Λ ο υ κ ά ς Α π ο σ τ ο λ ί δ η ς & Σ υ ν ε ρ γ ά τ ε ς ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Τηλ.: 2103619650, 2103610116, Fax: 2103619760, Email: lapostol@otenet.gr h t t p: / / w w w. l o u k a s a p o s t o l i d i s l a w f i r m. g r ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ερωτάται: 1 ον : Να μελετήσετε και γνωμοδοτήσετε σχετικά, προκειμένου με τη σειρά μας να ενημερώσουμε τα μέλη μας, συμπεριλαμβάνοντας στη μελέτη σας υπαλλήλους με 5,10,15,20,25,30, 35 και >35 χρόνια υπηρεσίας, δεδομένης της αύξησης των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης που νομοθετήθηκε πρόσφατα από την Κυβέρνηση, σε σχέση με το αυξημένο επασφάλιστρο και τη διαφορά στη σύνταξη που θα καταβληθεί στο πέρας του εργασιακού βίου». 2 ον : Να μας διευκρινίσετε εάν η υπαγωγή του Νοσηλευτικού Προσωπικού στο ΙΚΑ ΕΤΑΜ, επηρεάζει τις εργασιακές σχέσεις και τη μονιμότητα του Νοσηλευτικού Προσωπικού ως Δημοσίων Υπαλλήλων. 3 ον : Να γνωμοδοτήσετε σχετικά με την τύχη των κρατήσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα υπέρ του Μ.Τ.Π.Υ (εφάπαξ). 4 ον : Να γνωμοδοτήσετε σχετικά με τις διεκδικήσεις που δύναται να εγείρει το Νοσηλευτικό προσωπικό ύστερα από την πλήρη υπαγωγή του σε καθεστώς ΒΑΕ, σε μια σειρά εργασιακών δικαιωμάτων όπως το μειωμένο ωράριο εργασίας, ο αριθμός ημερών κανονικής άδειας κ.α» Σχετικά προς τα ανωτέρω ερωτήματα θέτουμε υπόψιν σας απαντητικό έγγραφο του Υπουργείου Οικονομικών δια μέσου του Γ.Λ.Κ με θέμα «αιτήματα νοσηλευτικού προσωπικού ΕΣΥ». II. Η ΓΝΩΜΗ ΜΑΣ : Ι. Σχετικά με το 1 ο ερώτημα θα πρέπει αρχικά να αναφερθούμε για το ποιες κατηγορίες δημοσίων υπαλλήλων συμφέρει να επιλέξουν την αλλαγή του συνταξιοδοτικού καθεστώτος και την επιλογή του «ΙΚΑ ΕΤΑΜ» ως φορέα που θα απονέμει την σύνταξη με προϋποθέσεις συνταξιοδότησης και τρόπο υπολογισμού της σύνταξης αυτών που υπάγονται στο ασφαλιστικό καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων σας αναφέρουμε τα κάτωθι : 1
Μετά την ψήφιση του ν. 4336/2015 τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των υπαλλήλων λειτουργών του Δημοσίου που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα μέχρι την 31/12/2012 και δεν έχουν συμπληρώσει το κατά περίπτωση ισχύον όριο ηλικίας καταβολής της σύνταξης μέχρι και την 18-08-2015, αυξάνονται σταδιακά από 19-08-2015 έως και την 01/01/2022, σύμφωνα με τους πίνακες που σας επισυνάπτουμε κάτωθι : Πλήρης σύνταξη ----- Όριο ηλικίας: 62 Από ισχύος του νόμου έως 31-12-2015 2015 2016 2017 2018 Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης 50 55 50 56 50 57 50 58 51 55 51 56 51 57 51 58 52 55 52 56 52 57 52 58 53 55 και 11 μην. 53 56 και 9 μην 53 57 και 8 μην. 53 58 και 6 μην. 54 55 και 11 μην. 54 56 και 9 μην 54 57 και 8 μην. 54 58 και 6 μην. 55 55 και 11 μην. 55 56 και 9 μην 55 57 και 8 μην. 55 58 και 6 μην. 56 56 και 9 μην. 56 57 και 6 μην 56 58 και 3 μην. 56 59 57 57 και 8 μην. 57 58 και 3 μην 57 58 και 11 μην. 57 59 και 6 μην. 58 58 και 6 μην. 58 59 58 59 και 6 μην. 58 60 59 59 και 5 μην. 59 59 και 9 μην 59 60 και 2 μην. 59 60 και 6 μην. 60 60 και 3 μην. 60 60 και 6 μην 60 60 και 9 μην. 60 61 61 61 και 2 μην. 61 61 και 3 μην 61 61 και 5 μην. 61 61 και 6 μην. 62 62 62 62 62 62 62 62 2019 2020 2021 2022 Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης 50 59 50 60 50 61 50 62 51 59 51 60 51 61 51 62 52 59 52 60 52 61 52 62 53 59 και 5 μην. 53 60 και 3 μην. 53 61 και 2 μην. 53 62 54 59 και 5 μην. 54 60 και 3 μην. 54 61 και 2 μην. 54 62 55 59 και 5 μην. 55 60 και 3 μην. 55 61 και 2 μην. 55 62 56 59 και 9 μην. 56 60 και 6 μην. 56 61 και 3 μην. 56 62 57 60 και 2 μην. 57 60 και 9 μην. 57 61 και 5 μην. 57 62 58 60 και 6 μην. 58 61 58 61 και 6 μην. 58 62 59 60 και 11 μην. 59 61 και 3 μην. 59 61 και 8 μην. 59 62 60 61 και 3 μην. 60 61 και 6 μην. 60 61 και 9 μην. 60 62 61 61 και 8 μην. 61 61 και 9 μην. 61 61 και 11 μην. 61 62 62 62 62 62 62 62 62 62 2
