ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΕΓΩ. Στο λαβύρινθο της σκέψης μας παραμονεύει. ο Μινόταυρος της αυτοκαταστροφής μας. www.kontasou.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΕΓΩ Στο λαβύρινθο της σκέψης μας παραμονεύει ο Μινόταυρος της αυτοκαταστροφής μας. www.kontasou.com

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ από καρδιάς Τον Κυριάκο Ντούμο Και τη Βασιλική Κεϊκίδη Για την ανεκτίμητη βοήθειά τους. Σειρά: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Τίτλος: TO ΤΕΡΑΣ ΚΑΙ ΕΓΩ Συγγραφέας: ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ Επιμέλεια: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΝΤΟΥΜΟΣ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΕIΚΙΔΗ Δημιουργία: e-publishing White-Space

ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΑΛΕΛΗΣ Ο Σταμάτης Μαλέλης σπούδασε στην Α.Σ.Ο.Ε.Ε. και την Ανωτέρα Σχολή Στελεχών Επιχειρήσεων. Το 1991 μετεκπαιδεύτηκε στο CNN, στην Ατλάντα (Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής) με υποτροφία του τηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤ1. Επίσης έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στον «Ελληνικό Πολιτισμό» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Ε.Α.Π.). Μεταξύ 1977 και 1982 εργάστηκε ως κλητήρας και δημοσιογράφος στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ». Μεταξύ 1982 και 1988 εργάστηκε ως Αρχισυντάκτης στην Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση (ΕΡΤ). Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα εργαζόταν ως δημοσιογράφος στο ελεύθερο ρεπορτάζ στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ». Μεταξύ 1988 και 1991 ήταν Διευθυντής Σύνταξης στον ραδιοφωνικό καθώς και στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1. Μεταξύ 1991 και 1993 υπήρξε Διευθυντής Σύνταξης στον τηλεοπτικό σταθμό MEGA. Μεταξύ 1993 και 2002 εργάστηκε ως Γενικός Διευθυντής Ειδήσεων, Ενημέρωσης και Ενημερωτικών Εκπομπών στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ και ALPHA. Από το 2002 έως το καλοκαίρι του 2013 υπήρξε Γενικός Διευθυ-

ντής Ειδήσεων και Ενημέρωσης στον τηλεοπτικό σταθμό STAR. Το 2009 ίδρυσε τη New Media Studies, τη πρώτη σχολή Δημοσιογραφίας για την Τηλεόραση και τα Digital Media. Από το 2013 έως και σήμερα είναι Γενικός Διευθυντής Ειδήσεων και Ενημέρωσης του ομίλου ΣΚΑΙ, ενώ ταυτόχρονα είναι ο εμπνευστής της πρώτης ολοκληρωμένης πλατφόρμας επικοινωνίας για την κατάθλιψη, «kontasou.com», καθώς και του «Ψυχολογικού Συμβουλευτικού Αθηνών». Ἀρθρα του συχνά δημοσιεύονται στο «ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ» και σε άλλες εφημερίδες και portals.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η έκδοση του βιβλίου μου To Τέρας και Εγώ αγκαλιάστηκε από πολλούς συμπολίτες μας. Αυτό με έκανε να χαρώ αλλά και να λυπηθώ ταυτόχρονα. Από τη μία πλευρά είναι ιδιαιτέρως τιμητικό να αγοράζουν τόσοι πολλοί το βιβλίο σου αλλά από την άλλη είναι πολύ λυπηρό να αντιλαμβάνεσαι πόσοι πολλοί πάσχουν από τη σύγχρονη νόσο, από το τέρας όπως το ονόμασα, της σύγχρονης εποχής. Η παρουσίαση του βιβλίου με έφερε σε επαφή με εκατοντάδες ανθρώπους που μου εξομολογήθηκαν το πρόβλημα τους και εγώ ένιωσα να ξαναζώ την περιπέτεια μου. Πρώτη φορά ένιωσα τόσο ειλικρινές κύμα αγάπης. Ο λόγος ήταν απλός. Το βιβλίο μου έδωσε ελπίδα σε πολλούς ανθρώπους και όπως λένε οι ειδικοί είναι το μεγάλο παράθυρο που σε οδηγεί έξω από την κατάθλιψη. Οι επιστολές εκατοντάδες. Τα τηλεφωνήματα και τα μηνύματα στο facebook πολλά. Και όλα με πόνο. Σε όλους συνιστούσα να πάνε στον ειδικό. Εγώ απλώς τους έδινα ελπίδα μιλώντας για την δική μου περιπέτεια. Επικοινώνησα με όλα τα μέρη της Ελλάδας. Μίλησα με ανθρώπους

