ΟΔΗΓOΣ ΚΑΤA ΤΩΝ ΔΙΑΚΡIΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ

ΟΔΗΓOΣ ΚΑΤA ΤΩΝ ΔΙΑΚΡIΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ www.stop-discrimination.org.cy Σιμωνίδου 14, (Κτίριο ΕΤΚΑ/ΠΕΟ), 1045 Λευκωσία, Τηλ: 22877673, Φαξ: 22877672 Web: www.inek.org.cy - e-mail:info@inek.org.cy

1. Εισαγωγή... 3 2 Ευρωπαϊκή και κυπριακή νομοθεσία κατά των διακρίσεων... 4 2.1 Τι είναι η νομοθεσία κατά των διακρίσεων;... 4 2.2 Ποιοι είναι οι απαγορευμένοι λόγοι διάκρισης;... 4 2.3 Τι είναι διακρίσεις;... 4 2.4 Ποιους προστατεύει και σε ποιους τομείς εφαρμόζεται η νομοθεσία κατά των διακρίσεων;... 5 2.5 Υπάρχουν εξαιρέσεις στη νομοθεσία;... 6 2.6 Ειδικές πρόνοιες της νομοθεσίας για τις διακρίσεις λόγω ηλικίας;... 6 2.7 Τι μπορούν να κάνουν τα θύματα κατά των διακρίσεων;... 7 3 Εργασιακές σχέσεις και απασχόληση, κοινωνική ασφάλιση και κοινωνική πρόνοια, ιατρική περίθαλψη στην Κύπρο... 3.1 Εργασιακές σχέσεις και απασχόληση... 3.2 Δικαίωμα στην Οργάνωση... 3.3 Χρόνος Εργασίας, Ετήσια Άδεια και Διάταγμα Κατώτατου Μισθού... 3.4 Δικαίωμα Απασχόλησης και εξεύρεσης Εργασίας... 3.5 Αναζήτηση εργασίας... 9 9 3.6 Ιατροφαρμακευτική Περίθαλψη... 10 3.7 Κοινωνική Πρόνοια και Κοινωνικές Παροχές... 10 3.8 Κοινωνική Πρόνοια και Κοινωνικές Παροχές... 11 3.8.1 Ανώτατα και Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα... 11 3.8.2 Δικαιώματα και παροχές στην Εκπαίδευση... 12 3.8.3 Ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης... 13 4 Ποιος παρέχει στήριξη, βοήθεια και πληροφόρηση... 14 PROGRESS - Το Κοινοτικό Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Αλληλεγγύη... 16 8 8 8 9

1. Εισαγωγή Ο Οδηγός που έχεις στα χέρια σου συντάχθηκε από συνεργάτες του Ινστιτούτου Εργασίας Κύπρου (Ι.Ν.Ε.Κ.) στο πλαίσιο του προγράμματος «Δραστηριότητες Ενημέρωσης κατά των διακρίσεων στη βάση της φυλής, εθνότητας, θρησκείας και ηλικίας» που συγχρηματοδοτήθηκε από το «Κοινοτικό Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Αλληλεγγύη» (PROGRESS). Ο Οδηγός απευθύνεται τόσο και σε οργανώσεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των νέων, όσο στους ίδιους τους νέους που συνιστούν το αντικείμενο προστασίας της νομοθεσίας κατά διακρίσεων και του ρατσισμού. Ο Οδηγός χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνεται παρουσίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας κατά των διακρίσεων με ιδιαίτερη αναφορά στις πρόσθετες πρόνοιες της κυπριακής νομοθεσίας, ώστε ο αναγνώστης να αποκτήσει μία ολοκληρωμένη εικόνα για το τι συνιστά διάκριση, ποιες είναι απαγορευμένες μορφές διάκρισης, αλλά και για τις δυνατότητες που έχει στη διάθεση του δυνάμει της νομοθεσίας για να αντιμετωπίσει ενδεχόμενη διακριτική μεταχείριση σε βάρος του. Η νομοθεσία κατά των διακρίσεων και του ρατσισμού έχει ως αφετηρία της την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Είναι επομένως απαραίτητο οι νέοι να γνωρίζουν τα επίπεδα αναφοράς ώστε να μπορούν να διαπιστώνουν από μόνοι τους κατά πόσον τυγχάνουν ίσης ή διακριτικής μεταχείρισης. Γι αυτό το λόγο στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζουμε το σύστημα εργασιακών σχέσεων, το σχέδιο κοινωνικής ασφάλισης και ιατρικής περίθαλψης, πρόνοιες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας της Κύπρου, καθώς και τις ευκαιρίες εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρέχονται πληροφορίες σχετικά με δημόσιες υπηρεσίες και θεσμούς που είναι εντεταλμένοι από τη νομοθεσία να παρέχουν βοήθεια και να εξετάζουν περιπτώσεις διακριτικής μεταχείρισης, καθώς και για εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλες εθελοντικές οργανώσεις νεολαίας που παρέχουν στήριξη σε θύματα διακρίσεων. Στο πλαίσιο του ιδίου προγράμματος, το Ινστιτούτο Εργασίας Κύπρου δημιούργησε τη διαδικτυακή πύλη www.stop-discrimination.org.cy, που φιλοδοξεί να γίνει ένας χώρος αναφοράς για την καταπολέμηση των ρατσισμού και των διακρίσεων. Στην ιστοσελίδα αναρτούνται πληροφορίες σχετικά με την καταπολέμηση των διακρίσεων και του ρατσισμού στην Ελληνική, Τουρκική και Αγγλική γλώσσα, καθώς και κάποιες πληροφορίες και κείμενα σε άλλες γλώσσες. Η ιστοσελίδα ενημερώνεται τακτικά και διαθέτει τμήμα για ανταλλαγή απόψεων και διεξαγωγής διαλόγου. Τις απόψεις σου ή την παρέμβαση σου στο διάλογο μπορείς να τις αποστέλλεις στο dialogue@stop-discrimination.org.cy. Από την ιστοσελίδα μπορούν να προβάλλονται δραστηριότητες και εκδηλώσεις κατά των διακρίσεων και με αντιρατσιστικό περιεχόμενο. Οι πληροφορίες για τις εκδηλώσεις σας μπορούν να αποστέλλονται στο promotion@stop-discrimination.org.cy. Τέλος, ο οδηγός κατά των διακρίσεων και του ρατσισμού θα ενημερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι ενημερωμένες εκδόσεις του θα αναρτώνται στην πιο πάνω διαδικτυακή πύλη. Συνδρομές για τον εμπλουτισμό και βελτίωση του οδηγού είναι ευπρόσδεκτες και μπορούν να αποστέλλονται στο guide@stop-discrimination.org.cy. 3