Πίνακας 2 Πλήρης σύνταξη Όριο ηλικίας: 62 Από ισχύος του νόμου έως 31-12-2015 2015 2016 2017 2018 Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης 50 55 50 56 και 9 μην 50 58 και 5 μην 50 60 και 2 μην 51 55 51 56 και 9 μην 51 58 και 5 μην 51 60 και 2 μην 52 55 52 56 και 9 μην 52 58 και 5 μην 52 60 και 2 μην 53 56 και 6 μην 53 58 53 59 και 6 μην 53 61 54 56 και 6 μην 54 58 54 59 και 6 μην 54 61 55 56 και 6 μην 55 58 55 59 και 6 μην 55 61 56 57 και 5 μην 56 58 και 9 μην 56 60 και 2 μην 56 61 και 6 μην 57 58 και 3 μην 57 59 και 6 μην 57 60 και 9 μην 57 62 58 59 και 2 μην 58 60 και 3 μην 58 61 και 5 μην 58 62 και 6 μην 59 60 59 61 59 62 59 63 60 60 και 11 μην 60 61 και 9 μην 60 62 και 8 μην 60 63 και 6 μην 61 61 και 9 μην 61 62 και 6 μην 61 63 και 3 μην 61 64 62 62 και 8 μην 62 63 και 3 μην 62 63 και 11 μην 62 64 και 6 μην 63 63 και 6 μην 63 64 63 64 και 6 μην 63 65 64 64 και 5 μην 64 64 και 9 μην 64 65 και 2 μην 64 65 και 6 μην 65 65 και 3 μην 65 65 και 6 μην 65 65 και 9 μην 65 66 66 66 και 2 μην 66 66 και 3 μην 66 66 και 5 μην 66 66 και 6 μην 67 67 67 67 67 67 67 67 2019 2020 2021 2022 Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία Ηλικία συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης συνταξιοδότησης 50 61 και 10 μην 50 63 και 7 μην 50 65 και 3 μην 50 67 51 61 και 10 μην 51 63 και 7 μην 51 65 και 3 μην 51 67 52 61 και 10 μην 52 63 και 7 μην 52 65 και 3 μην 52 67 53 62 και 6 μην 53 64 53 65 και 6 μην 53 67 54 62 και 6 μην 54 64 54 65 και 6 μην 54 67 55 62 και 6 μην 55 64 55 65 και 6 μην 55 67 56 62 και 11 μην 56 64 και 3 μην 56 65 και 8 μην 56 67 57 63 και 3 μην 57 64 και 6 μην 57 65 και 9 μην 57 67 58 63 και 8 μην 58 64 και 9 μην 58 65 και 11 μην 58 67 59 64 59 65 59 66 59 67 60 64 και 5 μην 60 65 και 3 μην 60 66 και 2 μην 60 67 61 64 και 9 μην 61 65 και 6 μην 61 66 και 3 μην 61 67 62 65 και 2 μην 62 65 και 9 μην 62 66 και 5 μην 62 67 63 65 και 6 μην 63 66 63 66 και 6 μην 63 67 64 65 και 11 μην 64 66 και 3 μην 64 66 και 8 μην 64 67 65 66 και 3 μην 65 66 και 6 μην 65 66 και 9 μην 65 67 66 66 και 8 μην 66 66 και 9 μην 66 66 και 11 μην 66 67 67 67 67 67 67 67 67 67 3
2. Στις περιπτώσεις που το ισχύον κατά την 18-8-2015 όριο ηλικίας συνταξιοδότησης είναι δεκαδικός αριθμός, για την κατά τα ανωτέρω εφαρμογή των ΠΙΝΑΚΩΝ 1 ΚΑΙ 2 λαμβάνεται υπόψη ο αμέσως επόμενος ακέραιος αριθμός. 3. Επεξήγηση πινάκων και εννοιών Α. Στήλη «Ηλικία»: Αποτυπώνεται το ισχύον κατά την 18-8-2015 όριο ηλικίας συνταξιοδότησης. Στήλη «Ηλικία συνταξιοδότησης»: Αποτυπώνεται το ισχύον κατά περίπτωση από 19-8-2015 μέχρι και την 1-1-2022 νέο όριο ηλικίας καταβολής της σύνταξης. Β. Τα πρόσωπα της παραγράφου 1 (είτε υπάγονται στον Πίνακα 1 είτε στον Πίνακα 2) μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με τη συμπλήρωση του νέου ορίου ηλικίας, όπως αυτό αποτυπώνεται στους Πίνακες 1 και 2, κατά περίπτωση και αντιστοιχεί στο ημερολογιακό έτος κατά το οποίο τα πρόσωπα αυτά συμπληρώνουν το ισχύον, κατά περίπτωση, μέχρι και την 18-8-2015, όριο ηλικίας συνταξιοδότησης. Σε περίπτωση που το προβλεπόμενο από τους Πίνακες 1 και 2 μεταβατικό όριο ηλικίας συμπληρώνεται μετά την 1-1-2022, η σύνταξη καταβάλλεται κατά το έτος που συμπληρώνεται το νέο αυτό όριο ηλικίας. 4. Υπαγόμενοι στους Πίνακες. α. Στον ΠΙΝΑΚΑ 1 υπάγονται όσα από τα πρόσωπα της ανωτέρω παραγράφου 1 συμπληρώνουν 35 έως και 37 έτη ασφάλισης μέχρι και την 31-12-2021. Το νέο όριο ηλικίας συνταξιοδότησης των προσώπων αυτών αντιστοιχεί στο έτος κατά το οποίο συμπληρώνουν αθροιστικά τα προαναφερόμενα έτη ασφάλισης, κατά περίπτωση και το όριο ηλικίας για καταβολή της σύνταξης με βάση τις διατάξεις της περ. γ καθώς και του πρώτου εδαφίου της περ. ε της παρ. 2 του άρθρου 56 του Π.δ. 169/2007, σε συνδυασμό με τις διατάξεις της παρ. 11 του άρθρου 6 του ν. 3865/2010 (Α` 120), όπως ισχύουν. Τα ανωτέρω έχουν εφαρμογή και για όσα από τα πρόσωπα αυτά έχουν συμπληρώσει τα προαναφερόμενα έτη ασφάλισης μέχρι και την 18-8-2015 4
