H συμμόρφωση μετράει Τι μπορούν να βελτιώσουν οι επιχειρήσεις για να τηρούν τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ Ανταγωνισμός
Η Άμεση Ευρώπη είναι μια υπηρεσία που σας βοηθά να βρείτε απαντήσεις στα ερωτήματά σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση Αριθμός δωρεάν τηλεφωνικής κλήσης (*): 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Ορισμένες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας δεν επιτρέπουν την πρόσβαση στους αριθμούς 00 800 ή μπορεί να χρεώνουν την κλήση. Χρήση φωτογραφίας εξωφύλλου με άδεια του www.shutterstock.com Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2012 ISBN 978-92-79-22093-7 doi:10.2763/59879 Ευρωπαϊκή Ένωση, 2012 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή του κειμένου με αναφορά της πηγής. Δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή του καλλιτεχνικού υλικού που περιέχεται σε αυτήν την έκδοση.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Του Joaquín Almunia αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επιτρόπου αρμόδιου για τον ανταγωνισμό Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια οικονομία της ανοιχτής αγοράς βασιζόμενη στην αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού: στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στους μηχανισμούς της αγοράς, στον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Ο ανταγωνισμός μεγιστοποιεί τα κίνητρα για καινοτομία, ανάληψη νέων και πολλά υποσχόμενων δραστηριοτήτων, παρέχει καλύτερες υπηρεσίες και ευρύτερη επιλογή σε χαμηλότερες τιμές. Η συνεχής επιδίωξη αποτελεσματικότητας και ολοκλήρωσης δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της ανταγωνιστικής διαδικασίας, είναι η ίδια η ανταγωνιστική διαδικασία. Όταν οι επιχειρήσεις μικρές, μεσαίες ή μεγάλες προσπαθούν να γίνουν όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικές, αντί να επιβιώνουν με άλλα (παράνομα) μέσα, η ανταγωνιστικότητά τους θα αυξάνεται είτε ασκούν τις δραστηριότητές τους στην εγχώρια ή στην ευρωπαϊκή αγορά, είτε σε παγκόσμια κλίμακα. Αν ο ανταγωνισμός είναι μια ανοιχτή διαδικασία, γιατί θα πρέπει να υπάρχουν αυστηροί κανόνες ανταγωνισμού; Ακριβώς επειδή η ανταγωνιστική διαδικασία πρέπει να προστατεύεται. Εάν δεν υπήρχαν κανόνες, ο ανεξέλεγκτος νόμος της αγοράς θα μπορούσε ενδεχομένως να καταλήξει σε στρέβλωση ή ακόμη και σε κατάργηση του ανταγωνισμού. Είναι συνεπώς απαραίτητη μια σειρά κανόνων που παρεμποδίζει την αθέμιτη σύμπραξη εταιρειών ή την υπερβολική ισχύ στην αγορά, οι οποίοι πρέπει να τηρούνται προς όφελος των καταναλωτών. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της διαθέτουν τέτοιους κανόνες. Ισχύουν εξίσου για τις μεγάλες και τις μικρές επιχειρήσεις που πωλούν στους καταναλωτές ή σε ενδιάμεσους (επιχειρήσεις) πελάτες. Ισχύουν επίσης και για τους αγοραστές, για παράδειγμα, όταν συμπράττουν για να εκμεταλλευτούν την κοινή ισχύ τους στην αγορά. Μπορεί να θεωρείτε ότι ο χρόνος είναι χρήμα και ασφαλώς είναι. Παρʹόλα αυτά, μπείτε στον κόπο να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα: Είμαι διοικητικό στέλεχος σε μια επιχείρηση που ασκεί την επιχειρηματική της δραστηριότητα στην ΕΕ; Εργάζομαι σε μια επιχείρηση που ασκεί την επιχειρηματική της δραστηριότητα στην ΕΕ;
Εάν η απάντησή σας σε οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις είναι θετική, τότε το φυλλάδιο αυτό σας αφορά άμεσα στην καθημερινή σας εργασία. Αν και παρεμβάλλονται πολλά εμπόδια στον δρόμο προς τον ανόθευτο ανταγωνισμό στην ΕΕ, οι επιχειρήσεις είναι βασικοί παράγοντες για την επίτευξη γνήσιου και πραγματικού ανταγωνισμού σε ολόκληρη την ΕΕ. Τούτο ισχύει για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις που ασκούν τις δραστηριότητές τους σε ευρωπαϊκή ή παγκόσμια κλίμακα, καθώς και για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που ασκούν τις δραστηριότητές τους σε λιγότερα κράτη μέλη ή εντός των εθνικών συνόρων. Το παρόν φυλλάδιο έχει ως στόχο να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να αποφεύγουν τα προβλήματα και να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού συνοψίζει τους βασικούς κανόνες που πρέπει να τηρούν οι επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων που συνεπάγεται η άγνοια του νόμου, και καθορίζει πρακτικά μέτρα που μπορούν να λαμβάνουν για να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με αυτούς τους κανόνες. Ελπίζω ότι το παρόν φυλλάδιο θα βοηθήσει όλες τις επιχειρήσεις και, ιδίως, τις μικρές και μεσαίες, να κατανοήσουν καλύτερα τους κανόνες του παιχνιδιού, καθώς και πώς μπορούν να εμποδίζουν το προσωπικό τους να περνά την κόκκινη γραμμή. Θεωρείστε το παρόν φυλλάδιο ως ένα φυλλάδιο οδικής ασφάλειας πριν από την περίοδο των διακοπών. Ξέρετε ότι οι κανόνες οδικής κυκλοφορίας εγγυώνται την ασφάλειά σας και γνωρίζετε καλά τον κίνδυνο στον οποίο εκτίθεστε εσείς και οι άλλοι αν οδηγείτε υπερβολικά γρήγορα ή περνάτε με κόκκινο. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο πειρασμός να αγνοήσετε το όριο ταχύτητας ή άλλα κυκλοφοριακά σήματα. Το παρόν συνοπτικό φυλλάδιο είναι ένα είδος κώδικα κυκλοφορίας για τον ανταγωνισμό ο οποίος θα σας βοηθήσει να συμμορφωθείτε με τους εφαρμοστέους κανόνες. Σας εύχομαι κάθε επιτυχία στις επιχειρηματικές σας δραστηριότητες. Οδηγείτε προσεκτικά!
Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ...3 1. Η συμμόρφωση με τους κανόνες του ανταγωνισμού στην Ευρώπη αποτελεί ευθύνη των επιχειρήσεων...7 1.1 Γενική υποχρέωση συμμόρφωσης...7 1.2 Τα οφέλη της συμμόρφωσης...7 1.3 Αποτελεσματικότητα: το μόνο κριτήριο επιτυχίας...8 2. Το κόστος της μη συμμόρφωσης για μια επιχείρηση...8 2.1 Πρόστιμα που επιβάλλονται στις επιχειρήσεις...8 2.2 Επιβολή κυρώσεων επί φυσικών προσώπων...10 2.3 Οι παράνομες συμφωνίες είναι άκυρες και μπορούν να προκαλέσουν ζημίες...10 2.4 Αρνητική εικόνα στον Τύπο για τους παραβάτες του νόμου και άλλες παράπλευρες συνέπειες...10 3. Συμμόρφωση με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού Είστε βέβαιοι ότι έχετε λάβει υπόψη τους κινδύνους;...11 3.1 Οι ενωσιακοί κανόνες ανταγωνισμού ισχύουν άμεσα για την επιχείρησή σας...11 Παράνομες επαφές και συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων...11 Κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης...12 Τι ισχύει για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις;...13 3.2 Δραστηριότητες των δημοσίων αρχών...13 Επιβολή του νόμου σε περίπτωση παράνομων πρακτικών...13 Περαιτέρω εξήγηση των κανόνων...13 4. Πώς μπορεί η επιχείρησή σας να διασφαλίσει την τήρηση των κανόνων;...14 4.1 Μια σαφής στρατηγική...14 Εντοπισμός του συνολικού κινδύνου και της ατομικής έκθεσης σε αυτόν...14 Να είναι η στρατηγική απόλυτα κατανοητή...14 Ορατή και αδιάλειπτη δέσμευση των ανώτερων διοικητικών στελεχών όσον αφορά τη στρατηγική συμμόρφωσης...15
4.2 Επίσημες πράξεις αναγνώρισης εκ μέρους του προσωπικού και συμπερίληψη των προσπαθειών τήρησης της νομοθεσίας στην αξιολόγηση του προσωπικού...15 Ειδικοί εσωτερικοί μηχανισμοί αναφοράς...16 4.3 Συνεχής ενημέρωση, σημεία επαφής για παροχή συμβουλών και κατάρτιση...16 4.4 Παρακολούθηση/Έλεγχος...16 Ο έλεγχος τείνει να ανακαλύπτει την αντιανταγωνιστική συμπεριφορά μόνον αφού έχει συμβεί...17 4.5 Η στρατηγική για τη διασφάλιση της πλήρους συμμόρφωσης έχει αποτύχει; Μπορεί ακόμη να χρησιμεύσει για να περιορίσει την έκθεση στον κίνδυνο!...17 Να σταματά η παράβαση το συντομότερο δυνατό...17 Συνεργασία στο πλαίσιο του προγράμματος επιείκειας και της διαδικασίας διευθέτησης: περιορισμός των ζημιών που προκαλούνται από πρακτικές συμπράξεων...17 4.6 Η Επιτροπή επικροτεί τις προσπάθειες συμμόρφωσης που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις...18 5. Για περισσότερες σχετικές πληροφορίες...20 Υποσημειώσεις...20
7 1. Η συμμόρφωση με τους κανόνες του ανταγωνισμού στην Ευρώπη αποτελεί ευθύνη των επιχειρήσεων Οι ενωσιακοί κανόνες ανταγωνισμού αφορούν τον καθένα που αναπτύσσει επιχειρηματικές δραστηριότητες στην ΕΕ, καθώς εφαρμόζονται άμεσα σε όλες τις επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ. Αυτό δεν αφορά μόνον τα διοικητικά στελέχη που πρέπει να κάνουν επιλογές προς το συμφέρον των επιχειρήσεών τους, αλλά και το υπόλοιπο προσωπικό που χρειάζεται καθοδήγηση για το πώς πρέπει να εφαρμόσει αυτές τις επιλογές. Οι επιχειρήσεις των οποίων η συμπεριφορά στην αγορά δεν συμμορφώνεται με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού διατρέχουν τον κίνδυνο να πληρώσουν υψηλά πρόστιμα και να υποστούν άλλες αρνητικές επιπτώσεις. Αν και, δυνάμει των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού, τα φυσικά πρόσωπα δεν υφίστανται κυρώσεις, οι σταδιοδρομίες τους και οι θέσεις εργασίας τους μπορούν να επηρεαστούν αρνητικά από λανθασμένες επιλογές, ενώ μπορεί να απειληθεί ακόμη και η ύπαρξη μιας επιχείρησης. Σε ορισμένα κράτη μέλη η ασυμβίβαστη με τον ανταγωνισμό συμπεριφορά μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την επιβολή κυρώσεων στα εμπλεκόμενα φυσικά πρόσωπα (συμπεριλαμβανομένης πιθανής φυλάκισης), ενδεχομένως, εκ παραλλήλου με τα πρόστιμα που επιβάλλονται στις επιχειρήσεις. 1.1 Γενική υποχρέωση συμμόρφωσης Την πρωταρχική ευθύνη για τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία, όπως και σε κάθε άλλο τομέα, την έχουν αυτοί οι οποίοι υπόκεινται σε αυτή. Το ότι οι ενωσιακοί κανόνες ανταγωνισμού εφαρμόζονται στις επιχειρήσεις είναι ένα γεγονός της καθημερινής επιχειρηματικής ζωής που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, διότι η άγνοια του νόμου δεν θωρακίζει τις επιχειρήσεις από τις επιπτώσεις της παράβασής τους. Ενώ είναι σαφές ότι οι επιχειρήσεις υποχρεούνται να συμμορφώνονται με τους κανόνες, είναι ελεύθερες σε μεγάλο βαθμό να αποφασίζουν για τον τρόπο συμμόρφωσής τους. Πρόκειται για κάτι εντελώς φυσιολογικό, δεδομένου ότι το μέγεθος των επιχειρήσεων, οι πόροι τους για την αναζήτηση συμβουλών, ο τομέας δραστηριότητάς τους και η έκθεσή τους στον κίνδυνο να εμπλακούν σε παραβάσεις των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού ποικίλλουν σε σημαντικό βαθμό. Εξυπακούεται ότι η γνώση των κανόνων αποτελεί πάντα προϋπόθεση για την πραγματική τήρησή τους. 1.2 Τα οφέλη της συμμόρφωσης Ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο μια επιχείρηση θα πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες ανταγωνισμού, εκτός από το ότι θεωρείται ότι ασκεί τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες τηρώντας τους κανόνες δεοντολογίας, είναι το δυνητικά υψηλό κόστος της μη συμμόρφωσης. Μπορεί όμως και πρέπει να υπάρχει και μια θετική προσέγγιση της συμμόρφωσης. Μια ενεργή και υποστηρικτική στρατηγική όσον αφορά τη συμμόρφωση με τον νόμο και την επιχειρηματική δεοντολογία μπορεί ασφαλώς να ενισχύσει τη φήμη και την ελκυστικότητα μιας επιχείρησης για τους σκοπούς της προώθησης και των προσλήψεων, λειτουργώντας με τον ίδιο τρόπο που θα λειτουργούσε και ένα πρόγραμμα σαφώς φιλικό προς το περιβάλλον ή την οικογενειακή ζωή. Μπορεί να βοηθήσει το προσωπικό να αντλήσει μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη δουλειά του και να τονώσει την αίσθηση ή ακόμη και την υπερηφάνειά του ότι ανήκει στην εταιρεία. Το προσωπικό που έχει επίγνωση του τι συνιστά παράνομη συμπεριφορά θα είναι και πιο ευαισθητοποιημένο όσον αφορά τις παρατυπίες των ανταγωνιστών ή άλλων εμπορικών εταίρων.
8 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ Η επιχείρησή σας μπορεί να συμβάλει περισσότερο στη διασφάλιση της διατήρησης ισότιμων όρων ανταγωνισμού, εφιστώντας την προσοχή των αρχών ανταγωνισμού σε ενδεχόμενες αθέμιτες πρακτικές. Καταρχάς, μπορεί να ενημερώσει την Επιτροπή 1 ή μια εθνική αρχή ανταγωνισμού 2 σχετικά με οποιαδήποτε εικαζόμενη παράβαση που υποπίπτει στην αντίληψή της. Δεύτερον, μπορεί να υποβάλει αίτηση για απαλλαγή από ή/και μείωση προστίμων εάν έχει εμπλακεί σε παράβαση. Τέλος, μπορεί να υποβάλει καταγγελία εάν είναι θύμα παράβασης εκ μέρους άλλων επιχειρήσεων 3. 1.3 Αποτελεσματικότητα: το μόνο κριτήριο επιτυχίας Κάθε προσπάθεια που καταβάλλει μια επιχείρηση για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού είναι αξιέπαινη. Αυτό όμως που έχει σημασία εν τέλει είναι ότι όντως τηρούνται οι κανόνες. Όταν πρέπει να ληφθούν πρακτικά μέτρα για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση, οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν υπόψη ότι οι προσπάθειές τους θα αξιολογηθούν με βάση τα αποτελέσματα, με άλλα λόγια ότι θα κριθούν από το κατά πόσο επέτυχαν να αποφύγουν τις παραβάσεις. Η προφορική αφηρημένη ή φορμαλιστική δέσμευσή τους όσον αφορά τη συμμόρφωση δεν θα τους οδηγήσει πουθενά. Κάθε αξιόπιστο πρόγραμμα συμμόρφωσης πρέπει να οικοδομείται σε μια στέρεη βάση δέσμευσης της διεύθυνσης και να υποστηρίζεται από μια νοοτροπία συμμόρφωσης «από την κορυφή προς τα κάτω». 2. Το κόστος της μη συμμόρφωσης για μια επιχείρηση 2.1 Πρόστιμα που επιβάλλονται στις επιχειρήσεις Τα πρόστιμα που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβάλλει σε επιχειρήσεις που παραβαίνουν τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού μπορούν να είναι πολύ σημαντικά, και να φτάνουν ακόμη και στο 10 % του ετήσιου παγκόσμιου κύκλου εργασιών μιας επιχείρησης. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα πρόστιμα μπορούν να επιβάλλονται ακόμη και αν ο παράνομος σκοπός μιας παράβασης δεν είχε πράγματι επιτευχθεί. Για παράδειγμα, τα μέλη μιας σύμπραξης, για τα οποία διαπιστώθηκε ότι είχαν προκαθορισμένες τιμές, θα αντιμετωπίσουν υψηλά πρόστιμα ανεξαρτήτως από το αν οι τιμές έφτασαν στα επιδιωκόμενα επίπεδα. Πολλά χρόνια πριν, η Επιτροπή καθόρισε γραπτώς την πολιτική της για την επιβολή προστίμων 4, ούτως ώστε να αποκτήσουν οι επιχειρήσεις πλήρη επίγνωση του οικονομικού κινδύνου που διατρέχουν εάν δεν συμμορφωθούν με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού. Έτσι ο κίνδυνος που διατρέχει μια επιχείρηση, εάν αναπτύξει αντιανταγωνιστικές συμπεριφορές, είναι σημαντικός, όπως αποδεικνύεται ιδίως από τον αριθμό των αποφάσεων για την καταπολέμηση των συμπράξεων που ελήφθησαν κατά τα πρόσφατα έτη και που είχαν ως αποτέλεσμα την επιβολή σημαντικών προστίμων.
