ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΕΝ ΜΕΣΩ ΚΡΙΣΗΣ: Ο ΠΛΗΡΗΣ ΚΥΚΛΟΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΕΝ ΜΕΣΩ ΚΡΙΣΗΣ: Ο ΠΛΗΡΗΣ ΚΥΚΛΟΣ ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ - ΑΠΘ

Περιεχόμενα Παρουσίαση του πλαισίου-προγράμματος Zero Waste Διαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα Εναλλακτικοί τρόποι διαχείρισης στερεών αποβλήτων Περιφερειακός Σχεδιασμός και οι επιπτώσεις του στον εκάστοτε δήμου Παράδειγμα: Δήμος Νέας Προποντίδας (Χαλκιδική) Σενάρια διαχείρισης απορριμμάτων

Παρουσίαση του προγράμματος Zero Waste Σκοπός Ανάπτυξη και εφαρμογή σχεδίου ολοκληρωμένης διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ) με στόχο τη μείωση των παραγόμενων ΑΣΑ και αυτών που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ. Η επιτυχία του προγράμματος βασίζεται στην εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου πακέτου μέτρων και δράσεων ορθολογικής και βιώσιμης διαχείρισης ΑΣΑ που περιλαμβάνουν την πρόληψη, την ανακύκλωση, την ελαχιστοποίηση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανάκτηση των ΑΣΑ.

Παρουσίαση του προγράμματος Zero Waste Το πρόγραμμα-πλαίσιο Zero Waste περιλαμβάνει στους άξονες δράσης του την ενεργή συμμετοχή των πολιτών και διεθνών και εθνικών οργανισμών στην υλοποίηση καινοτόμων δράσεων όπως το Πληρώνω Όσο Πετάω (ΠΟΠ) και η δημοτική και οικιακή κομποστοποίηση. Απαιτείται οργανωμένη και στοχευμένη ενημέρωση για την ευαισθητοποίηση και συμμετοχή των πολιτών και λοιπών φορέων έναντι μέτρων ορθολογικής διαχείρισης ΑΣΑ.

Παρουσίαση του προγράμματος Zero Waste Δράσεις Καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε εναλλακτικά μέτρα διαχείρισης ΑΣΑ. Οι δράσεις περιλαμβάνουν: web-site, διαφημιστικά φυλλάδια, ημερίδες, συνεντεύξεις τύπου και εκθέσεις. Πραγματοποίηση ερευνών μέσω ερωτηματολογίων στους επιλεγμένους δήμους με σκοπό την ανάλυση και αξιολόγηση των υπαρχόντων σχεδίων διαχείρισης ΑΣΑ. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται και η εφαρμογή οικιακής κομποστοποίησης σε νοικοκυριά δήμων για περίοδο 2 ετών.

Σκοπός επιχειρησιακού σχεδίου επιμέρους δήμων Διερεύνηση, σχεδιασμός και εκπόνηση ολοκληρωμένου καινοτόμου επιχειρησιακού σχεδίου (master pla) αναφορικά με την διαχείριση των ΑΣΑ που καλείται να διαχειριστεί ο εκάστοτε με γνώμονα την επίτευξη ενός δήμου μηδενικών στερεών αποβλήτων προς τελική διάθεση. Έγιναν τέτοια επιχειρησιακά σχέδια αναλυτικά για διάφορους δήμους

Σκοπός μελέτης Το επιχειρησιακό σχέδιο αποσκοπεί: στον εκσυγχρονισμό της συλλογής και διαχείρισης των παραγόμενων ΑΣΑ εντός των ορίων του δήμου στη μείωση της χρηματικής επιβάρυνσης του δήμου (και κατά προέκταση των δημοτών του μέσω των ανταποδοτικών τελών) από τα αυξανόμενα τέλη διάθεσης και μεταφοράς των ΑΣΑ / υπολειμμάτων του εκτός των τειχών του.