2 Ευρωπαϊκή και κυπριακή νομοθεσία κατά των διακρίσεων 2.1 Τι είναι η νομοθεσία κατά των διακρίσεων; Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με σκοπό την καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων έχει υιοθετήσει το 2000 δύο οδηγίες (ΕΕ 2000/43/ΕΚ και ΕΕ 2000/78/ΕΚ ) που μεταφέρθηκαν στη συνέχεια στις εθνικές νομοθεσίες των κρατών μελών της. Η νομοθεσία που θέσπισαν αυτές οι δύο οδηγίες απαγορεύει τις διακρίσεις στην απασχόληση και στην κατάρτιση στη βάση φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Η απαγόρευση των διακρίσεων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής καλύπτει επίσης τομείς όπως η εκπαίδευση, η κοινωνική ασφάλιση, η υγειονομική περίθαλψη, η πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και η στέγαση. Η κυπριακή πολιτεία υιοθέτησε την ευρωπαϊκή νομοθεσία το 2004 με τη θέσπιση 4 νομοθεσιών, με τις οποίες μεταφέρεται στην κυπριακή νομοθεσία το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο απαγόρευσης των διακρίσεων με κάποιες προσθέσεις που αφορούν στις ιδιαιτερότητες της Κύπρου (π.χ. απαγόρευση των διακρίσεων λόγω κοινοτικής ή εθνικής καταγωγής, λόγω γλώσσας και χρώματος). Με τη νομοθεσία του 2004 ορίζεται επίσης ο Επίτροπος Διοίκησης ως η αρμόδια αρχή για την καταπολέμηση του ρατσισμού. 2.2 Ποιοι είναι οι απαγορευμένοι λόγοι διάκρισης; Η ευρωπαϊκή νομοθεσία απαγορεύει τις διακρίσεις σε βάρος προσώπων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, αναπηρίας, ηλικίας, θρησκείας ή άλλων πεποιθήσεων και σεξουαλικού προσανατολισμού. Η κυπριακή νομοθεσία απαγορεύει επίσης τις διακρίσεις λόγω κοινοτικής ή εθνικής καταγωγής, χρώματος και γλώσσας. Τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η κυπριακή νομοθεσία δεν καλύπτουν διακρίσεις λόγω εθνικής καταγωγής (υπηκοότητας). Δηλαδή, όταν ένα πρόσωπο τυγχάνει διαφορετικής μεταχείρισης λόγω υπηκοότητας δεν μπορεί να επικαλεστεί την προστασία αυτής της νομοθεσίας. Βέβαια, στους υπηκόους κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχεται το προβλεπόμενο από την Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης, το οποίο προσφέρει κάποια προστασία κατά των διακρίσεων και λόγω υπηκοότητας. Υπάρχει επίσης ευρωπαϊκή νομοθεσία που προσφέρει κάποια προστασία για κάποιες κατηγορίες υπηκόων τρίτων χωρών. Αυτός ο περιορισμός της νομοθεσίας απευθύνεται κυρίως σε υπηκόους τρίτων χωρών και σε απάτριδες και αφορά στις διατάξεις και προϋποθέσεις εισόδου και παραμονής τους στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και στη μεταχείριση που απορρέει από το νομικό καθεστώς τους που μπορεί να έχουν αυτοί. 2.3 Τι είναι διακρίσεις; Η νομοθεσία κατά των διακρίσεων και του ρατσισμού, τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η κυπριακή αποσκοπούν στην προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. Ίση μεταχείριση, σύμφωνα με τη νομοθεσία, σημαίνει την έλλειψη κάθε άμεσης και έμμεσης διάκρισης σε βάρος προσώπων για όλους τους απαγορευμένους λόγους διάκρισης. Διάκριση σημαίνει τη διαφοροποίηση ή την διαφορετική μεταχείριση, όταν δεν υφίσταται καμία ουσιαστική διαφορά ανάμεσα σε δύο πρόσωπα ή καταστάσεις, ή την ίδια μεταχείριση καταστάσεων, οι οποίες στην πραγματικότητα είναι διαφορετικές. Τι σημαίνει άμεση διάκριση; Άμεση είναι η προφανής διάκριση, κατά την οποία ένα πρόσωπο υφίσταται λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση από ένα άλλο πρόσωπο σε ανάλογη κατάσταση λόγω ενός από τους πιο πάνω απαγορευμένους λόγους διάκρισης. Παράδειγμα: Για παράδειγμα, μία αγγελία στην εφημερίδα για θέση εργασίας τηλεφωνητή που αναφέρει ότι «δεν γίνονται δεκτές αιτήσεις από ανάπηρους» ή δεν γίνονται αποδεκτές αιτήσεις από μέλη μίας θρησκευτικής ομάδας, συνιστά άμεση διάκριση. Τι σημαίνει έμμεση διάκριση; Έμμεση διάκριση γίνεται όταν μια εκ πρώτης όψεως ουδέτερη διάταξη, κριτήριο ή πρακτική ενδέχεται να προκαλέσει μειονεκτική μεταχείριση προσώπων για τους ίδιους λόγους που αναφέρονται πιο πάνω. Παράδειγμα: Για παράδειγμα, όταν για μία θέση εργασίας ζητείται η γνώση μίας ορισμένης γλώσσας που δεν είναι 4

