ΤΑ ΝΕΑ, 03/02/2007 Μια ευτυχισµένη οδοκαθαρίστρια, η Κατερίνα Μπόνου, µιλάει για όσα ζει στους δρόµους «Ποτέ δεν ντράπηκα για τη δουλειά µου» Το απαξιωτικό βλέµµα πολλών συµπολιτών µας είναι το µοναδικό παράπονό της Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΘΕΟ ΩΡΑΚΗ Ήταν οι µέρες που όλοι συζητούσαµε για τα σκουπίδια. Ο Κακλαµάνης αγκαζέ µε τον Φασούλα είχαν βγει βόλτα στις χωµατερές µήπως και βρουν λύση. Στο ραδιόφωνο άκουγα τα συνήθη τελεσίγραφα. «Έχει µείνει µόνο ένα κύτταρο στη χωµατερή της Φυλής», «πρέπει επειγόντως να κάνουµε εργοστάσια ανακύκλωσης». Ρεπορτάζ και σχόλια που επαναλαµβάνονται κάθε 15 ηµέρες τα τελευταία 15 χρόνια. Κάπως έτσι καταλήξαµε, «τα σκουπίδια» µαζί µε την «Ολυµπιακή» να είναι τα πιο σύντοµα νεοελληνικά ανέκδοτα. Οι Έλληνες, λένε οι στατιστικές, παράγουν τα περισσότερα σκουπίδια στην Ευρώπη και ανακυκλώνουν τα λιγότερα. «Το υπόλοιπο ρεπορτάζ για τα σκουπίδια θα το ακούσω σε δεκαπέντε µέρες», σκέφθηκα και άλλαξα σταθµό. Εγκατέλειψα την Αττική Οδό γελώντας σχεδόν, ώσπου το µάτι µου έπιασε στην άκρη του δρόµου µια πορτοκαλί σκιά. Στην 1
άκρη του δρόµου µια γυναίκα σκούπιζε. Μπλουτζίν, αθλητικά παπούτσια, µαύρα µεγάλα γυαλιά, πιασµένα µαλλιά, καπέλο. Το πορτοκαλί γιλέκο της ήταν ανοιχτό, φύσαγε λίγο και µαζί µε τη ρυθµική κίνηση της σκούπας ήταν σαν να χόρευε. Υπερβολές, το ξέρω, αλλά σας είπα, ήµουν ακόµα υπό την επήρεια της ιλαροτραγωδίας των σκουπιδιών. Σταµάτησα, της συστήθηκα και της ζήτησα να ανοίξω το µαγνητόφωνο. «Γιατί;» µε ρώτησε, κοιτώντας µε απορία. Καµία λαιµαργία για δηµοσιότητα. «Όλοι σήµερα συζητούν για τα σκουπίδια», της είπα για δικαιολογία. Περάσαµε λίγα δευτερόλεπτα αµηχανίας, το σκέφθηκε και µου έδειξε ένα παγκάκι στον ήλιο. «Μισό λεπτό να πάρω τον καφέ µου», είπε και παραµέρισε την πορτοκαλί σακούλα του κάδου. Εκεί σε µια γωνία, µέσα σε µια άλλη µικρή σακούλα, είχε προφυλαγµένο, ένα µεγάλο πήλινο φλιτζάνι. «εν µπορώ τα πλαστικά», µου είπε ανάβοντας τσιγάρο. Και έµεινα εγώ να αναρωτιέµαι πώς θα αρχίσω την κουβέντα µε µια γυναίκα που δεν ξέρω. «Τις µέρες που έχει πάρα πολύ κρύο, ξυλιάζεις, δεν νιώθεις ούτε τα χέρια σου ούτε τα πόδια σου. Και όταν έχει καύσωνα, ο ήλιος δεν αντέχεται» λέει η Κατερίνα για τη δουλειά της, ωστόσο δεν είναι διατεθειµένη να την αφήσει για να κλειστεί σε ένα γραφείο Πόσο χρόνων είστε; 41. Εδώ µένετε; Στου Παπάγου; 2