9 Συμπράξεις Παρά την αποφασιστική καταπολέμησή τους εκ μέρους της Επιτροπής και των εθνικών αρχών ανταγωνισμού, οι συμπράξεις εμφανίζονται ακόμη σε πολλούς τομείς, από την αγορά των βασικών βιομηχανιών μέχρι την αγορά υπηρεσιών, και επιχειρήσεις όλων των μεγεθών εμπλέκονται σε αυτές τις παραβάσεις, από τους μεγάλους πολυεθνικούς ομίλους μέχρι τις μικρές επιχειρήσεις. Στην πλειονότητα των υποθέσεων που διερευνήθηκαν, είχε ενθαρρυνθεί η παράνομη συμπεριφορά και η παρανομία είχε συχνά διαπραχθεί στα υψηλά επίπεδα ευθύνης. Τούτο είναι ενδεικτικό του ότι, σε ορισμένους κύκλους, η παράβαση των ουσιωδέστερων κανόνων μιας οικονομίας της αγοράς θεωρείται ακόμη ως ορθολογικός τρόπος συναλλαγής και μεγιστοποίησης των εσόδων. Κατά τα πρόσφατα έτη, και ιδίως από το 2001, αυξήθηκε η συχνότητα των αποφάσεων της Επιτροπής για την απαγόρευση των συμπράξεων και την επιβολή προστίμων, με αποτέλεσμα να επιβληθούν πρόστιμα των οποίων το ύψος ανέρχεται συνολικά σε πολλά δισεκατ. ευρώ. Η πλειονότητα αυτών των αποφάσεων επικυρώθηκε στο εφετείο. Η σύμπραξη επιχειρήσεων διεθνών μετακομίσεων Το 2008, η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμα σε επιχειρήσεις διεθνών μετακομίσεων, συνολικού ύψους άνω των 31 εκατ. ευρώ, διότι είχαν συμμετάσχει σε σύμπραξη στο Βέλγιο. Μεταξύ 1984 και 2003, οι επιχειρήσεις καθόριζαν τιμές, μοιράζονταν την αγορά και χειραγωγούσαν τις διαδικασίες υποβολής προσφορών, εκδίδοντας ιδίως εικονικές προσφορές («προμήθειες») για τους πελάτες, καθώς και μέσω ενός συστήματος οικονομικών αντισταθμίσεων για τις απορριφθείσες προσφορές. Η Επιτροπή κίνησε αυτεπάγγελτα τη διαδικασία έρευνας με αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις που αποδείχτηκαν ιδιαίτερα επιτυχείς και συγκέντρωσε πολλά αποδεικτικά στοιχεία για τις δραστηριότητες της κοινοπραξίας. Το πρόστιμο μιας επιχείρησης μειώθηκε κατά 50 % βάσει της ανακοίνωσης της Επιτροπής περί επιείκειας, διότι παρέσχε στην Επιτροπή αποδεικτικά στοιχεία σημαντικής προστιθέμενης αξίας. Η σύμπραξη βιομηχανικού νήματος για ράψιμο Το 2005, η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμο σε παραγωγούς νήματος από τη Γερμανία, το Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες, τη Γαλλία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο ύψους άνω των 43 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή τους σε διάφορες συμπράξεις. Το βιομηχανικό νήμα χρησιμοποιείται σε ευρύ φάσμα βιομηχανικών κλάδων για τη ραφή ή το κέντημα διαφόρων προϊόντων όπως ενδύματα, επιπλώσεις, καθίσματα αυτοκινήτων και ζώνες ασφαλείας, δερμάτινα προϊόντα, στρώματα, υποδήματα και σχοινιά. Μεταξύ 1990 και 2001, οι επιχειρήσεις αυτές συμμετείχαν σε τακτικές συνεδριάσεις και είχαν διμερείς επαφές για να συμφωνήσουν σχετικά με αυξήσεις των τιμών ή/και τις τιμές-στόχο, να ανταλλάσσουν ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με τους τιμοκαταλόγους και τις τιμές που χρεώνονταν σε διάφορους καταναλωτές, και για να αποφύγουν την προσφορά χαμηλότερων τιμών από τον εκάστοτε προμηθευτή, καθώς και να κανονίζουν την κατανομή της πελατείας.
10 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ Οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού στοχεύουν επίσης σε παρόμοια είδη πρακτικής συμπράξεων σε τομείς όπως η φρύξη του καφέ, τα προϊόντα μπάνιου και προσωπικής φροντίδας, οι φακοί επαφής και το αλεύρι. Η καταχρηστική συμπεριφορά εκ μέρους επιχειρήσεων που κατέχουν δεσπόζουσα θέση ανησυχεί επίσης πολύ και μάλιστα όλο και περισσότερο την Επιτροπή. Τούτο οδήγησε τα τελευταία χρόνια στη λήψη ορισμένου αριθμού αποφάσεων σχετικά με την επιβολή προστίμων, οι οποίες έχουν σχέση με τον τομέα των ΤΠΕ και τις προσφάτως ελευθερωθείσες ή εν μέρει ελευθερωθείσες αγορές, όπως οι τομείς της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών και των ταχυδρομείων. Εντούτοις, υπάρχουν και σε άλλους τομείς καταχρηστικές πρακτικές εκ μέρους επιχειρήσεων που κατέχουν δεσπόζουσα θέση. 2.2 Επιβολή κυρώσεων επί φυσικών προσώπων Εκτός από την επιβολή προστίμων σε επιχειρήσεις, ορισμένα κράτη μέλη προβλέπουν την επιβολή κυρώσεων επί φυσικών προσώπων (π.χ. πρόστιμα, έκπτωση διευθυντών). Η νομοθεσία ορισμένων χωρών επιτρέπει ακόμη και την επιβολή στερητικών της ελευθερίας κυρώσεων σε φυσικά πρόσωπα που είναι εμπλεγμένα σε παραβάσεις της νομοθεσίας ανταγωνισμού ή/και σε ορισμένα προκαθορισμένα είδη παραβάσεων (π.χ. νόθευση διαγωνισμών). Οι κυρώσεις αυτές μπορούν να εφαρμόζονται χωριστά ή αθροιστικά με χρηματικές ποινές. Τα διοικητικά στελέχη εταιρειών τα οποία συμπεριφέρονται με αθέμιτο τρόπο διατρέχουν, συνεπώς, τον κίνδυνο φυλάκισης σε ορισμένα κράτη μέλη. 2.3 Οι παράνομες συμφωνίες είναι άκυρες και μπορούν να προκαλέσουν ζημίες εκ τούτου, η εκτέλεσή τους από τα εμπλεκόμενα μέρη δεν μπορεί να επιβληθεί από τα δικαστήρια. Τούτο σημαίνει ότι ένα μέρος δεν μπορεί να υποχρεωθεί να τηρήσει μια συμφωνία η οποία είναι παράνομη. Οι αρνητικές επιπτώσεις για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες μπορούν να είναι σημαντικές. Εάν μία παράβαση των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού προκαλεί ή έχει προκαλέσει ζημία σε ένα τρίτο μέρος, το θύμα μπορεί να υποβάλει σε εθνικό δικαστήριο καταγγελία κατά του δράστη για πρόκληση ζημιών. Για παράδειγμα, στην υπόθεση σύμπραξης αερομεταφορέων εμπορευμάτων 5, είχαν υποβληθεί καταγγελίες για πρόκληση ζημιών ακόμη και προτού η Επιτροπή επιβάλει πρόστιμα σε 11 αερομεταφορείς εμπορευμάτων για προκαθορισμό των τιμών. 2.4 Αρνητική εικόνα στον Τύπο για τους παραβάτες του νόμου και άλλες παράπλευρες συνέπειες Η Επιτροπή εκδίδει δελτίο Τύπου κάθε φορά που διαπιστώνει παράνομη συμπεριφορά και επιβάλλει πρόστιμο στις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις. Η συνακόλουθη κάλυψη τόσο από τον γενικό όσο και από τον εξειδικευμένο Τύπο ενδέχεται να έχει βλαβερές επιπτώσεις στη φήμη αυτών των επιχειρήσεων. Εξάλλου, μπορούν να αντιμετωπίσουν την εχθρότητα των πελατών και των καταναλωτών οι οποίοι έχουν την αίσθηση ότι τους έχουν κοροϊδέψει. Οι έρευνες που διεξάγουν οι αρχές ανταγωνισμού μπορούν να είναι χρονοβόρες και δαπανηρές για τις επιχειρήσεις. Τα διοικητικά στελέχη μπορούν να εμπλακούν σε σχοινοτενείς νομικές συζητήσεις, οι οποίες αποσπούν την προσοχή τους από την κύρια επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι περιοριστικές συμφωνίες οι οποίες δεν συμβιβάζονται με τους ενωσιακούς κανόνες περί ανταγωνισμού είναι αυτομάτως άκυρες και, ως
