερα, υπάρχουν πάνω από 650.000 σηµεία συλλογής γυαλιού σε δρόµους, πλατείες και άλλους δηµόσιους χώρους των χωρών της Ε.Ε.. Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούν περίπου 100 µονάδες που σχετίζονται µε την επεξεργασία του χρησιµοποιηµένου γυαλιού. Η οµάδα γυαλιού: Παναγιώτης Μωραίτης, Σοφία Κουλοχέρη, Αργύρης Μητσάνης, Ζαχαρούλα Καψάλα, Βάιος Παππάς, Έλενα Σκάρλου, Κωνσταντίνα Αργυρίου, Γιώργος Αγγελόπουλος 11

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ Το βασικό όφελος που προκύπτει από την ανακύκλωση είναι η προστασία του περιβάλλοντος. όσο πιο πολλά είδη απορριµµάτων αξιοποιούνται τόσο µικρότερος γίνεται ο όγκος των σκουπιδιών που καταλήγουν στις χωµατερές, τις θάλασσες και τα ποτάµια, µε αποτέλεσµα αφενός να περιορίζεται σε σηµαντικό βαθµό η ρύπανση του περιβάλλοντος και αφετέρου να επιµηκύνεται η διάρκεια ζωής των χωµατερών (βλ. Πίνακα1): Είναι αναγκαία η συνεργασία των φορέων για την επιτυχία της ανακύκλωσης; Έχει επισηµανθεί από παλιά ότι για να πετύχει η ανακύκλωση χρειάζεται ένα σύνολο µέτρων και συνεργασία των διαφόρων φορέων που εµπλέκονται στην ανακύκλωση του παλιού χαρτιού. Σε αντίθεση µε ότι συµβαίνει σε άλλες χώρες (Η.Π.Α., Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη), στη χώρα µας η ανακύκλωση χαρτιού συναντάει σηµαντικά εµπόδια, τα ποσοστά ανακύκλωσης είναι ακόµα χαµηλά σε σχέση µε αυτά που θα µπορούσαµε να πετύχουµε, το επάγγελµα του εµπόρου παλαιού χάρτου δύει και η ελληνική χαρτοβιοµηχανία δεν φαίνεται προς το παρόν να είναι ικανή να απορροφήσει την ποσότητα χρησιµοποιηµένου χαρτιού που συγκεντρώνεται προς ανακύκλωση, πολύ περισσότερο δεν θα µπορεί να απορροφήσει µεγαλύτερες ποσότητες εφόσον επεκταθούν τα προγράµµατα ανακύκλωσης. Μερικά από τα εµπόδια που συναντάει η ανακύκλωση χαρτιού στη χώρα µας είναι τα εξής: Τα χρησιµοποιηµένα χαρτιά (αποκόµµατα) έχουν χαµηλή τιµή στο εξωτερικό. Οι έµποροι παλαιού χάρτου πληρώνονται για να συγκεντρώσουν το χρησιµοποιηµένο παλιό χαρτί, ενώ τις χαµηλές ποιότητες χαρτιού τις δίνουν στις χαρτοβιοµηχανίες σε πολύ χαµηλή τιµή, µε σχεδόν καθόλου αξία. Στην Ελλάδα πολλοί πολίτες, τυπογραφεία, σούπερ µάρκετ, µαγαζιά, γραφεία, σχολεία, Ο.Τ.Α., προσδοκούν να βγάλουν πολλά χρήµατα από τη συλλογή ακόµα και µίας µικρής ποσότητας χρησιµοποιηµένου χαρτιού, κάτι φυσικά αδύνατο µε τις σηµερινές συνθήκες στην αγορά παλιού χαρτιού. Οι χαρτοβιοµηχανίες στις ευρωπαϊκές χώρες και στις Η.Π.Α., ως συνέπεια µίας ολοκληρωµένης πολιτικής προώθησης της ανακύκλωσης χαρτιού, έχουν προχωρήσει σε 12

σηµαντικές επενδύσεις για τον εκσυγχρονισµό της παραγωγικής διαδικασίας τους, για τη βελτίωση της ποιότητας των ανακυκλωµένων χαρτιών που παράγουν, την µείωση του κόστους παραγωγής και την αύξηση της παραγωγικότητας. Επιπλέον, έχουν φτηνές πρώτες ύλες από το χρησιµοποιηµένο χαρτί για την παραγωγή ανακυκλωµένου χαρτιού. Οι ελληνικές χαρτοβιοµηχανίες µέχρι σήµερα έχουν µικρή παραγωγικότητα, παράγουν στις περισσότερες περιπτώσεις προϊόντα υποβαθµισµένης ποιότητας και περιορισµένου φάσµατος µε υψηλό κόστος παραγωγής. Ιταλικές κι άλλες βιοµηχανίες είναι για αυτό το λόγο σε θέση να µπουν στην ελληνική αγορά και να ανταγωνισθούν τις ελληνικές χαρτοβιοµηχανίες, καταλαµβάνοντας σήµερα ένα πολύ µεγάλο ποσοστό της ελληνικής αγοράς ειδών χαρτιού. Η απουσία ενός ολοκληρωµένου σχεδιασµού και εθνικής πολιτικής για την προώθηση της ανακύκλωσης χαρτιού από τη µία, η απουσία µίας συµφωνίας συνεργασίας όλων των εµπλεκοµένων φορέων (χαρτοβιοµηχανία, έµποροι παλαιού χάρτου, τοπική αυτοδιοίκηση, κοινωνικοί φορείς, οικολογικές οργανώσεις) έχουν ως αποτέλεσµα τον ανταγωνισµό και όχι τη συνεργασία των διαφόρων φορέων για την αντιµετώπιση των προβληµάτων. Το τελευταίο ιδιαίτερα διάστηµα η χαρτοβιοµηχανία ανταγωνίζεται τους εµπόρους παλαιού χάρτου και όσους συλλέγουν χαρτί στην πηγή. Ο ανταγωνισµός αφορά κυρίως τις ποσότητες χρησιµοποιηµένου χαρτιού από µεγάλους παραγωγούς επιστροφείς, αλλά έτσι ένας κλάδος που µπορεί να συλλέγει χαρτί από την πηγή και από µικρότερους παραγωγούς οδηγείται σε διάλυση µε αποτέλεσµα η ανακύκλωση χαρτιού να πάει πίσω στη χώρα µας αντί αυτή να αυξηθεί, τουλάχιστον να διπλασιασθεί και να ξεπεράσει άµεσα το 60-65%, όπως συµβαίνει σε άλλες χώρες. Με την ανάπτυξη προγραµµάτων συλλογής χρησιµοποιηµένου