Όχι, στο Περιστέρι µένω. Ξεκινήσαµε από την Καισαριανή, η γιαγιά µου ήταν πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία και επί χούντας µάς έδωσαν ένα σπίτι στα προσφυγικά στο Περιστέρι. Πόσο καιρό κάνετε αυτή τη δουλειά; Έξι χρόνια. Πριν; ούλευα σαν νοσοκόµα σε µια µονάδα τεχνητού νεφρού και όταν έκανα και το τέταρτο παιδί υπέβαλα τα χαρτιά µου στο ΑΣΕΠ και προσλήφθηκα σαν πολύτεκνη. Είχατε επιχειρήσει ξανά να πιάσετε δουλειά ως πολύτεκνη; Όχι. εν ήθελα να σκεφθεί κανείς «την καηµένη, έχει τέσσερα παιδιά, να τη βοηθήσουµε». Ήταν επιλογή µου να κάνω πολλά παιδιά και είχα αποφασίσει ότι µπορώ να το παλέψω. Αλλά αφού υπάρχει ο νόµος, γιατί να µην τον χρησιµοποιήσω; Από πόσων ετών δουλεύετε; Από µικρή. Έχω αλλάξει πολλές δουλειές. Γενικά πάντα υπήρχε ανάγκη να δουλεύω, αλλά κι ανάγκη να µην υπήρχε, είµαι της άποψης ότι ο άνθρωπος πρέπει να δουλεύει γιατί έτσι εξελίσσεται και παίρνει ερεθίσµατα. Σχολείο µέχρι πού πήγατε; Τέλειωσα το νυχτερινό γυµνάσιο. Έπρεπε όµως να δουλεύω γιατί η µαµά µου τα έβγαζε δύσκολα πέρα. Μετά πέτυχα στα ΤΕΙ στη Μαιευτική, αλλά δεν την τελείωσα. Γιατί παρατήσατε τα ΤΕΙ; Ήθελα πολύ να σπουδάσω, αλλά για να κάνω αυτό µε το επάγγελµα που είχα διαλέξει έπρεπε να λείπω από το πρωί µέχρι το βράδυ δυο µε τρεις µέρες την εβδοµάδα και δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα. 3
Μικρή δεν είσθε για να έχετε τέσσερα παιδιά; Πόσο χρόνων παντρευτήκατε; 22. Έρωτας; Μεγάλος. Γνωριστήκαµε στο νυχτερινό γυµνάσιο. Συζήσαµε, µετά γάµος, µετά παιδιά. Αλλά όσο τα παιδιά µεγάλωναν κάτι στράβωνε. Ε, εντάξει, κράτησε αρκετά χρόνια. Όλα κάποια στιγµή στραβώνουν. εν στράβωσε τώρα, είχε στραβώσει αρκετό καιρό. Αλλά στην αρχή το παλεύεις και λες δεν είναι δυνατό, δεν µπορεί, να προσπαθήσουµε λίγο ακόµη. Εγώ είχα δεθεί και από πολύ µικρή µαζί του. Είστε φίλοι τώρα; Όχι. Είναι νωρίς φαντάζοµαι. Ελπίζω κάποια στιγµή να είµαστε φίλοι αλλά όχι ακόµη. Τα παιδιά τα βοηθάει; Ναι, οικονοµικά. Γιατί αποφασίσατε να αφήσετε τη δουλειά της νοσοκόµας και ήρθατε να σκουπίζετε τους δρόµους; Ήθελα να έχω µια σίγουρη δουλειά, να έχω τα ρεπό µου, τις αργίες µου και να µη µε πετάξουν σαν λεµονόκουπα όταν δεν θα είµαι σε θέση να δουλεύω, είτε επειδή µεγάλωσα είτε επειδή αρρώστησα. Ήθελα αυτή τη σιγουριά. Είναι ωραία να νιώθεις µια σιγουριά. Κάποια στιγµή θα πάρετε σύνταξη από εδώ; Φαντάζοµαι, ναι. Εδώ βέβαια υπάρχει ένα πρόβληµα. Εµάς δεν µας βάζουν βαρέα και ανθυγιεινά, κι αυτό είναι πολύ άδικο. ουλεύουµε µέσα στα µικρόβια, κουβαλάµε βάρη και µας λένε «όχι, ούτε βαρέα ούτε ανθυγιεινά». Και υπάρχουν κίνδυνοι που 4