Διαχείριση στερεών αποβλήτων στην Ελλάδα MSW (kg/ca/year) 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 recycled ladfilled 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Year Παραγωγή & Διαχείριση ΑΣΑ στην Ελλάδα, 1996-2007

Σύσταση ΑΣΑ στην Ελλάδα 14% 3% 3% 2% 3% 6% 40% 29% Ζυμώσιμα Χαρτί/Χαρτόνι Πλαστικά Γυαλί Μέταλλα έρμα Ξύλο Λάστιχο Αδρανή Υπόλοιπα

Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής (δηλαδή ορθολογικής) Διαχείρισης Συσκευασίες και Απόβλητα Συσκευασιών Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ) Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων Χρησιμοποιημένες Ηλεκτρικές Στήλες (ΗΣ) και Συσσωρευτές Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) Απόβλητα ειδών Ηλεκτρονικού και Ηλεκτρικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ-μπάζα)... Χωρίς επιδότηση

Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Φο.Δι.Σ.Α) Στο ίκτυο συμμετέχουν 45 Φορείς, από όλη την Ελλάδα, με διαφορετική μορφή Σύνδεσμοι Ανώνυμες εταιρείες των Ο.Τ.Α ιαδημοτικές Τ.Ε..Κ..Ε.Υ.Α. Ο συνολικός αριθμός των ήμων, Κοινοτήτων, Τ.Ε..Κ &.Ε.Υ.Α που εκπροσωπούνται στο ίκτυο ανέρχονται σε 472.

Νομοθετικό πλαίσιο ΕΕ Οδηγία πλαίσιο 2008/98/ΕΚ Ελάχιστο ποσοστό ανακύκλωσης στον τομέα των κατασκευών και κατεδαφίσεων 70% έως το 2020 Ελάχιστο ποσοστό ανακύκλωσης για τα οικιακά απορρίμματα 50% έως το 2020 4 ροές αποβλήτων (χαρτί, γυαλί, μέταλλο, πλαστικό) έως το 2015 Ξεχωριστή αποκομιδή για τα βιοαποδομήσιμα

Ιεραρχία ορθολογικής διαχείρισης ΑΣΑ

Πρόληψη Η κατηγοριοποίηση των δραστηριοτήτων στην κατεύθυνση της πρόληψης μπορεί να πραγματοποιηθεί με βάση τα ρεύματα των απορριμμάτων: Με βάση το υλικό (π.χ. χαρτί και χαρτόνι, γυαλί, επικίνδυνα απορρίμματα). Με βάση το προϊόν (π.χ. συσκευασίες, πάνες). Με βάση την πηγή παραγωγής (νοικοκυριά, βιομηχανίες). Με βάση το πεδίο εφαρμογής (μεγάλες εκδηλώσεις, προμήθειες).

Πρόληψη Η κατηγοριοποίηση μπορεί επίσης να γίνει με βάση τις αντικειμενικές επιδιώξεις, με τις προκύπτουσες κατηγορίες: Μείωση στην πηγή (π.χ. πλήρης αποφυγή, μείωση από τη βελτιστοποίηση διαδικασιών). Αντικατάσταση (π.χ. αντικατάσταση των συσκευασιών μιας χρήσεως από επαναχρησιμοποιήσιμες, αντικατάσταση επικίνδυνων ουσιών από λιγότερο επικίνδυνες ή ακίνδυνες). Επαναχρησιμοποίηση (π.χ. επέκταση της διάρκειας χρήσης των προϊόντων, αυξημένη χρήση μέσω αλλαγής ιδιοκτησιακού καθεστώτος).

Πρόληψη Η πρόληψη σε επίπεδο οικίας μπορεί να περιλάβει δράσεις όπως: Εξοικονόμηση χαρτιού μέσω μείωσης παραγωγής διαφημιστικών φυλλαδίων Οικιακή κομποστοποίηση Δράσεις όπως η δημοτική κομποστοποίηση μπορούν να μειώσουν τα υπολειμματικά ΑΣΑ που θα καταλήξουν εκτός των τειχών του Δήμου.