απαραίτητη για την άσκηση των ζητούμενων καθηκόντων, συνιστά έμμεση διάκριση. Ποιες άλλες διακρίσεις απαγορεύει η νομοθεσία; Η νομοθεσία απαγορεύει επίσης την παρενόχληση προσώπων, τη θυματοποίηση ή τα αντίποινα και την εντολή προς διακριτική μεταχείριση. Παρενόχληση είναι η κάθε ανεπιθύμητη ενέργεια ή συμπεριφορά που εκφράζεται με λόγια ή και πράξεις για ένα από τους απαγορευμένους λόγους διάκρισης με σκοπό στην προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου και τη δημιουργία ενός εκφοβιστικού, απειλητικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή εχθρικού περιβάλλοντος. Θυματοποίηση ή αντίποινα έχουμε όταν ένα άτομο γίνεται θύμα διακρίσεων ή αντιποίνων (π.χ. απόλυση) επειδή κατάγγειλε ή υπέβαλε παράπονο για διακρίσεις σε βάρος του. Η νομοθεσία προστατεύει όχι μόνο τα θύματα, αλλά και πρόσωπα που παρέχουν μαρτυρία ή εμπλέκονται με οποιοδήποτε άλλο τρόπο σε διαδικασία εξέτασης υπόθεσης διακρίσεων. Εντολή προς διάπραξη διακρίσεων έχουμε όταν για παράδειγμα ένας προϊστάμενος δίνει εντολή σε υφιστάμενο του να μεταχειριστεί διακριτικά κάποιο πρόσωπο για ένα ή περισσότερους από τους απαγορευμένους λόγους διάκρισης. 2.4 Ποιους προστατεύει και σε ποιους τομείς εφαρμόζεται η νομοθεσία κατά των διακρίσεων; Η νομοθεσία κατά των διακρίσεων και του ρατσισμού απαγορεύει τις διακρίσεις από φυσικά και νομικά πρόσωπα (εταιρείες, οργανώσεις κλπ.), τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα. Στο δημόσιο τομέα περιλαμβάνονται ο κυβερνητικός τομέας, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι όλοι οι δημόσιοι ή ημικρατικοί οργανισμοί. Η νομοθεσία προστατεύει άτομα, δηλαδή φυσικά πρόσωπα έναντι διακρίσεων σε όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανεξαρτήτως υπηκοότητας. Η οδηγία για τις φυλετικές διακρίσεις (2000/43/ΕΚ) προβλέπει προστασία και για οργανώσεις, στις περιπτώσεις που τυγχάνουν διάκρισης λόγω εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής. Ανεξαρτήτως υπηκοότητας σημαίνει ότι η νομοθεσία προστατεύει κάθε πρόσωπο που ζει και εργάζεται σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε αυτό έχει την υπηκοότητα ενός κράτους μέλους της Ε.Ε. ή ενός τρίτου κράτους. Δηλαδή, η νομοθεσία προστατεύει στο ίδιο βαθμό ένα πρόσωπο με συριακή υπηκοότητα που ζει στην Πολωνία, όπως και ένα πρόσωπο με ρουμανική υπηκοότητα που ζει στη Ρουμανία ή στην Κύπρο. Οι τομείς εφαρμογής των απαγορευμένων διακρίσεων διαφέρουν ως προς το λόγο διάκρισης. Η νομοθεσία για την καταπολέμηση των διακρίσεων στην απασχόληση και εργασία (Ν. 58/(Ι)/2004) που αναφέρεται στις διακρίσεις λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού εφαρμόζεται σε όλους τους σχετικούς με την απασχόληση και εργασία τομείς (όρους πρόσβασης στην απασχόληση και στην εργασία, επαγγελματική κατάρτιση και επιμόρφωση, συνθήκες εργασίας και απασχόλησης, την ιδιότητα μέλους σε εργατικές ή εργοδοτικές οργανώσεις). Η νομοθεσία κατά των φυλετικών διακρίσεων (Ν. 59(Ι)/2004) προσθέτει άλλους πέντε τομείς (κοινωνική προστασία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κοινωνικές παροχές, εκπαίδευση και πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες στο κοινό, όπως για παράδειγμα τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρισμό, ασφάλιση οχημάτων, στέγαση κλπ.), περιορίζεται ωστόσο στις διακρίσεις λόγω φυλετικής ή εθνοτικής προέλευσης. Ο νόμος 42(Ι) του 2004 που διέπει τη λειτουργία του Επιτρόπου Διοικήσεως ως η αρμόδια αρχή για την καταπολέμηση των διακρίσεων, προβλέπει την εφαρμογή του νόμου σε όλους τους πιο πάνω τομείς και για όλους τους απαγορευμένους λόγους διακρίσεων. Είναι και αυτή μία θετική ιδιομορφία που παρουσιάζει η κυπριακή νομοθεσία, με την έννοια ότι δίνει το δικαίωμα προσφυγής σε θύματα για διακρίσεις που διαπράχτηκαν σε τομείς που δεν καλύπτονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ωστόσο, η φύση και ο νομικός χαρακτήρας της προσφυγής και η έκταση των πιθανών κυρώσεων διαφέρουν. Ένα παράδειγμα: ένα πρόσωπο με αναπηρία που θεωρεί ότι είναι θύμα διακρίσεων σχετικά με τους όρους απασχόλησης του έχει τρεις επιλογές προσφυγής, α) Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών, β) Επαρχιακό Δικαστήριο και γ) Επίτροπο Διοικήσεως. Τις δύο πρώτες επιλογές έχει δυνάμει του νόμου για την καταπολέμηση των διακρίσεων στην απασχόληση και στην εργασία, ενώ την τρίτη επιλογή δυνάμει του νόμου που ορίζει τον Επίτροπο Διοικήσεως ως την αρμόδια αρχή για την καταπολέμηση των διακρίσεων. Εάν, όμως, ένα άτομο με αναπηρία θεωρεί ότι είναι θύμα διακρίσεων σχετικά με την παροχή υπηρεσιών ασφάλισης, δεν μπορεί να ενεργήσει με βάση το νόμο για την καταπολέμηση των διακρίσεων 5