αλλά δεν έχουν συμπληρώσει κατά την ημερομηνία αυτή το ισχύον, κατά περίπτωση, όριο ηλικίας συνταξιοδότησης. Τα προαναφερόμενα έχουν εφαρμογή και για όσους συνταξιοδοτούνται με τη συμπλήρωση 35 ή 37 ετών ασφάλισης ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας. Για τα πρόσωπα αυτά ως ισχύον την 18-8-2015 όριο ηλικίας καταβολής της σύνταξης, λογίζεται το 58ο ή το 55ο έτος, αντίστοιχα. Για όσα από τα ανωτέρω πρόσωπα δεν έχουν συμπληρώσει τα προαναφερόμενα έτη ασφάλισης μέχρι και την 31-12-2021, τα έτη αυτά αυξάνονται από 1-1-2022 σε 40. β. Στον ΠΙΝΑΚΑ 2 υπάγονται τα πρόσωπα που η σύνταξή τους καταβάλλεται με τη συμπλήρωση των προβλεπομένων, από τις διατάξεις των περ. α και β της παρ. 1 του άρθρου 56 του π.δ. 169/2007, όπως ισχύουν, ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, κατά περίπτωση, με εξαίρεση τους γονείς οι οποίοι έχουν ανίκανο για την άσκηση κάθε βιοποριστικού επαγγέλματος παιδί κατά ποσοστό ανικανότητας 67% και άνω, στην περίπτωση δε αυτή το σχετικό δικαίωμα μπορεί να ασκηθεί μόνο από τον ένα εξ αυτών. Παράλληλα ο νόμος 4336/2015 (ΦΕΚ Α 94 της 14/08/2015) επιφέρει αλλαγές στα όρια ηλικίας πρόωρης και πλήρους συνταξιοδότησης και στον ιδιωτικό τομέα. Δεν θίγονται όμως από τις διατάξεις του νέου νόμου οι συντάξεις ασφαλισμένων που εντάσσονται στις κατηγορίες με ασφάλιση σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Ο στόχος του νέου νόμου για τη θεμελίωση με πλήρη σύνταξη λόγω γήρατος είναι να τεθούν από το 2023 ως νέα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης για κάθε κατηγορία ασφαλισμένων ιδιωτικού τομέα: α) το 62ο έτος της ηλικίας με 40 έτη ή 12.000 ημέρες ασφάλισης και β) το 67ο έτος της ηλικίας με 4.500 ημέρες ή 15 έτη ασφάλισης. Για τη θεμελίωση με μειωμένη σύνταξη λόγω γήρατος ο στόχος του νόμου είναι να τεθεί από το 2022 ως όριο ηλικίας συνταξιοδότησης για κάθε κατηγορία ασφαλισμένων ιδιωτικού τομέα το 62ο έτος της ηλικίας με 4.500 ημέρες ή 15 χρόνια ασφάλισης. Μέχρι και το 2022, οπότε και θα ισχύσει ο παραπάνω κανόνας, ο νόμος προβλέπει ένα μεταβατικό στάδιο κατά το οποίο τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης θα αυξάνονται βαθμιαία, είτε πρόκειται για την πλήρη είτε για τη μειωμένη σύνταξη. Η σταδιακή κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων έρχεται να επηρεάσει χιλιάδες ασφαλισμένους που ναι μεν είχαν «κατοχυρώσει» δικαιώματα, αλλά δεν είχαν συμπληρώσει τα απαιτούμενα ηλικιακά όρια ή τα έτη ασφάλισης. Τα μεταβατικά όρια θα εφαρμοστούν σταδιακά έως το 2022, έτσι ώστε από το 2023 και μετά να μην 5
υπάρχει καμία δυνατότητα συνταξιοδότησης πριν από τη συμπλήρωση του 67ου έτους ηλικίας ή του 62ου με 40 έτη ασφάλισης. Σύμφωνα με τα παραπάνω, αυξάνεται το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης όσο περισσότερο απέχουν οι ασφαλισμένοι από τη συμπλήρωση του ηλικιακού ορίου πριν από τη θέσπιση της διάταξης. Από τις ανωτέρω ρυθμίσεις όπως αναφέραμε εξαιρούνται οι υπαγόμενοι σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, καθώς και οι μητέρες και οι χήροι πατέρες ανίκανων για κάθε βιοποριστική εργασία τέκνων. Επομένως, δεν εξαιρούνται οι υπαγόμενοι στις διατάξεις συνταξιοδότησης με αναπηρία. Συνεπώς και με βάση τα παραπάνω τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης από το ΙΚΑ ΕΤΑΜ για τους υπαγόμενους στο ασφαλιστικό καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων έχουν ως εξής : ΈΤΟΣ συμπλήρωσης των 4.500 ημερών ασφάλισης (3.600 τουλάχιστον στα ΒΑΕ και εξ αυτών 1.000 τα τελευταία 13 χρόνια) Ημέρες ασφάλισης που θα απαιτηθούν για συνταξιοδότηση Όριο ηλικίας Μέχρι το 2012 4.500 60 Από 2013 και μετά 4.500 62 β) Γυναίκες Οι γυναίκες ασφαλισμένες συνταξιοδοτούνται στο έτος συμπλήρωσης του απαιτούμενου χρόνου ασφάλισης (δηλαδή 4.500 ενσήμων, εκ των οποίων 3.600 στα ΒΑΕ και εξ αυτών τα 1.000 τα τελευταία 13 έτη). Η εξέλιξη του ορίου ηλικίας αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα: Έτος συμπλήρωσης των 4.500 ημερών ασφάλισης (3.600 τουλάχιστον στα ΒΑΕ και εξ αυτών 1.000 τα τελευταία 13 χρόνια) Ημέρες ασφάλισης που θα απαιτηθούν για συνταξιοδότηση Όριο ηλικίας 2010 4.500 55 2011 4.500 56 2012 4.500 57 2013 4.500 62 6