δεν µπορείς να προβλέψεις: πας να πιάσεις ένα καλάθι που έχει σύριγγες - και τρυπιέσαι ακόµη κι αν φοράς γάντια. Τι ώρα πιάνετε δουλειά; Επτά το πρωί πρέπει να είµαι στο πόστο µου, µέχρι µία και µισή. Η καθαριότητα διαρκεί 6,5 ώρες. Είστε πάντα στην ίδια περιοχή; Κατά περιόδους αλλάζουµε περιοχές. Χρεώνεσαι κάποιους δρόµους τους οποίους οφείλεις µέσα σε µια εβδοµάδα να τους έχεις καθαρίσει. Έχεις βέβαια την προσοχή σου σε κάποια πλατεία, σε κάποιο νοσοκοµείο, από αυτά τα σηµεία πρέπει να περνάς και µια και δυο φορές την ηµέρα. Είναι µια δουλειά, όπως όλες οι δουλειές, έχει πολλά καλά και πολλά αρνητικά. Για πείτε µου µερικά καλά. Περπατάς πολύ, ακούς ραδιόφωνο, βλέπεις κόσµο, παρατηρείς, ακούς τα πουλιά, τα ζώα. Κάνεις µια µίνι καταγραφή της κοινωνίας. Και βλέπεις άµεσα το έργο σου. ηλαδή, πάω σε έναν δρόµο που είναι χάλια και ύστερα από λίγο κοιτάω και λέω αυτό το έκανα εγ. Και µερικά άσχηµα; Τις µέρες που έχει πάρα πολύ κρύο, ξυλιάζεις, δεν νιώθεις ούτε τα χέρια σου ούτε τα πόδια σου. εν αρρωσταίνεις πάντως εύκολα, γιατί µέσα στα γραφεία ένας να αρρωστήσει θα τους κολλήσει όλους. Και όταν έχει καύσωνα, ο ήλιος δεν αντέχεται. Αφήστε που η έκθεση στον ήλιο, µπορεί να σου δηµιουργήσει πανάδες στο δέρµα. Πρέπει συνέχεια να είσαι καλυµµένος µε αντηλιακή. εν έχουµε τον ήλιο που είχαµε πριν από χρόνια. 5
Είµαστε βρώµικοι οι Έλληνες; εν θέλω να µιλάω αρνητικά, αλλά νοµίζω ότι είµαστε πολύ απρόσεκτοι. Άλλος αδειάζει το τασάκι του, άλλος πετάει το χαρτοµάντιλο, πολλοί πετάνε το άδειο τους πακέτο και δεν το ρίχνουν στο πεζοδρόµιο, σηµαδεύουν το πάρκο ή την πλατεία, λες και είναι ωραίο να κρυφτεί το πακέτο µέσα στα χόρτα. Βλέπεις όµως και ανθρώπους οι οποίοι κάνουν παράκαµψη για να πετάξουν ένα χαρτάκι στο καλαθάκι. Οι νέοι είναι τουλάχιστον πιο προσεκτικοί; εν θα το έλεγα. Υπάρχουν άνθρωποι όλων των ηλικιών που είναι πολύ ευγενικοί και κόσµιοι και υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι είναι αγενείς και αδιάφοροι για όλα. Χρήσιµα πράγµατα βρίσκετε στα σκουπίδια; Θα έλεγα ότι βρίσκω περίεργα