ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΡΑΨΩΔΙΑ Ζ' 1-139 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη Σχερία, την ώρα που ο Οδυσσέας κοιμάται, η Αθηνά εμφανίζεται στο όνειρο της Ναυσικάς με την όψη μιας φίλης της και την παρακινεί να πάνε στο ποτάμι να πλύνουν τα ρούχα, αφού έφτασε πια σε ηλικία γάμου. Το πρωί η Ναυσικά ενημερώνει τους γονείς της, παίρνει τα απαραίτητα και ξεκινά με τις άλλες κοπέλες για το ποτάμι. Εκεί πλένουν τα ρούχα, κάνουν το λουτρό τους, τρώνε κι αρχίζουν τα παιχνίδια. 140-260 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Καθώς τα κορίτσια παίζουν, η Αθηνά επεμβαίνει και φροντίζει να πέσει η μπάλα τους στο ποτάμι. Οι κοπέλες αρχίζουν να φωνάζουν, με αποτέλεσμα να ξυπνήσει ο Οδυσσέας. Προσπαθώντας να καταλάβει πού βρίσκεται, εμφανίζεται γυμνός μπροστά τους και τις τρομάζει. Η Ναυσικά μένει ατάραχη. Ο Οδυσσέας την πλησιάζει και ζητάει τη βοήθειά της. Η βασιλοπούλα προστάζει τις ακόλουθές της να τον πλύνουν στο ποτάμι, ο ίδιος όμως αρνείται και κάνει μόνος το λουτρό του. ΔΟΜΗ Στίχοι 139 159: Ο μονόλογος του Οδυσσέα. Στίχοι 160 260: Η συνομιλία Οδυσσέα και Ναυσικάς. Οι οδηγίες στις ακόλουθές της.
Στοιχεία υλικού πολιτισμού «να διπλώσει τα ωραία της ρούχα» (στ. 141, 307). «σφαίρα... μπάλα» (στ. 145, 147). ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Μονόλογος: Στους στ. 150-159 ο Οδυσσέας ξυπνάει ταραγμένος και μονολογεί προσπαθώντας να καταλάβει πού βρίσκεται. Στους στ. 185-227 ο Οδυσσέας: α) παρουσιάζεται στη Ναυσικά ως ικέτης (στ. 185/206) β) της απευθύνει φιλοφρονήσεις (στ. 185-206) γ) μιλάει για τα βάσανά του (στ. 207-212) δ) διατυπώνει τα αιτήματά του (στ. 217-220) ε) κλείνει το λόγο του με ευχές (στ. 221-227) Πλατιά Παρομοίωση: Στους στ. 163-169 ο ποιητής κάνει μια πλατιά παρομοίωση, αναφερόμενος στον Οδυσσέα. Παρομοιάζει τον ήρωα με πεινασμένο λιοντάρι που ψάχνει να βρει τροφή σε κοπάδια με άγρια και ήμερα ζώα. Με την ίδια τόλμη βγαίνει και ο Οδυσσέας μπροστά στα κορίτσια, γιατί τον πιέζει η ανάγκη. Η ανάλυση της παρομοίωσης: α) αναφορικό μέρος: «σαν το... σε μάντρα φυλαγμένη» (στ. 163-167). β) δεικτικό μέρος: «παρόμοιος... η ανάγκη» (στ. 168-169). γ) κοινός όρος: είναι η ανάγκη για εξεύρεση τροφής. Στους στ. 198-206 ο Οδυσσέας αναφέρεται στην ομορφιά της Ναυσικάς και στην έκπληξη που του προκαλεί η εμφάνισή της παρομοιάζοντάς την με ένα πανέμορφο βλαστάρι φοινικιάς που είχε δει κάποτε στη Δήλο. Η ανάλυση της παρομοίωσης: α) αναφορικό μέρος: «ω ναι... ωραίος βλαστός» (στ. 198-204). β) δεικτικό μέρος: «έτσι και σένα... ν ακουμπήσω» (στ. 205-206). γ) κοινός όρος: η κατάπληξη που προκάλεσε στον ήρωα η θέα της ομορφιάς.
XΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ Οδυσσέας: Tαραγμένος από το ξαφνικό ξύπνημα. Προσπαθεί να καταλάβει πού βρίσκεται. Με θάρρος και αποφασιστικότητα πηγαίνει να δει από πού προέρχονται οι φωνές (στ. 149-159). Τον διακρίνει το αίσθημα της ντροπής, λόγω της γύμνιας του.(στ. 161-162). 'Εξυπνος, συνετός, διακριτικός - μιλάει στη Ναυσικά, προσπαθώντας να κερδίσει τη συμπάθειά της. Ναυσικά: Θαρραλέα και με αυτοπεποίθηση αντιμετωπίζει τον εξαθλιωμένο και γυμνό Οδυσσέα (στ. 173-175). Ευγενική (στ. 229) Φιλόξενη (στ. 300) Συμβουλεύει τον ξένο με μεγάλη ωριμότητα παρά το νεαρό της ηλικίας της. ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ «τα μάτια λάμποντας, η θεά Αθηνά» (στ. 142). «θείος Οδυσσέας» (στ. 148, 266, 276, 392). «συλλογίστηκε στα φρένα και στο νου του» (στ. 149). «κόρες καλλιπλόκαμες» (στ. 168, 242, 272, 292). «πεντάμορφη κόρη» (στ. 177). «μειλίχια λόγια» (στ. 179, 182). «μπλάβο πέλαγος» (στ. 208). «κύμα αέναο» (στ. 209). «θύελλες πυκνές» (στ. 209). «γενναίος Αλκίνοος» (στ. 240, 262). «ατρύγητη θάλασσα» (στ. 278). «ανύπαντρη παρθένα» (στ. 281). «η Ναυσικά, τα χέρια της λευκά» (στ. 228, 306). «Αθηνά Παλλάδα» (στ. 399).