χαρτιού για ανακύκλωση από ήµους και κοινωνικούς φορείς έχει αυξηθεί η συλλογή χρησιµοποιηµένου χαρτιού από τα σπίτια. Το χαρτί αυτό είναι συνήθως κατώτερης ποιότητας σε σχέση µε χρησιµοποιηµένα χαρτιά αποκόµµατα τυπογραφείων ή άλλων πριν την κατανάλωση παραγωγών. Τα χαρτιά αυτά είναι όλο και πιο δύσκολο να απορροφηθούν από την ελληνική και την παγκόσµια χαρτοβιοµηχανία και κυρίως τα προϊόντα ανακύκλωσής τους από την ελληνική αγορά µε δεδοµένες τις δυνατότητες της ελληνικής χαρτοβιοµηχανίας. Αν θέλουµε να αυξηθεί το ποσοστό ανακύκλωσης χαρτιού στη χώρα µας, η διαδικασία αυτή να συµβάλλει στην αύξηση της απασχόλησης και την µακροχρόνια δηµιουργία ευκαιριών για κοινωνικά χρήσιµες οικονοµικές δραστηριότητες µε ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος (αειφορία) χρειάζεται να προωθηθούν από κοινού µία σειρά πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων όπως : -Ενηµέρωση κι ευαισθητοποίηση των πολιτών και των επαγγελµατιών για την προώθηση της ανακύκλωσης χαρτιού κυρίως για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και µείωσης των απορριµµάτων. Χρειάζεται να περιορισθούν οι προσδοκίες για αυξηµένα έσοδα από την διάθεση µίας ποσότητας χαρτιού για ανακύκλωση, µια και υπάρχει σηµαντικό κόστος για αυτόν (συνήθως έµπορος παλαιού χάρτου) που θα πάει να την παραλάβει, να τη φορτώσει, να τη µεταφέρει σε µία αποθήκη για διαχωρισµό των ποιοτήτων του χαρτιού και τέλος να την µεταφορτώσει για να την παραδώσει στη χαρτοβιοµηχανία για ανακύκλωση. Οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ καταβάλουν µεγάλο κόστος για τη συλλογή και διάθεση στις χωµατερές των 13

απορριµµάτων (20.000, 40.000 έως 70.000 δρχ. ο τόνος), προσδοκούν µεγάλα κέρδη από τη συλλογή κι ανακύκλωση του χαρτιού. Συχνά δεν προχωρούν σε οργανωµένα προγράµµατα ανακύκλωσης µε τη δικαιολογία ότι η ανακύκλωση κοστίζει. Μα η συλλογή χαρτιού ως σκουπίδι δεν κοστίζει και µάλιστα πολύ περισσότερο. Είναι τυχαίο ότι στις περισσότερες χώρες οι Ο.Τ.Α. επιδοτούν µε ένα ποσοστό- αναλογικά µικρότερο από το κόστος συλλογής αντίστοιχης ποσότητας ως απόρριµµα τη συλλογή χαρτιού για ανακύκλωση πετυχαίνοντας και µείωση των απορριµµάτων και µείωση των δαπανών τους για τη διάθεση των απορριµµάτων τους; Το χαρτί που παραδίδεται για ανακύκλωση έχει πληρωθεί ως υλικό συσκευασίας, δεν µπορεί λοιπόν το σούπερ µάρκετ να έχει απαίτηση για υψηλές τιµές αφού αν το πέταγε ως απόρριµµα και θα πλήρωνε για την µεταφορά του στις χωµατερές και θα επιβάρυνε το περιβάλλον. Το ίδιο ισχύει και για άλλους µεγάλους παραγωγούς. Σε ορισµένες πολιτείες των ΗΠΑ και περιοχές της Γερµανίας, Ελβετίας, κλπ. Οι παραγωγοί απορριµµάτων πληρώνουν τέλη καθαριότητας ανάλογα µε τα απορρίµµατα που παράγουν και όχι µε βάση τα τετραγωνικά µέτρα του χώρου τους, όπως γίνεται στη χώρα µας. Είναι, λοιπόν υποχρεωµένοι οι πολίτες να µειώνουν τα απορρίµµατά τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα υπεύθυνος µεγάλης αλυσίδας σούπερ µάρκετ διαπιστώνοντας ότι η τιµή αγοράς του χρησιµοποιηµένου χαρτιού µειώνονταν δήλωσε ότι προτιµάει να κάψει τα χαρτοκιβώτια παρά να τα δώσε σε αυτή την τιµή για ανακύκλωση. Στην Γερµανία θα είχε και ποινικές επιπτώσεις αν το έκανε, αφού τα σούπερ µάρκετ είναι υποχρεωµένα να παραδίδουν για ανακύκλωση το χαρτί συσκευασίας που µπορούν να αφήσουν στο ταµείο οι καταναλωτές αν η συσκευασία δεν είναι απαραίτητη γι αυτούς. -Εκσυγχρονισµός των χαρτοβιοµηχανιών µε στόχο την αναβάθµιση της ποιότητας των ανακυκλωµένων χαρτιών και βελτίωση της δυνατότητας απορρόφησης µεγαλύτερων ποσοτήτων χρησιµοποιηµένου χαρτιού. Αν η ελληνική χαρτοβιοµηχανία δεν προλάβει να προωθήσει έγκαιρα τις αναγκαίες επενδύσεις θα χάσει όχι µόνο άλλες αγορές αλλά και την ίδια την ελληνική αγορά. -Σηµαντική αύξηση της χρήσης ανακυκλωµένων χαρτιών από τους πολίτες, τις δηµόσιες υπηρεσίες, τους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης έτσι ώστε τα χαρτιά που συλλέγονται για ανακύκλωση να ξανακαταλήγουν πραγµατικά στην παραγωγή κι όχι να αποθηκεύονται και να καταλήγουν στις χωµατερές και να πηγαίνει άδικα ο κόπος των πολιτών. Αύξηση της κατανάλωσης ανακυκλωµένου χαρτιού θα διευκολύνει τις χαρτοβιοµηχανίες να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν επενδυτικά προγράµµατα για την ανακύκλωση. Στις Η.Π.