Στην κατηγορία αυτή, σε αντίθεση με τους άνδρες ασφαλισμένους, υπάρχει δυνατότητα κατοχύρωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος κατά τη διετία 2011-2012, δεδομένου ότι τα όρια ηλικίας αυξήθηκαν με το νόμο του 2010 (Ν. 3863/2010). Επομένως μια γυναίκα που συμπληρώνει π.χ το 2011 τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης κατοχυρώνει το όριο ηλικίας που ίσχυσε το έτος αυτό δηλαδή το 56ο έτος. Άρα συνταξιοδοτείται κατά το χρόνο συμπλήρωσης του ορίου ηλικίας, αφού το όριο αυτό ισχύει μέχρι σήμερα. Κατηγορία 35ετίας στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα (άνδρες γυναίκες) Οι άνδρες και γυναίκες ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ δικαιούνται σύνταξης 35ετίας στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα (στο εξής ΒΑΕ) υπό την προϋπόθεση ότι συμπληρώνουν 10.500 ένσημα, εκ των οποίων 7.500 ένσημα στα ΒΑΕ. Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης αυξάνεται σταδιακά από το 2011, ενώ από το 2015 και μετά διαμορφώνεται στα 62 έτη για πλήρη σύνταξη και στα 60 για μειωμένη. Η εξέλιξη του ορίου ηλικίας πλήρους και μειωμένης σύνταξης αποτυπώνεται στον ακόλουθο πίνακα: Έτος συμπλήρωσης Ημέρες ασφάλισης Όριο ηλικίας των 10.500 ημερών που θα ασφάλισης, από τις απαιτηθούν για οποίες 7.500 στα βαρέα και ανθυγιεινά συνταξιοδότηση Για πλήρη Για μειωμένη επαγγέλματα 2010 10.500 55 53 2011 10.500 55 και 9μήνες 2012 10.500 56 και 6μήνες 2013 10.500 60 και 9μήνες 2014 10.500 61 και 6μήνες 53 και 9 μήνες 54 και 6 μήνες 58 και 9 μήνες 59 και 6 μήνες 2015 10.500 62 60 Και στην κατηγορία αυτή υπάρχει δυνατότητα κατοχύρωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος δεδομένου ότι τα όρια ηλικίας αυξήθηκαν το 2010 (με το Ν.3863/2010). 7
Κατόπιν της παραπάνω αναλυτικής παράθεσης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης που ισχύουν μέχρι και σήμερα για τους υπαγόμενους στο ασφαλιστικό καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων είναι χρήσιμο να σημειωθούν τα εξής : Α. Με δεδομένο ότι ο θεσμός των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων δεν έχει επεκταθεί στο Δημόσιο, με εξαίρεση κάποιους υπαλλήλους των ΟΤΑ α βαθμού, οι οποίοι απασχολούνται αποκλειστικά και κατά πλήρες ωράριο στις ειδικότητες που ρητά αναφέρονται στην παρ.1 του αρ. 4 του ν. 3660/2008, θα πρέπει να εξεταστεί σε ενδεχόμενο επέκτασης της υπαγωγής στο ανωτέρω καθεστώς των βαρέων περισσοτέρων ειδικοτήτων του Δημοσίου αν και κατά πόσο συμφέρει η επιλογή της υπαγωγής σ αυτό, ήτοι η επιλογή απονομής σύνταξης από το ΙΚΑ ΕΤΑΜ. Η απάντηση μας ως προς το καίριο αυτό ερώτημα θα πρέπει να έχει δύο σκέλη. Αφενός μεν για τους παλιούς ασφαλισμένους, ήτοι για εκείνους που έχουν ασφαλιστεί πριν την 01/01/1993 και έχουν συμπληρώσει 25 έτη συνεχούς ασφάλισης στο Δημόσιο θεωρούμε ασύμφορη την επιλογή της υπαγωγής στο καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων και τούτο διότι η αλλαγή ως προς τον ασφαλιστικό φορέα που απονέμει τη σύνταξη, ήτοι η επιλογή του ΙΚΑ ΕΤΑΜ και η υπαγωγή στο ασφαλιστικό καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών θα σημάνει αυτόματα σημαντική απόκλιση ως προς το ποσό της καταβληθείσας σύνταξης δεδομένου ότι τα χρόνια ασφάλισης στο δημόσιο συνυπολογίζονται μεν στο σύνολο των ημερών ασφάλισης για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος όμως ο υπολογισμός της σύνταξης θα γίνει με βάση το καθεστώς της διαδοχικής ασφάλισης, ήτοι θα υπάρξει απόκλιση ως προς την καταβληθείσα σύνταξη δεδομένου ότι ο συντάξιμος χρόνος έλαβε χώρα σε δύο ασφαλιστικούς φορείς,ήτοι στην προκειμένη περίπτωση ΙΚΑ και Δημόσιο. Υπάρχει όμως και η δυνατότητα επιλογής συνταξιοδότησης με τις κοινές διατάξεις, ήτοι με προϋποθέσεις που προβλέπονται από το ΙΚΑ ΕΤΑΜ. Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε ο δημόσιος υπάλληλος να κάνει χρήση όλης της προϋπηρεσίας του από ένα φορέα, ήτοι το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, για τον υπολογισμό της σύνταξης. Και σ αυτήν όμως την περίπτωση οι υπάλληλοι που έχουν 25 έτη και άνω προϋπηρεσίας και έχουν ήδη θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα θεωρούμε προσήκουσα περίπτωση την συνταξιοδότησή τους με τις γενικές διατάξεις. Και τούτο διότι τίθεται ζήτημα ως προς την εξαγορά ετών στα βαρέα και ανθυγιεινά με την καταβολή της αντίστοιχης εισφοράς. 8