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 1. Oι θεϊκές επεμβάσεις στα ομηρικά έπη συντελούν συχνά στην εξέλιξη του μύθου, ιδιαίτερα όταν ολοκληρώνεται ένα επεισόδιο και χρειάζεται να αρχίσει κάποιο άλλο. Σε ποιες περιπτώσεις η Aθηνά συντελεί στην εξέλιξη του μύθου σ' αυτή την Ενότητα; Η Αθηνά επεμβαίνει σε δύο περιπτώσεις για να προωθήσει το μύθο: α) Ελέγχει το παιχνίδι των κοριτσιών και να αστοχήσει το τόπι, με αποτέλεσμα να ξυπνήσει ο Οδυσσέας από τις φωνές των κοριτσιών. β) Δίνει θάρρος στη Ναυσικά να αντιμετωπίσει τον Οδυσσέα, ο οποίος εξαιτίας της γύμνιας του απωθεί τις κοπέλες να τον πλησιάσουν. 2) Nα δείξετε αν ο λόγος του Oδυσσέα είναι οργανωμένος με τρόπο που εξυπηρετεί τον σκοπό του. Μιλά με σύνεση και με πονηριά, κολακεύοντας την κοριτσίστικη ψυχή της. Ο λόγος του έχει μεθοδικότητα και προσέχει ιδιαίτερα πως θα πλησιάσει τη Ναυσικά. Ξεκινά με προσφώνηση, στη συνέχεια πλέκει το εγκώμιο της κοπέλας, προσπαθώντας με φιλοφρονήσεις να κερδίσει τη συμπάθεια της. Τονίζει τις συμφορές του, αφήνοντας να εννοηθεί ότι είναι ένα πρόσωπο σημαντικό. Αφού δημιουργεί το κατάλληλο κλίμα διατυπώνει το διπλό του αίτημα. Να του δείξει το δρόμο για την πόλη και να του δώσει ρούχα. Τέλος κλείνει το λόγο του με ευχές προς αυτή για έναν επιτυχημένο γάμο. Αντίδραση της Ναυσικάς υποδηλώνει ότι έχει πετύχει το στόχο του. 3) O ικετευτικός λόγος του Oδυσσέα επιμένει στην εξωτερική ομορφιά της Nαυσικάς, ενώ οι δικοί της λόγοι αποκαλύπτουν την ψυχική ομορφιά της. Nα το αποδείξετε με στοιχεία του κειμένου.
Εκφράζει έντονα στο λόγο του το θαυμασμό του για την ομορφιά της Ναυσικάς: τόση ομορφιά... δεν χορταίνω να κοιτώ (στ 196-197). Την παρομοιάζει με την Άρτεμη (στ 185-188), καλοτυχίζει τους δικούς της που έχουν μια τόσο όμορφη κόρη και μακαρίζει τον άντρα που θα την παντρευτεί. Τα λόγια της Ναυσικάς αποκαλύπτουν τη ψυχική της ομορφιά: Συμπεριφέρεται με ευγένεια, ωριμότητα και σύνεση, είναι φιλόξενη (235-237, 252-259), ευσεβής γιατί πιστεύει στο θεσμό της φιλοξενίας (254). συμπονετική και φιλεύσπλαχνη απέναντι στη δυστυχία των άλλων (237, 252, 254). Τέλος είναι ιδιαίτερα έξυπνη, δίνει στον Οδυσσέα να καταλάβει τη βασιλική της καταγωγή και καμαρώνει για τον πατέρα της και το λαό της. 4) Ποιες αντιλήψεις των ομηρικών ανθρώπων: α. για την ιδανική οικογένεια, β. για τη διανομή των αγαθών και γ. για τους ξένους, τους ικέτες, τους φτωχούς διαφαίνονται, αντίστοιχα, στους στίχους α. 221-224, β. 230-234 και γ. 235-237 και 252-256; α. Φαίνεται στο κλείσιμο του λόγου του Οδυσσέα που δίνει ευχές στη Ναυσικά και τονίζει έτσι την αντίληψη που επικρατούσε στην ομηρική εποχή για την οικογένεια (ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό από το να υπάρχει ομόνοια μεταξύ του αντρόγυνου) β. Ο Δίας μοιράζει τις χαρές και τις λύπες χωρίς να ξεχωρίζει τους ανθρώπους σε φτωχούς και πλούσιους. Οι άνθρωποι της ομηρικής κοινωνίας πιστεύουν πως οι θεοί στέλνουν την ευτυχία ή τη δυστυχία στους ανθρώπους. γ. Η ικεσία όπως και η φιλοξενία ήταν θεσμοί στην αρχαία ελληνική κοινωνία και προστατεύονταν από τον Δία, ο οποίο προστάτευε όλους εκείνους που είχαν ανάγκη, ξένους ικέτες και φτωχούς.