Α. παρατηρείται µια πραγµατικά «µανία ανακύκλωσης όλων των ειδών υλικών και φυσικά του χαρτιού» και οι πολίτες προτιµούν τα ανακυκλωµένα προϊόντα και χαρτιά, οι βιοµηχανίες εκσυγχρονίζονται ραγδαία, τα ποσοστά ανακύκλωσης αυξάνουν µε γρήγορους ρυθµούς. Το ίδιο συµβαίνει και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις Η.Π.Α. και τη Γερµανία έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις όπου µη ανακυκλωµένο χαρτί χρωµατίστηκε γκρίζο για να φαίνεται ανακυκλωµένο µία και το µη ανακυκλωµένο χαρτί δεν έχει πια σηµαντικό ποσοστό στις προτιµήσεις των πολιτών. Όλοι οι µαθητές χρησιµοποιούν ανακυκλωµένα τετράδια, τα γραφεία, οι υπηρεσίες και οι εταιρίες προτιµούν το ανακυκλωµένο χαρτί, τα ποσοστά ανακύκλωσης έχουν ξεπεράσει το 76-80%. -Προώθηση ολοκληρωµένου νοµοθετικού πλαισίου και εθνικής πολιτικής για την ανακύκλωση χαρτιού στα επόµενα χρόνια που θα µπορούσε να ξεπεράσει το 60-65% της κατανάλωσης χαρτιού. Η πολιτική αυτή πρέπει να προβλέπει και οικονοµικά εργαλεία για την επιτυχία της. -Νέες σχέσεις συνεργασίας κι όχι ανταγωνισµού µεταξύ των εµπλεκοµένων φορέων. Η εµπειρία δείχνει ότι όπου επεκράτησαν συγκεκριµένοι ρόλοι για κάθε φορέα τότε η ανακύκλωση αυξήθηκε κατακόρυφα. Οι χαρτοβιοµηχανίες δεν ανταγωνίζονται τους 14

εµπόρους παλαιού χάρτου που συλλέγουν χαρτί στην πηγή, αντίθετα συνεργάζονται µαζί τους. Χαρτοβιοµηχανίες και έµποροι παλαιού χάρτου έχουν κοινή πολιτική στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α. Για παράδειγµα, έχουν µία τιµή που πληρώνονται ή που πληρώνουν ανάλογα µε την ποιότητα του χαρτιού που συλλέγεται από την πηγή, άλλη τιµή όταν το χαρτί παραδίδεται στις αποθήκες τους κι άλλη τιµή για το χαρτί που παραδίδεται από τους εµπόρους παλαιού χάρτου κι άλλη τιµή για τις εταιρίες που εκδίδουν εφηµερίδες όταν παραδίδουν τις επιστροφές τους. Για τις κατώτερες ποιότητες χάρτου ή οι βιοµηχανίες πληρώνονται µε µία ενιαία τιµή για να τις παραλάβουν. Στην Ελλάδα παρατηρείται τελευταία το φαινόµενο να πληρώνει η χαρτοβιοµηχανία σε µεγάλους παραγωγούς χρησιµοποιηµένου χαρτιού περισσότερα χρήµατα από ότι πληρώνει στους εµπόρους παλαιού χάρτου που κάνουν την περισυλλογή και διαλογή. Φαίνεται ότι θεωρεί άχρηστο το επάγγελµα του εµπόρου παλαιού χάρτου και στοχεύει, ίσως, στην εκτόπισή τους από τη συλλογή χαρτιού για ανακύκλωση, τουλάχιστον επό µεγάλους παραγωγούς χρησιµοποιηµένου χαρτιού. Κι όµως σήµερα από τους εµπόρους παλαιού χάρτου συλλέγονται 200-250.000 τόνοι χαρτιού σε σύνολο 300.000 τόνων που καταλήγουν για ανακύκλωση. Ποιός είναι, όµως, ο στόχος; Ανακατανοµή στο µερίδιο του χαρτιού που συγκεντρώνεται τώρα για ανακύκλωση στη χώρα µας ή αύξηση συνολικά της ποσότητας χαρτιού που µπορεί να συλλεχθεί για ανακύκλωση. Στόχος, βέβαια, πρέπει να είναι η αύξηση της ανακύκλωσης παλαιού χάρτου, και αυτό δεν µπορεί να γίνει χωρίς τους εµπόρους παλαιού χάρτου. ιοργάνωση σεµιναρίων από τη βιοµηχανία προς τους εµπόρους παλαιού χάρτου και τους φορείς που ασχολούνται µε τη συλλογή χρησιµοποιηµένου χαρτιού για την ειδική εκπαίδευσή τους από χηµικούς παραγωγής σε σχέση µε τις ποιότητες του χρησιµοποιηµένου χαρτιού και τα προϊόντα που παράγονται από κάθε ποιότητα στις ελληνικές χαρτοβιοµηχανίες, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα των προϊόντων, να µειωθούν οι τριβές µεταξύ βιοµηχανιών και εµπόρων παλαιού χάρτου και να επιτευχθούν πιο εύκολα οι στόχοι για τυποποίηση ISO 9000. Συσκευασία 50% κατανάλωση χαρτιού Οικιακή χρήση 15% Γραφή & εκτύπωση 35% Μεταρρύθµιση του φορολογικού καθεστώτος γιατί σήµερα όσοι συλλέγουν χρησιµοποιηµένο χαρτί χωρίς αποδεικτικά παραλαβής του (π.χ. από το δρόµο, τα σπίτια, από σχολεία κλπ. Που δεν διαθέτουν ελτία Αποστολής) όχι µόνο δεν διευκολύνονται στη δουλειά τους αλλά αντίθετα επιβαρύνονται µε καταβολή χαρτοσήµου 3,6% και ΦΠΑ. Να αναγνωρισθεί σε κάθε περίπτωση µία µίνιµουµ ποσότητα που έχει συλλεχθεί χωρίς ελτία Αποστολής (από σπίτια, δρόµους, σχολεία κλπ) και η οποία θα απαλλάσσεται από αυτές τις επιβαρύνσεις. Από τους 300.000 τόνους απόχαρτο, που συγκεντρώνεται στον τόπο µας ετησίως, οι 70.000-80.000 τόνοι προέρχονται από τους δρόµους, τις χωµατερές, τα 15