11 3. Συμμόρφωση με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού Είστε βέβαιοι ότι έχετε λάβει υπόψη τους κινδύνους; Δύο βασικές διατάξεις της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) αφορούν τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων στην αγορά. Το άρθρο 101 απαγορεύει τις συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων οι οποίες περιορίζουν τον ανταγωνισμό, εκτός αν παράγουν σημαντικά οφέλη για τους πελάτες και τους καταναλωτές, ενώ το άρθρο 102 απαγορεύει την καταχρηστική εκμετάλλευση από τις επιχειρήσεις της δεσπόζουσας θέσης τους. Αυτοί οι θεμελιώδεις κανόνες και απαγορεύσεις αποσαφηνίζονται περαιτέρω από νομικά κείμενα που εκδίδονται από το Συμβούλιο ή την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανάλογα με την περίπτωση, τα οποία διευκρινίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι βασικές αρχές εφαρμόζονται από τις επιχειρήσεις σε ιδιαίτερους τομείς ή σε ιδιαίτερα είδη συμφωνιών ή συμπεριφορών. Επισημαίνεται ότι, σε εθνικό επίπεδο, η συμπεριφορά που επηρεάζει καθαρά τον ανταγωνισμό εντός ενός κράτους μέλους απαγορεύεται επίσης. 3.1 Οι ενωσιακοί κανόνες ανταγωνισμού ισχύουν άμεσα για την επιχείρησή σας Οι ενωσιακοί κανόνες αφορούν την ανταγωνιστική συμπεριφορά των επιχειρήσεων και εφαρμόζονται άμεσα σε κάθε κράτος μέλος. Δεν απαιτείται μεταφορά στο εθνικό δίκαιο. Για τον λόγο αυτό, είναι ακόμη πιο σημαντικό να τους γνωρίζουν οι επιχειρήσεις, δεδομένου ότι είναι άμεσα εκτελεστοί τόσο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού όσο και από τα δικαστήρια. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ενωσιακοί κανόνες ανταγωνισμού εφαρμόζονται στις «επιχειρήσεις», όρος ο οποίος περιλαμβάνει κάθε οντότητα που ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Οι όμιλοι επιχειρήσεων, όπως οι εμπορικές ενώσεις και άλλοι βιομηχανικοί όμιλοι, καθώς επιδιώκουν εν γένει νόμιμους σκοπούς και λειτουργούν ως χρήσιμο επαγγελματικό φόρουμ, έχουν παράλληλα και την υποχρέωση να συμμορφώνονται με τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού. Όπως αναφέρεται προηγουμένως, υπάρχουν δύο βασικά είδη συμπεριφοράς τις οποίες ενδέχεται να μπουν στον πειρασμό να υιοθετήσουν οι επιχειρήσεις στην αγορά, αλλά οι οποίες απαγορεύονται από την ενωσιακή νομοθεσία ανταγωνισμού: Παράνομες επαφές και συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων Απαγορεύονται οι αντιανταγωνιστικές επαφές μεταξύ επιχειρήσεων, οι οποίες, ανεξάρτητα από τη μορφή τους, μπορούν να στρεβλώσουν τη συνήθη διαμόρφωση των ανταγωνιστικών δυνάμεων. Τέτοιες επαφές μπορούν να λάβουν πολλές μορφές και δεν απαιτούν την τυπική αποδοχή εκ μέρους των εμπλεκόμενων επιχειρήσεων μέσω συμφωνίας. Ακόμη και οι άτυπες ρυθμίσεις μεταξύ επιχειρηματικών αντιπροσώπων μπορούν να θεωρηθούν παράνομες. Τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα αντιανταγωνιστικών επαφών μεταξύ επιχειρήσεων περιλαμβάνουν καθορισμό των τιμών, κατανομή των αγορών ή της πελατείας και τον περιορισμό της παραγωγής, είτε μέσω νόθευσης διαγωνισμών είτε με άλλο τρόπο. Οι πρακτικές αυτές τηρούνται συχνά μυστικές και αναφέρονται, κατά κανόνα, ως «συμπράξεις». Χαρακτηρίζονται στη νομική ορολογία ως περιορισμοί ανταγωνισμού «ιδιαίτερης σοβαρότητας», καθώς, από την ίδια τους τη φύση, το πιθανότερο είναι ότι θα περιορίσουν τον ανταγωνισμό. Αυτές οι ιδιαίτερης σοβαρότητας παραβάσεις διώκονται πολύ αυστηρά από την Επιτροπή και μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα την επιβολή πολύ υψηλών προστίμων στις επιχειρήσεις.
12 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ Οι ιδιωτικές ανταλλαγές μεταξύ ανταγωνιζόμενων επιχειρήσεων εξατομικευμένων πληροφοριών σχετικά με τις προβλεπόμενες μελλοντικές τιμές ή ποσότητές τους μπορούν επίσης να καταλήξουν σε ιδιαίτερης σοβαρότητας παράβαση. Γενικότερα, όλες οι ανταλλαγές εμπιστευτικού χαρακτήρα και στρατηγικής σημασίας πληροφοριών μεταξύ ανταγωνιστών μπορούν να δημιουργήσουν ανησυχίες όσον αφορά τον ανταγωνισμό. Τούτο αφορά όλα τα είδη πληροφοριών που μειώνουν τη στρατηγική αβεβαιότητα στην αγορά, για παράδειγμα, σχετικά με τα κόστη παραγωγής, καταλόγους πελατών, κύκλο εργασιών, πωλήσεις, ικανότητες, ποιότητα, σχέδια εμπορίας, κ.λπ. Εξάλλου, ακόμη και η μονομερής γνωστοποίηση στρατηγικών πληροφοριών εκ μέρους μιας επιχείρησης μέσω ταχυδρομείου, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τηλεφώνου ή συνεδριάσεων με τον(τους) ανταγωνιστή(-ές) της μπορεί να θεωρηθεί προβληματική. Οι συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων σε διάφορα επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού, συνήθως συμφωνίες διανομής μεταξύ προμηθευτών και μεταπωλητών, οι οποίες έχουν ως σκοπό τον καθορισμό τιμών ή την τεχνητή κατάτμηση της εσωτερικής αγοράς, είναι επίσης παράνομες. Για παράδειγμα, ένας προμηθευτής δεν μπορεί να υποχρεώσει τους διανομείς του να αρνηθούν να πωλήσουν προϊόντα σε πελάτες που διαμένουν εκτός μιας δεδομένης εδαφικής περιοχής. Επίσης, δεν μπορεί να επιβάλει στους διανομείς του τιμή μεταπώλησης για ένα δεδομένο προϊόν. Εν ολίγοις, τα διοικητικά στελέχη και το λοιπό προσωπικό των επιχειρήσεων πρέπει να λαμβάνουν πάντα υπόψη τα ακόλουθα βασικά «ΜΗ» όταν συναλλάσσονται με ανταγωνιστές: ΜΗΝ καθορίζετε τιμές αγοράς ή πώλησης ή άλλους όρους των συναλλαγών ΜΗΝ περιορίζετε την παραγωγή, τις αγορές, την τεχνική ανάπτυξη ή τις επενδύσεις ΜΗΝ κατανέμετε τις αγορές ή τις πηγές εφοδιασμού ΜΗΝ ανταλλάσσετε εξατομικευμένες πληροφορίες για τις σχεδιαζόμενες μελλοντικές τιμές ή ποσότητες ή άλλες στρατηγικές πληροφορίες. Είναι σημαντικό να έχετε υπόψη ότι οι συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστών και επιχειρήσεων σε διάφορα επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού μπορούν να έχουν αντιανταγωνιστικά αποτελέσματα ακόμη και αν δεν περιλαμβάνουν κανέναν από τους προαναφερόμενους σοβαρής σημασίας περιορισμούς. Για παράδειγμα, η συμφωνία μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο σε μία από τις παραμέτρους του ανταγωνισμού, και συγκεκριμένα τις τιμές, την παραγωγή, την καινοτομία ή την ποιότητα ή ποικιλία των προϊόντων και των υπηρεσιών. Τέτοιου είδους περιοριστικά αποτελέσματα πρέπει επίσης να εκτιμώνται από τις επιχειρήσεις. Ένα λεπτομερές πλαίσιο για την ανάλυση του αντικτύπου τέτοιων συμφωνιών επί του ανταγωνισμού παρέχεται από την Επιτροπή σε ειδικές κατευθυντήριες γραμμές. Κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης Αν οι επιχειρήσεις έχουν ένα μεγάλο ποσοστό της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας σε μια ιδιαίτερη αγορά, είναι πιθανό να κατέχουν σε αυτήν την αγορά δεσπόζουσα θέση. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να μην εμπλακούν σε συμπεριφορά που θεωρείται καταχρηστική. Δεν θα πρέπει να ενεργούν κατά τρόπο που να παρεμποδίζει τους ανταγωνιστές από το να ανταγωνίζονται αποτελεσματικά ή να τους εξοβελίζει από την αγορά. Παραδείγματα καταχρηστικής συμπεριφοράς εκ μέρους των επιχειρήσεων που κατέχουν δεσπόζουσα θέση είναι: η επιβολή παράλογα υψηλών τιμών, που μπορεί να οδηγήσει σε εκμετάλλευση των πελατών η επιβολή αδικαιολόγητα χαμηλών τιμών, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εκδιώξουν τους ανταγωνιστές από την αγορά οι αδικαιολόγητες διακρίσεις μεταξύ πελατών