κάθε ηλικίας. Έγινα φίλος με αγνώστους. Ένιωσα τον πόνο τους. Όπου μπορούσα έκανα ανοιχτές εκδηλώσεις ενημέρωσης για το μεγάλο θέμα. Η παρέα μας μεγάλωνε. Όπως και η Ελπίδα. Ὀλοι αισθανόμασταν ότι μαζί αντιμετωπίζουμε καλύτερα το τέρας. Η αγκαλιά μας έγινε ασπίδα για το τέρας. Όλη αυτή η επαφή με το τον συνάνθρωπο μου με οδήγησε στο να θέλω να κάνω ότι μπορώ για να βοηθήσω. Έτσι δημιουργήθηκε το kontasou.com ένα site διαδραστικό που μπορεί ο καθένας να πάρει πληροφορίες για τη νόσο και να μάθει τα νέα από τις έρευνες που γίνονται σε όλο τον κόσμο αλλά κυρίως να επικοινωνήσει με ειδικούς ή να μιλήσουμε και μαζί. Το kontasou με οδήγησε στην δημιουργία του Ψυχολογικού Συμβουλευτικού Αθηνών το οποίο με την βοήθεια των ειδικών εξειδικεύεται στο πρόβλημα. Εδώ πια θα μπορεί ο καθένας που αντιμετωπίζει το πρόβλημα να βρεί μια βοήθεια μια συμβουλη. Το Τέρας μου κατασπάραξε πολλά χρόνια. Όμως με βοήθησε και στην αυτογνωσία μου. Κατάλαβα ότι στη φυλακή της κατάθλιψης, δεσμώτης και κρατούμενος είναι το ίδιο πρόσωπο. Σας περιμένω στο 210 7709100.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ήταν νομίζω άνοιξη του 2007, λίγο πριν τελειώσει η τηλεοπτική σαιζόν, όταν μου ζητήθηκε μια συνέντευξη από έναν τηλεοπτικό σταθμό, για να κάνω τον γνωστό απολογισμό της χρονιάς που πέρασε. Όπως πάντα, δεν είχα σχεδιάσει τίποτα. Έδινα μέχρι τότε μια - δυο συνεντεύξεις τη χρονιά και μιλούσα αποκλειστικά για τη δουλειά μου και γενικότερα για την τηλεόραση. Η παρουσιάστρια, συμπαθέστατη, που δούλευε σε ανταγωνιστικό κανάλι, με πήγε πολύ μαλακά με τις γνωστές ερωτήσεις. Ποιος είναι ο νικητής της σαιζόν, ποιον θα θέλατε στο κανάλι σας και διάφορα τέτοια, στα οποία είχα βαρεθεί να απαντάω. Προς το τέλος της συνέντευξης η παρουσιάστρια άρχισε να πλέκει το εγκώμιό μου. «Δημιουργήσατε τα παράθυρα, διευθύνατε όλα τα μεγάλα κανάλια και τώρα κάνετε άλλη μια επιτυχία στο STAR. Δημιουργήσατε ένα νεανικό lifestyle πρόγραμμα, το οποίο θεωρείται επιτυχημένο. Άρα, πρέπει να αισθάνεστε ευτυχισμένος». Η αυθόρμητη απάντησή μου πρέπει να τη σοκάρισε. «Όχι, αγαπητή μου, δεν αισθάνομαι ευτυχισμένος». Το κορίτσι σώπασε κι εγώ συνέχισα. «Ποτέ δεν ήμουν ευτυχισμένος! Μια ζωή οι φίλοι μου με ρωτού-