απορριµµατοφόρα του δήµου, τους αθίγγανους και τους αλλοδαπούς, από µη επαγγελµατίες δηλαδή, οι οποίοι στερούνται φορολογικών στοιχείων Ποιο είναι το όφελος από την ανακύκλωση του χαρτιού; Στη χώρα µας καταλήγουν κάθε χρόνο στα σκουπίδια 300.000 τόνοι χαρτιού, για την παραγωγή των οποίων χρειάστηκαν: - 12 εκατοµµύρια στρέµµατα δάσους - 100 εκατοµµύρια κυβικά µέτρα νερό - 1,5-2 δισεκατοµµύρια κιλοβατώρες. Με την πολτοποίηση παλιού χαρτιού και την αξιοποίησή του στην παραγωγή εξοικονοµείται κατανάλωση νερού κατά 60%, κατανάλωση ενέργειας κατά 40%, ενώ η ρύπανση της ατµόσφαιρας περιορίζεται κατά 74% και η µόλυνση του νερού κατά 35%. Το 50% του χαρτιού που καταναλώνεται ετησίως στη χώρα µας χρησιµεύει ως υλικό συσκευασίας, ενώ το 80% είναι εισαγόµενο από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Βουλγαρία κ.ά. Το 1990 δαπανήθηκαν 320.700.000 δολάρια για την εισαγωγή ειδών χαρτοποιίας. Το ίδιο έτος καταναλώθηκαν στη συσκευασία 400.000 τόνοι περίπου, από τους οποίους οι 116.000, αξίας 20,2 δισεκατοµ. δρχ., εισάχθηκαν. Υπολογίζεται ότι για κάθε 100.000 τόνους χαρτί που ανακυκλώνεται γίνεται εξοικονόµηση 50 εκατοµ. δολαρίων. Το 1994 η ετήσια κατανάλωση χαρτιού στην Ελλάδα υπολογίστηκε στους 650.000 τόνους, απ' τους οποίους το 30% περίπου ανακυκλώθηκε. Παράλληλα, υπολογίζεται ότι ένας τόνος χαρτί που ανακυκλώνεται σώζει τη ζωή 17 δέντρων. Από όλα τα παραπάνω οικονοµικά και στατιστικά στοιχεία φαίνεται ότι η ανακύκλωση χαρτιού εξυπηρετεί τόσο την εθνική µας οικονοµία όσο και το περιβάλλον. 16

Ποια είδη χαρτιού ανακυκλώνονται; Ποιοι περιορισµοί ισχύουν στη διαλογή του χαρτιού προς ανακύκλωση; Σχεδόν κάθε χαρτί ή χαρτόνι µπορεί να ανακυκλωθεί. Εξαιρούνται οι χάρτινες συσκευασίες που έχουν επίστρωση αλουµινίου ή είναι πλαστικοποιηµένες (συσκευασίες χυµών, σάλτσας, γάλακτος κ.λπ.), τα λερωµένα χαρτιά, το καρµπόν, οι φωτογραφίες, τα ριζόχαρτα. Το καλύτερο χαρτί για ανακύκλωση προέρχεται από σχολικά βιβλία και τετράδια, από φωτοτυπίες, από χαρτί ηλεκτρονικού υπολογιστή και από καφέ χαρτοκιβώτια. Πρόσφατα, στο ανακυκλώσιµο χαρτί εντάχθηκαν και τα αποκόµµατα διαφόρων τύπων χαρτιού (λευκά, ηµίλευκα, αρχείου, δηµοσιογραφικό, κραφτ) και οι µελανοταινίες (εκτυπωτών, ταµειακών µηχανών, γραφοµηχανών). Το χαρτί µετατρέπεται σε χαρτοπολτό, από τον οποίο παρασκευάζονται ανακυκλωµένο χαρτί και ίνες, οι οποίες χρησιµοποιούνται για την παρασκευή πλήθους προϊόντων, όπως λ.χ. το χαρτί εκτύπωσης εφηµερίδων. Το χαρτί µπορεί να ανακυκλώνεται συνεχώς. Το ανακυκλωµένο χαρτί είναι ασφαλές και απόλυτα καθαρό, γιατί δεν συλλέγεται από τα σκουπίδια. Επίσης, κατά τη µετατροπή του σε χαρτοπολτό, αναπτύσσεται θερµοκρασία150oc περίπου, κατά την οποία καταστρέφονται κάθε είδους βλαβεροί µικροοργανισµοί. Πώς µπορούµε να οργανώσουµε σωστά τη συλλογή και διαλογή χαρτιού για ανακύκλωση; - Οργάνωση ανακύκλωσης χαρτιού στο γραφείο: ο καθένας µαζεύει τα άχρηστα χαρτιά στο γραφείο του και τα χωρίζει σε κατηγορίες (άσπρο, φωτοτυπικό, µελανοταινία, έγχρωµο κ.λπ.). Σε τακτά διαστήµατα γίνεται συγκέντρωση του υλικού σε µεγάλα χαρτοκιβώτια κατά είδος και κατόπιν ειδοποιείται ο αρµόδιος φορέας για να συλλέξει το χαρτί και να το µεταφέρει στους χώρους ανακύκλωσης. - Οργάνωση ανακύκλωσης χαρτιού στο σπίτι: µαζεύουµε χωριστά το χαρτί και, αν έχουµε χώρο, το διαχωρίζουµε σε κατηγορίες (εφηµερίδες, άσπρα χαρτιά, χαρτόνια κ.λπ.). Φροντίζουµε να "καθαρίζουµε" όσο γίνεται το άχρηστο υλικό (λ.χ. βγάζουµε τα πλαστικοποιηµένα εξώφυλλα, τις µεταλλικές καρφίτσες που συγκρατούν τις σελίδες των περιοδικών, πετάµε τα λερωµένα χαρτιά κ.λπ.). 17

Εκτός, όµως, από την ανακύκλωση, µπορούµε να µειώσουµε την ποσότητα του χαρτιού που καταναλώνουµε ως εξής: - όταν βγάζουµε φωτοτυπίες, να χρησιµοποιούµε και τις δύο όψεις της σελίδας. - να µεταχειριζόµαστε τα άχρηστα χαρτιά µιας όψης (ψηφοδέλτια, λογαριασµοί, παλιές φωτοτυπίες, διαφηµιστικά) για πρόχειρα, σηµειώσεις, λογαριασµούς κ.λπ. - όταν γράφουµε, να µην ξοδεύουµε µία σελίδα χαρτιού για µια-δυο λέξεις, αλλά φροντίζουµε να εκµεταλλευόµαστε ολόκληρη την επιφάνεια της σελίδας. - στην καθαριότητα του σπιτιού, να χρησιµοποιούµε καθαρά πανιά, και όχι χαρτί κουζίνας. Μπορούµε να ανακυκλώσουµε µόνοι µας χαρτί στο σπίτι; Υλικά που θα χρειαστείτε: 1. Ένα ξύλινο πλαίσιο, το οποίο µπορεί να είναι πολύ απλό -δεν χρειάζονται περίπλοκοι αρµοί. Αν φτιάξετε βιδωτούς αρµούς, ίσως είναι καλύτερα να χρησιµοποιήσετε ορειχάλκινες βίδες που δεν σκουριάζουν. Οι εσωτερικές διαστάσεις του πλαισίου πρέπει να έχουν το µέγεθος που θέλετε για το χαρτί. 