Οικιακή κομποστοποίηση Τα πλεονεκτήματα της οικιακής κομποστοποίησης είναι: Καλής ποιότητας κομπόστ που χρησιμοποιείται από τους ιδιοκτήτες των νοικοκυριών. Εκτροπή σημαντικής ποσότητας οργανικών βιογενών αποβλήτων από τη συνολική ποσότητα που καταλήγει προς περαιτέρω διαχείριση. Αύξηση χρόνου ζωής των ΧΥΤΑ και μείωση του κόστος αγοράς φυτοχώματος για τα ίδια τα νοικοκυριά. Μικρό (σχετικά) κόστος εφαρμογής.

Δημοτική κομποστοποίηση Τα πλεονεκτήματα της δημοτικής κομποστοποίησης περιλαμβάνουν: τη μείωση των ΑΣΑ που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ κατά ένα μεγάλο ποσοστό. την αύξηση του χρόνου ζωής των ΧΥΤΑ τη βελτίωση των εδαφών στα οποία αποτίθεται το κομπόστ. την εφαρμογή σε όλους τους ΟΤΑ ανεξάρτητα από το μέγεθός τους.

Επαναχρησιμοποίηση Ως επαναχρησιμοποίηση ορίζεται η ανάκτηση προϊόντων που προορίζονται για την ίδια ή παραπλήσια χρήση. Η έννοια της επαναχρησιμοποίησης περιλαμβάνει την ανάκτηση χρήσιμων προϊόντων, όπως έπιπλα, βιβλία, παιχνίδια και συσκευές που ο προηγούμενος ιδιοκτήτης τους δεν τις ήθελε ή δε τις χρειαζόταν πλέον.

Πανελλαδική Ανάπτυξη ΚΔΑΥ

Διαλογή υλικών

Απορριπτόμενες και Διαχειριζόμενες Ποσότητες Ελαστικών (2004 εκτιμώμενη 2009) 60,000 54,196 49.9% 85.8% 54,638 85.5% 52,620 99.3% 52,230 97.9% 50,000 48,244 46,697 48,300 47,300 41,380 40,000 30,000 27,047 20,000 10,000 0 2004-2005 2006 2007 2008 2009 ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΜΕΝΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΖΟΜΕΝΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ

Εν λειτουργία μονάδες πλήρους μηχανικής επεξεργασίας Εν λειτουργία μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης Μονάδα τεμαχισμού Χώροι προσωρινής αποθήκευσης ΕΛΑΣΤΙΚΑ ΤΕΛΟΥΣ ΖΩΗΣ

Ολοκληρωμένη Διαχείριση χρησιμοποιημένων Συσσωρευτών

Ανακύκλωση Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)

Μηχανική Βιολογική επεξεργασία ΦΑΣΗ 1 ΦΑΣΗ 2 ΦΑΣΗ 3 ΦΑΣΗ 4 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗ Ή & ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ COMPOST ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ / ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΟΝΑ Α ΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ & ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑ ΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΥΛΙΚΩΝ COMPOST ΓΙΑ Ε ΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΟ ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ ΧΑΡΤΟΝΙ ΞΥΛΑ ΚΛΠ ΟΓΚΩ Η ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Μ.Α.Υ ΕΜΑΚ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ/ ΣΑΚΟΥΣ/ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ & ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΕ ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙΑΘΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Χ.Υ.Τ ΚΑΥΣΗ (Χωρίς παραγωγή ενέργειας)

Ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων Η ενεργειακή αξιοποίηση πραγματοποιείται με: Θερμική επεξεργασία (καύση, πυρόλυση, αεριοποίηση) Αναερόβια χώνευση Εκμετάλλευση βιοαερίου από ΧΥΤΑ

Παράμετροι υλοποίησης εναλλακτικών μορφών διαχείρισης ΑΣΑ Η ενεργός συμμετοχή των διαφόρων κοινωνικών φορέων και των πολιτών σε όλες τις φάσεις σχεδιασμού, λήψης αποφάσεων και υλοποίησης έργων διαχείρισης αποβλήτων και προγραμμάτων ανακύκλωσης/ αξιοποίησης είναι μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για την επιτυχία τους.

