ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ & ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΛΙΓΝΙΤΙΚΟ ΑΤΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ Η περίπτωση του ΑΗΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Θ. Παπαδέλης Π. Τσανούλας Δ. Σωτηρόπουλος
Ηλεκτρική ενέργεια: αγαθό που δεν αποθηκεύεται Παραγωγή ηλεκτρισμού = Κατανάλωση ηλεκτρισμού Απαιτούμενα: Αξιοπιστία (το προϊόν δεν αποθηκεύεται) Διαθεσιμότητα (μεταβαλλόμενη ζήτηση) Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Υψηλή απόδοση (βελτίωση κόστους παραγ.) ΜΕΙΩΣΗ ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΟΣΤΟΥΣ Χαμηλότερο κόστος = Μεγαλύτερη φόρτιση Συνάρτηση φόρτισης - κόστους παραγωγής Κ Κ Q Q Φόρτιση Μονάδων Q (MWh) Λειτουργικό κόστος παραγωγής ενεργειακός πόρος πόρος (καύσιμο (καύσιμο - - λιγνίτης) λιγνίτης) δεδομένο Αξιοπιστία Διαθεσιμότητα παραγωγική διαδικασία βελτίωση απόδοσης Προϊόν (ηλεκτρική (ηλεκτρική ενέργεια) ενέργεια) δεδομένο
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΣ Διαδοχική μετατροπή ενέργειας Λιγνίτης Λέβητας Στρόβιλος Γεννήτρια Πόρος (πρώτη ύλη) Διαδικασία (μέσο: νερό) Διαδικασία (μέσο: ατμός) Προϊόν
ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ (απλοποιημένη μορφή) 3 θερμίδες 4 θερμίδες θερμίδα 00 θερμίδες (θερμότητα) ΒΑ = 87 θερμίδες (ατμός) 4 θερμίδες (περιστροφή) ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ = 40% Παραγόμενη ηλεκτρ. ενέργεια Εισερχόμενη θερμική ενέργεια 40 θερμίδες (ηλεκτρισμός)
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ (ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ) Παροχή λιγνίτη Q L Πρώτες ύλες (καύσιμο) ΚΘΙ Κατ. Θερμ. Ικανότητα απόβλητα Παραγωγική διαδικασία απώλειες ενέργεια Παραγόμενο προϊόν Ιδιοκατανάλωση (εσωτερική κατανάλωση) MWh Εξαγόμενο προϊόν ΒΑ = Παραγόμενη ενέργεια - Ιδιοκατανάλωση Εισερχόμενη ενέργεια = MWh x k Q L x ΚΘΙ
ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΜΟΝΑΔΑΣ (ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ SANKEY) ΛΕΒΗΤΑΣ ΣΤΡΟΒΙΛΟΣ ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ 00 8 4 4 40 39 απώλειες γεννήτριας απώλεια άκαυστων Ιπτάμενης τέφρας απώλεια άκαυστων Υγρής τέφρας απώλειες νερού-ατμού απώλεια θερμότητας καυσαερίων 0.5 απώλειες ενέργειας από ψεκασμούς λόγω ρύπανσης λέβητα Μηχανικές-θερμικές απώλειες στροβίλου 43.5 απώλεια στο συμπυκνωτή
ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ ΛΕΒΗΤΑΣ Χ ΣΤΡΟΒΙΛΟΣ ΧΓΕΝΝΗΤΡΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Μεγαλύτερα περιθώρια βελτίωσης 83 88 % 45 47 % 99 99,8 %
ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΑΥΣΙΜΟ-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ φόρτιση παραγωγή ποσότητα ποιότητα
ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΚΑΥΣΙΜΟ-ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ φόρτιση παραγωγή ποσότητα ποιότητα
ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΕΛΕΓΧΟ & ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ Β.Α. ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΕΝΟΣ ΕΝΟΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗΣ ΣΤΟΧΟΥ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΤΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Προσέγγιση του προβλήματος βελτίωσης του Β.Α. σε 4 βήματα ο βήμα προσδιορισμός των λειτουργικών παραμέτρων που επηρεάζουν το Βαθμό Απόδοσης ο βήμα προσδιορισμός μαθηματικών μοντέλων που συνδέουν κάθε παράμετρο με τον Βαθμό Απόδοσης 3 ο βήμα σύγκρισητωντιμώντωνπαραμέτρωνμεαντίστοιχες σχεδιασμού για υπολογισμό περιθωρίων βελτίωσης 4 ο βήμα σχεδιασμός δράσεων & ενεργειών για ελαχιστοποίηση των απωλειών-αποκλίσεων
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ο βήμα: προσδιορισμός παραμέτρων ΒΑΘΜΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΛΕΒΗΤΑ ΛΕΒΗΤΑ ΕΠΙΔΡΩΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Χ ΒΑΘΜΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΡΟΒΙΛΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ ΣΤΡΟΒΙΛΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ & ΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΚΑΥΣΤΟΥ ΑΚΑΥΣΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ ΑΝΘΡΑΚΑ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΚΑΥΣΑΕΡΙΟΥ ΚΑΥΣΑΕΡΙΟΥ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΝΕΡΟΥ ΝΕΡΟΥ - - ΑΤΜΟΥ ΑΤΜΟΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΚΑΥΣΙΜΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΑΝΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΗ ΑΝΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ περίσσεια Ο ποιότητα λιγνίτη παροχή αέρα καύσης θερμοκρασία καυσαερίων άκαυστα Ι.&Υ. Τ. ΜΕΙΩΣΗ ΜΕΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ο βήμα: προσδιορισμός παραμέτρων ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΕΡΑΣ Μεγαλύτερη θερμοκρασία καυσαερίων Μείωση Βαθμού Απόδοσης Λέβητα Περισσότερα άκαυστα
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ο βήμα: προσδιορισμός παραμέτρων ΒΑΘΜΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΛΕΒΗΤΑ ΛΕΒΗΤΑ Χ ΒΑΘΜΟΣ ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΡΟΒΙΛΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ ΣΤΡΟΒΙΛΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ & ΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗ ΕΠΙΔΡΩΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΕΓΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΕΓΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΡΟΒΙΛΟΥ ΣΤΡΟΒΙΛΟΥ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΤΕΡΥΓΙΩΝ ΠΤΕΡΥΓΙΩΝ & ΔΙΑΚΕΝΩΝ ΔΙΑΚΕΝΩΝ ΣΤΡΟΒΙΛΟΥ ΣΤΡΟΒΙΛΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ ΚΕΛΥΦΟΥΣ ΚΕΛΥΦΟΥΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΑΤΜΟΥ-ΝΕΡΟΥ ΑΤΜΟΥ-ΝΕΡΟΥ (εσωτερικές (εσωτερικές ή εξωτερικές) εξωτερικές) κατανάλωση νερού κενό κύριου συμπυκνωτή παροχή υπέρθερμου ατμού θερμοκρασία τροφοδοτικού παροχή ψεκασμών ανάθερμου ΚΕΝΟ ΚΕΝΟ ΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΤΗ
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ο βήμα: προσδιορισμός μοντέλων Ισοζύγια μάζας - ενέργειας V comb = F.(V CO + V HO + V SO + V N ) M comb = F.(M CO + M HO + M SO + M N ) V t = f.v V fg =.V comb + (79+00.α).V O-needed - 00.(+α).f ΔΕΔΟΜΕΝΑ MB O M fg = M comb MO O ΕΙΣΟΔΟΥ O t = V O-needed + V O-excess MB O. O t M Ot = MO O tc=0,08+,8.0-7.t3,5 α = 0,00.tc.RH 4,7-0,0.tc.RH ΔΕΔΟΜΕΝΑ 00.α.MB ΗΟ.MO ΕΞΟΔΟΥ ΗΟ 79.MB N 00.α.MB ΗΟ 79.MB N + + +.f.v fg + +.V O-needed.MO N.MO ΗΟ.MO N F w =.7 X H +9,57 X C +3.54 X S +0.8 X N +.3 X H O.85 X O F d =.7 X H +9,57 X C +3.54 X S +0.8 X N.85 X O 0,9 F c = X C λ w = λ d = 0,9 0,9(-Β wa ) - Ο w 0,9 - Ο d U = M wet-ash x Hu wet-ash + M ash x Hu ash S = M wet-ash x Cp wet-ash x (500 t 0 ) A = M ash x Cp ash x (t t 0 ) F(t) = M fg x Cp fg x (t t 0 )
Δημιουργία λογισμικού ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ο βήμα: προσδιορισμός μοντέλων
Δημιουργία λογισμικού ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ο βήμα: προσδιορισμός μοντέλων
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ 3 ο βήμα: ο βήμα: σύγκριση προσδιορισμός τιμών με μοντέλων σχεδιαστικές Δημιουργία Σύγκριση καμπυλών παρούσας συσχέτισης κατάστασης Παραμέτρων με κατάσταση με Βαθμό σχεδιασμού Απόδοσης 7 7 BOILER s EFFICIENCY LOSS (%) 5 4 3 Σχεδιαστική 9.87% Παρούσα κατάσταση 0.07% 5 Παρούσα κατάσταση 0.07% 4 0 40 0 80 00 0 FLUE-GAS TEMPERATURE after LUVO ( o C) BOILER s EFFICIENCY LOSS (%) 3 Σχεδιαστική 9.87% 0 0 0 0 30 40 50 TRAMP AIR IN BOILER (%) INTERNAL CONSUMPTION INCREASE (%) 0,30 0,5 0,0 0,5 0,0 0,05 Παρούσα κατάσταση 0.07% Σχεδιαστική 9.87% 0,00 50 00 50 300 350 LOWER HEATING VALUE of lignite (kcal/kg) TURBINE-CONDENSER s EFFICIENCY (%) 47,5% 47,0% 4,5% Σχεδιαστική 4,0% 45,5% 45,0% Παρούσα κατάσταση 44,5% 44,0% 700 7700 7800 7900 8000 800 800 HEAT RATE (kj/kw)
αα αα αα ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ 4 ο σχεδιασμός δράσεων-ενεργειών Σχεδιασμός και προγραμματισμός ενεργειών και δράσεων αα Μείωση παρασιτικού αέρα A-Στεγανοποίηση θυρίδων Βελτίωση ρύπανσης λέβητα ααb-ανίχνευση παρασιτικού με θερμοκάμερες C-Συντήρηση A-Συντήρηση συστ. & βελτιστοποίηση απομάκρυνσης εκκαπνιστών αα Υ.Τ. D-Αντικατάσταση B-Μελέτη Εναλλάκτης αυτοματισμού στεγανοποιητικών θερμ. εκκαπνισμού καυσαερίων μύλων E-Συντήρηση C-Μείωση A-Μελέτη συντελεστή γιαντάμπερ ανάκτηση ψυχρού βλαβών θερμότητας αέρα D-Έλεγχος B-Εγκατάσταση Μείωσηποιότητας απωλειών εναλλάκτη λιγνίτηθερμότητας νερού-ατμού 4 A-Συντήρηση ή αντικατάσταση των βαλβίδων Βελτίωση κενού συμπυκνωτή νερού και ατμού 5 A-Αναβάθμιση Πύργου Ψύξης 3 9 Αναβάθμιση στροβίλου A-Σύνταξη προδιαγραφών B-Υλοποίηση αναβάθμισης. *. *. *.. * **.. * **.. * **. **. **. ** 00 00 007 007 008 008 3 4 5 3 4 5 3 4 5 300 4 5 007 3 4 5 008 3 4 5 00 3 4 5 300 4 5 300 4 5 3 4 5 007 3 4 5 007 3 4 5 007 3 4 5 3 4 5 008 3 4 5 008 3 4 5 008 3 4 5 3 4 5