2. Άλλο ένα ξύλινο πλαίσιο σαν το πρώτο, καλυµµένο όµως από τη µία πλευρά µε νάιλον σίτα. Κολλήστε την ή στερεώστε την πολύ γερά πάνω στο πλαίσιο για να έχετε επιτυχία. Πολύ κατάλληλη και φτηνή είναι η σίτα από αλουµίνιο. Αν κάνετε το πλαίσιο πολύ µεγάλο, ίσως η σίτα παρουσιάσει βαθουλώµατα, πράγµα που θα χαλάσει το χαρτί σας. Γι αυτό, το µέγεθος "Α5" (21x14,8 εκ.) είναι κατάλληλο για το πλαίσιο (το "Α5" είναι ένα από τα στάνταρ µεγέθη χαρτιού στην αγορά). 3. Ένα µεταλλικό κόσκινο οικιακής χρήσης. 4. Ένα γουδοχέρι -µπορεί να χρησιµοποιηθεί ένα ξύλινο χερούλι από σπάτουλα, που είναι και φτηνό- αλλά και οποιοδήποτε παρόµοιο αντικείµενο κάνει γι' αυτή τη δουλειά, φτάνει να είναι γερό και αρκετά λείο. 5. Λωρίδες χαρτιού που είναι για πέταµα -όχι πολύ παχύ κατά προτίµηση, γιατί πολτοποιείται δύσκολα. Το χρώµα του χαρτιού που θα φτιάξετε θα εξαρτηθεί από το χρώµα του χαρτιού που θα χρησιµοποιήσετε. Οι παλιές εφηµερίδες, για παράδειγµα, δίνουν γκρι ανοιχτό χρώµα. Θα ήταν καλό να κόβατε το χαρτί σε µικρά κοµµάτια, γιατί έτσι 18

συντοµεύεται η πολτοποίηση. Θα βοηθούσε, επίσης, το µούλιασµα του χαρτιού σε χλιαρό νερό αποβραδίς. 6. Μια λεκάνη ζεστό (όχι καυτό) νερό. 7. Μια απλή πρέσα. Οι πλάκες της πρέσας πρέπει να είναι λίγο πιο πλατιές από το χαρτί που κατασκευάζετε. Μπορείτε να χρησιµοποιήσετε µία παλιά πρέσα για παντελόνια ή και µια στοίβα βιβλία. 8. Χρειάζονται ακόµα µερικά πανιά. Θα χρειαστείτε ένα πανί για κάθε φύλλο χαρτιού που θα φτιάξετε. 9. Ένας νεροχύτης (ή µια µεγάλη λεκάνη) µε νερό. Φροντίστε να χωράει µέσα το ξύλινο πλαίσιο! Πώς φτιάχνεται ο πολτός: Τοποθετήστε το κόσκινο µέσα στη λεκάνη, χωρίς να καλύπτεται εντελώς από το νερό. Βάλτε τις λωρίδες του χαρτιού στο κόσκινο και πολτοποιήστε το χαρτί µε το γουδοχέρι. Η πυκνότητα του µείγµατος πρέπει να είναι κάπου ανάµεσα στο χυλό και το γιαούρτι! Ο πολτός θα συγκεντρωθεί µέσα στο κόσκινο, αν και µπορεί να χυθεί και λίγος στο νερό της λεκάνης. εν πειράζει! Αυτή η διαδικασία δεν πρέπει να πάρει πάνω από 5 µε 10 λεπτά. Πώς φτιάχνεται το χαρτί: 1. Ρίξτε τον πολτό στο νεροχύτη µε το νερό και ανακατέψτε (αφού κλείσετε τη διαρροή). 2. Πάρτε τα δύο ξύλινα πλαίσια, βάλτε το (1) πάνω από το (2) µε τη σίτα στη µέση και κρατήστε τα µαζί. Βυθίστε τα µέσα στο νερό λοξά µέχρι τον πάτο του νεροχύτη. Κρατώντας τα οριζόντια, τραβήξτε τα τώρα σιγά σιγά έξω από το νερό. Προσοχή! Ίσως προκληθεί αναρρόφηση! (δηλαδή θα φαίνεται σαν να κόλλησε). 3. Τώρα πρέπει να έχετε µια λεπτή στρώση πολτού πάνω στη σίτα. Γύρτε το πλαίσιο ελαφρά από τη µία µεριά για να στραγγίξετε το περιττό νερό. 4. Βγάλτε το πλαίσιο (1) και βάλτε το στην άκρη. Θα το ξαναχρειαστείτε, όταν αρχίσετε να φτιάχνετε το επόµενο φύλλο χαρτιού. 5. Γυρίστε τώρα το πλαίσιο (2) ανάποδα -δεν πέφτει ο πολτός- και ακουµπήστε το στην πρέσα πάνω σ' ένα πανί. 6. Τραβήξτε προσεκτικά το πλαίσιο. Η στρώση του πολτού θα πρέπει να "ξεφλουδίσει" χωρίς να σπάσει καθόλου και να µείνει πάνω στο πανί. Αν διαπιστώσετε ότι το χαρτί δεν ξεκολλάει οµοιόµορφα, δοκιµάστε να τρίψετε το πίσω µέρος της σίτας µε την πλάτη µιας κουτάλας πριν να σηκώσετε το πλαίσιο. εν θα ήταν κακή ιδέα να πατούσατε λίγο το πλαίσιο µε την πρέσα πριν το σηκώσετε, για να φύγει το περιττό νερό που ίσως έχει µείνει στον πολτό. 19

7. Όταν βγάλετε το πλαίσιο, βάλτε άλλο ένα πανί πάνω στο χαρτί. Ύστερα, επαναλάβετε όλη τη διαδικασία από την αρχή για κάθε φύλλο χαρτιού βάζοντας πάντα ένα πανί µετά από κάθε φύλλο. 8. Αν η στρώση του πολτού πάνω στη σίτα αρχίσει να λεπταίνει, τότε ίσως χρειάζεται περισσότερος πολτός στο νερό. Θα σας συµβουλεύαµε ακόµα να ανακατεύετε το νερό ανάµεσα σε κάθε επανάληψη της διαδικασίας, για να µη µείνει ο πολτός στον πάτο του νεροχύτη. 9 Όταν έχετε φτιάξει όσο χαρτί θέλετε, κλείστε την πρέσα και σφίξτε την καλά για να στίψετε έτσι όλο το νερό. Μετά αφήστε έτσι το χαρτί να στεγνώσει. Μάλλον θα χρειαστεί να το αφήσετε όλη τη νύχτα. 10. Όταν στεγνώσει, το χαρτί θα πρέπει να ξεχωρίζει εύκολα από τα πανιά και θα είναι έτοιµο. Μπορείτε τότε να απλώσετε τα φύλλα να στεγνώσουν εντελώς. Θα τα απλώσετε µε µανταλάκια σ' ένα σχοινί µέσα στο σπίτι. Οµάδα ανακύκλωσης Χαρτιού: Παναγιώτου Κώστας Μαναρίτσα Χρύσα Παπανικολάου Βαγγέλης Κουφουδάκης Παναγιώτης Καταραχιάς ηµήτρης Χριστολένη Κατερίνα Αλεξίου Ανδρέας 20