Παράμετροι υλοποίησης εναλλακτικών μορφών διαχείρισης ΑΣΑ Οι δραστηριότητες ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης πρέπει να είναι πολύμορφες και να περιλαμβάνουν: Πληροφόρηση - ενημέρωση των δημοτών "πόρτα - πόρτα". Ανάρτηση ειδικών αφισών και ανακοινώσεων σε δημόσιους χώρους και καταστήματα, διανομή ενημερωτικού υλικού. Διοργάνωση εκδηλώσεων ( ημερίδες και συζητήσεις, εκτεταμένα προγράμματα ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης στα σχολεία).

Παράμετροι υλοποίησης εναλλακτικών μορφών διαχείρισης ΑΣΑ Έντυπες ή και ηλεκτρονικές εκδόσεις απευθυνόμενες: u u u u στο ευρύ κοινό, στους μαθητές, στους βιοτέχνες της περιοχής, στους εκπροσώπους φορέων κ.λπ. Ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε άλλες περιοχές όπου εφαρμόζονται ήδη με επιτυχία σχέδια ορθολογικής διαχείρισης απορριμμάτων.

Δράσεις ενημέρωσης πολιτών Πληροφόρηση - ενημέρωση των δημοτών "πόρτα - πόρτα". Τηλεφωνική γραμμή ενημέρωσης για τους δημότες του δήμου Νέας Προποντίδας Ανάρτηση ειδικών αφισών και ανακοινώσεων σε δημόσιους χώρους και καταστήματα, διανομή ενημερωτικού υλικού. Διοργάνωση εκδηλώσεων (ημερίδες και συζητήσεις, εκτεταμένα προγράμματα ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης στα σχολεία).

Δράσεις ενημέρωσης πολιτών Έντυπες ή και ηλεκτρονικές εκδόσεις απευθυνόμενες στο ευρύ κοινό, στους μαθητές, στους βιοτέχνες της περιοχής, στους εκπροσώπους των φορέων κ.λπ. Δράσεις εκπαίδευσης και ενημέρωσης των εργαζόμενων στον τομέα της καθαριότητας ώστε να γίνουν περισσότερο αποδοτικοί στην εργασία τους. Ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε άλλες περιοχές όπου εφαρμόζονται ήδη με επιτυχία σχέδια ορθολογικής διαχείρισης απορριμμάτων. Συμμετοχή του Δήμου σε εθνικά και διεθνή δίκτυα ορθολογικής διαχείρισης ΑΣΑ.

Επαναχρησιμοποίηση προϊόντων τέλους ζωής Με αυτό τον τρόπο εκτρέπονται σημαντικές ποσότητες υλικών που θα κατέληγαν στους ΧΥΤΑ μειώνοντας έτσι και το κόστος διαχείρισής τους και αυξάνοντας το χρόνο ζωής των ΧΥΤΑ. Συγχρόνως, δίνεται η ευκαιρία σε πολίτες χαμηλών οικονομικών στρωμάτων να αποκτήσουν αγαθά σε χαμηλότερο κόστος από αυτό που απαιτείται στην αγορά. Επιτυχημένα παραδείγματα Ευρωπαϊκών δήμων όπου λειτουργούν παρόμοια κέντρα συλλογής αποτελούν η Μασσαλία και το Μόναχο.

Δημοτική κομποστοποίηση Η δημοτική κομποστοποίηση μπορεί να επιφέρει σημαντική εκτροπή στην ποσότητα των ΑΣΑ που καταλήγουν στο ΧΥΤΑ και μπορεί να πραγματοποιηθεί σε δημοτικό χώρο, ενώ προτείνεται η εφαρμογή του προγράμματος στην ευρύτερη έκταση του μελλοντικού ΣΜΑ στην περιοχή. Το κόστος εφαρμογής του προγράμματος εκτιμάται σε 30.000 /έτος, ενώ 30.000 εκτιμάται ότι θα κοστίσει το μηχάνημα ανάδευσης των κλαδεμάτων. Παράλληλα, με την εκτροπή 5.000 τόνων κλαδεμάτων από το ΧΥΤΑ έχουμε μείωση δαπανών διαχείρισης κατά: 5.000 τόνους/έτος*134 /τόνο = 670.000 /έτος