πράγµατα. Υπάρχει ένα συγκεκριµένο καλαθάκι όπου δυο τρεις φορές την εβδοµάδα βρίσκω ένα µπουκάλι Johnnie Walker 12άρι. Συνέχεια όµως, σταθερά. Αναρωτιέµαι ποιος µπορεί να είναι αυτός. Σε ένα άλλο καλάθι βρίσκω µια φορά τον µήνα συσκευασίες από κινητά τηλέφωνα. Ολόκληρο το κουτί, µε τις εγγυήσεις, τις οδηγίες, πολλές φορές και µε το hands free και το µόνο που λείπει είναι το τηλέφωνο. Είναι περίεργοι οι άνθρωποι. Υπάρχουν κάποιοι που σφηνώνουν στα καλαθάκια ολόκληρες σακούλες µε σκουπίδια. εν καταλαβαίνω γιατί δεν τα πάνε στους κάδους και τα σφηνώνουν στα καλαθάκια. Αγανακτώ να τις βγάλω. Άλλα απρόοπτα; Ε, στους δρόµους πάντα θα συναντήσεις και κανέναν «πυροβοληµένο». Μια φορά είχε βγει στον δρόµο µια µετανάστρια πανικόβλητη και φώναζε. Κατάλαβα ότι ζητούσε βοήθεια, πάω µέσα, και τι να δω; Μια γιαγιά είχε πέσει κάτω από το κρεβάτι της και µε εκλιπαρούσε να βοηθήσω να τη σηκώσουµε. Σε βλέπουν ότι φοράς ένα γιλέκο και καταλαβαίνουν ότι δεν είσαι άγνωστος ότι έχεις ένα ρόλο. Σε θεωρούν «κάποιον». Και εγώ το νιώθω ότι κάνω κάτι χρήσιµο για τον κόσµο. Είµαι ευχαριστηµένη και αµείβοµαι καλά σε σύγκριση µε ό,τι υπάρχει στην πιάτσα. 6
Πόσο παίρνετε; Γύρω στα 1.200 ευρώ. Έχω κι ένα δάνειο και µου παρακρατείται ένα ποσό, οπότε παίρνω κάτι λιγότερο. Θα θέλατε κάποια στιγµή να κάνετε δουλειά γραφείου; εν είµαι καθόλου σίγουρη ότι θα µε ενδιέφερε να αφήσω µια δουλειά στην οποία λειτουργώ µάλλον αυτόνοµα και να µπω σε ένα γραφείο. Εκτός κι αν σε µερικά χρόνια νιώσω καταβεβληµένη, γιατί όσο να 'ναι είναι µια σκληρή χειρωνακτική δουλειά. Ήδη οι ώµοι µου έπαθαν περιαρθρίτιδα από τη συνεχή κίνηση, άλλοι παθαίνουν τενοντίτιδα από την πίεση που ασκούν για να σηκώσουν το φαράσι. Όπως οι άλλοι παθαίνουν τενοντίτιδα στα computers. Ντρεπόσασταν όταν αρχίσατε αυτή τη δουλειά; Ποτέ δεν ντράπηκα. Το µόνο που µε στεναχωρεί είναι ότι πολλοί µε κοιτάνε µε απαξίωση. Και δεν έχω καταλάβει το γιατί. Ενώ το επάγγελµα του γιατρού ή της νοσοκόµας είναι πιο βρώµικο, γιατί έρχονται σε επαφή µε πολύ περισσότερα µικρόβια, όλοι τους αντιµετωπίζουν µε σεβασµό. Ακόµη κι αν µου πει κάποιος «εσύ καηµένη, κουράζεσαι», αυτό που τονίζει είναι το «αχ, καηµένη», δηλαδή «δεν σου άξιζε κάτι τέτοιο». Για µένα πάντως είναι η καλύτερη δουλειά που έχω κάνει ποτέ. «Θέλω τα παιδιά να σπουδάσουν, αλλά τα πράγµατα είναι δύσκολα» Η Κατερίνα µόλις καθαρίσει τους δρόµους στου Παπάγου, τρέχει στο Περιστέρι. Εκεί την περιµένουν τα 4 αγόρια της. Η Κατερίνα µε τους τέσερις γιους της σε καλοκαιρινές διακοπές Μίλησέ µου λίγο για την οικογένειά σου. Τα δύο µεγάλα αγόρια είναι 18 χρόνων, δίδυµα. Ο άλλος είναι 12 και ο µικρός 8. 7
