Έκθεση για τις Διεθνείς Θρησκευτικές Ελευθερίες. Ελλάδα 2013.

Έκθεση για τις Διεθνείς Θρησκευτικές Ελευθερίες. Ελλάδα 2013. Συνοπτική Παρουσίαση Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται από το Σύνταγµα και άλλους νόµους και πολιτικές, µε κάποιους περιορισµούς. Γενικώς, η κυβέρνηση σεβάστηκε εµπράκτως τη θρησκευτική ελευθερία, αν και επέβαλε περιορισµούς που επηρέασαν τα µέλη µη Ελληνορθόδοξων θρησκευτικών οµάδων. Σε αντίθεση µε άλλες θρησκευτικές οµάδες, η κυβέρνηση εκχώρησε στην Ορθόδοξη Εκκλησία προνόµια και νοµικά δικαιώµατα, όπως η προνοµιακή φορολογία και η θεσµοθετηµένη σχέση µε το κράτος. Μέλη και υποστηρικτές του αντιπολιτευόµενου πολιτικού κόµµατος της Χρυσής Αυγής εξακολούθησαν να ασπάζονται ανοιχτά τον αντισηµιτισµό και τον ρατσισµό και συνδέθηκαν µε βίαιες επιθέσεις εναντίον ατόµων που ελκαµβάνονταν ως µετανάστες. Επειδή η θρησκεία και η εθνικότητα είναι συχνά άρρηκτα συνδεδεµένες, πολλά περιστατικά ήταν δύσκολο να ταξινοµηθούν συγκεκριµένα ως εθνοτική ή θρησκευτική µισαλλοδοξία. Η κυβερνητική ηγεσία καταδίκασε δηµοσίως ορισµένα περιστατικά αντισηµιτισµού και ρατσισµού. Τον Σεπτέµβριο, µετά το θανατηφόρο µαχαίρωµα ενός αντιφασιστή µουσικού από αυτοαποκαλούµενο υποστηρικτή της Χρυσής Αυγής, οι Αρχές ξεκίνησαν έρευνες και κινήθηκαν νοµικά κατά της Χρυσής Αυγής µε την αιτιολογία ότι αποτελούσε εγκληµατική οργάνωση. Τον Οκτώβριο η Βουλή ήρε την ασυλία έξι βουλευτών της Χρυσής Αυγής για να τους ασκηθούν ποινικές διώξεις και τον Δεκέµβριο ανέστειλε την κρατική χρηµατοδότηση προς το κόµµα. Τον Ιανουάριο, η κυβέρνηση τροποποίησε το νόµο για να προσληφθούν 240 ιεροδιδάσκαλοι της Ισλαµικής Θρησκείας για να διδάξουν το Κοράνι στα Ελληνικά δηµόσια σχολεία της Θράκης, ως εναλλακτική στην Ελληνορθόδοξη θρησκευτική διδασκαλία. Τον Αύγουστο, η κυβέρνηση ψήφισε νόµο που προβλέπει εξαιρέσεις για τα αυθαίρετα κτήρια, συµπεριλαµβανοµένων ευκτήριων οίκων και οίκων λατρείας στη Θράκη, που στερούνται τίτλων ιδιοκτησίας και δεν είναι σύµφωνα µε τους κανονισµούς ζώνης, επιτρέποντας έτσι την έκδοση αδειών για ανακαίνιση και ανακατασκευή. Ο σχεδιασµός για την κατασκευή τεµένους στην Αθήνα, µε χρηµατοδότηση από το κράτος, συνεχίστηκε και στις 14 Νοεµβρίου η κυβέρνηση ανέθεσε το έργο σε κοινοπραξία κατασκευαστικών εταιριών. Υπήρξαν αναφορές για φαινόµενα κοινωνικής προσβολής ή διακρίσεις µε βάση το θρήσκευµα, τις πεποιθήσεις ή την άσκηση θρησκευτικών καθηκόντων. Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία άσκησε σηµαντική κοινωνική, πολιτική και οικονοµική επιρροή, που συχνά είχε ως αποτέλεσµα την υποτίµηση άλλων θρησκειών, τον περιορισµό της δυνατότητας άσκησης θρησκευτικών πεποιθήσεων και τη διάκριση των µελών τους σε διάφορα πολιτικά, οικονοµικά και κοινωνικά πεδία. Ορισµένοι µη Ορθόδοξοι πολίτες κατήγγειλαν ότι αντιµετωπίστηκαν µε καχυποψία ή ότι χαρακτηρίστηκαν ως µη γνήσιοι Έλληνες όταν αποκάλυψαν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις σε άλλους Έλληνες πολίτες. Μέλη µη Ορθόδοξων θρησκευτικών οµάδων ανέφεραν περιστατικά κοινωνικών διακρίσεων. Υπήρξαν αναφορές για παρενόχληση και ολοένα βιαιότερες σωµατικές επιθέσεις εναντίον ατόµων που εκλαµβάνονταν ως µετανάστες και πρόσφυγες, η πλειονότητα των

οποίων ήταν Μουσουλµάνοι. Ο Πρέσβης και ο Γενικός Πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη είχαν τακτικέςσυναντήσεις µε κυβερνητικούς αξιωµατούχους και θρησκευτικούς άρχοντες προκειµένου να προωθήσουν τη θρησκευτική ανοχή, να ενθαρρύνουν τον διαθρησκειακό διάλογο και να διερευνήσουν καταγγελίες για διακρίσεις. Επίσης, αξιωµατούχοι της πρεσβείας, προωθώντας τη θρησκευτική ελευθερία και ανοχή, διοργάνωσαν ιφτάρ (δείπνα κατά τη διάρκεια του Ραµαζανιού) παρουσία πολλών κυβερνητικών και θρησκευτικών αξιωµατούχων και παρέστησαν σε εκδηλώσεις µνήµης του Ολοκαυτώµατος. Ενότητα I. Θρησκευτική Δηµογραφία Η κυβέρνηση των ΗΠΑ υπολογίζει ότι ο πληθυσµός της χώρας ανέρχεται σε 10,7 εκατοµµύρια (εκτίµηση Ιουλίου 2013). Η Ελληνική Πολιτεία δεν τηρεί στατιστικά στοιχεία για τις θρησκευτικές οµάδες. Ιδιωτικές εταιρείες ερευνών εκτιµούν ότι το 95% του πληθυσµού αυτοπροσδιορίζονται ως Ελληνορθόδοξοι. Η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος έχει δικαιοδοσία στην κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τα Ιόνια Νησιά και τις Κυκλάδες, ενώ η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου υπάγονται στη δικαιοδοσία του Οικουµενικού Πατριαρχείου. Η Θράκη, η Μακεδονία και η Ήπειρος βρίσκονται υπό την πνευµατική καθοδήγηση του Οικουµενικού Πατριαρχείου, αλλά διοικητικά υπάγονται στην Εκκλησία της Ελλάδος. Από τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 προέκυψε η επίσηµη αναγνώριση της «Μουσουλµανικής µειονότητας» που κατοικεί στη Θράκη και εκτιµάται ότι περιλαµβάνει 120.000 άτοµα (περίπου το 1,1% του συνολικού πληθυσµού της χώρας). Επιπλέον, σύµφωνα µε εκτιµήσεις Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ), στην περιοχή της Αττικής, η οποία περιλαµβάνει και την Αθήνα, κατοικούν µόνιµα 500.000 έως 