ΠΕΡΙ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Τεχνολογίες θερμικής επεξεργασίας Στερεών Αποβλήτων (Σ.Α.): u u Καύση (δευτερευόντως) πυρόλυση και αεριοποίηση, u Συν-αποτέφρωση (σε υφιστάμενες βιομηχανικές μονάδες) Νέες μέθοδοι ή τροποποιήσεις αυτών δοκιμάζονται και αναπτύσσονται συνεχώς. Επιπλέον: u u Ενεργειακή αξιοποίηση από βιολογική επεξεργασία: Βιοαέριο από αναερόβια χώνευση (ή και υδρογόνο). Παραγωγή στερεών ή και υγρών απορριμματογενών καυσίμων.

Διάφορες μορφές εστιών καύσης σε αποτεφρωτήρες (Vehlow, J.) Παλινδρομική εσχάρα Κυλιόμενη εσχάρα Ρευστοποιημένη κλίνη ανακυκλοφορίας

ΣΥΝ-ΑΠΟΤΕΦΡΩΣΗ Κλίβανος τσιμέντου: u Καυσαέρια: 2200 1000 ºC u Χρόνος παραμονής αερίων (>1000ºC): 5 sec u Cliker: 1000 ºC Προβλήματα με Cl, F, Hg, Th & Cr, Z Όρια εκπομπής: Σκόνη. Οξείδια του αζώτου. Πηγή: Αμπατζόγλου, 2004 (ημερίδα ΕΕΧ).

Αυξημένες περιβαλλοντικές προδιαγραφές AΠΘ/ eergy cotet, particle size + LoI, WC, C, Fe, fly ash/ bottom ash properties + C biogeic, H, N, Cl, S, N, Hg, dioxis,... aoparticles? KΘΔ > 6MJ/kg ROSTFEUERUNG ELEKTROFILTER RAUCHGASREINIGUNG DENOXANLAGE Reigas ABHITZEKESSEL Abfall Metallschrott H 2 O Kesselasche Schlacke ABWASSER- REINIGUNG Abwasser EF-Asche Wasser basisches Prozesswasser saures Prozesswasser Filterkuche 1896 1970 1990

30 AΠΘ/ 25 20 (Oliver Gohlke MARTIN GmbH) Efficiecy % ( elektro,etto ) Toulo Brescia Eergy cocept Amsterdam Icreasig ö-? Target for 2020? Reductio -? Heat - 15 MBA & RDF Gasificatio- 10 5 Sao Paulo Ladfillgas - 0 1959 No Eergy 1984/1993 40 bar /400 C 1998/2004 74 bar/480 C 2020? Year

Ένας Ελληνικός εσχαρωτός αποτεφρωτήρας για πτηνάλευρα εξωτερική όψη

Ένας Ελληνικός εσχαρωτός αποτεφρωτήρας για πτηνάλευρα, με χρήση ατμού εσωτερική όψη

Ένας Ελληνικός πυρολυτικός κλίβανος για ζωικά υποπροϊόντα και ιλείς με χρήση ζεστού νερού.

Και οι πρώτες μονάδες αναερόβιας χώνευσης κοπριάς και ενσυρωμάτων σε λειτουργία στην Ελλάδα με ηλεκτροπαραγωγή και χρήση ζεστού νερού.

Μείωση ΑΣΑ - ανακύκλωση [Vogel]

Μείωση ΑΣΑ ανακύκλωση και θερμική επεξεργασία [Vogel]

Ενεργειακή αξιοποίηση και ανακύκλωση 14,00 ΚΘΔ Κατώτερη θερμογόνος Δύναμη (MJ/kg) 7,00 BAA Χαρτί/Χαρτόνι Πλαστικό 0,00 Βαθμός εκτροπής (%) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Αβραάμ Καραγιαννίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή e-mail: akarag@auth.gr http://aix.meg.auth.gr