Εντυπώσεις από τη διήµερη εκδροµή στην Υπάτη Με αφορµή το πρόγραµµα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, πραγµατοποιήθηκε διήµερη εκδροµή στις 3-4 Απριλίου στην Υπάτη. Ξυπνήσαµε νωρίς, ώστε να καταφέρουµε να φτάσουµε στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης(ΚΠΕ) στην ώρα µας. Το ταξίδι µας διήρκεσε περίπου τέσσερις ώρες και παρ όλη την κούραση µας, µπορέσαµε να επισκεφθούµε το Γυµνάσιο Υπάτης, όπου στεγάζονταν ένας ειδικός χώρος σχετικά µε το πρόγραµµά µας. Εκεί παρακολουθήσαµε ένα θέµα που είχε σχέση µε την ανακύκλωση της καταναλωτικής µας καθηµερινότητας. Επιπλέον, ενηµερωθήκαµε από τους υπεύθυνους για τη χρησιµότητα των Χώρων Υγειονοµικής Ταφής(ΧΥΤΑ) και καταλάβαµε πλήρως την έννοια του καταναλωτισµού. Άλλωστε, είναι µία λέξη που αναγκαστικά την έχουµε καθιερώσει στην καθηµερινή µας ζωή. Ακόµα, πληροφορηθήκαµε, σύµφωνα µε ειδικές µελέτες, για την καταστροφή που προκαλεί η µόλυνση του περιβάλλοντος στον άνθρωπο αλλά και στα ζώα. Τα παραδείγµατα που µας ανέφεραν και τα γεγονότα που µας επεσήµαναν µας έκαναν ειλικρινά, να τροµάξουµε για τον κίνδυνο που απειλεί στον κόσµο µας. Στη συνέχεια, πήγαµε στο ξενοδοχείο µας για λίγες ώρες ξεκούρασης και το απόγευµα επισκεφθήκαµε ξανά το ΚΠΕ Υπάτης. Τότε, ενηµερωθήκαµε για τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής και µας διέθεσαν µερικά στοιχεία, σχετικά µε την ανακύκλωση χαρτιού, γυαλιού και αλουµινίου. Μας µίλησαν για µερικά είδη φυτών και ζώων που δεν ξέραµε ως τότε και µας υποσχέθηκαν ότι την επόµενη µέρα θα κάναµε έναν περίπατο στο δάσος της Υπάτης. Ύστερα από δύο ώρες ενηµέρωσης, µας προσέφεραν ηµερολόγια και µερικά βιβλία µε περιβαλλοντικό περιεχόµενο, τα οποία είχαν επιµορφωτικό χαρακτήρα και µας έκαναν να περάσουµε ευχάριστα την ώρα µας. Είχε ήδη βραδιάσει κι έπρεπε να επιστρέψουµε στο ξενοδοχείο ν αλλάξουµε για να πάµε να φάµε. Εκεί ετοιµαστήκαµε και στη συνέχεια κατευθυνθήκαµε στο ίδιο εστιατόριο που είχαµε φάει και το µεσηµέρι. Τρώγοντας και πίνοντας, περνούσε η ώρα και κάποιοι κουρασµένοι από το ταξίδι µας και από την περιήγηση στο ΚΠΕ Υπάτης, ήθελαν να γυρίσουν στο ξενοδοχείο. Ύστερα από πρωτοβουλία των καθηγητών µας, επιστρέψαµε αλλά εκεί οι περισσότεροι, παρά την κούραση τους, ξεκίνησαν τις σκανταλιές και τα παιχνίδια και ως εκ τούτου ελάχιστοι ήταν αυτοί που κατάφεραν να κοιµηθούν έστω και για δύο ώρες. Το επόµενο πρωί, οι περισσότεροι νύσταζαν αλλά δεν ήξεραν τι τους περίµενε. Αφού πήραµε το πρωινό µας, επιβιβαστήκαµε στο λεωφορείο για να κατευθυνθούµε στο δάσος της περιοχής για µία ξενάγηση. Εξαιτίας της βροχής, η διαδροµή δεν ήταν και πολύ εύκολη, αλλά παρ όλα αυτά γνωρίσαµε το φυσικό πλούτο αυτής της όµορφης περιοχής. 21

Η επαφή µας µε το δάσος, µας αναζωογόνησε και µας γέµισε ενέργεια. Είχαµε όρεξη για περισσότερη δράση, αλλά ο χρόνος µας πίεζε. Έτσι, ο περίπατος µας κράτησε µόνο σαράντα λεπτά και έπειτα επιστρέψαµε στη γνωστή ταβέρνα για να φάµε. Όταν φάγαµε το µεσηµεριανό µας και το παγωτό µας κι έχοντας µαζέψει τα πράγµατα µας από το ξενοδοχείο, πήραµε το δρόµο της επιστροφής. Στενοχωρηθήκαµε πολύ που αποχωριζόµασταν ένα τόσο ξεχωριστό µέρος µε πλούσιο φυσικό πλούτο. Αυτό όµως που θα µείνει στη µνήµη µας είναι η δυσοσµία που αναδυόταν από την ιαµατική πηγή των Λουτρών Υπάτης, που µε δυσκολία µπορούσε κανείς να την πλησιάσει. Παρ όλα αυτά αυτή η πηγή έχει και θεραπευτικές ιδιότητες. Γι αυτό το λόγο, πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να πάνε σ αυτή για να θεραπευτούν από διάφορες ασθένειες που έχουν σχέση µε πόνους στα οστά. Ευχόµαστε πραγµατικά µέσα από την καρδιά µας, να µας δοθεί ξανά η ευκαιρία να επισκεφθούµε παρόµοια µέρη!!! Γιατί αξίζουν την προσοχή του κόσµου και χρειάζονται αξιοποίηση του φυσικού τους πλούτου. Βαγγέλης Παπανικολάου Χρύσα Μαναρίτσα ηµήτρης Καταραχιάς Κώστας Παναγιώτου Κατερίνα Χριστολένη Παναγιώτης Κουφουδάκης Ανδρέας Αλεξίου 22