13 η επιβολή αδικαιολόγητων όρων συναλλαγής στους εμπορικούς εταίρους. Τι ισχύει για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις; Όλες οι επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως του μεγέθους τους, υπόκεινται στους κανόνες ανταγωνισμού. Το μικρό μέγεθος μιας επιχείρησης δεν δικαιολογεί τη μη συμμόρφωσή της με τους εφαρμοστέους ενωσιακούς ή εθνικούς κανόνες ανταγωνισμού. 3.2 Δραστηριότητες των δημοσίων αρχών Αρμόδιες για τη διασφάλιση της τήρησης των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού είναι τόσο οι ευρωπαϊκές αρχές ανταγωνισμού και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όσο και οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού και τα εθνικά δικαστήρια. Επιβολή του νόμου σε περίπτωση παράνομων πρακτικών Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διασφαλίζει την πραγματική εφαρμογή αυτών των κανόνων στην ΕΕ. Διερευνά εικαζόμενες παραβάσεις και απευθύνει δεσμευτικές αποφάσεις στις επιχειρήσεις για να θέσει τέρμα στις διαπιστωθείσες παραβάσεις. Η Επιτροπή έχει επίσης την εξουσία να επιβάλλει πρόστιμα σε επιχειρήσεις για τις οποίες διαπιστώθηκε ότι παραβαίνουν την ενωσιακή νομοθεσία ανταγωνισμού. Η δραστηριότητα επιβολής του νόμου από τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού, οι οποίες έχουν επίσης την εξουσία να εφαρμόζουν και τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού, προστίθεται στη δραστηριότητα επιβολής του νόμου της Επιτροπής. Τα εθνικά δικαστήρια διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Μπορούν να εκδικάσουν αγωγές για αποζημίωση που απορρέουν από την παράβαση εκ μέρους μιας επιχείρησης των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού και να επιδικάσουν τις σχετικές αποζημιώσεις. Περαιτέρω εξήγηση των κανόνων Η Επιτροπή προσπαθεί να διευκολύνει τις επιχειρήσεις να εξοικειωθούν με τους κανόνες καθώς και με τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να τους τηρούν. Ορισμένα είδη συμφωνιών εξαιρούνται από τη γενική απαγόρευση εάν ο περιοριστικός τους χαρακτήρας μπορεί να αιτιολογηθεί από οφέλη που αποκομίζουν οι καταναλωτές και η οικονομία ως σύνολο. Είναι πολύ απίθανο οι ιδιαίτερης σοβαρότητας πρακτικές που αναφέρονται προηγουμένως να αποφέρουν τέτοια οφέλη. Οι επιχειρήσεις πρέπει να εκτιμούν οι ίδιες το κατά πόσον η συμπεριφορά τους συμμορφώνεται με τους κανόνες ανταγωνισμού και, κατά τη διαδικασία αυτή, μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να ζητήσουν νομική συμβουλή. Οι γενικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με το κατά πόσο μια συμφωνία θεωρείται ότι εξαιρείται ή όχι παρέχονται από την Επιτροπή, ιδίως μέσω των καλούμενων κανονισμών απαλλαγής κατά κατηγορίες. Οι κανονισμοί αυτοί εξαιρούν κυρίως περιορισμούς σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών (π.χ. έρευνα και ανάπτυξη, συμφωνίες εξειδίκευσης ή συμφωνίες διανομής) έως ένα ορισμένο επίπεδο ισχύος στην αγορά, σε όρους μεριδίου αγοράς, ορίζοντας ότι δεν υπάρχουν «ιδιαίτερης σοβαρότητας» περιορισμοί και ότι πληρούνται ορισμένοι όροι. Εκτός του «χώρου ασφαλείας» της απαλλαγής κατά κατηγορίες, οι κατευθυντήριες γραμμές, όπως οι συμφωνίες οριζόντιας συνεργασίας 6 ή οι συμφωνίες για τους κάθετους περιορισμούς 7, καθορίζουν και την πολιτική της Επιτροπής, καθώς και την πρακτική της για τη λήψη αποφάσεων σε διάφορα θέματα ανταγωνισμού. Όσον αφορά την καταχρηστική συμπεριφορά, η Επιτροπή δημοσίευσε κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις προτεραιότητές της κατά τον έλεγχο της εφαρμογής του άρθρου 102 της ΣΛΕΕ 8. Εξάλλου, οι επίσημες αποφάσεις της Επιτροπής 9 και οι αποφάσεις του Δικαστηρίου διατίθενται στο κοινό, ενώ η Επιτροπή δημοσιεύει τις επίσημες διαδικασίες κίνησης και περάτωσης στον δικτυακό της τόπο ή/και εκδίδοντας δελτίο Τύπου 10. Τέλος, η Επιτροπή δημοσιεύει επίσης και μία ετήσια έκθεση για την πολιτική ανταγωνισμού και ορισμένα ενημερωτικά φυλλάδια 11.
14 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ 4. Πώς μπορεί η επιχείρησή σας να διασφαλίσει την τήρηση των κανόνων; 4.1 Μια σαφής στρατηγική Για να διασφαλίσουν την αποτελεσματική τήρηση των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να είναι προνοητικές, να αναπτύσσουν ειδικά προσαρμοσμένη στην κατάστασή τους προσέγγιση και να την καθορίζουν γραπτώς, αντί να αντιδρούν αφού προκύψουν τα προβλήματα. Ο απώτερος στόχος μιας τέτοιας στρατηγικής είναι να αυξήσει τη συνειδητοποίηση των δυνητικών συγκρούσεων με τη νομοθεσία ανταγωνισμού της ΕΕ και να διαδώσει τις κατάλληλες γνώσεις σχετικά με τον τρόπο αποφυγής τους σε όλα τα επίπεδα της επιχείρησης, από τους υπαλλήλους μέχρι τα μεσαία και ανώτερα διοικητικά στελέχη. Εντοπισμός του συνολικού κινδύνου και της ατομικής έκθεσης σε αυτόν Η επιτυχής στρατηγική συμμόρφωσης μιας επιχείρησης πρέπει να βασίζεται σε διεξοδική ανάλυση των τομέων στους οποίους διατρέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο να παραβεί τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού. Οι τομείς αυτοί θα εξαρτηθούν από παράγοντες, όπως: ο τομέας δραστηριότητας για παράδειγμα, η ιστορία των προηγούμενων παραβάσεων στον τομέα είναι ενδεικτική της ανάγκης για ιδιαίτερη επαγρύπνηση το επίπεδο/η συχνότητα των επαφών της επιχείρησης με τους ανταγωνιστές για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια των βιομηχανικών συναντήσεων ή των συναντήσεων με τις εμπορικές ενώσεις, αλλά επίσης και κατά τις καθημερινές εμπορικές συναλλαγές τα χαρακτηριστικά της αγοράς: η θέση της επιχείρησης και των ανταγωνιστών της, φραγμοί εισόδου στην αγορά, κ.λπ. Εάν μια επιχείρηση κατέχει δεσπόζουσα θέση σε μια αγορά, τα προληπτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν θα διαφέρουν από τα μέτρα που θα λαμβάνονταν όταν η φύση του κινδύνου είναι τέτοια ώστε να είναι πιθανότερο να οδηγήσει σε σχηματισμό συμπράξεων. Αλλά η έκθεση σε αυτόν τον κίνδυνο μπορεί να διαφέρει σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με τη θέση που κατέχει κάθε μέλος του προσωπικού. Τα μέλη του προσωπικού, τα οποία, λόγω των ειδικών τομέων ευθύνης τους, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα (για παράδειγμα, οι υπάλληλοι οι οποίοι έρχονται συχνά σε επαφή με τους ανταγωνιστές ως μέρος της δουλειάς τους ή μέσω εμπορικών ενώσεων) πρέπει να έχουν ιδιαίτερη επίγνωση του τι διακυβεύεται και να έχουν πάντα υπόψη τις βασικές αρχές. Να είναι η στρατηγική απόλυτα κατανοητή Προκειμένου να υπάρχει πραγματική συμμόρφωση με τους κανόνες, είναι επίσης σημαντικό η στρατηγική της επιχείρησης, όσον αφορά την τήρηση των κανόνων, να είναι γνωστή σε όλη την οργανωτική δομή της. Για λόγους εσωτερικής σαφήνειας, η στρατηγική θα πρέπει να καθορίζεται κατά προτίμηση γραπτώς, να είναι διατυπωμένη με σαφήνεια και σε όλες τις γλώσσες εργασίας της επιχείρησης, έτσι ώστε να είναι κατανοητή από όλους. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να έχει τη μορφή εγχειριδίου. Αυτές οι εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει, ιδανικά, να περιλαμβάνουν μια γενική περιγραφή της νομοθεσίας της ΕΕ για τον ανταγωνισμό και του σκοπού της, να εξηγούν τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται και να υπογραμμίζουν τα δυνητικά κόστη που συνεπάγεται για την επιχείρηση η μη τήρησή της. Με τον τρόπο αυτό, το προσωπικό θα κατανοεί καλύτερα τον λόγο ύπαρξης της στρατηγικής τήρησης της νομοθεσίας καθώς και τη σημασία της.