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ σε 4 βήματα ο βήμα Προσδιορισμός παραμέτρων -περίσσεια αέρα -ποιότητα καυσίμου -παρασιτικός αέρας -κενό κύριου συμπυκνωτή -ποσότητα ψεκασμών Α/Θ -κ.λ.π. ο βήμα Προσδιορισμός μοντέλων 8 Μεταβολή ΒΑ (%) Μεταβολή ΒΑ (%) Μεταβολή ΒΑ (%) 4 0 8 4 0 8 4 0 0 000 0 0 30 00 Παρασιτικός00 αέρας (%) 300 40 0 0 0 30 40 Παρασιτικός ΚΘΙ αέρας (%) 4 ο βήμα 3 ο βήμα Σχεδιασμός δράσεων -Μείωση παρασιτικού αέρα -Ομογενοποίηση καυσίμου -Αναβάθμιση πύργου Ψύξης -Αναβάθμιση στροβίλων κ.λ.π Συσχέτιση-περιθώρια βελτίωσης Παράμετρος Παράμετρος Μείωση παρασιτικ ού Μείωση παρασιτικ ού Ποιότητα λιγνίτη Ποιότητα λιγνίτη Κενό συ μπυκνωτή Κενό συ μπυκνωτή Ι Ι 0.50 0.50 0,03 0,03 0,0 0,0 Βελτίωση Β.Α. Βελτίωση Β.Α. ΙΙ ΙΙΙ ΙV ΙΙ ΙΙΙ Ι V 0.95.00 0.7 0.95.00 0,0 0,0 3 0,03 0,03 3 0,03 0,3 0,5 0,08 0,3 0,5 0.7 0,03 0,08 V V - - 0,03 0,03 - -
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Συγκεντρωτικά αναμενόμενα αποτελέσματα από εφαρμογή των δράσεων Μον. Ι Μον. ΙΙ Μον. ΙΙΙ Μον. ΙV Μον. V Βελτίωση ΒΑ από λειτουργικές επεμβάσεις 0,73%,5%,9% 0,90% 0,09% Βελτίωση ΒΑ από εφαρμογή νέων τεχνολογιών 0,50% 0,50%,47%,47% - Συνολική βελτίωση ΒΑ,3%,75%,%,37% 0,09%
ΒΑΘΜΟΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ & ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΔΙΑΘΕΣΙΜΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Για βελτίωση βαθμού απόδοσης από n σε n Εξοικονόμηση καυσίμου Δe = 0 - n n Μείωση απωλειών ενέργειας Δe Δa = - n n Μείωση εκπομπών CO ΔC = - n n Μείωση αέριων εκπομπών Δε = 3, x V R x X n H u n,n : ΒΑ πριν και μετά V R : αέρας καύσης (m 3 /kg) H u : ΚΘΙ (Mj/kg) X : όριο εκπομπής (mg/m 3 ) x - n
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΒΕΛΤΙΩΣΗ Οφέλη από τη βελτίωση του Βαθμού Απόδοσης (σύμφωνα με τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές) Ετήσια εξοικονόμηση 9,000 tn /έτος (4.%) καυσίμου Ετήσια εξοικονόμηση,440,000 MWh th /έτος (.%) θερμότητας Ισοδύναμη αύξηση εγκατεστημένης ισχύος 0 MW Μείωση εκπομπών CO 58,000 tnco /έτος (4.%) Μείωση εκπομπών σκόνης mg/nm 3 Μείωση εκπομπών SΟ 90 mg/nm 3
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΒΕΛΤΙΩΣΗ OIKONOMIKΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΟΦΕΛΟΥΣ ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ κόστος παραγωγής-τιμή μεταβλητό κόστος τιμή πώλησης όφελος νέο μεταβλητό κόστος Σταθερό κόστος ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΥΞΗΣΗΣ ΦΟΡΤΙΣΗΣ & ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ) Παραγωγή Q (MWh)
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΒΑΘΜΟΥ ΑΠΟΔΟΣΗΣ & ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΛΙΓΝΙΤΙΚΟ ΑΤΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ Η περίπτωση του ΑΗΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Θ. Παπαδέλης Π. Τσανούλας Δ. Σωτηρόπουλος