σαν τι έχω. Κι εγώ ήμουν λυπημένος. Κι όταν εσύ μου λες για τη μεγάλη επιτυχία του ΣΚΑΪ και τα παράθυρα, θέλω να σου πω ότι τότε έπασχα από βαθιά κατάθλιψη. Όταν όλοι οι άνθρωποι νόμιζαν ότι απολάμβανα τη μεγάλη μου επιτυχία, εγώ ήμουν άτομο με ειδικές ανάγκες που δεν μπορούσα να βγω ούτε από το σπίτι μου. Και πάλευα από το πρωί μέχρι το βράδυ με το τέρας της κατάθλιψης». Η παρουσιάστρια δεν μιλούσε για αρκετά δευτερόλεπτα και με κοιτούσε απορημένη. Κάτι ψέλλισε στη συνέχεια. «Ξέρετε, εμείς είχαμε άλλη άποψη για εσάς...» «Ναι, το ξέρω!» της απάντησα. «Όλοι έχουν άλλη άποψη για μένα εκτός από τους φίλους μου που έζησαν την κόλασή μου.» Το κορίτσι κόλλησε, το μόνο που πρόλαβε να πει ήταν: «Και τώρα είσαστε καλύτερα;» «Ναι, σχεδόν καλά! Αυτή την αρρώστια δεν την ξεπερνάς ποτέ ολοκληρωτικά, αλλά βελτιώνεται η ποιότητα της ζωής σου. Αρκεί να έχεις τα κότσια και να πας στον ειδικό και να του πεις ό,τι αισθάνεσαι. Αρκεί να μπορέσεις να κάνεις βουτιά στα σκουπίδια που έχεις μέσα σου. Αρκεί να αναθεωρήσεις την ίδια τη ζωή σου». Η κοπέλα με ευχαρίστησε και έφυγε. Πήγα στο γραφείο μου χωρίς να είμαι σίγουρος ότι έκανα σωστά. «Τι θα λεει ο κόσμος τώρα», σκεφτόμουν. «Ότι είμαι ψυχασθενής. Πόσοι άραγε θα με πουν τρελό, αφού δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο άγρια είναι αυτή η αρρώστια που την άφηνα να με τρωει για περισσότερα από εφτά χρόνια γιατί δεν είχα τη δύναμη να πάω σε έναν γιατρό και να του εξηγήσω τι μου συμβαίνει. Γιατί απέφευγα να συζητήσω με τον εαυτό μου και άφηνα τις ενοχές μου να με χαστουκίζουν».

Το συζήτησα με τον αδερφικό μου φίλο, Κυριάκο Ντούμο, που -όπως θα καταλάβετε διαβάζοντας αυτό το βιβλίο- έπαιξε και παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. «Γιατί το έκανες;» με ρώτησε. «Και για μένα, αλλά κυρίως για όλους αυτούς που υποφέρουν, περνούν τον Γολγοθά τους και δεν πηγαίνουν στον γιατρό για να αποφύγουν το στίγμα. Αλλά το έκανα και αυθόρμητα, Κυριάκο! Σιχαίνομαι να με θεωρούν ευτυχισμένο! Είναι δυνατόν να με αισθάνονται ευτυχισμένο επειδή πέτυχα στην τηλεόραση; Αυτός είμαι, Κυριάκο; Αυτή είναι η εικόνα μου;» «Ίσως να έκανες καλά» μου απάντησε ο φίλος μου και συμπλήρωσε: «πολλοί βέβαια θα το πάρουν στραβά». Δεν έδωσα συνέχεια. Την επομένη μέρα μεταδόθηκε η εκπομπή. Η γραμματέας μου μπήκε στο γραφείο μου. «Έχει μπλοκάρει το τηλεφωνικό κέντρο. Είναι πολλοί τηλεθεατές που θέλουν να σας μιλήσουν». Την κοίταξα ξαφνιασμένος. Αν και ήξερα ότι περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Έλληνες πάσχουν από διάφορες μορφές κατάθλιψης, δεν μπορούσα να το περιμένω αυτό. «Δώσε μου μερικά τηλέφωνα» της είπα. «Έτσι για να ακούσω περίπου τι θέλουν να μου πουν». Στα λίγα τηλέφωνα ήταν απεγνωσμένοι άνθρωποι που ζητούσαν βοήθεια. Όλων των ηλικιών. Σχεδόν εκλιπαρούσαν κλαίγοντας να τους δώσω μια λύση. Τι λύση να τους δώσω εγώ που έκανα χρόνια να το πω, ακόμα και στους κολλητούς μου;