15 Εξάλλου, θα παρέχονται κατευθυντήριες γραμμές σε ιδιαίτερους τομείς κινδύνου. Για παράδειγμα, μια επιχείρηση της οποίας οι δραστηριότητες αφορούν κυρίως ομογενή προϊόντα ή η οποία έχει τακτικές επαφές με ανταγωνιστές σε επίπεδο διευθυντικών στελεχών ή λοιπού προσωπικού, θα μπορούσε να υπογραμμίζει την απαγόρευση των συμπράξεων. Ένα χρήσιμο εργαλείο θα μπορούσε να αποτελεί μια σειρά πρακτικού χαρακτήρα από «ΜΗ» και «ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ»: ένας κατάλογος από «ΜΗ» θα μπορούσε να περιλαμβάνει σαφή παράνομη συμπεριφορά, όπως οι συμφωνίες καθορισμού τιμών, η ανταλλαγή μελλοντικών τιμολογιακών προθέσεων, η κατανομή ποσοστώσεων παραγωγής και ο καθορισμός μεριδίων της αγοράς οι «ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ» είναι προειδοποιητικά σήματα που χρησιμεύουν για τον εντοπισμό καταστάσεων κατά τις οποίες υπάρχουν υπόνοιες για παράβαση των κανόνων ανταγωνισμού. Θα ενθαρρύνουν τα διοικητικά στελέχη και το λοιπό προσωπικό να καταβάλλουν ιδιαίτερες προσπάθειες για να αποφεύγει η ίδια τους η επιχείρηση τυχόν παραβάσεις. Ορατή και αδιάλειπτη δέσμευση των ανώτερων διοικητικών στελεχών όσον αφορά τη στρατηγική συμμόρφωσης Τα ανώτερα διοικητικά στελέχη δεν πρέπει μόνον να επιλέγουν την ορθή στρατηγική και να την καθιστούν προσιτή σε όλο το προσωπικό, αλλά και να την υποστηρίζουν ανεπιφύλακτα, δείχνοντας σαφώς ότι η συμμόρφωση με τη νομοθεσία αποτελεί θεμελιώδη πολιτική της επιχείρησης. Πρόκειται για ένα ουσιαστικό στοιχείο για τη δημιουργία μιας νοοτροπίας τήρησης του νόμου εντός της επιχείρησης. Συνιστάται να ορίζεται ένα από τα ανώτερα διοικητικά στελέχη για να αναλαμβάνει τη γενική ευθύνη της τήρησης του νόμου προκειμένου να διασφαλίζεται η αδιάλειπτη δέσμευση και η προβολή όσον αφορά την επίτευξη αυτού του στόχου. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις έχουν το πλεονέκτημα ότι «το μήνυμα από την κορυφή», μπορεί να διαδοθεί ευκολότερα σε μικρότερο αριθμό εργαζομένων. Ενώ η Επιτροπή δεν επιθυμεί να δίνει περιοριστικές εντολές, ωστόσο υποστηρίζει ότι μια επιχείρηση θα πρέπει να αφιερώνει επαρκείς πόρους κατάλληλους για το μέγεθός της και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει για να διασφαλίζει την ύπαρξη ενός αξιόπιστου προγράμματος. 4.2 Επίσημες πράξεις αναγνώρισης εκ μέρους του προσωπικού και συμπερίληψη των προσπαθειών τήρησης της νομοθεσίας στην αξιολόγηση του προσωπικού Τα συνοδευτικά μέτρα που λαμβάνονται από τις επιχειρήσεις για να διασφαλίζουν ότι το προσωπικό τους τηρεί την υιοθετηθείσα στρατηγική συμμόρφωσης με τη νομοθεσία μπορούν να περιλαμβάνουν: να ζητείται από το προσωπικό να αναγνωρίζει γραπτώς ότι έλαβε τις πληροφορίες σχετικά με την τήρηση της νομοθεσίας ανταγωνισμού της ΕΕ, για παράδειγμα, όταν διανέμεται εγχειρίδιο ή μετά από ειδικά αφιερωμένα στον σκοπό αυτό μαθήματα κατάρτισης. Αυτή η μορφή ρητής αναγνώρισης βοηθά να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο τα μέλη του προσωπικού στην ιδέα ότι η τήρηση της νομοθεσίας αφορά τον καθένα τους χωριστά αλλά και όλους μαζί να δημιουργηθούν θετικά κίνητρα για το προσωπικό ώστε να αντιμετωπίζει αυτόν τον στόχο με ύψιστη σοβαρότητα. Τα σχετικά με την τήρηση της νομοθεσίας καθήκοντα θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να αποτελούν μέρος της περιγραφής καθηκόντων. Η στάση ιδιαίτερης επαγρύπνησης όσον αφορά αυτό το θέμα θα μπορούσε επίσης να αποτελεί μέρος των κριτήριων αξιολόγησης του προσωπικού
16 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ να προβλέπονται κυρώσεις για καταπάτηση των εσωτερικών κανόνων συμμόρφωσης. Οι κυρώσεις αυτές θα πρέπει, ωστόσο, να συνάδουν με το εθνικό εργατικό δίκαιο και να ελέγχονται προηγουμένως από τους νομικούς συμβούλους. Ειδικοί εσωτερικοί μηχανισμοί αναφοράς Ένα άλλο ουσιαστικό χαρακτηριστικό της επιτυχούς στρατηγικής συμμόρφωσης με τη νομοθεσία είναι η ένταξη σε αυτή σαφών μηχανισμών αναφοράς. Το προσωπικό δεν πρέπει μόνον να γνωρίζει τις ενδεχόμενες συγκρούσεις με την ενωσιακή νομοθεσία ανταγωνισμού, αλλά και να ξέρει και με ποιον και πώς να έρθει σε επαφή αν προκύψουν συγκεκριμένες καταστάσεις σύγκρουσης. Μια επιχείρηση μπορεί, για παράδειγμα, να ορίσει έναν υπεύθυνο συμμόρφωσης ο οποίος υποβάλλει απευθείας τις εκθέσεις του στη διεύθυνση της επιχείρησης. Οι δίαυλοι επικοινωνίας θα πρέπει, εν πάση περιπτώσει, να επιτρέπουν στη διεύθυνση να αναλαμβάνει ταχεία δράση. Ο χρόνος έχει συνήθως πρωταρχική σημασία, ανεξάρτητα από το αν οι αρχές ανταγωνισμού γνωρίζουν ήδη ή όχι το ιδιαίτερο πρόβλημα. Αν ένα μέλος του προσωπικού ή της διεύθυνσης ανακαλύπτει μια παράβαση ή ακόμη και αν έχει σχετικές υπόνοιες, η στρατηγική συμμόρφωσης θα πρέπει να του/της παρέχει συγκεκριμένη καθοδήγηση για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να ενεργήσει. Ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει το προσωπικό να «μιλήσει ανοιχτά» όταν έρχεται αντιμέτωπο με αμφίβολες καταστάσεις μπορεί να έχει αποφασιστική σημασία για την αποτελεσματικότητα της στρατηγικής συμμόρφωσης. 4.3 Συνεχής ενημέρωση, σημεία επαφής για παροχή συμβουλών και κατάρτιση Προφανώς, η χάραξη μιας στρατηγικής στο χαρτί δεν αρκεί. Όταν διανέμεται ένα εγχειρίδιο στο προσωπικό, θα πρέπει να αναθεωρείται τακτικά. Θα πρέπει επίσης να υπάρχει ένα εύκολο αναγνωρίσιμο σημείο επαφής όπου μπορεί το προσωπικό να ζητά συμβουλές σε περίπτωση αμφιβολιών για τη συμβατότητα ορισμένων ειδών συμπεριφοράς ή συμφωνιών με την ενωσιακή νομοθεσία ανταγωνισμού. Η κατάρτιση όσον αφορά τους εφαρμοστέους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Πολλές επιχειρήσεις παρέχουν ήδη στο προσωπικό τους, ιδίως στους νεοπροσληφθέντες, φιλόδοξο πρόγραμμα κατάρτισης. Στις περιπτώσεις αυτές, συνιστάται η ανάπτυξη μιας ενότητας μαθημάτων για την ανταγωνιστική συμπεριφορά. Όταν, από την ανάλυση μιας επιχείρησης, εντοπιστούν ιδιαίτεροι τομείς κινδύνου, η κατάρτιση θα πρέπει να παρέχεται στα μέλη του προσωπικού που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να έρθουν αντιμέτωπα με καταστάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την επιχείρηση να εμπλακεί σε παραβάσεις, για παράδειγμα, στο προσωπικό και στα διοικητικά στελέχη πωλήσεων, όσον αφορά τις συμφωνίες τιμών μεταξύ ανταγωνιστών, και σε οποιονδήποτε παίρνει μέρος σε συναντήσεις με εμπορικές ενώσεις ή παρευρίσκεται σε βιομηχανικές εκδηλώσεις. Οι ειδικές λεπτομέρειες θα διαφέρουν από επιχείρηση σε επιχείρηση, ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους και την εμπειρογνωσία. Εν πάση περιπτώσει, η στρατηγική συμμόρφωσης θα είναι αποτελεσματικότερη αν ενσωματώνεται σε αυτήν ένας σαφής μηχανισμός που διασφαλίζει ότι το προσωπικό μπορεί να διαθέτει ανά πάσα στιγμή επικαιροποιημένες εκδοχές της γραπτής πολιτικής και ότι όλα τα μέλη του προσωπικού και τα διοικητικά στελέχη ενημερώνονται για τις νέες εξελίξεις. 4.4 Παρακολούθηση/ Έλεγχος Η παρακολούθηση και ο έλεγχος μπορούν να λειτουργούν ως αποτελεσματικά εργαλεία για την παρεμπόδιση και ανίχνευση αντιανταγωνιστικής συμπεριφοράς εντός της επιχείρησης. Για παράδειγμα, η παρακολούθηση μέσω της εξακρίβωσης της συμπεριφοράς της ίδιας της επιχείρησης κατά την ανταγωνιστική διαδικασία στην ανάθεση συμβάσεων με διαγωνισμό θα σήμαινε την υιοθέτηση περισσότερο προληπτικής προσέγγισης.