στην απασχόληση και να προσφύγει στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών ή το Επαρχιακό Δικαστήριο, επειδή ο τομέας της παροχής υπηρεσιών δεν καλύπτεται από αυτό το νόμο. Έχει το δικαίωμα, όμως, να απευθυνθεί στον Επίτροπο Διοικήσεως υποβάλλοντας παράπονο, αφού ο τομέας της παροχής υπηρεσιών καλύπτεται από το νόμο που ορίζει τον Επίτροπο Διοικήσεως ως της αρμόδια αρχή για την καταπολέμηση των διακρίσεων. 2.5 Υπάρχουν εξαιρέσεις στη νομοθεσία; Για όλους τους απαγορευμένους λόγους διάκρισης, οι Οδηγίες επιτρέπουν διακρίσεις μόνο κατ εξαίρεση και εφόσον πληρούνται κάποιοι όροι. Εξαιρέσεις επιτρέπονται όταν λόγω της φύσης ή του περιεχομένου της εργασίας, αποτελεί «ουσιαστική και καθοριστική προϋπόθεση» το άτομο να διαθέτει κάποιο χαρακτηριστικό που να συνδέεται με την φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, την αναπηρία, την θρησκεία ή την πίστη, το σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ηλικία, εφόσον ο στόχος είναι θεμιτός και η προϋπόθεση ανάλογη. Παράδειγμα 1: θέση εργασίας για δάσκαλο γλώσσας ή φιλόλογο - ο εργοδότης είναι φυσιολογικό να δικαιούται να απαιτήσει ψηλό επίπεδο μόρφωσης και ευχέρεια στην εθνική γλώσσα Παράδειγμα 2: οργάνωση ενός θρησκευτικού δόγματος ζητά να προσλάβει ένα άτομο - φυσιολογικό η οργάνωση να απαιτεί οι υποψήφιοι να ανήκουν στο ίδιο δόγμα Παράδειγμα 3: ένας σκηνοθέτης ζητά ηθοποιό για να παίξει το ρόλο του Nelson Mandela - είναι παραδεκτό το δικαίωμα του σκηνοθέτη να απαιτήσει οι υποψήφιοι να είναι μαύροι Οι οδηγίες καθώς και η κυπριακή νομοθεσία επιτρέπουν και ενθαρρύνουν τις θετικές δράσεις. Αυτές είναι πράξεις ευνοϊκότερης μεταχείρισης κάποιων ομάδων ανθρώπων, νοουμένου ότι αποσκοπούν στην πρόληψη ή αντιστάθμιση ιστορικών μειονεκτημάτων που έχουν υποστεί αυτές οι ομάδες του πληθυσμού λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Υπό κάποιες προϋποθέσεις η νομοθεσία επιτρέπει επίσης και κάποιες εξαιρέσεις διαφορετικής μεταχείρισης λόγω ηλικίας. Μία μορφή εξαίρεσης, τέλος, είναι και τι απαιτεί η νομοθεσία από τους εργοδότες, αναφορικά με την απασχόληση ατόμων με αναπηρίες. Οι εργοδότες είναι υπόχρεοι να λαμβάνουν, ανάλογα με τις περιστάσεις, όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα, ώστε το άτομο με αναπηρία να έχει πρόσβαση σε θέση εργασίας, να ασκεί ή να προάγεται στο επάγγελμά του ή να του παρέχεται εκπαίδευση, αρκεί τα μέτρα να μη συνεπάγονται «δυσανάλογη επιβάρυνση» για τον εργοδότη. 2.6 Ειδικές πρόνοιες της νομοθεσίας για τις διακρίσεις λόγω ηλικίας Αν και η ηλικία ενός προσώπου είναι εύκολο να διαπιστωθεί, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διαπιστωθούν οι διακρίσεις που γίνονται σε βάρος προσώπων λόγω ηλικίας. Ο κύριος λόγος είναι ότι διακρίσεις λόγω ηλικίας δεν αναφέρονται σε μία συγκεκριμένη και διακριτή ομάδα πληθυσμού. Ένα πρόσωπο μπορεί να βιώσει διακριτική μεταχείριση λόγω ηλικίας με διάφορους τρόπους και σε διάφορες φάσεις της ζωής του. Οι διακρίσεις λόγω ηλικίας μπορούν επίσης να συμπίπτουν με άλλους λόγους διακρίσεων και κατά κάποιο τρόπο να σκεπάζονται. Για παράδειγμα, η πρόβλεψη ανωτάτου ορίου ηλικίας τα 28 για κάποια θέση απασχόλησης μπορεί να συνιστά διάκριση σε βάρος γυναικών που για λόγους μητρότητας απείχαν από την αγορά εργασίας για κάποιο χρονικό διάστημα. Το ίδιο ισχύει και για κάποια άτομα με αναπηρίες, τα οποία χρειάζονται να παραμείνουν περισσότερο χρόνο στο εκπαιδευτικό σύστημα για να αποκτήσουν τις επαγγελματικές τους δεξιότητες. Οι διακρίσεις σε βάρος προσώπων λόγω ηλικίας στηρίζονται συνήθως σε λανθασμένα, άδικα και γενικευμένα στερεότυπα που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τόσο νέους όσο και ηλικιωμένους. Για παράδειγμα οι νέοι θεωρούνται συχνά να έχουν έλλειψη ωριμότητας, ενώ οι ηλικιωμένοι να έχουν έλλειψη προσαρμοστικότητας, κινήτρου και της ικανότητας να αφομοιώσουν νέες ιδέες. Διακριτική συμπεριφορά που στηρίζεται σε τέτοια αδικαιολόγητα και γενικευμένα στερεότυπα, πέραν του γεγονότος ότι προσβάλει την αξιοπρέπεια των επηρεαζόμενων ατόμων, έχει και σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις: οι επηρεαζόμενες ηλικιακές ομάδες υποφέρουν συχνά από κοινωνικό αποκλεισμό και παρουσιάζουν ψηλά επίπεδα φτώχειας, ενώ από την άλλη ο αποκλεισμός τους από κάποια αγαθά και υπηρεσίες, συνιστά μεγάλο οικονομικό βάρος για τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και για την κοινωνία ευρύτερα. Η ανάπτυξη και υλοποίηση πολιτικών που στηρίζονται στη διαφοροποίηση ανάμεσα σε άτομα με κριτήριο την ηλικία, αποτελεί συνήθη πρακτική σ όλα τα κράτη της Ε.Ε. Τέτοιες διαφοροποιήσεις είναι χρήσιμες επειδή εξυπηρετούν τον στόχο της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής. Είναι γι αυτό το λόγο που η οδηγία για την απασχόληση (2000/78/ΕΚ) δίνει μεγάλη έμφαση στη καταπολέμηση των διακρίσεων 6