Οι περισσότερες ήταν γυναίκες που δεν είχαν το κουράγιο να σηκωθούν ούτε από το κρεβάτι τους. Άλλοι, νέοι άνθρωποι στα πρόθυρα της αυτοκτονίας με συνεχείς κρίσεις πανικού. Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη που εγκατέλειψε τα παιδιά της και γυρνούσε επί μέρες στον δρόμο. Και πολλές τέτοιες περιπτώσεις που σου σχίζουν την καρδιά. Βρέθηκα σε πολύ δύσκολη θέση. Σε όλους απαντούσα ότι πρέπει να πάνε σε γιατρό. Άλλοι μού έλεγαν ότι δεν μπορούν γιατί μένουν σε κλειστές κοινωνίες και φοβούνται το στίγμα και άλλοι ότι δεν έχουν χρήματα για τον γιατρό. Πολλοί ζήτησαν το τηλέφωνό μου. Σε μερικούς έδωσα και το κινητό. Σε κανέναν βέβαια δεν έδωσα το όνομα κάποιου γιατρού! Είπα στη γραμματέα μου να μην μου δώσει άλλα τηλέφωνα και μηχανικά άνοιξα το facebook. Είχε κατακλυσθεί από μηνύματα. Σε αρκετά μού έδιναν συγχαρητήρια για το θάρρος να μιλήσω για το πρόβλημά μου και σε άλλα μού ζητούσαν συμβουλές. Σε όσα μπόρεσα να απαντήσω έγραφα μονότονα ότι πρέπει να επισκεφθούν κάποιο γιατρό. Σε δύο γυναίκες μεγάλης ηλικίας μίλησα αρκετές ώρες για να τις ηρεμήσω. Άκουγα την απόγνωσή τους, μού έλεγαν τις ιστορίες τους. Η μία από την Καστοριά και η άλλη από τα Τρίκαλα. Δεν ήξερα τι να τους πω, κατέρρεα μαζί τους. Το επόμενο πρωί επικοινώνησα με φίλους μου στις πόλεις τους. Μου σύστησαν κάποιους γιατρούς. Τους πήρα και τους ενημέρωσα. Αυτό δεν σταμάτησε από τότε μέχρι και την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές. Από τότε μίλησα αρκετές φορές για την κατάθλιψη, θέλοντας να δώσω έναν τόνο αισιοδοξίας. ΠΕΡΝΑΕΙ! ΓΙΑΤΡΕΥ- ΕΤΑΙ! Πριν λίγες μέρες καλοκαίρι του 2012, κι ενώ ταξίδευα με το