Β. Ζήτημα εγείρεται και ως προς την αναδρομική αναγνώριση, με την καταβολή ποσού εξαγοράς, των ετών που ο υπάλληλος δεν είχε υπαχθεί στο καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων. Και τούτο διότι η ασφαλιστική νομοθεσία προβλέπει την συμπλήρωση των αντίστοιχων ημερών ασφάλισης (Βλ. πίνακες ορίων ηλικίας) για την συνταξιοδότηση με τις προϋποθέσεις που ισχύουν για εκείνους που συνταξιοδοτούνται με τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Συνεπώς όσοι δημόσιοι υπάλληλοι νοσηλευτές βρίσκονται κοντά στην συνταξιοδότηση λόγω της συμπλήρωσης των ετών ασφάλισης και του ορίου ηλικίας που προβλέπει η συνταξιοδοτική νομοθεσία κρίνεται ασύμφορο γι αυτούς να προβούν σε αλλαγή του ασφαλιστικού τους φορέα. Γ. Σε περίπτωση που η Πολιτεία προχωρήσει νομοθετικά στην διεύρυνση των ειδικοτήτων των δημοσίων υπαλλήλων που μπορούν να υπαχθούν στα βαρέα και ανθυγιεινά θα πρέπει κατά την γνώμη μας να υπάρχει σαφής και ρητή πρόβλεψη για την εξαγορά έστω κάποιων ετών ασφάλισης ώστε να μπορεί ο υπάλληλος να θεμελιώνει το συνταξιοδοτικό του δικαίωμα με τις διατάξεις αυτές και να κάνει έτσι χρήση των χαμηλότερων ηλικίας συνταξιοδότησης που προβλέπονται με τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Σε κάθε όμως περίπτωση επισημαίνουμε ότι για τους παλιούς ασφαλισμένους με συντάξιμη υπηρεσία άνω των 25 ετών, που βρίσκονται κοντά στην συνταξιοδότησή, είναι για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω ασύμφορη η διαδικασία αλλαγής ασφαλιστικού φορέα και η συνταξιοδότηση τους με προϋποθέσεις Δ. Συμπερασματικά η επιλογή της ένταξης στο καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων κρίνεται συμφέρουσα διαδικασία για όσους δεν έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με τις γενικές διατάξεις και με την υπαγωγή τους στο καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων θα συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα σε σχέση με τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, μετά και την πρόσφατη νομοθετική αλλαγή και την αντίστοιχη αύξησή τους. Επίσης για όσους παρά τα χρόνια συντάξιμης υπηρεσίας που έχουν δεν έχουν την δυνατότητα συνταξιοδότησης με τις γενικές διατάξεις μπορούν να κάνουν χρήση των διατάξεων που ισχύουν για τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, θα πρέπει όμως να υπάρξει ρητή πρόβλεψη ως προς την εξαγορά των χρόνων και την καταβολή της αντίστοιχης εισφοράς, για να μπορέσουν να θεμελιώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με την αντίστοιχη συμπλήρωση των ημερών ασφάλισης. Αντίθετα όσοι έχουν λίγα χρόνια συντάξιμης υπηρεσίας και μετά την αύξηση των ορίων ηλικίας δεν προβλέπεται να συνταξιοδοτηθούν πριν την συμπλήρωση του 67 ου 9
έτους της ηλικίας τους συμφέρει η διαδικασία επιλογής ένταξης στο ασφαλιστικό καθεστώς των βαρέων καθώς όπως αναφέραμε και παραπάνω όσοι υπάγονται στην κατηγορία αυτή εξαιρούνται από την αύξηση των ορίων ηλικίας που επήλθε πρόσφατα (Βλ. παραπάνω). 2. Το καθεστώς των εργασιακών σχέσεων ρυθμίζεται θεσμικά από τον Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Υπαλλήλων (Βλ. ν. 3528/2007) όπου στο αρ.1 ορίζεται ότι «Σκοπός του παρόντος Κώδικα είναι η καθιέρωση ενιαίων και ομοιόμορφων κανόνων που διέπουν την πρόσληψη και την υπηρεσιακή κατάσταση των πολιτικών διοικητικών υπαλλήλων, σύμφωνα ιδίως με τις αρχές της ισότητας, της αξιοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης και την ανάγκη διασφάλισης της μέγιστης δυνατής απόδοσης κατά την εργασία τους.». Αναφορικά με το θεσμό της μονιμότητας αυτός κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα αρ. 103 παρ. 4 Σ, στο οποίο ορίζεται ότι «Οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν». Παράλληλα στο άρ. 1 του ν. 3163/1955 προβλέπεται για υπαλλήλους ΝΠΔΔ όπως είναι και τα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα η δυνατότητα συνταξιοδότησης