Τα παιδιά τι θέλουν να κάνουν; Οι µεγάλοι έδωσαν Πανελλαδικές, δεν πέρασαν και φέτος είµαστε στα φροντιστήρια. Να πάνε πού; Ο Αλέξανδρος έχει ευφράδεια και θέλει να πάει στη δηµοσιογραφία, να γίνει αθλητικογράφος. Ο άλλος, ο Ορέστης, θέλει Ιστορία - Αρχαιολογία. Γιατί τους βγάλατε τέτοια ονόµατα; Ήταν µόδα τότε. «Και καλά» δεν βγάζουµε τους γονείς και βγάζουµε αρχαία ονόµατα. Στέφανος και Ιάσονας είναι οι δύο άλλοι γιοι µου. Στο Περιστέρι τι ώρα επιστρέφετε; Φεύγοντας από εδώ στη 1 και µισή, στο Περιστέρι είµαι στις 2 και τέταρτο. Καµιά φορά, ανάλογα µε την κίνηση, µπορεί να φτάσω και στις τρεις. Συνήθως έχω µαγειρέψει αποβραδίς, οπότε µε το που πάω καθόµαστε να φάµε και µετά τα δύο µεγάλα θα φύγουν για τα φροντιστήρια και εγώ θα κάτσω να διαβάσω τα δύο µικρά. Πέρα από τα παιδιά προλαβαίνεις να κάνεις κάτι άλλο; Έχω φίλες, πήγαινα κολυµβητήριο, το 'κοψα γιατί ήδη η πίεση ήταν τέτοια που ό,τι καλό εισέπραττα το έχανα µετά, µε το άγχος που τραβούσα. Τα Σαββατοκύριακα θα τα αφιερώσω στη σχέση µου. Αν έχουµε τη δυνατότητα θα βγούµε, θα πάµε κάποιο θέατρο, κάποιο σινεµά. Υπάρχει αυτή η διάθεση, απλά περιορίζεται πάντα από τα οικονοµικά και δεν φαντάζοµαι να πρωτοτυπούµε, µάλλον κάπως έτσι είναι για όλους. Τηλεόραση; Τηλεόραση δεν βλέπω πολύ. Συνήθως διαβάζω. Τι διαβάζεις αυτή την εποχή; «Την Κόµη της Βερενίκης» του Γραµµατικάκη. Τελείωσα το τελευταίο της Βαµβουνάκη «Ο παλιάτσος και η Άνιµα». Επίσης παίρνω πειρατικά DVD, γιατί δεν 8
είναι εύκολο να πας να δεις τις καινούργιες ταινίες. Άντε να βολέψεις τα παιδιά, να πας να δεις ένα έργο, µετά δεν θα θες να πας να φας; Πολλά τα έξοδα. Τα πειρατικά είναι φθηνότερα; Στα ΤΕΙ που ήταν η Σχολή µου τα έχουν 4 µε 5 ευρώ. Τώρα είδα το «Βαβέλ», είδα το καινούργιο του Αλέν Ντελόν, τη «Βασίλισσα» του Φρίαρς. Είναι ένας καλός τρόπος να ψυχαγωγηθείς και να είσαι ενήµερος γύρω από το τι συµβαίνει. Μπορείς να πάρεις ένα DVD, να καλέσεις φίλους, να το δούµε όλοι µαζί και µε τα λεφτά που θα δίναµε για τα εισιτήρια να φάµε κάτι και να συζητήσουµε για την ταινία. 9