700.000 Μουσουλµάνοι από την Αλβανία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Ιράκ, τη Συρία και τη Βόρεια Αφρική. Υπάρχουν επίσης Ρωµαιοκαθολικοί, Προτεστάντες, Εβραίοι, Ορθόδοξοι Παλαιοηµερολογίτες, Μάρτυρες του Ιεχωβά, µέλη της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ηµερών (Μορµόνοι), Σαϊεντολόγοι, Μπαχάι, λάτρεις του Χάρε Κρίσνα, άθεοι, αγνωστικιστές και οπαδοί αρχαίων ελληνικών πολυθεϊστικών θρησκειών. Ενότητα II. Σεβασµός της Ελευθερίας του Θρησκεύµατος από το Κράτος Νοµικό/ Πολιτικό πλαίσιο Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται από το Σύνταγµα και άλλους νόµους και πολιτικές, µε κάποιους περιορισµούς. Η Πολιτεία αναγνωρίζει το Κανονικό Δίκαιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τόσο εντός της Εκκλησίας όσο και σε τοµείς του αστικού δικαίου, όπως ο γάµος, και υποστηρίζει οικονοµικά την Εκκλησία. Τα προνόµια και τα νοµικά δικαιώµατα της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά κανόνα δεν εκχωρούνται σε άλλες θρησκευτικές οµάδες. Πολίτες και αναγνωρισµένες οργανώσεις µπορούν να µηνύσουν το κράτος για παραβίαση

των θρησκευτικών ελευθεριών. Η Πολιτεία πληρώνει τους µισθούς και τη θρησκευτική εκπαίδευση των Ορθόδοξων κληρικών και χρηµατοδοτεί µερικώς τη συντήρηση κτηρίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Επιπλέον, η κυβέρνηση παρέχει απαλλαγή από την πληρωµή δηµοτικών τελών, τον φόρο µεταβίβασης ακίνητης περιουσίας και απαλλαγή από φορολογία όταν η γη ρυθµίζεται µέσω πολεοδοµικού σχεδιασµού / ζώνης για ευκτήριους οίκους θρησκειών που αναγνωρίζονται ως νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου (Ελληνική Ορθοδοξία, Ισλάµ και Ιουδαϊσµός). Η διδασκαλία των θρησκευτικών στην πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για όλους τους µαθητές και παρέχεται από το κράτος, ωστόσο, οι µη Ορθόδοξοι µαθητές έχουν το δικαίωµα εξαίρεσης κατόπιν αιτήµατος. Σε όσους εξαιρούνται, όµως, τα δηµόσια σχολεία δεν προσφέρουν εναλλακτική δραστηριότητα ή µη Ορθόδοξη θρησκευτική διδασκαλία, µε εξαίρεση την Ισλαµική θρησκευτική εκπαίδευση που παρέχεται στα δηµόσια σχολεία της Θράκης για την αναγνωρισµένη Μουσουλµανική µειονότητα και την Καθολική θρησκευτική εκπαίδευση που παρέχεται στα δηµόσια σχολεία της Τήνου και της Σύρου. Η ελληνική νοµοθεσία προβλέπει τη θρησκευτική ορκωµοσία όλων των δηµοσίων υπάλληλων, συµπεριλαµβανοµένων των µελών του υπουργικού συµβουλίου και του κοινοβουλίου, πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Όσοι δεν είναι Ορθόδοξοι µπορούν να ορκιστούν σύµφωνα µε τις πεποιθήσεις τους ή δίνοντας λόγο τιµής. Οι µάρτυρες σε δίκες οφείλουν επίσης να ορκιστούν πριν καταθέσουν στο δικαστήριο, αλλά από το 2012 µπορούν να επιλέξουν µεταξύ θρησκευτικού ή κοσµικού όρκου τόσο σε αστικές όσο και σε ποινικές υποθέσεις. Σύµφωνα µε ερµηνεία της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923, η Μουσουλµανική µειονότητα της Θράκης έχει το δικαίωµα να διατηρεί τεµένη και κοινωνικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις που ονοµάζονται βακούφια, οι µουφτήδες (Μουσουλµάνοι δικαστές) έχουν το δικαίωµα να παρέχουν θρησκευτικές νοµικές υπηρεσίες στον τοµέα του οικογενειακού δικαίου, η δίγλωσση εκπαίδευση προστατεύεται, οι µισθοί των µουφτήδων καταβάλλονται από το κράτος και υπάρχει αναγνώριση στοιχείων δικαίου της Σαρία στο οικογενειακό δίκαιο. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι Μουσουλµάνοι που ζουν εκτός Θράκης δεν καλύπτονται από τη Συνθήκη της Λωζάνης, εποµένως δεν έχουν δικαίωµα να απολαµβάνουν τα προνόµια που προβλέπει η Συνθήκη για τους εκεί Μουσουλµάνους. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει µόνο τον διορισµένο από το κράτος Μουσουλµανικό κλήρο. Δεν υπάρχει αλλού στη χώρα Μουσουλµανικός κλήρος διορισµένος από το κράτος, πέραν της Θράκης. Κάποιοι Μουσουλµάνοι των Δωδεκανήσων υποστηρίζουν ότι πρέπει να αναγνωριστούν και να απολαµβάνουν τα δικαιώµατα που προβλέπει η Συνθήκη της Λωζάνης. Στη Θράκη, η Πολιτεία λειτουργεί δηµόσια µη θρησκευτικά δίγλωσσα σχολεία και δύο Ισλαµικά θρησκευτικά σχολεία. Οι Μουσουλµάνοι µαθητές της Θράκης που επιθυµούν να µελετήσουν το Κοράνι παρακολουθούν θρησκευτικά µαθήµατα σε τεµένη µετά το πέρας των κανονικών µαθηµάτων. Η Πολιτεία προωθεί θετικά τους µαθητές της Μουσουλµανικής µειονότητας