από το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ εφαρμοζομένων αναλόγως των εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων περί απονομής συντάξεως εις τους δημοσίους πολιτικούς υπαλλήλους. Συνεπώς από των συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων καθιερώνονται αυτοδικαίως τόσο η ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων όσο και ο θεσμός της μονιμότητας των Δημοσίων υπαλλήλων, τα οποία ουδεμία σχέση έχουν από την δυνατότητα επιλογής του ΙΚΑ ΕΤΑΜ ως φορέα απονομής σύνταξης. Άλλωστε η δυνατότητα του δημοσίου υπαλλήλου, υπαλλήλου ΝΠΔΔ να συνταξιοδοτηθεί από το ΙΚΑ ΕΤΑΜ έχει ήδη θεσμοθετηθεί με τον ν. 3163/1955. Συνεπώς ουδεμία σχέση μπορεί να έχει με τις εργασιακές σχέσεις και την μονιμότητα των Δημοσίων υπαλλήλων που όπως αναφέραμε και παραπάνω ρυθμίζονται από διάφορες σε σχέση με το ασφαλιστικό καθεστώς των Δημοσίων υπαλλήλων διατάξεις. 3. Σχετικά με την τύχη των κρατήσεων που αποδίδονται υπέρ του Μ.Τ.Π.Υ προκειμένου να απολάβει ο δημόσιος υπάλληλος το αναλογούν μέρισμα σας αναφέρουμε τα εξής : Το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων αποτελεί ειδικό Ταμείο του Κράτους και όχι ασφαλιστικό Οργανισμό (Βλ. αρ. 1 Π.Δ 422/1981 «Περί Κωδικοποίησης των περί Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων Διατάξεων», αρ.19 παρ.1 του Ν. 2443/1996). Σ αυτό μετέχουν υποχρεωτικά όλοι οι πολιτικοί υπάλληλοι του 10
Δημοσίου, έχει οικονομική αυτοδυναμία και στηρίζεται αποκλειστικά στις καταθέσεις των μετόχων του και σε ίδιους πόρους (Βλ. ΝΣΚ 200/2008 & 247/2008). Συνεπώς επιβάλλεται να ξεκαθαριστεί ότι οι καταθέσεις των Μετόχων δεν αποτελούν ασφαλιστική εισφορά αλλά συμμετοχή στα Κεφάλαια του Ταμείου. Η συμμετοχή αυτή αποτελεί και τη βασική προϋπόθεση για να έχουν οι υπάλληλοι δικαίωμα επιστροφής των κεφαλαίων τους υπό μορφή μερίσματος. Περαιτέρω σύμφωνα με το άρθρο 54 παρ.1 «Αναθεώρησις αποφάσεων απονομής μερίσματος» του Π.Δ 422/1981 «Περί Κωδικοποιήσεως των περί Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων διατάξεων» Αι αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου του Μ.Τ.Π.Υ. περί απονομής μερίσματος ή βοηθήματος υπόκεινται εις αναθεώρησιν δι` εσφαλμένην αναγνώρισιν μερίσματος ή βοηθήματος ως προς τε το δικαίωμα και το ποσόν ή και τας προϋποθέσεις της τοιαύτης αναγνωρίσεως». Με βάση τα παραπάνω και σχετικά με την τύχη των κρατήσεων υπέρ του ΜΤΠΥ η απάντησή μας είναι ότι επιστροφή κρατήσεων από το ΜΤΠΥ δεν προβλέπεται διότι η συμμετοχή σ αυτό είναι υποχρεωτική και δεν αποτελεί ασφαλιστική εισφορά αλλά συμμετοχή στα κεφάλαια του Ταμείου. Όμως ο υπάλληλος κατά τον κανονισμό του μερίσματός του μπορεί εντός ενιαύσιας προθεσμίας από την κοινοποίηση της απόφασης να αξιώσει να του αποδίδεται το μέρισμα ανάλογο με την συμμετοχή του και χωρίς τις μειώσεις που στο μεταξύ έχουν επέλθει με τα μνημόνια. Η δικαστική οδός είναι ο μόνος τρόπος για να αναγνωριστούν οι υπερβολικές μειώσεις που επήλθαν στην καταβολή του μερίσματος ως παράνομες και άδικες. Υπενθυμίζουμε ότι σημαντικό έσοδο του ΜΤΠΥ ήταν ο πόρος 3% επί των δημοσίων δαπανών που καταργήθηκε από 1/1/15 ως «μνημονιακή υποχρέωση» με το οποίο στηριζόταν σημαντικά το ύψος του μερίσματος. Το έσοδο αυτό αποτελούσε το 10% των ετήσιων εσόδων του Ταμείου, ενώ την τελευταία διετία ξεπέρασε το 30%. Οι αθρόες συνταξιοδοτήσεις, οι μειώσεις των αποδοχών, το κούρεμα του PSI, το πάγωμα των προσλήψεων, η καθυστέρηση στη νομοθέτηση σημαντικών διατάξεων επ ωφελεία του Ταμείου και τέλος η κατάργηση της κράτησης 3% επί των προμηθειών του Δημοσίου, οδήγησαν το ΜΤΠΥ σε πρωτόγνωρη δυσμενή οικονομική κατάσταση ώστε να δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει ακόμα και στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις του. Για όλα αυτά φυσικά δεν ευθύνονται οι υπάλληλοι που όλα αυτά τα έτη επιβαρύνονται με τη συμμετοχή τους στο σχηματισμό των κεφαλαίων του Ταμείου και συνεπώς θα πρέπει να διεκδικήσουν τα εκ του νόμου δικαιώματά τους προσφεύγοντας στη Δικαιοσύνη για την καταβολή του μερίσματος ανάλογου της συμμετοχής του χωρίς μειώσεις!! 11