πλοίο της γραμμής για τη Σκιάθο με τους φίλους μου, με πλησίασε μια ηλικιωμένη γυναίκα. Μου συστήθηκε και έσφιξε δυνατά στο χέρι μου. «Κύριε Μαλέλη, σας ευχαριστώ πολύ γιατί με βοηθήσατε να γίνω καλά. Έπασχα από κατάθλιψη. Η ζωή μου είχε γίνει κόλαση. Δεν μπορούσα να ασχοληθώ, όχι μόνο με τον εαυτό μου, αλλά και με την οικογένειά μου. Παρακολούθησα όλες τις συνεντεύξεις σας, διάβαζα τα κείμενά σας και αποφάσισα να πάω σε ειδικό. Πήρα φάρμακα πάλεψα με τον εαυτό μου και άλλαξα ζωή». Σταμάτησε, ανάσανε βαριά, συγκινημένη γύρισε πλάι και μου έδειξε δύο χαριτωμένα κορίτσια. «Αυτά είναι τα παιδιά μου!» Σηκώθηκα αυθόρμητα και πήγα και χαιρέτησα τα κορίτσια. Η γυναίκα μού έκανε την πιο ζεστή αγκαλιά που μου έχουν κάνει. Δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Καιρό αργότερα, μετά την τηλεοπτική συνέντευξη, άρχισα να γράφω αυτό το βιβλίο. Ξεκινούσα και σταματούσα συνεχώς. Ήξερα όμως ότι αν γράψω τα όσα βίωσα θα είναι μια ολοκληρωμένη ψυχανάλυση που ίσως να με λυτρώσει. Προσπάθησα σε αυτό το βιβλίο να βάλω σε τάξη τη ζωή μου. Προσπαθούσα να συνδυάσω την πορεία της ζωής μου με τις συνεδρίες των ειδικών. Αναγκαζόμουν να γυρίζω πολύ πίσω, στα παιδικά χρόνια, για να ανιχνεύσω την προέλευση των τραυμάτων. Πολλές φορές μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου προσπαθούσα να τις επουλώσω. Από το μυαλό μου περνούσε η φλόγα της βασίλισσας Λοάνα όπου ο Ουμπέρτο Έκο προσπαθεί να ξαναβρεί τη μνήμη του μέσα από παλιά κόμικς. Έτσι κι εγώ προσπαθούσα να συνθέσω το

παζλ της ζωής μου. Μέσα από παλιά κιτρινισμένα βιβλία που βρίσκονταν στη βιβλιοθήκη μου. Όλα λοιπόν γιατρεύονται, όλα περνούν, αρκεί να έχεις τη δύναμη να κοιτάξεις βαθιά μέσα σου και να ξετυλίξεις σιγά - σιγά το κουβάρι της ζωής σου. Κι αυτό δεν μπορείς να το κάνεις μόνος σου, παρά μόνο με τη βοήθεια των ειδικών. Διαφορετικά θα χαθείς σε διάφορες ατραπούς. Ασχολούμαι πολλά χρόνια τώρα με την κατάθλιψη. Διαβάζω όσα περισσότερα βιβλία μπορώ, παρακολουθώ αρκετά συνέδρια, μιλάω με καταθλιπτικούς και κυρίως μιλάω με τους ειδικούς. Όχι βέβαια, δεν έγινα ειδικός! Αλλά μπορώ να περιγράψω τη δική μου εμπειρία, την οποία πολλοί αναγνώστες θα δουν σαν τη δική τους. Διαβάζοντας όλα αυτά έχω καταλήξει σε ένα βασικό συμπέρασμα. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την κατάθλιψη σε όποιο στάδιο και αν είναι, όποια μορφή κι αν έχει, αν δεν καθαρίσεις την καμινάδα του μυαλού σου, όπως λεει ο Γιάλομ παραφράζοντας τον Φρόιντ. Με τον καιρό όλο και περισσότεροι μιλούσαν για την κατάθλιψη. Βεβαίως και επώνυμοι... Άλλοι έλεγαν αλήθεια και άλλοι όχι. Άλλοι πάλι μπέρδευαν την κατάθλιψη με τη μελαγχολία. Η μελαγχολία μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη, αλλά δεν είναι κατάθλιψη. Δεν μπορείς να έχεις κατάθλιψη και να γυρνάς σε κότερα και να κάνεις μεγάλη ζωή. Όταν έχεις αυτή την καταραμένη αρρώστια κλείνεσαι σπίτι. Δεν έχεις ζωή! Συζείς με το τέρας. Όταν κάποια site έγραφαν για τη ζωή μου σε κοσμοπολίτικα νησιά, ήταν η περίοδος που δεν μπορούσα να βγω ούτε μέχρι το περίπτερο της γειτονιάς μου. Ο πρώτος που είπε ότι έχω κατάθλιψη και ήταν κατηγορηματικός