της Θράκης όσον αφορά στην εισαγωγή τους σε πανεπιστήµια και τεχνολογικά ινστιτούτα (ΑΤΕΙ), διαθέτοντας σε αυτούς ετησίως το 0,5% του συνολικού αριθµού των θέσεων εισαγωγής στα πανεπιστήµια. Εξάλλου, µε νόµο καθιερώθηκε πρόγραµµα πρόσληψης Μουσουλµάνων της Θράκης σε ποσοστό 0,5% επί του συνόλου των δηµοσίων υπαλλήλων. Βάσει του νόµου που ψηφίστηκε τον Ιανουάριο προβλέπεται η πρόσληψη 240 ιεροδιδασκάλων Ισλαµικής Θρησκείας για να διδάξουν το Ισλάµ στη Μουσουλµανική µειονότητα, στα Ελληνικά δηµόσια σχολεία της Θράκης. Αντί για τα υποχρεωτικά Ελληνορθόδοξα µαθήµατα θρησκευτικών που γίνονται δύο φορές την εβδοµάδα για δύο ώρες σε όλα τα Ελληνικά δηµόσια σχολεία, οι Μουσουλµάνοι µαθητές µπορούν να παρακολουθήσουν Ισλαµικά µαθήµατα θρησκευτικών. Σύµφωνα µε τη νοµοθεσία, η κυβέρνηση, ύστερα από διαβούλευση µε επιτροπή ηγετών της Μουσουλµανικής κοινότητας, διορίζει τρεις µουφτήδες στη Θράκη µε δεκαετή θητεία και δυνατότητα παράτασής της. Οι µουφτήδες εκδίδουν δικαστικές αποφάσεις για υποθέσεις οικογενειακού δικαίου βάσει της Σαρία. Τα δικαστήρια της Θράκης κατά κανόνα επικυρώνουν τις αποφάσεις των µουφτήδων οι οποίοι διαθέτουν δικαστική εξουσία σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου. Επίσης, οι µουφτήδες ορίζουν τους ιµάµηδες που υπηρετούν στα τεµένη της τοπικής κοινότητας. Βάσει ενός νόµου που ψηφίστηκε τον Αύγουστο προβλέπονται εξαιρέσεις από την επιβολή προστίµων για αυθαίρετα κτίσµατα που στερούνται τίτλων ιδιοκτησίας και δεν συµµορφώνονται µε τους κανονισµούς ζώνης, συµπεριλαµβανοµένων των ευκτήριων οίκων και οίκων λατρείας όλων των αναγνωρισµένων θρησκειών. Ο νόµος περιλαµβάνει ειδικές διατάξεις για τα τεµένη της Θράκης και διαγράφει το 80% των προστίµων που επιβάλλονται σε όλους τους µόνιµους κατοίκους της Θράκης οι οποίοι έχουν περιουσία στην περιοχή αλλά στερούνται τίτλων. Η Πολιτεία δίνει στους Μουσουλµάνους της Θράκης το δικαίωµα να επιλέγουν τη Σαρία ως τη νοµοθεσία που ρυθµίζει οικογενειακά και αστικά θέµατα, όπως ο γάµος, το διαζύγιο, η επιµέλεια των παιδιών και η κληρονοµιά, όµως έχουν επίσης το δικαίωµα να επιλέξουν τον πολιτικό γάµο και την προσφυγή σε αστικά δικαστήρια. Για τους Μουσουλµάνους που παντρεύονται από µουφτήδες διορισµένους από το κράτος ισχύει το οικογενειακό δίκαιο της Σαρία, αλλά µπορούν να προσφύγουν και στα πολιτικά δικαστήρια. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, η Εβραϊκή κοινότητα και οι Μουσουλµάνοι της Θράκης είναι οι µοναδικές θρησκευτικές οµάδες που η Πολιτεία αναγνωρίζει ως «νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου» µε δικαίωµα να κατέχουν, να κληροδοτούν και να κληρονοµούν περιουσία και να εµφανίζονται στα δικαστήρια µε τον τίτλο τους. Οι υπόλοιπες θρησκευτικές οµάδες πρέπει να καταχωρούνται ως «νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου» και δεν έχουν δικαίωµα ιδιοκτησίας ευκτήριων οίκων (αναγνωρισµένων χώρων λατρείας) ή άλλης περιουσίας ως θρησκευτικά πρόσωπα. Αυτές οι θρησκευτικές οµάδες πρέπει να συστήνουν άλλες αστικές εταιρείες, όπως µη κερδοσκοπικές οργανώσεις, για να έχουν το δικαίωµα να κατέχουν, να κληροδοτούν ή να

κληρονοµούν περιουσία ή να εκπροσωπούνται στα δικαστήρια. Για να αναγνωριστεί µια θρησκευτική οµάδα ως «νοµικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου» πρέπει να εκπροσωπεί µια «γνωστή θρησκεία» ή δόγµα. Οι δικαστικές αποφάσεις ορίζουν ως «γνωστές θρησκείες» εκείνες που διαθέτουν σαφή ιεραρχία, η διδασκαλία τους γίνεται δηµοσίως και η λατρεία τους σε χώρους ανοιχτούς στο κοινό, έχουν µη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και δεν θίγουν τη δηµόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη. Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων αναγνωρίζει εµµέσως θρησκευτικές οµάδες ως «γνωστές θρησκείες», εκδίδοντάς τους άδεια ευκτήριου οίκου. Για την έκδοση της άδειας, ο ηγέτης µιας θρησκευτικής οµάδας και 50 ενήλικα µέλη αυτής που ζουν στην περιοχή όπου θα λειτουργήσει ο ευκτήριος οίκος, πρέπει να υποβάλουν αίτηση η οποία περιλαµβάνει περιγραφή των βασικών αρχών και τελετουργικών πράξεων της οµάδας, καθώς και έγκριση της τοπικής Πολεοδοµίας, η οποία θα πιστοποιεί ότι ο προτεινόµενος ευκτήριος οίκος είναι σύµφωνος µε τους τοπικούς πολεοδοµικούς κανονισµούς. Για κάθε χώρο λατρείας απαιτείται ξεχωριστή άδεια. Κάθε θρησκευτική οµάδα που διαθέτει τουλάχιστον µία έγκυρη άδεια θεωρείται «γνωστή θρησκεία» και προστατεύεται από το νόµο. Μεταξύ των θρησκευτικών οµάδων που αναγνωρίζονται ως «γνωστές θρησκείες» είναι οι Καθολικοί, οι Πεντηκοστιανοί, οι Μπαχάι, οι Μεθοδιστές, οι Μορµόνοι, οι Ευαγγελικοί Προτεστάντες και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Οι εκκλησίες των Καθολικών και τα σχετικά θρησκευτικά ιδρύµατα που συστάθηκαν πριν από το 1946 αναγνωρίζονται ως νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, αλλά τα Καθολικά ιδρύµατα που συστάθηκαν µετά το 1946 δεν έχουν συλλήβδην την ίδια αναγνώριση. Οι θρησκευτικές οµάδες που δεν έχουν λάβει ποτέ άδεια λειτουργίας ευκτήριου οίκου, όπως οι Σαϊεντολόγοι, οι λάτρεις του Χάρε Κρίσνα και οι οπαδοί αρχαίων ελληνικών πολυθεϊστικών θρησκειών, δεν µπορούν να λειτουργήσουν ως θρησκευτικά νοµικά πρόσωπα. Οι Σαϊεντολόγοι και οι οπαδοί αρχαίων ελληνικών πολυθεϊστικών θρησκειών λειτουργούν ως µη κερδοσκοπικές οργανώσεις αστικού δικαίου. Οι γάµοι που τελούνται από τους θρησκευτικούς ηγέτες αυτών των οµάδων δεν αναγνωρίζονται νοµικά από το κράτος. Το Σύνταγµα απαγορεύει τον προσηλυτισµό και ορίζει ότι οι θρησκευτικές τελετουργίες δεν πρέπει να «διαταράσσουν τη δηµόσια τάξη ή να προσβάλλουν τα χρηστά ήθη». Η νοµοθεσία απαγορεύει αδικήµατα κατά της «θρησκευτικής ειρήνης», συµπεριλαµβανόµενων της βλασφηµίας και της προσβολής της θρησκείας. Οι υποθέσεις βλασφηµίας δικάζονται από αστικά και ποινικά δικαστήρια τα οποία, σε ορισµένες περιπτώσεις, εκδίδουν αποφάσεις που απαγορεύουν την παρουσίαση έργων τέχνης ή µέσων που θεωρούνται βλάσφηµα, πριν παρουσιαστούν στο κοινό. Επίσης, η νοµοθεσία επιτρέπει σε οιονδήποτε εισαγγελέα να διατάξει την κατάσχεση δηµοσιεύσεων που προσβάλλουν οιαδήποτε θρησκεία. Αντί για την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η νοµοθεσία προβλέπει