4. Σε σχέση με το ερώτημα σας αν μετά την πλήρη υπαγωγή του νοσηλευτικού προσωπικού στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, δύναται αυτό να εγείρει αξιώσεις για την κατοχύρωση εργασιακών δικαιωμάτων όπως το μειωμένο ωράριο εργασίας, η λήψη ειδικής άδεις επιπλέον της προβλεπόμενης κανονικής άδειας σας επισημαίνουμε ότι τέτοια νομοθετική πρόβλεψη αντίστοιχη για τους υπαλλήλους που υπάγονται σήμερα στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα δεν υφίσταται. Συγκεκριμένα στο Κώδικα Κατάστασης Δημοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων (Βλ. ν. 3584 (ΦΕΚ τεύχος Α/143/2007) που ισχύει για τους υπαλλήλους των ΟΤΑ, που είναι οι μόνοι μέχρι σήμερα δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν υπαχθεί στο καθεστώς των ΒΑΕ (Βλ. ν. 3660/2008, αρ ) και στο άρθρο 57 παρ.4 που αναφέρεται στις ειδικές άδειες προβλέπεται ότι «4. Υπάλληλοι με ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό (50%) και άνω δικαιούνται από την υπηρεσία κάθε ημερολογιακό έτος άδεια με αποδοχές έξι (6) εργασίμων ημερών επιπλέον της κανονικής τους άδειας». Για δε το μειωμένο ωράριο αναφέρεται στο νόμο 3731 (ΦΕΚ τεύχος Α/263/2008) άρθρο 30 η παράγραφος 8 που αναφέρει τα εξής: 8. Οι παράγραφοι 4 και 5 του άρθρου 16 του ν. 2527/1997 (ΦΕΚ 206 Α ) τροποποιούνται ως ακολούθως: «4. Η μείωση του ωραρίου εργασίας κατά μία (1) ώρα την ημέρα, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5 του π.δ. 193/1988 (ΦΕΚ 84 Α), προκειμένου για τακτικούς υπαλλήλους και υπαλλήλους με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου του Δημοσίου, των Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α., που έχουν παιδιά με πνευματική, ψυχική ή σωματική αναπηρία σε ποσοστό 67% και άνω ή σύζυγο με αναπηρία 100% τον οποίο συντηρεί, γίνεται χωρίς ανάλογη περικοπή των αποδοχών τους. Το ποσοστό αναπηρίας βεβαιούται σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τις ισχύουσες διατάξεις. 5. Η κατά την προηγούμενη παράγραφο μείωση του ωραρίου ισχύει και για τους τυφλούς ή παραπληγικούς τετραπληγικούς, τους νεφροπαθείς τελικού σταδίου, καθώς και τους έχοντες αναπηρία 67% και άνω υπαλλήλους του Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. Ειδικώς για τους τυφλούς τηλεφωνητές η μείωση του ωραρίου εργασίας ορίζεται σε δύο (2) ώρες την ημέρα.» Συνεπώς με βάση τα παραπάνω η διεκδίκηση κατοχύρωσης τέτοιων δικαιωμάτων θα πρέπει να γίνει παρεμβατικά προς την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς για την νομοθετική πρόβλεψη και κατοχύρωση τέτοιων δικαιωμάτων ιδιαίτερα στο χώρο του νοσηλευτικού προσωπικού που προφανώς λόγω του επικινδύνου της απασχόλησης που απαιτεί συνεχή εγρήγορση, ακρίβεια, ιδιαίτερη υπευθυνότητα και πολλές 12
φυσικές δυνάμεις πέραν των εξειδικευμένων γνώσεων καθίσταται επιτακτική η ανάγκη θεσμοθέτησης τέτοιων εργασιακών δικαιωμάτων. Η συντονισμένη παρέμβαση του νοσηλευτικού προσωπικού, η ανάδειξη των ιδιαίτερων κινδύνων που κρύβει το επάγγελμα του νοσηλευτή, ο διάλογος με την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς θα αποτελέσει την καλλίτερη προμετωπίδα για την διεκδίκηση κατοχύρωσης τέτοιων εργασιακών δικαιωμάτων όπως τα παραπάνω. III. ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ : 1 ον : H επιλογή της ένταξης στο καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων κρίνεται συμφέρουσα διαδικασία για όσους δεν έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με τις γενικές διατάξεις και με την υπαγωγή τους στο καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων θα συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα σε σχέση με τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, μετά και την πρόσφατη νομοθετική αλλαγή και την αντίστοιχη αύξησή τους. Επίσης για όσους παρά τα χρόνια συντάξιμης υπηρεσίας που έχουν δεν έχουν την δυνατότητα συνταξιοδότησης με τις γενικές διατάξεις μπορούν να κάνουν χρήση των διατάξεων που ισχύουν για τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, θα πρέπει όμως να υπάρξει ρητή πρόβλεψη