λόγω ηλικίας στην αγορά εργασίας. Το Άρθρο 6 της οδηγίας για την απασχόληση επιτρέπει στα κράτη μέλη να προνοούν εξαιρέσεις που νομιμοποιούν τη διαφορετική μεταχείριση λόγω ηλικίας και οι οποίες μπορούν να συμπεριλαμβάνουν: Την καθιέρωση ειδικών συνθηκών για την πρόσβαση στην απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση, για την απασχόληση και την εργασία, συμπεριλαμβανομένων των όρων απόλυσης και αμοιβής, για τους νέους, τους ηλικιωμένους και τους εργαζόμενους που συντηρούν άλλα πρόσωπα, με στόχο τη διευκόλυνση της επαγγελματικής ένταξης τους ή την προστασία τους Τον καθορισμό ελαχίστου ορίου ηλικίας, επαγγελματικής εμπειρίας ή αρχαιότητας στην απασχόληση για την πρόσβαση στην απασχόληση ή σε ορισμένα πλεονεκτήματα που συνδέονται με την απασχόληση Τον καθορισμό ανωτάτου ορίου ηλικίας για την πρόσληψη, με βάση την απαιτούμενη κατάρτιση για τη συγκεκριμένη θέση εργασίας ή την ανάγκη εύλογης περιόδου απασχόλησης πριν από τη συνταξιοδότηση. Όπως ισχύει για όλες τις εξαιρέσεις, έτσι και οι εξαιρέσεις για τις διακρίσεις λόγω ηλικίας πρέπει να δικαιολογούνται εύλογα και αντικειμενικά με ένα θεμιτό στόχο, όπως είναι για παράδειγμα η υλοποίηση πολιτικής στην απασχόληση και στην επαγγελματική κατάρτιση. Τα μέτρα που υλοποιούνται για την επίτευξη του θεμιτού στόχου πρέπει να είναι πρόσφορα και αναγκαία. 2.7 Τι μπορούν να κάνουν τα θύματα κατά των διακρίσεων; Η νομοθεσία κατά των διακρίσεων, ανάλογα με το λόγο και τον τομέα διάπραξης της διάκρισης, δίνει το δικαίωμα σε θύματα διακρίσεων να: Προσφύγουν στο επαρχιακό δικαστήριο ή στο δικαστήριο εργατικών διαφορών (για διακρίσεις σχετικές με την εργασία και την απασχόληση), το οποίο μπορεί να καταδικάσει τους θύτες διακρίσεων σε χρηματικές ποινές ή/και ποινές φυλάκισης. Το δικαστήριο μπορεί επίσης να επιδικάσει δίκαιες και εύλογες αποζημιώσεις προς όφελος των θυμάτων, που πρέπει τουλάχιστον να καλύπτουν τη ζημιά που υπέστη το θύμα. Η νομοθεσία προβλέπει και την αντιστροφή του βάρους της απόδειξης. Όταν το θύμα μπορεί να στοιχειοθετήσει περιστατικά από τα οποία πιθανολογείται η διάπραξη παραβίασης της νομοθεσίας για την ίση μεταχείριση, το δικαστήριο μπορεί να υποχρεώσει τον κατηγορούμενο να αποδείξει ότι δεν υπήρξε παραβίαση της νομοθεσίας. Υποβάλλουν παράπονο στην «Αρχή Κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων» που λειτουργεί στο Γραφείο του Επιτρόπου Διοικήσεως. Η Αρχή έχει την εξουσία από το νόμο, μεταξύ άλλων, να διερευνά καταγγελίες ρατσιστικής και διακριτικής μεταχείρισης, να παρέχει στήριξη σε θύματα διακρίσεων, να εκδίδει διατάγματα συμμόρφωσης, να επιβάλλει πρόστιμα και κυρώσεις σε βάρος όσων προβαίνουν σε ρατσιστική και διακριτική συμπεριφορά, αλλά και να αποκαθιστά τη ζημία σε βάρος θυμάτων. Να αναθέσουν την εκπροσώπηση τους σε οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην καταπολέμηση του ρατσισμού και των διακρίσεων, όπως συνδικαλιστικές και αντιρατσιστικές οργανώσεις, οργανώσεις αναπήρων, συνταξιούχων, νεολαίας κλπ. Επειδή οι δικαστικές διαδικασίες είναι χρονοβόρες, ψυχοφθόρες και υψηλού κόστους συμβουλεύουμε τα θύματα διακρίσεων να αναζητήσουν και να εξαντλήσουν καταρχήν όλα τα μέσα που τους παρέχει η νομοθεσία για εξωδικαστική διευθέτηση. Είναι προφανές ότι μία δικαστική διαδικασία επιφέρει ουσιαστικά την οριστική ρήξη ανάμεσα στο θύτη και στο θύμα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για περιπτώσεις διακρίσεων στη σφαίρα της εργασίας, όπου το θύμα επιζητεί την άρση των σε βάρος του διακρίσεων, δεν επιθυμεί ωστόσο να δημιουργηθεί ένα αφιλόξενο κλίμα που να τον οδηγήσει στην παραίτηση της θέσης εργασίας του. Για αυτούς τους λόγους συμβουλεύουμε τα θύματα διακρίσεων να αναζητούν και να εξαντλούν τα μέσα που θέτει η νομοθεσία στη διάθεσή τους με την εξής σειρά: 1. Ενεργοποίηση μίας οργάνωσης που δραστηριοποιείται στο τομέα, όπου διαπράττεται η διάκριση (π.χ. εάν η διάκριση είναι εργατικής φύσης απευθυνθείτε σε μία συνδικαλιστική οργάνωση εργαζομένων) 2. Υποβολή παραπόνου στην «Αρχή Κατά του ρατσισμού και των Διακρίσεων» 3. Προσφυγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο ή στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών Επειδή τα διαθέσιμα μέσα για θύματα διακρίσεων διαφέρουν ανάλογα με το λόγο διάκρισης και το τομέα εφαρμογής, συμβουλευτείτε τον παρακάτω πίνακα, από τον οποίο φαίνεται σε ποιες περιπτώσεις μπορείτε να προσφύγετε στο δικαστήριο. 7