εναλλακτικές µορφές υποχρεωτικής θητείας για θρησκευτικούς και ιδεολογικούς αντιρρησίες συνείδησης. Οι αντιρρησίες συνείδησης υποχρεούνται να εργαστούν σε κρατικά νοσοκοµεία ή δηµοτικές και δηµόσιες υπηρεσίες για 15 µήνες, συνολικά, ως εναλλακτική µορφή υποχρεωτικής θητείας. Βάσει ενός νόµου που ψηφίστηκε τον Σεπτέµβριο δηµιουργείται εταιρεία ιδιωτικού δικαίου για την εκµετάλλευση και την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής ακίνητης περιουσίας µεταξύ του Ελληνικού Δηµοσίου και της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών που θα κατέχουν από 50% των µετοχών. Στο πλαίσιο αυτού του νέου νόµου, η διαχείριση των ακινήτων της Εκκλησίας περνά στην εταιρεία µέσω µίσθωσης χρονικής διάρκειας 99 ετών. Η εταιρεία διοικείται από πενταµελές Διοικητικό Συµβούλιο, στο οποίο συµµετέχουν εκπρόσωποι των υπουργείων Οικονοµικών και Παιδείας. Τα έσοδα από την εκµετάλλευση θα αποδίδονται κατά το ήµισυ στο Ελληνικό Δηµόσιο και το υπόλοιπο ποσοστό στην Εκκλησία. Κυβερνητικές Πρακτικές Ποικίλα κυβερνητικά µέτρα συνέχισαν να επηρεάζουν τα µέλη των µειονοτικών θρησκευτικών οµάδων. Οι περιορισµοί σχετικά µε την κατασκευή και τη λειτουργία θρησκευτικών κτηρίων και κοιµητηρίων επηρέασαν κυρίως τις Μουσουλµανικές οµάδες. Το βασικό πρόβληµα για τις Εβραϊκές οµάδες ήταν οι συνεχιζόµενες αντισηµιτικές και ρατσιστικές δηλώσεις και ενέργειες των βουλευτών της Χρυσής Αυγής. Η κυβέρνηση ψήφισε νόµο για την αναστολή της κρατικής χρηµατοδότησης πολιτικών κοµµάτων, συµπεριλαµβανοµένης της Χρυσής Αυγής, µέλη των οποίων εµπλέκονται σε εγκληµατικές πράξεις. Λόγω της άµεσης στήριξής της από την Πολιτεία, η Ορθόδοξη Εκκλησία διατήρησε την αποκλειστική θεσµοθετηµένη σχέση της µε το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων. Κάποιες άλλες θρησκευτικές οµάδες ανέφεραν ότι αντιµετώπισαν δυσκολίες στις σχέσεις τους µε τις Αρχές για διάφορα διοικητικά θέµατα. Ορισµένες οµάδες, όπως η Εβραϊκή κοινότητα και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ζήτησαν ίση µεταχείριση µε την Ορθόδοξη Εκκλησία όσον αφορά στο νοµικό καθεστώς και την οικονοµική στήριξή τους από την Πολιτεία. Ηγέτες θρησκευτικών, µη Ορθόδοξων οµάδων, ισχυρίστηκαν ότι οι φόροι που επιβάλλονται στις οργανώσεις τους συνιστούν διάκριση, διότι η Πολιτεία επιδοτεί δραστηριότητες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και τής χορηγεί φορολογικές απαλλαγές. Η Καθολική Εκκλησία συνέχισε να ζητεί από την Πολιτεία να αναγνωρίσει το Κανονικό Δίκαιό της. Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων εξέδωσε 14 άδειες ευκτήριου οίκου σε «γνωστές θρησκείες» και δεν απέρριψε καµιά αίτηση για άδεια (στο τέλος του έτους εκκρεµούσαν τρεις για υπογραφή). Ωστόσο, οι ηγέτες κάποιων θρησκευτικών οµάδων υποστήριξαν ότι το σύστηµα χορήγησης αδειών για τους ευκτήριους οίκους παρεµπόδιζε διοικητικά τη θρησκευτική ελευθερία. Υπογράµµισαν ότι µε το παρόν νοµικό πλαίσιο, οι θρησκευτικές οργανώσεις που δεν διαθέτουν άδεια είναι παράνοµες, εποµένως οι Αρχές έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν ποινική δίωξη εναντίον τους, παρά το

γεγονός ότι δεν υπήρξαν αναφορές για τέτοιες διώξεις. Στις 10 Νοεµβρίου, το Συµβούλιο της Επικρατείας απέρριψε αίτηµα που ζητούσε να αφαιρεθούν από τις αίθουσες δικαστηρίων όλες οι θρησκευτικές εικόνες και τα θρησκευτικά σύµβολα. Τα µέλη της Μουσουλµανικής µειονότητας της Θράκης συνέχισαν να έχουν χαµηλή συµµετοχή στην απασχόληση στον δηµόσιο τοµέα και σε κρατικές βιοµηχανίες και επιχειρήσεις. Στο τέλος του έτους, από τους τριακόσιους βουλευτές του κοινοβουλίου, µέλη της Μουσουλµανικής µειονότητας της Θράκης ήταν τρεις. Στην Ξάνθη και στην Κοµοτηνή, Μουσουλµάνοι µετείχαν σε νοµαρχιακά και δηµοτικά συµβούλια ή υπηρετούσαν ως τοπικοί δήµαρχοι. Κάποια µέλη της Μουσουλµανικής µειονότητας της Θράκης συνέχισαν να ασκούν πιέσεις για άµεση εκλογή των µουφτήδων από την κοινότητα χωρίς κατάργηση της δικαστικής εξουσίας τους. Η κυβέρνηση υποστήριζε ότι έχει το δικαίωµα να διορίζει τους µουφτήδες δεδοµένου ότι έχουν δικαστικά καθήκοντα βάσει της Σαρία και όλοι οι δικαστές της χώρας διορίζονται από το κράτος. Ορισµένοι Μουσουλµάνοι της Θράκης αποδέχτηκαν την εξουσία των διορισµένων από το κράτος µουφτήδων, αλλά κάποιοι άλλοι εξέλεξαν δυο ανεπίσηµους µουφτήδες για τις κοινότητές τους. Αυτοί οι δυο µουφτήδες δεν έχουν αστική δικαιοδοσία και δεν αναγνωρίζονται από την κυβέρνηση. Επίσης, κάποιοι Μουσουλµάνοι άσκησαν πιέσεις για άµεση εκλογή των επίσηµων ιµάµηδων. Τον Μάιο, η κυβέρνηση προκήρυξε την πλήρωση 90 εκ των 240 θέσεων ιεροδιδασκάλων Ισλαµικής Θρησκείας. Οι τρεις διορισµένοι από την κυβέρνηση µουφτήδες της Ξάνθης, της Κοµοτηνής και του Διδυµοτείχου, προήδρευσαν ο καθένας της πενταµελούς Μουσουλµανικής επιτροπής επιλογής που αντιπροσώπευε καθέναν από τις τρεις νοµούς της Θράκης. Τον Οκτώβριο, η κυβέρνηση προσέλαβε 64 ιεροδιδασκάλους Ισλαµικής Θρησκείας µε συµβάσεις εννέα µηνών και στις 15 Οκτωβρίου προκήρυξε την πλήρωση των υπόλοιπων 26 εκ των 90 θέσεων. Τον Νοέµβριο, το Ανώτατο Δικαστήριο επέβαλε τον νόµο της Σαρία και απέρριψε τις διατάξεις του αστικού δικαίου σε υπόθεση ακίνητης περιουσίας, προφανώς µε βάση τη θρησκεία. Ο Μουσουλµάνος αποθανών είχε κάνει δηµόσια διαθήκη σε πολιτικό δικαστήριο αφήνοντας όλη την περιουσία του στη σύζυγό του. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι, µε βάση τον νόµο της Σαρία, η αδελφή του θανόντος µπορούσε να διεκδικήσει µέρος της ακίνητης περιουσίας του, παρά τις δύο προηγούµενες δικαστικές αποφάσεις για τήρηση της απόφασης του πολιτικού δικαστηρίου. Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου (αυτόνοµο συµβουλευτικό όργανο της Πολιτείας), οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και ορισµένα µέσα ενηµέρωσης εξέφρασαν την άποψη ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να περιορίσει τις εξουσίες των µουφτήδων της Θράκης αποκλειστικά στα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Οι εν λόγω παρατηρητές υποστήριξαν ότι η αναγνώριση και η επιτρεπόµενη χρήση της Σαρία από την κυβέρνηση περιορίζει τα αστικά δικαιώµατα ορισµένων

πολιτών, ιδίως γυναικών, σε υποθέσεις επιµέλειας παιδιών, διαζυγίου και κληρονοµιάς. Ωστόσο, η δυνατότητα των κρατικών δικαστηρίων να ασκούν δικαστική εποπτεία είναι περιορισµένη, επειδή το µεγαλύτερο µέρος του νόµου της Σαρία δεν έχει µεταφραστεί στα Ελληνικά. Η κατασκευή τεµένους στην Αθήνα, µε κρατικά κεφάλαια, που είχε ψηφιστεί από το κοινοβούλιο το 2011, δεν είχε ξεκινήσει ακόµη. Η κυβέρνηση έχει δεσµεύσει 964.000 ευρώ (1,3 εκατοµµύρια δολάρια), προχώρησε στην δηµοπράτηση του έργου και, µετά από τέσσερις άγονους διαγωνισµούς, το ανέθεσε, στις 14 Νοεµβρίου, σε κοινοπραξία τεσσάρων κατασκευαστικών εταιρειών. Το Συµβούλιο της Επικρατείας αναµένεται να γνωµοδοτήσει το 2014 επί µίας προσφυγής από κατοίκους της περιοχής που ζητούν την ακύρωση του έργου. Οι ηγέτες της Μουσουλµανικής κοινότητας της Αθήνας επέκριναν την απουσία τεµένους χρηµατοδοτούµενου από το κράτος και την έλλειψη αναγνωρισµένου Μουσουλµανικού κλήρου στην πόλη. Οι Μουσουλµάνοι της Αθήνας ασκούν το λατρευτικό τους δικαίωµα σε περίπου 100 ανεπίσηµα (αδήλωτα) τεµένη, αλλά ταξιδεύουν στη Θράκη για την τέλεση επίσηµων Ισλαµικών γάµων και κηδειών. Κανένα από τα ανεπίσηµα τεµένη της Αθήνας δεν κατέθεσε αίτηση για άδεια λειτουργίας ευκτήριου οίκου. Τον Οκτώβριο, υπό τις οδηγίες του γραφείου του εισαγγελέα, κατόπιν καταγγελιών κατοίκων της περιοχής, η αστυνοµία έκλεισε πέντε ανεπίσηµα τεµένη µελών της κοινότητας της Νότιας Ασίας και δύο Νιγηριανές Προτεσταντικές εκκλησίες στην περιοχή του Αγίου Παντελεήµονα Αθηνών, διότι λειτουργούσαν χωρίς άδεια ευκτήριου οίκου. Στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας του Γενικού Γραµµατέα Θρησκευµάτων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευµάτων, η κυβέρνηση συνέχισε να παρέχει δωρεάν χώρους σε κάποιες οµάδες Μουσουλµάνων της Αθήνας, µέλη των οποίων είχαν ζητήσει χώρους λατρείας για το Ραµαζάνι και άλλες θρησκευτικές εορτές. Ο Γενικός Γραµµατέας και ο Υπουργός Υποδοµών, Μεταφορών και Δικτύων υπογράµµισαν το δικαίωµα των Μουσουλµάνων στη λατρεία, υποστηρίζοντας δηµόσια την κατασκευή επίσηµου τεµένους στην Αθήνα. Ορισµένοι Μουσουλµάνοι ηγέτες συνέχισαν να εκφράζουν την ανησυχία τους για την έλλειψη Ισλαµικών νεκροταφείων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, αναφέροντας ότι οι κανονισµοί των δηµοτικών νεκροταφείων απαιτούν την εκταφή των νεκρών ύστερα από τρία χρόνια, πρακτική που αντιβαίνει στο Ισλαµικό θρησκευτικό δίκαιο. Μουσουλµάνοι από την Αθήνα και άλλες πόλεις της Ελλάδος συνέχισαν να ταξιδεύουν στη Θράκη για να θάψουν τους θανόντες συγγενείς τους σύµφωνα µε το Ισλαµικό εθιµοτυπικό ή έστειλαν το λείψανό τους στην πατρίδα τους. Μέλη διαφόρων θρησκευτικών οµάδων κατήγγειλαν εκ νέου την έλλειψη ειδικών χώρων αποτέφρωσης νεκρών. Το 2006 ψηφίστηκε νόµος ο οποίος επιτρέπει τη δηµιουργία ειδικών χώρων αποτέφρωσης νεκρών, όπως προβλέπεται και από Προεδρικό Διάταγµα του 2011, αλλά η κυβέρνηση δεν εφάρµοσε το Διάταγµα λόγω των αντιρρήσεων κάποιων αξιωµατούχων της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας για την αποτέφρωση και λόγω γενικής έλλειψης