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Μερικά προβλήµατα από την εντατική Γεωργία Οι γεωργικές πρακτικές σήµερα εξακολουθούν κατά κανόνα να απηχούν την παραδοσιακή άποψη ότι το έδαφος είναι µία αδρανής µάζα, ένα δοχείο θρεπτικών συστατικών που αφαιρούνται µε τις συγκοµιδές και πρέπει να αναπληρώνονται µε τα λιπάσµατα. Η Οικολογική Γεωργία πρωτοστάτησε στην αναθεώρηση της άποψης ότι τα φυτά αφοµοιώνουν κυρίως υδατοδιαλυτά ιόντα. Αν τα θρεπτικά συστατικά για να αφοµοιωθούν από τα φυτά έπρεπε πρώτα να γίνουν υδατοδιαλυτά, µε τις αρδεύσεις και τις βροχοπτώσεις θα αποµακρύνονταν από τα εδάφη, που γρήγορα θα έχαναν τη γονιµότητά τους. Επίσης στα φυσικά υδατικά συστήµατα τα θρεπτικά θα αυξάνονταν συνεχώς (ευτροφισµός), πράγµα που δεν συµβαίνει (αυτό συµβαίνει εκεί όπου εφαρµόζονται τα χηµικά). Οι µικροοργανισµοί του εδάφους αποικοδοµούν κάθε νεκρή οργανική ύλη, ώστε τα φυτά βρίσκουν την τροφή που µπορούν να αφοµοιώσουν. Στη συνέχεια από τα φυτά ζουν τα ζώα και ο άνθρωπος. Το οργανικό υλικό θρέψης των φυτών ονοµάζεται χούµος (οργανική ουσία του εδάφους). Το θεµέλιο της πρωτογενούς παραγωγής είναι το υγιές έδαφος. Το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισµός, που περιέχει εν δυνάµει όλες τις µορφές της ζωής. Στα υποβαθµισµένα εδάφη τα φυτά αναγκάζονται να τραφούν από τα υδατοδιαλυτά στοιχεία των λιπασµάτων ελλείψει άλλης τροφής. Έτσι αποκτούν κακή υγεία και δίνουν προϊόντα κακής ποιότητας. Με τη διαδικασία της έκπλυσης των εδαφών, τα υδατοδιαλυτά καταλήγουν είτε στους υπόγειους υδροφορείς ρυπαίνοντας τα αποθέµατα νερού, είτε στους υδάτινους αποδέκτες όπου προκαλούν το φαινόµενο του ευτροφισµού, φαινόµενο ιδιαίτερα έντονο σε λίµνες και κλειστές θάλασσες όπου τα νερά έχουν µικρό βαθµό ανανέωσης. Η επαρκής και διαρκής (ενσωµατωµένη) οργανική ουσία στο έδαφος έχει πολλαπλά οφέλη, όπως βελτίωση της δοµής, απόδοση κρίσιµων αφοµοιώσιµων στοιχείων για τα φυτά, δηµιουργία οργανικού αζώτου (τα νιτρικά και νιτρώδη από την άσκηση της εντατικής γεωργίας είναι ο κρισιµότερος παράγοντας ευτροφισµού) που αποδίδεται βραδύτερα και έτσι περιορίζει σηµαντικά την έκπλυση. Για τη λίπανση των εδαφών, στη χώρα µας ξοδεύονται µεγάλα ποσά και ενέργεια για την εισαγωγή ή την παραγωγή χηµικών λιπασµάτων, τύρφης και άλλων οργανικών λιπασµάτων. Επίσης χάνονται κάθε χρόνο τεράστιες ποσότητες φυτικών υλικών (βιοµάζας), όπως µε το «κάψιµο της καλαµιάς» ή το κάψιµο των κλαδιών, χόρτων και άλλων υπολειµµάτων των καλλιεργητικών εργασιών στα κτήµατα και τους κήπους. Η καύση αυτή αποτελεί αποδεδειγµένα κύριο παράγοντα πρόκλησης πυρκαγιών, ενώ απελευθερώνει στην ατµόσφαιρα τεράστιες ποσότητες αερίων (ρύπανση). Από την άλλη µεριά, είναι εµφανής τόσο η µείωση των αποδόσεων χάρη στην υποβάθµιση της ενεργούς γονιµότητας των εδαφών, όσο και η αύξηση του κόστους των ανόργανων και οργανικών λιπασµάτων. Εξειδικευµένες έρευνες έχουν δείξει ότι το κοµπόστ συνιστά ένα οργανικό λίπασµα ανώτερης αξίας από τα χηµικά λιπάσµατα (ενεργός θρεπτική αξία) και ότι η χρήση του κοµπόστ σε συνδυασµό µε την εφαρµογή αµειψισπορών µε ψυχανθή µπορεί στις περισσότερες περιπτώσεις να υποκαταστήσει όλη την χηµική αζωτούχο λίπανση. Τα υδατικά αποθέµατα χαρακτηρίζονται σήµερα ως ο σηµαντικότερος ορυκτός πλούτος µιας χώρας. Η αύξηση της οργανικής ουσίας των εδαφών αυξάνει την 23

υδατοδιακρατικότητά τους, ώστε ένα έδαφος που έχει πλούσια οργανική ουσία να απαιτεί λιγότερες αρδεύσεις. Στη χώρα µας υπάρχει ήδη έντονο υδατικό πρόβληµα, ενώ ο σηµαντικότερος καταναλωτής νερού είναι η γεωργία, πράγµα που επιτείνεται τόσο από τη µεγάλη και έντονη ξηροθερµική περίοδο (κλίµα). όσο και από την κακή κατάσταση των εδαφών, τα οποία χάρη στην φτωχή οργανική ουσία που περιέχουν, απαιτούν πολλές αρδεύσεις. Επίσης στη χώρα µας αντιµετωπίζουµε πολύ σηµαντικό πρόβληµα διάβρωσης των εδαφών, λόγω της µικρής φυτοκάλυψης και των µεγάλων κλίσεων, όπως και λόγω των εντατικών καλλιεργητικών πρακτικών (αναστροφή εδάφους, βαθιά άροση, φρεζάρισµα κλπ.). Ένα έδαφος που χειρίζεται µε την προσθήκη κοµπόστ απαιτεί πολύ λιγότερες επεµβάσεις, γιατί η εδαφοκάλυψη περιορίζει τα ζιζάνια, ενώ αποκτά καλύτερο πορώδες και δοµή ώστε να αντιστέκεται περισσότερο στα φαινόµενα διάβρωσης. Η λίπανση των εδαφών οφείλει να βελτιώνει τις συνθήκες ανάπτυξης των φυτών και αυτό εξασφαλίζεται µόνο µε ενίσχυση της ζωής του εδάφους. Η τροφοδοσία του εδάφους µε ενεργό χούµο αποτελεί την ιδεατή προσθήκη ζωντανής ύλης, άµεσα χρησιµοποιήσιµης από τους µικροοργανισµούς και τα φυτά. ίνει την ευκαιρία στη ζωή του εδάφους να