Α/Α Τομείς εφαρμογής Λόγος διάκρισης Διαθέσιμα μέσα για θύματα διακρίσεων Ευρωπαϊκές οδηγίες και κυπριακή νομοθεσία 1 Πρόσβαση στην απασχόληση, στην αυτοαπασχόληση Πρόσβαση στον επαγγελματικό προσανατολισμό, κατάρτιση και επιμόρφωση Εργασιακές συνθήκες και όρους απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένων των απολύσεων και μισθών Δικαίωμα οργάνωσης και συμμετοχής σε συνδικαλιστική ή επαγγελματική οργάνωση Φυλετική ή εθνοτική καταγωγή Θρησκεία ή άλλων πεποιθήσεων Αναπηρία Ηλικία Σεξουαλικός προσανατολισμός Κοινοτική καταγωγή Εθνική καταγωγή Γλώσσα Χρώμα Προσφυγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο ή στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών Υποβολή παραπόνου στην Αρχή Κατά του ρατσισμού Ανάθεση εκπροσώπησης σε οργανώσεις Υποβολή παραπόνου στην Αρχή Κατά του ρατσισμού Ανάθεση εκπροσώπησης σε οργανώσεις Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/78/ΕΚ 2000/43/EK Κυπριακοί νόμοι Ν.58(Ι)/2004 Ν.59(Ι)/2004 Ν.57(Ι)/2004 + 127(Ι)/2004 Κυπριακοί νόμοι Ν.42(Ι)/2004 2 Πρόσβαση στις κοινωνικές παροχές, κοινωνική προστασία, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής ασφάλισης και της υγειονομικής περίθαλψης Πρόσβαση στην εκπαίδευση Πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που είναι διαθέσιμα στο κοινό, και στην παροχή αυτών, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης Φυλετική ή εθνοτική καταγωγή Θρησκεία ή άλλων πεποιθήσεων Αναπηρία Ηλικία Σεξουαλικός προσανατολισμός Κοινοτική καταγωγή Εθνική καταγωγή Γλώσσα Προσφυγή στο Επαρχιακό Δικαστήριο Υποβολή παραπόνου στην Αρχή Κατά του ρατσισμού Ανάθεση εκπροσώπησης σε οργανώσεις Υποβολή παραπόνου στην Αρχή Κατά του ρατσισμού Ανάθεση εκπροσώπησης σε οργανώσεις Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000//43/ΕΚ Κυπριακοί νόμοι Ν.59(Ι)/2004 νόμοι Ν.42(Ι)/2004 Κυπριακοί νόμοι Ν.42(Ι)/2004 Χρώμα 3. Εργασιακές σχέσεις και απασχόληση, κοινωνική ασφάλιση και κοινωνική πρόνοια, ιατρική περίθαλψη στην Κύπρο 3.1 Εργασιακές σχέσεις και απασχόληση Η Κύπρος έχει ένα ανεπτυγμένο σύστημα εργασιακών σχέσεων, το οποίο καθορίζει τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των εργαζομένων και των εργοδοτών, τις σχέσεις ανάμεσά τους και τις συνθήκες και τους όρους εργασίας των εργαζόμενων. Το σύστημα εργασιακών σχέσεων στηρίζεται στις αρχές του δικαιώματος οργάνωσης των εργαζομένων και των εργοδοτών σε ενώσεις και της διαπραγμάτευσης και σύναψης ανάμεσα τους συλλογικών συμβάσεων. Οι συνθήκες και όροι εργασίας των εργαζομένων ρυθμίζονται αφενός από τη εργατική νομοθεσία και αφετέρου από τις συλλογικές συμβάσεις μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών. Συλλογικές συμβάσεις υπάρχουν κλαδικές και επιχειρησιακές. Οι πρώτες ισχύουν για ολόκληρο το κλάδο (όπως οι συμβάσεις στην οικοδομική και στην ξενοδοχειακή βιομηχανία), ενώ οι τελευταίες ισχύουν μόνο για την επιχείρηση στην οποία συνάπτονται. Οι συλλογικές συμβάσεις ισχύουν και εφαρμόζονται μόνο για τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε επιχειρήσεις, στις οποίες δραστηριοποιούνται εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις. Η εργατική νομοθεσία ισχύει για όλους ανεξαιρέτως τους εργαζόμενους και ρυθμίζει κατά κύριο λόγο τις συνθήκες εργασίας τους. Οι συνθήκες ασφάλειας και υγείας στην εργασία, η υποχρέωση συμμετοχής στο σχέδιο κοινωνικής ασφάλισης, ο χρόνος εργασίας και η ελάχιστη διάρκεια της ετήσιας άδειας ανάπαυσης των εργαζομένων ρυθμίζονται από σχετικές νομοθεσίες. Ζητήματα που αφορούν στο ύψος ή τις ετήσιες αυξήσεις των απολαβών και άλλα ωφελήματα των εργαζομένων, όπως τιμαριθμικό επίδομα, ταμείο προνοίας ή ιατρική περίθαλψη ρυθμίζονται από τις συλλογικές συμβάσεις. 8