ζήτησης για υπηρεσίες αποτέφρωσης. Στις 15 Φεβρουαρίου, το Υπουργείο Παιδείας έκλεισε προσωρινά 12 Μουσουλµανικά σχολεία της µειονότητας στη Θράκη, επικαλούµενο τα χαµηλά ποσοστά εγγραφής µαθητών στα εν λόγω σχολεία. Στις 20 Νοεµβρίου, κατατέθηκε νοµοσχέδιο που προβλέπει αυστηρές ποινές για όποιον «υποκινεί τη βία» κατά οµάδας ατόµων ή προσώπου εξαιτίας ρατσισµού ή ξενοφοβίας. Σε αυτό περιλαµβάνονται και ποινές για την άρνηση της σηµασίας του Ολοκαυτώµατος, γενοκτονιών, εγκληµάτων πολέµου, εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας και εγκληµάτων της ναζιστικής περιόδου. Στο τέλος του έτους, η Βουλή δεν είχε ακόµη ψηφίσει το νοµοσχέδιο. Ο Έλληνας Συνήγορος του Πολίτη για τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα υπέβαλε έκθεση στο Κοινοβούλιο τον Σεπτέµβριο παραθέτοντας 281 περιστατικά ρατσιστικής βίας από τον Ιανουάριο του 2012 έως τον Απρίλιο του 2013. Τα περιστατικά είχαν ως αποτέλεσµα τέσσερις ανθρωποκτονίες και 400 τραυµατισµούς, εκ των οποίων 71 συνδέονται, σύµφωνα µε πληροφορίες και αναφορές, µε µέλη της Χρυσής Αυγής, ενώ σε 47 φέρονται να εµπλέκονται µέλη των δυνάµεων ασφαλείας. Δεκαοκτώ στελέχη της Χρυσής Αυγής, τα µέλη της οποίας εκφράζουν ανοιχτά αντισηµιτικές και ξενοφοβικές πεποιθήσεις, είχαν εκλεγεί στη Βουλή των Ελλήνων. Ο αρχηγός του κόµµατος, Νίκος Μιχαλολιάκος, αρνήθηκε, δηµοσίως και κατ' επανάληψη, την ύπαρξη του Ολοκαυτώµατος, προέβαινε συχνά σε ναζιστικό χαιρετισµό σε δηµόσιες εκδηλώσεις και έβαλε να ακούγεται από τα µεγάφωνα, σε συλλαλητήριο στις 24 Ιουλίου, µια ελληνική εκδοχή του "The Horst Wessel Song", του επίσηµου ύµνου του ναζιστικού κόµµατος. Άλλα µέλη της Χρυσής Αυγής έκαναν δηλώσεις, ακόµα και στη Βουλή, αρνούµενα την ύπαρξη του Ολοκαυτώµατος και ισχυριζόµενα ότι ένα Εβραϊκό λόµπι συνωµοτούσε κατά της Ελλάδας, ενώ επέκριναν τους Έλληνες πολίτες Εβραϊκής καταγωγής. Τον Ιούνιο µια σηµαντική Εβραϊκή οργάνωση εξέφρασε την ανησυχία της για το διορισµό του νέου υπουργού Υγείας, λόγω των αµφιλεγόµενων δηλώσεων που φέρεται να είχε κάνει κατά το παρελθόν σχετικά µε τους Εβραίους και τη δηµόσια προβολή από τον ίδιο ενός αντισηµιτικού βιβλίου. Ο υπουργός αρνήθηκε δηµοσίως ότι υπήρξε αντισηµιτικός. Στις 3 Σεπτεµβρίου, ένας δικαστής απέρριψε µηνυτήρια αναφορά µελών της Χρυσής Αυγής εναντίον του Γενικού Γραµµατέα του Επαναστατικού Εργατικού Κόµµατος (EEK), Σάββα Μιχαήλ-Μάτσα, για «συκοφαντική δυσφήµιση», «διέγερση σε βιαιοπραγίες και αµοιβαία διχόνοια» και «διατάραξη της κοινής ειρήνης», για σχόλια που ο Μιχαήλ-Μάτσας φέρεται να είχε κάνει το 2009 επικρίνοντας τη Χρυσή Αυγή. Ορισµένα δεξιά ιστολόγια (blogs) καταφέρθηκαν εναντίον του Μιχαήλ-Μάτσα µε αντισηµιτικές απειλές. Μετά τη δολοφονία που διαπράχθηκε στις 17 Σεπτεµβρίου από µέλος της Χρυσής Αυγής, η κυβέρνηση διέταξε τη διεξαγωγή εισαγγελικής έρευνας για

τη Χρυσή Αυγή και τις δράσεις της. Τον Οκτώβριο, η αστυνοµία συνέλαβε έξι βουλευτές της Χρυσής Αυγής, συµπεριλαµβανοµένου και του αρχηγού της, κ. Μιχαλολιάκου, µε την κατηγορία της σύστασης και διεύθυνσης εγκληµατικής οργάνωσης. Ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής και δύο από τους βουλευτέςπροφυλακίστηκαν, ενώ οι υπόλοιποι αφέθηκαν ελεύθεροι µε περιοριστικούς όρους. Μέχρι το τέλος του 2013, η αστυνοµία είχε συλλάβει τουλάχιστον 46 µέλη της Χρυσής Αυγής, συµπεριλαµβανοµένων δύο ακόµα βουλευτών, στους οποίους ασκήθηκαν ποινικές διώξεις, µεταξύ άλλων για δωροδοκία, ξέπλυµα χρήµατος και παράνοµη οπλοκατοχή. Κατόπιν αιτήµατος του ανακριτή που διερευνούσε την υπόθεση, η Βουλή αποφάσισε, τον Οκτώβριο, να άρει τη βουλευτική ασυλία έξι βουλευτών της Χρυσής Αυγής για να τους ασκηθούν πολλαπλές ποινικές διώξεις. Δύο από αυτούς τους βουλευτές ήταν µεταξύ των έξι που είχαν συλληφθεί αρχικά. Η κυβέρνηση ενέκρινε τροπολογία για την αναστολή της κρατικής χρηµατοδότησης των πολιτικών κοµµάτων τα µέλη των οποίων εµπλέκονται σε εγκληµατικές πράξεις. Υπέρ της τροπολογίας ψήφισαν 235 από τους 300 βουλευτές. Στις 9 Δεκεµβρίου, οι Αρχές υπέβαλαν στους ανακριτές που διερευνούσαν την υπόθεση κατά των κοµµατικών στελεχών νέα στοιχεία που αφορούσαν τη δράση της Χρυσής Αυγής. Η αντιτροµοκρατική υπηρεσία κατάσχεσε υπολογιστές που ανήκαν στους βουλευτές Ηλία Κασιδιάρη, Γιώργο Γερµενή, Γιάννη Λαγό και Νίκο Μιχαλολιάκο. Οι Αρχές βρήκαν βίντεο της ορκωµοσίας µύησης νέων µελών στην οργάνωση, στα οποία χαιρετούσαν ναζιστικά και δήλωναν «Είµαι Χρυσή Αυγή γιατί είµαστε επαναστάτες. Να σκοτώσουµε τον Εβραίο που κρύβουµε όλοι µέσα µας». Άλλα στιγµιότυπα έδειχναν τον αρχηγό της Χρυσής Αυγής, Νίκο Μιχαλολιάκο, να δηλώνει «Λένε ότι εµείς είµαστε οι κακοί φασίστες, οι εθνικιστές. Η αλήθεια είναι ότι έχουν δίκιο». Δύο υποθέσεις του 2012 για τις οποίες η κυβέρνηση επικαλέστηκε το νόµο περί βλασφηµίας παρέµειναν ανοιχτές χωρίς να έχει οριστεί ηµεροµηνία εκδίκασής τους µέχρι το τέλος του έτους. Τον Σεπτέµβριο του 2012, η υπηρεσία δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήµατος συνέλαβε έναν άνδρα 27 ετών µε την κατηγορία της βλασφηµίας και της προσβολής θρησκεύµατος για τη δηµιουργία σελίδας στο Facebook το όνοµα της οποίας σατίριζε το όνοµα ενός θρυλικού µοναχού του Αγίου Όρους. Τον Νοέµβριο του 2012, ο Μητροπολίτης Πειραιώς υπέβαλε µήνυση για βλασφηµία κατά του σκηνοθέτη και των ηθοποιών της θεατρικής παράστασης «Corpus Christi», η οποία παρουσίαζε τον Ιησού και τους Απόστολους ως οµοφυλόφιλους. Τον Φεβρουάριο και τον Μάιο, µέλη της Βιβλικής Βαπτιστικής Εκκλησίας της Θεσσαλονίκης και της Ζακύνθου ανέφεραν ότι µέλη της εκκλησίας τους παρενοχλήθηκαν από αστυνοµικούς στη Θεσσαλονίκη. Δήλωσαν ότι οι αστυνοµικοί τούς έθεσαν αυθαίρετα υπό κράτηση σε αστυνοµικά τµήµατα για εξακρίβωση στοιχείων, τούς κατηγόρησαν για προσηλυτισµό, τους ειρωνεύτηκαν και τους κακοποίησαν λεκτικά µε απειλές και εκφοβισµό. Η αστυνοµία δήλωσε ότι ανταποκρίθηκε σε παράπονα για διατάραξη ησυχίας από παρακείµενους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων. Μερικές θρησκευτικές οµάδες δήλωσαν ότι η διαφορά στη διάρκεια της υποχρεωτικής θητείας για τους αντιρρησίες συνείδησης και για εκείνους που