εργάζεται και να αναπτύσσεται και γι αυτό είναι από τις πρώτες ενέργειες για την εξυγίανση της γεωργικής παραγωγής και της φύσης γενικά. Ο θρυµµατισµός των κλαδιών από το κλάδεµα των δένδρων βοηθά στην γρήγορη κοµποστοποίηση και προστατεύει από τις πυρκαγιές. Επίδειξη τις διαδικασίας από τον κ Μαναρίτσα Ευάγγελο Τι είναι το κοµπόστ; Η «κοµποστοποίηση» είναι µια απλή διαδικασία αξιοποίησης της «πλεονάζουσας» βιοµάζας (πρωτογενούς οργανικής ουσίας), µε την µετατροπή της σε ενεργό οργανικό λίπασµα (κοµπόστ). Οργανικά φυσικά υλικά συγκεντρώνονται, τεµαχίζονται και αφήνονται να χωνέψουν (να αποσυντεθούν) µε τη βοήθεια των µικροοργανισµών που υπάρχουν παντού στη φύση. Ο τεµαχισµός των υλικών είναι απαραίτητος γιατί α) µειώνεται ο όγκος του υλικού, β) γίνεται δυνατή η ανάµιξη και ο χειρισµός των ετερογενών υλικών και γ) αυξάνεται η δραστική επιφάνεια ώστε η κοµποστοποίηση να είναι πλήρης και να γίνεται στον ελάχιστο χρόνο (το πολύ 6 µήνες). Το χωνεµένο ώριµο κοµπόστ είναι φορέας γονιµότητας, ασύγκριτα καλύτερο ακόµα και από την τύρφη ως βελτιωτικό του εδάφους. Τι πετυχαίνουµε µε τη χρήση του κοµπόστ; 24

Αξιοποιούµε πολύτιµη οργανική ύλη για την µακροπρόθεσµη αύξηση της γονιµότητας των εδαφών. Επειδή αποφεύγεται η καύση των υπολειµµάτων, µειώνεται ο κίνδυνος των πυρκαγιών που στη χώρα µας ως γνωστόν είναι µεγάλος. Για τον ίδιο λόγο συντελούµε στον περιορισµό της ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Αποδεσµεύεται το κλάδεµα των δέντρων από την επικίνδυνη περίοδο για τις πυρκαγιές (απαγόρευση καύσης από Μάιο µέχρι Οκτώβριο). Πετυχαίνουµε ανώτερη ποιότητα προϊόντων (θρεπτική αξία, γεύση, άρωµα, αντοχή). Εξοικονοµούµε ενέργεια, χρήµα και εργασία (ενεργειακές εισροές), γιατί µε τη σωστή εφαρµογή του κοµπόστ διευκολύνονται ή περιορίζονται ορισµένες καλλιεργητικές επεµβάσεις όπως βοτανίσµατα, σκαλίσµατα, άρδευση. Εξοικονοµούµε πολύτιµο νερό. Συντελούµε στην προστασία των υπόγειων νερών, των υδάτινων αποδεκτών και της θάλασσας από τον ευτροφισµό. Συντελούµε στην εξυγίανση της φύσης µέσα από την προστασία των εδαφών (αναδηµιουργία χούµου / φυσικής οργανικής ουσίας) και τις λιγότερες αρρώστιες στις καλλιέργειες. Συντελούµε στον περιορισµό του προβλήµατος της διάθεσης των οργανικών απορριµµάτων από τις µονάδες ζωικής παραγωγής, επειδή η κοµποστοποίηση συνιστά τον βέλτιστο τρόπο αξιοποίησής τους (περιορίζεται η διαφυγή των θρεπτικών σε έδαφος και ατµόσφαιρα). -Συµβάλλουµε τέλος στην οικονοµία της οικογένειας, εφόσον δεν χρειαζόµαστε πλέον ανόργανα λιπάσµατα για τα φυτά µας και το κήπο µας. Τι είναι οι θρυµµατιστές; Είναι τα ειδικά µηχανήµατα που χρησιµοποιούνται για τον τεµαχισµό της φυτικής βιοµάζας που προορίζεται για κοµποστοποίηση. Οι θρυµµατιστές ποικίλουν σε δυναµικότητα, ανάλογα µε το είδος των υλικών και τον απαιτούµενο όγκο εργασίας. Η κίνηση εξασφαλίζεται από ηλεκτρικό κινητήρα, από βενζινοκινητήρα ή από το παρτικόφ ενός τρακτέρ. ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Η κοµποστοποίηση είναι µία εντελώς φυσική διαδικασία κατά την οποία µία πληθώρα οργανικών αποβλήτων διαµέσου µίας βιολογικής, αερόβιας, θερµόφιλης και ελεγχόµενης διεργασίας µερικής αποσύνθεσης, µας οδηγεί στη παραγωγή κοµπόστ. Έτσι λοιπόν τσόφλια αυγών, το περίσσευµα της σαλάτας, οι φλούδες από τα φρούτα και τα λαχανικά, το χαρτί κουζίνας, τα φύλλα και τα κλαδέµατα από το κήπο, τα φίλτρα του καφέ, η στάχτη από το τζάκι και πολλά άλλα οργανικά υπολείµµατα που καθηµερινά πετάµε στα σκουπίδια, πολύ εύκολα µπορούν να µετατραπούν σε ένα πλούσιο οργανικό µίγµα που λειτουργεί ως λίπασµα για τις γλάστρες µας ή ως εδαφοβελτιωτικό για το κήπο µας και το µποστάνι µας. Το κοµπόστ προσοµοιάζει στο χούµους του εδάφους που για εκατοµµύρια χρόνια δηµιουργεί η ίδια η φύση µε την αποσύνθεση που διενεργείται στα δάση και το οποίο προωθεί την ισόρροπη ανάπτυξη των φυτών. Η οικιακή κοµποστοποίηση λοιπόν µιµείται και επιταχύνει τις διεργασίες αποδόµησης των οργανικών υπολειµµάτων που συµβαίνουν αυθόρµητα στη φύση. Αυτή η διαδικασία µπορεί να γίνει σε ένα κήπο ή ένα µπαλκόνι διαµερίσµατος µε τη χρήση ενός ειδικού κάδου κοµποστοποίησης. Οι διάφοροι µικροοργανισµοί που φυσιολογικά βρίσκονται στα οργανικά απόβλητα της οικίας µας, τρέφονται µε τα οργανικά συστατικά των αποβλήτων και το µόνο πράγµα 25