3.2 Δικαίωμα στην Οργάνωση Κάθε εργαζόμενος απολαμβάνει στην Κύπρο, όπως και σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το δικαίωμα της οργάνωσης σε συνδικαλιστική οργάνωση εργαζομένων για τη συλλογική διεκδίκηση της βελτίωσης των όρων και συνθηκών απασχόλησης του. Πρέπει να γνωρίζεις ότι το δικαίωμα στην οργάνωση προστατεύεται από το σύνταγμα και τη νομοθεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και τις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο αρκετοί εργοδότες προσπαθούν με διάφορες απειλές να αποτρέψουν την συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων. Αυτό παρατηρείται πιο έντονα σε βάρος αλλοδαπών εργαζομένων που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν τα δικαιώματα τους και να είναι ευάλωτοι στις πιέσεις των εργοδοτών. Είναι γενικώς παραδεκτό και αποδεδειγμένο ότι εργαζόμενοι που είναι μέλη σε εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και κατ επέκταση καλύπτονται από συλλογική σύμβαση έχουν σαφώς ευνοϊκότερους όρους και καλύτερες συνθήκες εργασίας, ενώ είναι λιγότερο εκτεθειμένοι σε ενδεχόμενες αυθαιρεσίες των εργοδοτών τους. Γι αυτό σε ενθαρρύνουμε να επιδιώξεις μαζί με τους συναδέλφους σου να γίνετε μέλη σε συνδικαλιστική οργάνωση. Συνδικαλιστικές οργανώσεις, πέραν της κάλυψης από συλλογική σύμβαση και προστασίας έναντι της αυθαιρεσίας των εργοδοτών, προσφέρουν στα μέλη τους και μια σειρά υπηρεσίες, όπως σχέδιο ιατρικής περίθαλψης, ανάπαυσης και παραθερισμού σε πολύ χαμηλές τιμές, διοργάνωση διάφορων ψυχαγωγικών εκδηλώσεων και άλλα. Στο τελευταίο κεφάλαιο της μπροσούρας παρατίθενται ενδεικτικά τα στοιχεία επικοινωνίας της Παγκύπριας Εργατικής Ομοσπονδίας (ΠΕΟ), με την οποία μπορείς να επικοινωνήσεις για να γίνεις μέλος καθώς και Γραφείου Νεολαίας της ΠΕΟ το οποίο ασχολείται εξειδικευμένα εδώ και χρόνια με τους νέους. Η ΠΕΟ λειτουργεί σε όλους τους τομείς της οικονομίας και διατηρεί γραφεία σε όλη την Κύπρο. Στην ΠΕΟ λειτουργεί επίσης τμήμα νεολαίας που ασχολείται εξειδικευμένα με τα ζητήματα που αφορούν στην εργαζόμενη νεολαία. 3.3 Χρόνος Εργασίας, Ετήσια Άδεια και Διάταγμα Κατώτατου Μισθού Επειδή οι περισσότερες παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας σε βάρος των εργαζομένων και διακρίσεις σε βάρος των αλλοδαπών αφορούν στη ρύθμιση του χρόνου εργασίας, της ετήσιας πληρωμένης άδειας και του κατώτατου μισθού είναι χρήσιμο να γνωρίζεις τα εξής: Χρόνος εργασίας (και χρόνος ανάπαυσης): ο μέγιστος εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών δεν μπορεί να ξεπερνά κατά μέσον όρο τις 48 ώρες. Ο εργαζόμενος δικαιούται 11 ώρες συνεχόμενης ημερήσιας ανάπαυσης ανά 24ώρο και 24 ώρες συνεχόμενης ανάπαυσης ανά εβδομάδα (ή κάτω από κάποιες προϋποθέσεις δύο 24ώρα ή ένα 48ωρο ανά δύο εβδομάδες). Ετήσια άδεια: ο κάθε εργαζόμενος δικαιούται ετήσια πληρωμένη άδεια συνολικής διάρκειας τουλάχιστον 4 εβδομάδες (20 εργάσιμες μέρες για πενθήμερη και 24 εξαήμερη εργασία). Διάταγμα Κατώτατου Μισθού: στην Κύπρο δεν υπάρχει εθνικός κατώτατος μισθός. Το ύψος των μισθών ρυθμίζεται κατά κανόνα από τη συλλογική σύμβαση. Επειδή, ωστόσο, σε κάποιους κλάδους της οικονομίας δεν υπάρχει επαρκής συνδικαλιστική εκπροσώπηση και διαπραγμάτευση, εκδίδεται κάθε χρόνο διάταγμα από το Υπουργικό Συμβούλιο που καθορίζει τον κατώτατο μισθό για κάποια επαγγέλματα. Το διάταγμα καλύπτει τους γραφείς, πωλητές, φρουρούς, βοηθούς παιδοκόμους, βοηθούς βρεφοκόμους, σχολικούς βοηθούς, νοσηλευτικούς βοηθούς και φροντιστές. Ο κατώτατος μισθός που ισχύει από την 1ην Απριλίου 2008 ανέρχεται στα 743 μηνιαίως για νέες προσλήψεις, ενώ για εργαζόμενους που έχουν ήδη συμπληρώσει ή θα συμπληρώσουν εξάμηνη υπηρεσία ο κατώτατος μισθός αυξάνεται στα 789. Παράπονα σχετικά με παραβιάσεις των πιο πάνω νομοθεσιών υποβάλλονται στα κατά τόπου γραφεία του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Λευκωσία: 22451208/392, Λεμεσός: 25819252/3, Λάρνακα: 24805401/2, Πάφος: 26822640/1/3. 3.4 Αναζήτηση εργασίας Κάθε νέος έχει το δικαίωμα χρήσης των δημόσιων υπηρεσιών αναζήτησης εργασίας. Εάν είστε άνεργος ή αναζητάτε καλύτερη εργασία, έχετε την δυνατότητα να αποταθείτε στα κατά τόπους γραφεία της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης τα οποία λειτουργούν υπό την επίβλεψη του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Συγκεκριμένα, προσφέρονται δωρεάν υπηρεσίες σε άτομα που αναζητούν εργασία όπως τοποθέτηση σε κατάλληλη εργασία, συμβουλές και πληροφορίες για τα επαγγέλματα και τις προοπτικές τους όπως και πληροφορίες για επαγγελματική κατάρτιση. Για περισσότερες πληροφορίες στα κατά τόπους γραφεία της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (Λευκωσία: 22403000, Λεμεσό: 25827350, Πάφο: 26821658, Λάρνακα και Αμμόχωστο: 24805312). 9