υπηρετούν στο στρατό αποτελεί διάκριση. Στις 4 Οκτωβρίου, το Ευρωπαϊκό Γραφείο για την Αντίρρηση Συνείδησης (EBCO) παρουσίασε την ετήσια έκθεσή του στην Αθήνα αντί του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες λόγω του ότι, όπως υποστήριξε το EBCO, υπήρχε «αυξανόµενη ανησυχία για την απαράδεκτη µεταχείριση των αντιρρησιών συνείδησης στην Ελλάδα η οποία εξακολουθεί να παραβιάζει τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τις πολιτικές κατευθυντήριες γραµµές της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Το EBCO τεκµηρίωσε τρεις περιπτώσεις στις οποίες η κυβέρνηση προχώρησε σε σύλληψη και δίωξη αντιρρησιών συνείδησης για µη ολοκλήρωση της υποχρεωτικής θητείας, παρά το γεγονός ότι είχαν εκτίσει ποινή φυλάκισης, είχαν πληρώσει πρόστιµα ή είχαν υπερβεί το όριο ηλικίας έκτισης στρατιωτικής θητείας. Το EBCO επέκρινε την επιβολή διοικητικών προστίµων ύψους 6.000 ευρώ ($ 8.264) και τη χρήση στρατοδικείων σε αυτές τις δίκες. Η κυβέρνηση καταδίκασε δηµοσίως κάποια αντισηµιτικά και αντι- Μουσουλµανικά περιστατικά. Στον εορτασµό για τη Διεθνή Ηµέρα Μνήµης για τα Θύµατα του Ολοκαυτώµατος, στις 27 Ιανουαρίου, όπως καθιερώθηκε από τα Ηνωµένα Έθνη, η τοπική αυτοδιοίκηση και η Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης πραγµατοποίησαν εκδήλωση µνήµης στο µνηµείο του Ολοκαυτώµατος στην Πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη. Ο Δήµαρχος της Θεσσαλονίκης κ. Μπουτάρης επανέλαβε τη δήλωση που είχε κάνει το 2012 ότι η πόλη θα µετατρέψει την πλατεία σε πάρκο µνήµης, τιµώντας µε αυτό τον τρόπο την πολυδιάστατη ιστορία της Θεσσαλονίκης. Για πρώτη φορά ο Δήµος και η Εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης πραγµατοποίησαν από κοινού σειρά εκδηλώσεων τον Μάρτιο για τον εορτασµό της 70ής επετείου από την έναρξη της απέλασης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαµαράς µίλησε στην εκδήλωση, καταδικάζοντας την άνοδο των νεοφασιστικών δυνάµεων και δηλώνοντας ότι η κυβέρνησή του είναι έτοιµη να χρησιµοποιήσει όλα τα µέσα, συµπεριλαµβανοµένης της νοµοθεσίας, για την καταπολέµηση του ρατσισµού και του αντισηµιτισµού. Ενότητα ΙΙΙ. Σεβασµός της Ελευθερίας του Θρησκεύµατος από την Κοινωνία Υπήρξαν κάποιες αναφορές για φαινόµενα κοινωνικής προσβολής ή διακρίσεων λόγω θρησκεύµατος, θρησκευτικών πεποιθήσεων ή άσκησης θρησκευτικών καθηκόντων. Επειδή η θρησκεία και η εθνικότητα συχνά είναι άρρηκτα συνδεδεµένες, πολλά περιστατικά ήταν δύσκολο να ταξινοµηθούν συγκεκριµένα ως εθνοτική ή θρησκευτική µισαλλοδοξία. Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία άσκησε σηµαντική κοινωνική, πολιτική και οικονοµική επιρροή. Ορισµένοι µη Ορθόδοξοι πολίτες παραπονέθηκαν ότι αντιµετωπίστηκαν µε καχυποψία ή ότι χαρακτηρίστηκαν από άλλα µέλη της κοινωνίας ως µη γνήσιοι Έλληνες όταν αποκάλυψαν το θρήσκευµά τους. Μέλη µη Ορθόδοξων θρησκευτικών οµάδων, ιδιαιτέρως αυτών µε

ιεραποστολική βάση, ανέφεραν περιστατικά κοινωνικών διακρίσεων, συµπεριλαµβανοµένων προειδοποιήσεων από ορισµένους Ορθόδοξους µητροπολίτες και ιερείς προς τους ενορίτες τους να µην επισκέπτονται ηγέτες ή µέλη θρησκευτικών οµάδων όπως Μάρτυρες του Ιεχωβά, Μορµόνους, Ευαγγελικούς Χριστιανούς και άλλους Προτεστάντες. Όµως, οι ηγέτες πολλών µη Ορθόδοξων θρησκευτικών οµάδων ανέφεραν εγκάρδιες ανεπίσηµες επαφές αξιωµατούχων της Ορθόδοξης Εκκλησίας µε µέλη µειονοτικών θρησκευτικών οµάδων. Επίσης, ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας παρέστησαν σε τελετές µελών άλλων θρησκευτικών οµάδων. Το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συµβούλιο Ελλάδος (ΚΙΣ) και η Διεθνής Εβραϊκή Οργάνωση για την Καταπολέµηση του Αντισηµιτισµού Anti-Defamation League (ADL) συνέχισαν να εκφράζουν την ανησυχία τους για την παρουσία του κόµµατος της Χρυσής Αυγής στη Βουλή, χαρακτηρίζοντάς το νεοναζιστικό, αντισηµιτικό κόµµα, που χρησιµοποιεί ένα έµβληµα εµπνευσµένο από τη σβάστικα, υιοθετεί τον ναζιστικό χαιρετισµό και ένα ναζιστικό ύµνο, κάνει παραποµπές στο Mein Kampf και αρνείται το Ολοκαύτωµα. Ως ανταπάντηση στα υποκινούµενα από τη Χρυσή Αυγή συµβάντα, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Ιερώνυµος υπενθύµισε στους πιστούς ότι η Εκκλησία δεν δέχεται τις διακρίσεις. Τον Ιανουάριο, µετά την επίσκεψη αντιπροσωπείας της Αµερικανικής Εβραϊκής Επιτροπής, µέλη της Χρυσής Αυγής δήλωσαν ότι η κυβερνητική ηγεσία «για ακόµα µια φορά δήλωσε την πλήρη υποταγή της στα καπρίτσια του «εκλεκτού» λαού». Τον Φεβρουάριο, ο Ιωάννης Λαγός, µέλος της Χρυσής Αυγής, αµφισβήτησε την ηµέρα µνήµης του Ολοκαυτώµατος και την ανάγνωση στα σχολεία «κειµένων που αναφέρονται µε υµνητικούς όρους στους Εβραίους και την ίδια στιγµή τους παρουσιάζουν ως ήρωες». Τον Φεβρουάριο, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συµβούλιο Ελλάδος εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του για την αµφιλεγόµενη χρήση, από Έλληνα τραγουδιστή και κωµικό, του Άστρου του Δαυίδ περιπλεγµένου µε αγκυλωτό σταυρό, σε διαφηµίσεις στην Αθήνα για την παράστασή του, η οποία ερµηνεύτηκε από παρατηρητές ως ένδειξη ασέβειας προς τους Εβραίους και το Ολοκαύτωµα. Τον Μάρτιο, η Ελληνική Ποδοσφαιρική Οµοσπονδία ψήφισε οµόφωνα τον ισόβιο αποκλεισµό γνωστού Έλληνα ποδοσφαιριστή από όλες τις Εθνικές Οµάδες, µετά το ναζιστικό χαιρετισµό του κατά τη διάρκεια ποδοσφαιρικού αγώνα. Στις 22 Μαΐου, ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Πλεύρης απέσυρε τις µηνύσεις δυσφήµισης που είχε υποβάλει κατά εκπροσώπων της τοπικής Εβραϊκής κοινότητας, καθώς και δύο εκπρόσωπων του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι, που ήταν µάρτυρες κατηγορίας σε δίκες στις οποίες ο Πλεύρης αντιµετώπιζε την κατηγορία της υποκίνησης φυλετικού µίσους για το βιβλίο

του, Οι Εβραίοι: Όλη η αλήθεια. Οι κατηγορούµενοι είχαν δηµοσίως επικρίνει τους δικαστές που δεν είχαν καταδικάσει τον Πλεύρη. Μέλη της Χρυσής Αυγής σε µοτοσικλέτες φώναξαν ρατσιστικά συνθήµατα σε Μουσουλµανικά χωριά σε αρκετές περιπτώσεις. Τον Μάιο, η Μουσουλµανική Ένωση Ελλάδας έλαβε δύο ανώνυµες απειλητικές επιστολές. Η υπηρεσία αντιµετώπισης ρατσιστικής βίας του Υπουργείου Δηµόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη παρέλαβε τις επιστολές, αλλά δεν κατέστη δυνατό να εντοπίσει τον δράστη. Υπήρξαν αναφορές για παρενόχληση και όλο και πιο βίαιες σωµατικές επιθέσεις εναντίον ατόµων που εκλαµβάνονταν ως µετανάστες και πρόσφυγες, η πλειοψηφία των οποίων ήταν Μουσουλµάνοι. Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε 349 επιθέσεις από τον Οκτώβριο του 2011 έως τον Σεπτέµβριο του 2013, αλλά ο συνολικός αριθµός πιστεύεται ότι είναι υψηλότερος, διότι οι µετανάστες χωρίς νοµική υπόσταση συχνά φοβούνταν να καταγγείλουν τέτοια περιστατικά. Σε κάποια επίθεση, οι δράστες διέρρηξαν το σπίτι ενός ιµάµη στην Αθήνα. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα θύµατα ή οι µάρτυρες ανέφεραν ότι αναγνώρισαν τα διακριτικά της Χρυσής Αυγής στα ρούχα των δραστών. Ο Μητροπολίτης Σιατίστης (Δυτική Μακεδονία) Παύλος εξέδωσε δήλωση στις 25 Σεπτεµβρίου, µετά τη δολοφονία του δηµοφιλούς τραγουδιστή hip-hop Παύλου Φύσσα από µέλος της Χρυσής Αυγής, εγείροντας ερωτήµατα σχετικά µε την αποτυχία της κυβέρνησης να περιορίσει τις δραστηριότητες των µελών της Χρυσής Αυγής. Στις 7 Οκτωβρίου, ο Μητροπολίτης Παύλος απευθύνθηκε στη Λέσχη Αστυνοµικών Θεσσαλονίκης και τόνισε την εµπειρία της Ευρώπης και της Ελλάδος µε το ναζισµό, λέγοντας: «Δεν µπορούµε να είµαστε Έλληνες και να είµαστε ναζιστές... και, ως εκ τούτου, δεν µπορούµε να συµφιλιωθούµε µε την ιδεολογία που δηµιούργησε µόνο θύµατα στην Ευρώπη». Ενότητα IV. Η Πολιτική της Κυβέρνησης των ΗΠΑ Ο Πρέσβης και άλλοι αξιωµατούχοι των ΗΠΑ συναντήθηκαν µε ανώτερους κυβερνητικούς αξιωµατούχους, όπως ο Γενικός Γραµµατέας Θρησκευµάτων, δηµοτικοί άρχοντες και βουλευτές, για την προώθηση της θρησκευτικής ανοχής και της διαφορετικότητας και την προτροπή της κυβέρνησης να εκφραστεί εντονότερα κατά του αντισηµιτισµού, της ρατσιστικής ρητορικής και των βίαιων πράξεων της Χρυσής Αυγής. Αξιωµατούχοι της Πρεσβείας και του Γενικού Προξενείου στη Θεσσαλονίκη είχαν τακτικές συναντήσεις µε εκπρόσωπους θρησκευτικών οµάδων για να συζητήσουν θέµατα θρησκευτικής ελευθερίας και διαθρησκειακού διαλόγου, επισκέφτηκαν θρησκευτικούς τόπους σε όλη τη χώρα, διερεύνησαν καταγγελίες που αφορούσαν κοινωνικές διακρίσεις και ταξίδεψαν πολλές φορές στη Θράκη για να συζητήσουν θέµατα θρησκευτικών ελευθεριών µε µέλη της Μουσουλµανικής µειονότητας, της µόνης επίσηµα αναγνωρισµένης από το κράτος µειονότητας. Επίσης, αξιωµατούχοι των ΗΠΑ, στο πλαίσιο της στήριξης της θρησκευτικής ελευθερίας και ανοχής διοργάνωσαν ιφτάρ στα οποία παρέστησαν πολλοί κυβερνητικοί και θρησκευτικοί αξιωµατούχοι, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και ΜΚΟ, παραβρέθηκαν σε

εκδηλώσεις µνήµης για το Ολοκαύτωµα και υποστήριξαν τις προσπάθειες του Αµερικανικού Μουσείου Μνήµης του Ολοκαυτώµατος να αποκτήσει πρόσβαση στα επίσηµα αρχεία της χώρας. Η πρεσβεία έφερε σε επαφή έναν αξιωµατούχο της κεντρικής κυβέρνησης, από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων, ένα Μουσουλµάνο πολιτικό από τη Θράκη και ένα Μουσουλµάνο Επικεφαλής ΜΚΟ µε Αµερικανούς οµολόγους τους, χρησιµοποιώντας διαφορετικά προγράµµατα ανταλλαγής για την προώθηση της περαιτέρω κατανόησης των θρησκευτικών νόµων και πρακτικών στις Ηνωµένες Πολιτείες και τη διευκόλυνση της ανταλλαγής ιδεών.