17 Ο έλεγχος τείνει να ανακαλύπτει την αντιανταγωνιστική συμπεριφορά μόνον αφού έχει συμβεί. Οι δύο μηχανισμοί μπορούν και να συνδυαστούν. Η κατάλληλη διαδικασία εξαρτάται από τις ειδικές ανάγκες της επιχείρησης, αλλά κάποια μορφή ελέγχου είναι ασφαλώς σημαντική για να υποστηριχτεί η εσωτερική αξιοπιστία της στρατηγικής συμμόρφωσης. 4.5 Η στρατηγική για τη διασφάλιση της πλήρους συμμόρφωσης έχει αποτύχει; Μπορεί ακόμη να χρησιμεύσει για να περιορίσει την έκθεση στον κίνδυνο! Αναμένεται ότι η αποτελεσματική στρατηγική συμμόρφωσης θα προλάβει τη διάπραξη κάθε παράβασης. Μπορεί όμως να αποδειχτεί ότι δεν επαρκεί για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης και παρ ολα αυτά ενδέχεται να υπάρξουν περιπτώσεις παρατυπιών. Να σταματά η παράβαση το συντομότερο δυνατό Σε μια τέτοια περίπτωση, η ύπαρξη της στρατηγικής συμμόρφωσης υπό τον όρο ότι ενσωματώνει κατάλληλους μηχανισμούς αναφοράς θα επιτρέψει να καταπολεμηθεί το κακό εν τη γενέσει του. Θα επιτρέψει στην επιχείρηση να λάβει κατάλληλα μέτρα χωρίς χρονοτριβή, έτσι ώστε να σταματήσει εγκαίρως κάθε δυνητική παράβαση. Τούτο θα συμβάλει στον περιορισμό της ζημίας που μπορεί να προκληθεί στον ανταγωνισμό και στην ελαχιστοποίηση της έκθεσης της επιχείρησης στον κίνδυνο. Συνεργασία στο πλαίσιο του προγράμματος επιείκειας και της διαδικασίας διευθέτησης: περιορισμός των ζημιών που προκαλούνται από πρακτικές συμπράξεων Οι μηχανισμοί ανίχνευσης που παρέχει η αποτελεσματική στρατηγική συμμόρφωσης μπορεί επίσης να βοηθήσουν να αντληθούν οφέλη από το πρόγραμμα περί επιείκειας της Επιτροπής. Καθώς το πρόγραμμα έχει ως στόχο να καταστήσει δυνατό τον εντοπισμό μυστικών συμφωνιών μεταξύ ανταγωνιστών που συγκαταλέγονται ανάμεσα στις πλέον κατάφωρες παραβάσεις της νομοθεσίας ανταγωνισμού προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στις επιχειρήσεις που επιθυμούν να συνεργαστούν με την Επιτροπή (ή με τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού) για να τους χορηγηθεί απαλλαγή από το πρόστιμο ή μείωση του προστίμου. Η πλήρης απαλλαγή μπορεί να χορηγηθεί στην επιχείρηση που καταγγέλλει πρώτη στην Επιτροπή μία μυστική σύμπραξη ή που παρέσχε πρώτη στην Επιτροπή επαρκή αποδεικτικά στοιχεία. Οι επιχειρήσεις οι οποίες, παρά την προθυμία τους να συνεργαστούν, υποβάλλουν την αίτηση επιείκειας μετά από έναν άλλο ανταγωνιστή που έτυχε απαλλαγής, μπορούν να ελπίζουν μόνο να του χορηγηθεί μείωση μέχρι 50 % του προστίμου που τους επιβάλλεται. Εντούτοις, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι αρχές ανταγωνισμού ερευνούν διαρκώς αγορές που δείχνουν σημάδια στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Όταν εμφανίζονται τα σημάδια αυτά ενδέχεται να κινήσουν αυτεπάγγελτα διαδικασία έρευνας. Οι ακριβείς όροι υπό τους οποίους χορηγείται απαλλαγή ή μείωση προστίμου περιγράφονται στην αντίστοιχη ανακοίνωση της Επιτροπής 12. Συνεπώς, αν πιστεύετε ότι η επιχείρησή σας είχε εμπλακεί ή είναι εμπλεγμένη σε σύμπραξη, μπορείτε να συμπληρώσετε μια αίτηση στο πλαίσιο του προγράμματος περί επιείκειας της Επιτροπής, καθώς και να ζητήσετε νομικές συμβουλές σχετικά με αυτό το θέμα. Η αρχική επαφή με την Επιτροπή πρέπει να πραγματοποιείται μέσω του ακόλουθου ειδικού αριθμού τηλεομοιοτυπίας: + 32 2 299 45 85 ή μέσω των ακόλουθων ειδικών αριθμών τηλεφώνου: + 32 2 298 41 90 + 32 2 298 41 91
18 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα επιείκειας της Επιτροπής διατίθενται στο διαδίκτυο στην ακόλουθη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/competition/cartels/ leniency/leniency.html 13 Τέλος, αν οι επιχειρήσεις είναι προετοιμασμένες να αναγνωρίσουν τη συμμετοχή τους σε σύμπραξη, η Επιτροπή μπορεί να τις καλέσει να συμμετάσχουν σε ταχύτερη περάτωση της διαδικασίας. Η συνεργασία των επιχειρήσεων σε αυτή τη διαδικασία «διευθέτησης» ανταμείβεται με 10 % μείωση του προστίμου εκτός από άλλες τυχόν μειώσεις στο πλαίσιο του προγράμματος επιείκειας. 4.6 Η Επιτροπή επικροτεί τις προσπάθειες συμμόρφωσης που καταβάλλουν οι επιχειρήσεις Η Επιτροπή επικροτεί και υποστηρίζει όλες τις προσπάθειες συμμόρφωσης εκ μέρους των επιχειρήσεων, καθώς βοηθούν να αναπτυχθεί ένα αληθινό ανταγωνιστικό πνεύμα σε όλους τους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας. Πολλές επιχειρήσεις, με τη βοήθεια νομικών συμβούλων στους οποίους απευθύνθηκαν, έχουν ήδη εξετάσει και πράγματι εφαρμόσει προγράμματα για να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση με την ενωσιακή νομοθεσία ανταγωνισμού. Τα προγράμματα αυτά καλούνται συνήθως «επιχειρηματικά προγράμματα συμμόρφωσης» ή απλώς «προγράμματα συμμόρφωσης». Στην πράξη, τα προγράμματα αυτά καταρτίζονται σε απάντηση προηγούμενων παραβάσεων ή ακόμη και μετά την επιβολή προστίμων. Όλο και περισσότερο, τα προγράμματα αυτά θεωρούνται ουσιαστικό στοιχείο της σωστής εταιρικής διακυβέρνησης. Η Επιτροπή συνηγορεί υπέρ μιας περισσότερο προδραστικής προσέγγισης που αποφεύγει εξαρχής τις παραβάσεις των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού. Υπογραμμίζεται και πάλι ότι ένα πρόγραμμα συμμόρφωσης αντάξιο του ονόματός του πρέπει να διασφαλίζει ότι οι επιχειρήσεις δεν παραβαίνουν τους νόμους του ανταγωνισμού. Όπως αναφέρθηκε ήδη, δεν είναι τόσο η προσπάθεια όσο το αποτέλεσμα αυτό που μετράει όταν οι αρχές ανταγωνισμού έχουν πλέον παρέμβει και κινήσει διαδικασία έρευνας. Η ποιότητα ενός προγράμματος συμμόρφωσης αποδεικνύεται από την αποτελεσματικότητά του. Η στάση της Επιτροπής έναντι των προγραμμάτων συμμόρφωσης μπορεί συνεπώς να συνοψιστεί ως ακολούθως: Τα προγράμματα συμμόρφωσης πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στη σχετική επιχείρηση. Το φάσμα των καταστάσεων που μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσει ένα πρόγραμμα συμμόρφωσης είναι ευρύ. Διαφέρουν επίσης σημαντικά το είδος, το μέγεθος και οι πόροι των επιχειρήσεων οι οποίες ενδέχεται να θεωρήσουν σκόπιμο να υιοθετήσουν ένα πρόγραμμα συμμόρφωσης. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα και μοναδικό «καλούπι»: ένα λεπτομερές και σφαιρικό μοντέλο δεν θα ήταν κατάλληλο. Για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση, κάθε επιχείρηση πρέπει να αναπτύσσει τη δική της στρατηγική που αντανακλά τις ανάγκες της. Αν το θεωρήσει σκόπιμο μπορεί να ζητήσει περαιτέρω νομικές συμβουλές. Η Επιτροπή μπορεί να παρέχει πρόσβαση σε χρήσιμες πληροφορίες αλλά δεν θα προσυπογράφει κανένα μεμονωμένο πρόγραμμα συμμόρφωσης. Ενώ η Επιτροπή επιδιώκει συνεχώς να βελτιώσει την προσβασιμότητα της σχετικής νομοθεσίας και των πληροφοριών για τους ενωσιακούς κανόνες ανταγωνισμού, θεωρεί ότι δεν αποτελεί καθήκον των αρχών ανταγωνισμού να συμβουλεύουν επίσημα ή να εγκρίνουν ατομικά προγράμματα συμμόρφωσης. Πράγματι, οι επιχειρήσεις ξέρουν καλύτερα τι απαιτείται για τη δική τους στρατηγική συμμόρφωσης. Το παρόν φυλλάδιο παρέχει υλικό για σκέψη στις επιχειρήσεις σχετικά με τη φύση της οικείας στρατηγικής συμμόρφωσης. Τούτο περιλαμβάνει, για παράδειγμα, τη
19 δημιουργία των απαραίτητων θετικών και αρνητικών κινήτρων για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης. Αν και επικροτούνται όλες οι προσπάθειες που καταβάλλονται για τη συμμόρφωση, η απλή ύπαρξη ενός προγράμματος συμμόρφωσης δεν αρκεί για να αντισταθμιστεί η διαπίστωση μιας παράβασης των κανόνων ανταγωνισμού 14 οι επιχειρήσεις και το προσωπικό τους πρέπει να τους τηρούν στην πράξη. Αν διαπιστωθεί ότι μια επιχείρηση, η οποία εφαρμόζει ένα πρόγραμμα συμμόρφωσης, έχει παρ όλα αυτά διαπράξει παράβαση των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού, προκύπτει συχνά το ερώτημα αν υπάρχει θετικός αντίκτυπος στο επίπεδο των προστίμων. Η απάντηση είναι: Όχι. Οι επιχειρήσεις δεν πρέπει να θεωρούν τα προγράμματα συμμόρφωσης ως ένα αφηρημένο και φορμαλιστικό εργαλείο που θα προβάλουν ως επιχείρημα για να υποστηρίξουν ότι θα πρέπει να μειωθεί το πρόστιμο που θα τους επιβληθεί σε περίπτωση που διαπράξουν παρατυπία. Ο σκοπός ενός προγράμματος συμμόρφωσης θα πρέπει να είναι πρωτίστως η αποφυγή της παράβασης. Για το σκοπό του καθορισμού του ύψους των προστίμων, λαμβάνεται δεόντως υπόψη η ειδική κατάσταση μιας επιχείρησης. Η ύπαρξη όμως απλώς και μόνον ενός προγράμματος συμμόρφωσης δεν θα θεωρηθεί ελαφρυντική περίσταση 15. Ούτε η κατάρτιση ενός προγράμματος συμμόρφωσης θα θεωρηθεί έγκυρο επιχείρημα που αιτιολογεί τη μείωση του προστίμου σε περίπτωση έρευνας μιας παράβασης. Ωστόσο, η εφαρμογή προγράμματος συμμόρφωσης ενθαρρύνεται από τις αρχές ανταγωνισμού καταρχήν ως ένα μέσο για την πρόληψη της διάπραξης και της πιθανής επανάληψης παράνομης συμπεριφοράς. Εξυπακούεται ότι η ύπαρξη ενός προγράμματος συμμόρφωσης δεν θα θεωρηθεί επιβαρυντική περίσταση, αν διαπιστωθεί παρανομία από τις αρχές επιβολής της νομοθεσίας: αν το πρόγραμμα δεν μπόρεσε να παραγάγει αποτελέσματα, η ποινή θα έχει τη μορφή επιβολής προστίμου. Με άλλα λόγια: ένα αξιόπιστο πρόγραμμα συμμόρφωσης με τη νομοθεσία ανταγωνισμού είναι καθαρά προς όφελος και μόνον της επιχείρησης.
20 H ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕΤΡΑΕΙ 5. Για περισσότερες σχετικές πληροφορίες Δικτυακός τόπος για τον ανταγωνισμό στον «Europa», τον διαδικτυακό τόπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: http://ec.europa.eu/competition Σε αυτόν τον δικτυακό τόπο, παρέχεται εύκολη πρόσβαση σε σχετικά νομοθετικά κείμενα, αποφάσεις της Επιτροπής, δελτία Τύπου, ετήσιες εκθέσεις, και άλλες πληροφορίες ειδικές ανά τομέα ή γενικές. Υπάρχουν επίσης σύνδεσμοι σε άλλες σημαντικές πηγές πληροφοριών, όπως στον δικτυακό τόπο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Γενικού Δικαστηρίου. http://ec.europa.eu/competition/ publications/ Τα στοιχεία επικοινωνίας με τις ευρωπαϊκές αρχές ανταγωνισμού/μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού διατίθενται μέσω: http://ec.europa.eu/competition/ecn/ competition_authorities.html Δικτυακός τύπος για τη συμμόρφωση: http://ec.europa.eu/competition/ antitrust/compliance/ Δημοσιεύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα ανταγωνισμού: Υποσημειώσεις 1 Οι ανησυχίες μπορούν να αναφέρονται στην Επιτροπή με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στη διεύθυνση comp-market-information@ ec.europa.eu. Παρακαλώ, αναφέρατε το ονοματεπώνυμο και τη διεύθυνσή σας, προσδιορίστε τις σχετικές επιχειρήσεις και τα προϊόντα και περιγράψτε την πρακτική που παρατηρήσατε. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορέσει να ανιχνεύσει τα προβλήματα στην αγορά και να ξεκινήσει τη διεξαγωγή έρευνας. 2 Ο σύνδεσμος όσον αφορά τα στοιχεία επαφής με τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού των κρατών μελών της ΕΕ και των μελών του Ευρωπαϊκού Δικτύου Ανταγωνισμού παρέχεται στο τέλος του φυλλαδίου. 3 Οι πολίτες ή/και οι επιχειρήσεις μπορούν να υποβάλουν επίσημη καταγγελία εάν θίγονται άμεσα από μια πρακτική για την οποία έχουν υπόνοιες ότι περιορίζει τον ανταγωνισμό και εάν είναι σε θέση να παράσχουν ειδικές πληροφορίες. Ορισμένες απαιτήσεις που πρέπει να πληρούνται εξηγούνται λεπτομερώς στην ανακοίνωση της Επιτροπής περί χειρισμού των καταγγελιών (ΕΕ C 101 της 27.4.2004, σ. 65), περίληψη της οποίας διατίθεται στη διεύθυνση http://europa. eu/legislation_summaries/competition/ companies/l26111_en.htm. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο υποβολής επίσημης καταγγελίας, μπορείτε να επικοινωνήσετε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου comp-market-information@ ec.europa.eu.