3.5 Σχέδιο Κοινωνικής Ασφάλισης Όπως σ όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λειτουργεί και στην Κύπρο ένα σχέδιο κοινωνικής ασφάλισης. Το σχέδιο κοινωνικής ασφάλισης στηρίζει τους εργαζόμενους στην περίπτωση που για κάποιο συγκεκριμένο λόγο δεν μπορούν να εργαστούν και να έχουν εισόδημα. Το σχέδιο είναι υποχρεωτικό δια νόμου για όλους τους εργαζόμενους και χρηματοδοτείται από εισφορές των εργαζομένων, των εργοδοτών και του κράτους (6,3%, 6,3% και 4% αντίστοιχα επί του ακαθάριστου μισθού του κάθε εργαζόμενου). Αν και η συμμετοχή στο σχέδιο είναι υποχρεωτική, έχει παρατηρηθεί ότι για ένα σεβαστό αριθμό εργαζομένων δεν καταβάλλονται εισφορές στο ταμείο κοινωνικών ασφαλίσεων, κύρια με ευθύνη των εργοδοτών. Το ποσοστό ανασφάλιστων εργαζομένων είναι ιδιαίτερα μεγάλο ανάμεσα στους αλλοδαπούς εργαζομένους, όπου κάποιοι εργοδότες εκμεταλλεύονται την άγνοια ή το φόβο τους για να μην καταβάλλουν τις υποχρεωτικές εισφορές. Κάποιες πάλι φορές ο εργοδότης μπορεί να αποκόπτει την εισφορά του εργαζόμενου χωρίς ωστόσο να την καταβάλλει στο ταμείο. Σε συμβουλεύουμε, λοιπόν, να βεβαιωθείς ότι πράγματι ο εργοδότης σου καταβάλλει εισφορές στο ταμείο κοινωνικών ασφαλίσεων και μάλιστα κατά αναλογία του πραγματικού σου μισθού. Μπορείς να πληροφορηθείς σχετικά από κάθε επαρχιακό γραφείο του ταμείου κοινωνικών ασφαλίσεων (βλέπε τα τηλέφωνα επικοινωνίας στο τελευταίο κεφάλαιο). Το σχέδιο κοινωνικής ασφάλισης της Κύπρου παρέχει στους ασφαλισμένους επιδόματα ανεργίας, ασθενείας, μητρότητας, σύνταξη γήρατος, σύνταξη ανικανότητας, κοινωνική σύνταξη και κάποια άλλα εφάπαξ βοηθήματα (όπως γάμου και τοκετού). Το ύψος των επιδομάτων εξαρτάται από το ύψος των εισφορών και την οικογενειακή κατάσταση των δικαιούχων και χορηγούνται για περιορισμένο χρονικό διάστημα που ανάλογα με το επίδομα μπορεί να φτάνει μέχρι τις 156 μέρες. Το ύψος των συντάξεων εξαρτάται επίσης από το ύψος των εισφορών και την οικογενειακή κατάσταση και χορηγούνται μέχρι το θάνατο το δικαιούχων. Για κάθε επίδομα, σύνταξη ή βοήθημα ισχύουν ελάχιστες προϋποθέσεις για τις οποίες μπορείς να πληροφορηθείς από τα επαρχιακά γραφεία κοινωνικών ασφαλίσεων ή από τον εκπρόσωπο της συντεχνίας σου. Πρέπει επίσης να γνωρίζεις ότι κοινοτικοί εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να μεταφέρουν τα ασφαλιστικά δικαιώματα που έχουν συσσωρεύσει σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της Ε.Ε. στο κράτος που επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν. Περισσότερες πληροφορίες στις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Λευκωσία: 22401600, Λεμεσός: 25804319, Λάρνακα: 24805201, Πάφος: 26821224, Παραλίμνι: 23742814) και τα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη. 3.6 Ιατροφαρμακευτική Περίθαλψη Πρόσβαση στο σύστημα δημόσιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης της Κύπρου παρέχεται με εισοδηματικά κριτήρια. Δικαιούχοι, ανάλογα με το εισόδημα τους, μπορούν να εξασφαλίσουν είτε την κάρτα νοσηλείας Α (χωρίς τέλη) είτε την κάρτα Β (με μειωμένα τέλη). Από αυτή την ρύθμιση εξαιρούνται οι Τουρκοκύπριοι. Με απόφαση της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας, όλοι οι Τουρκοκύπριοι που είναι κάτοχοι δελτίου ταυτότητας της Δημοκρατίας έχουν δικαίωμα απόκτησης της κάρτας νοσηλείας Α, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Για να εξασφαλίσετε την κάρτα νοσηλείας Α χρειάζεται να υποβάλετε σχετική αίτηση, προσκομίζοντας μαζί με την αίτηση φωτοτυπία του δελτίου ταυτότητάς σας. Αιτήσεις μπορούν να υποβληθούν στο Υπουργείο Υγείας, σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία και στα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη της Λεμεσού, της Λάρνακας, της Πόλης Χρυσοχούς και του Πελεντρίου. Αναφορικά με την Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης Ασθενείας, η οποία εξασφαλίζει στον κάτοχο της το δικαίωμα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στην περίπτωση προσωρινής επίσκεψής σε χώρα κράτοςμέλος της Ε.Ε., στην Ισλανδία, στη Νορβηγία, στο Λίχτενσταϊν και στην Ελβετία, είστε δικαιούχοι με την προϋπόθεση ότι ήδη κατέχετε την κάρτα νοσηλείας Α. Η υποβολή αιτήσεων για έκδοση της Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλισης Ασθενείας, γίνεται στην Υπηρεσία Ταυτότητας Νοσηλείας του Υπουργείου Υγείας. 3.7 Κοινωνική Πρόνοια και Κοινωνικές Παροχές Το κυπριακό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας παρέχει μία σειρά βοηθήματα και χορηγίες. Κάποια από αυτά χορηγούνται με εισοδηματικά κριτήρια, ενώ κάποια άλλα ανεξαρτήτως εισοδήματος. Το κυπριακό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Κοινοτικοί εργαζόμενοι που ζουν και εργάζονται στην Κύπρο έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε όλα τα βοηθήματα και χορηγίες, φτάνει να πληρούν τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις. Παρακάτω κάνουμε αναφορά στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και στα πιο σημαντικά βοηθήματα και χορηγίες που έχουν την ευθύνη να 10