ως προς την εξαγορά των χρόνων και την καταβολή της αντίστοιχης εισφοράς, για να μπορέσουν να θεμελιώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με την αντίστοιχη συμπλήρωση των ημερών ασφάλισης. Αντίθετα όσοι έχουν λίγα χρόνια συντάξιμης υπηρεσίας και μετά την αύξηση των ορίων ηλικίας δεν προβλέπεται να συνταξιοδοτηθούν πριν την συμπλήρωση του 67 ου έτους της ηλικίας τους συμφέρει η διαδικασία επιλογής ένταξης στο ασφαλιστικό καθεστώς των βαρέων καθώς όπως αναφέραμε και παραπάνω όσοι υπάγονται στην κατηγορία αυτή εξαιρούνται από την αύξηση των ορίων ηλικίας που επήλθε πρόσφατα (Βλ. παραπάνω). 2 ον : Το καθεστώς των εργασιακών σχέσεων ρυθμίζεται θεσμικά από τον Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Υπαλλήλων (Βλ. ν. 3528/2007) όπου στο αρ.1 ορίζεται ότι «Σκοπός του παρόντος Κώδικα είναι η καθιέρωση ενιαίων και ομοιόμορφων κανόνων που διέπουν την πρόσληψη και την υπηρεσιακή κατάσταση των πολιτικών διοικητικών υπαλλήλων, σύμφωνα ιδίως με τις αρχές της ισότητας, της αξιοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης και την ανάγκη διασφάλισης της μέγιστης δυνατής απόδοσης κατά την εργασία τους.». Αναφορικά με το θεσμό της μονιμότητας αυτός 13
κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα αρ. 103 παρ. 4 Σ, στο οποίο ορίζεται ότι «Οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν». Παράλληλα στο άρ. 1 του ν. 3163/1955 προβλέπεται για υπαλλήλους ΝΠΔΔ όπως είναι και τα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα η δυνατότητα συνταξιοδότησης από το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ εφαρμοζομένων αναλόγως των εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων περί απονομής συντάξεως εις τους δημοσίους πολιτικούς υπαλλήλους. Συνεπώς από των συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων καθιερώνονται αυτοδικαίως τόσο η ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων όσο και ο θεσμός της μονιμότητας των Δημοσίων υπαλλήλων, τα οποία ουδεμία σχέση έχουν από την δυνατότητα επιλογής του ΙΚΑ ΕΤΑΜ ως φορέα απονομής σύνταξης. Άλλωστε η δυνατότητα του δημοσίου υπαλλήλου, υπαλλήλου ΝΠΔΔ να συνταξιοδοτηθεί από το ΙΚΑ ΕΤΑΜ έχει ήδη θεσμοθετηθεί με τον ν. 3163/1955. Συνεπώς ουδεμία σχέση μπορεί να έχει με τις εργασιακές σχέσεις και την μονιμότητα των Δημοσίων υπαλλήλων που όπως αναφέραμε και παραπάνω ρυθμίζονται από διάφορες σε σχέση με το ασφαλιστικό καθεστώς των Δημοσίων υπαλλήλων διατάξεις. 3 ον : Σχετικά με την τύχη των κρατήσεων υπέρ του ΜΤΠΥ η απάντησή μας είναι ότι επιστροφή κρατήσεων από το ΜΤΠΥ δεν προβλέπεται διότι η συμμετοχή σ αυτό είναι υποχρεωτική και δεν αποτελεί ασφαλιστική εισφορά αλλά συμμετοχή στα κεφάλαια του Ταμείου. Όμως ο υπάλληλος κατά τον κανονισμό του μερίσματός του μπορεί εντός ενιαύσιας προθεσμίας από την κοινοποίηση της απόφασης να αξιώσει να του αποδίδεται το μέρισμα ανάλογο με την συμμετοχή του και χωρίς τις μειώσεις που στο μεταξύ έχουν επέλθει με τα μνημόνια. Η δικαστική οδός είναι ο μόνος τρόπος για να αναγνωριστούν οι υπερβολικές μειώσεις που επήλθαν στην καταβολή του μερίσματος ως παράνομες και άδικες. 4 ον : Αναφορικά με την δυνατότητα έγερσης αξιώσεων για την κατοχύρωση εργασιακών δικαιωμάτων όπως το μειωμένο ωράριο εργασίας, η λήψη ειδικής άδεις επιπλέον της προβλεπόμενης κανονικής άδειας σας επισημαίνουμε ότι τέτοια νομοθετική πρόβλεψη αντίστοιχη για τους υπαλλήλους που υπάγονται σήμερα στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα δεν υφίσταται. Συνεπώς η διεκδίκηση κατοχύρωσης τέτοιων δικαιωμάτων θα πρέπει να γίνει παρεμβατικά προς την Πολιτεία και τους αρμόδιους φορείς για την νομοθετική πρόβλεψη και κατοχύρωση τέτοιων δικαιωμάτων ιδιαίτερα στο χώρο του νοσηλευτικού προσωπικού που προφανώς λόγω του επικινδύνου της απασχόλησης που απαιτεί συνεχή εγρήγορση, ακρίβεια, ιδιαίτερη υπευθυνότητα και πολλές φυσικές δυνάμεις πέραν των 14
εξειδικευμένων γνώσεων καθίσταται επιτακτική η ανάγκη θεσμοθέτησης τέτοιων εργασιακών δικαιωμάτων. ΑΘΗΝΑ, 29 12-2015 Ο ΓΝΩΜΟΔΟΤΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ 15