ήταν ένας καταπληκτικός επιστήμονας και άνθρωπος, ο Απόστολος Πολύζος. Η τυχαία γνωριμία μου μαζί του, μια μέρα που η κόρη μου ήταν άρρωστη, μου άλλαξε τη ζωή. Τελευταία τον επισκέφθηκα στο ιατρείο του -είναι γενικός παθολόγος- για μία ίωση που με ταλαιπωρούσε. Συνεχίζει να ερευνά και να εξελίσσει την επιστήμη του. Με ρώτησε για την κατάθλιψη. Πολλές φορές στο παρελθόν το είχαμε συζητήσει. «Ήθελες να τα κάνεις όλα! Να μην αδικήσεις κανέναν. Και να κάνεις μια άλλη ζωή που σου υπαγόρευε το υποσυνείδητο και να συνεχίσεις τη δουλειά σου για να μην απογοητεύσεις αυτούς που αγαπούσες. Πατούσες σε πολλές βάρκες και ζούσες σε έναν φαύλο κύκλο, κι αυτό το πλήρωνες ακριβά». Πάντα στο τέλος των συζητήσεών μας μού σύστηνε έναν ψυχίατρο που εμπιστευόταν. «Αυτός είναι ειδικός, σε αυτόν θα πας. Θα τον πάρω να τον ενημερώσω». Ήταν από τις ελάχιστες φορές που δεν άκουσα αυτόν τον υπέροχο άνθρωπο και το πλήρωσα ακριβά. Δέκα χρόνια αβίωτης ζωής, από τα οποία επτά πολύ σκληρά. Άλλη μία φορά, όταν ένιωθα ότι θα λιποθυμήσω από έναν πανικό, ήρθε στο σπίτι. «Σταμάτη μου, σου το έχω πει. Πρέπει να πας στον γιατρό που σου είπα. Δεν έχεις κάτι άλλο». Δεν μπορούσα όμως. Ήταν πάνω από τις δυνάμεις μου. «Θα έρθω κι εγώ μαζί σου. Πρέπει να μάθεις να ζεις, Σταμάτη, να χαίρεσαι τη ζωή. Εσύ ταλαιπωρείσαι! Θέλεις και κάνεις διαφορετικά πράγματα. Πρέπει να αποφασίσεις. Δεν μπορείς να επιλέγεις τη

Σαχάρα και να διαμαρτύρεσαι γιατί δεν βρέχει». Του είπα ότι θα το κάνω χωρίς να το εννοώ. Ήμουν σε ένα τούνελ χωρίς φως και δεν πίστευα ότι κανείς μπορούσε να με βγάλει. Την ίδια ώρα ήμουν στην κορύφωση της διευθυντικής μου καριέρας στην τηλεόραση. Φαινομενικά, η τέλεια αντίθεση! Όμως το φαίνεσθαι είναι πολύ διαφορετικό από την πραγματικότητα. Το βιβλίο δεν είναι βιογραφικό. Με την έννοια ότι δεν περιγράφω όλη τη ζωή μου, αλλά μόνο τις περιόδους που έχουν σχέση με τη μάχη μου με το τέρας ή άλλες που πιθανόν το επηρέασαν. Έμεινα περισσότερο σε αυτά που επέμεναν να μάθουν οι ειδικοί. Το βιβλίο δεν είναι επιστημονικό. Εκτίμησα ότι έπρεπε να δώσω και εικόνες από την ίδια μου τη ζωή. Ίσως ένα βιβλίο που διάβασα και ήταν καθοριστικό για μένα. Ένα ποίημα. Μια βαθιά συζήτηση. Ένα δρώμενο. Πολλοί δεν θα βρουν τον εαυτό τους. Τα αίτια είναι διαφορετικά. Το θέμα είναι ότι οι περισσότεροι μπορούν να το ξεπεράσουν. Να καθαρίσουν την καμινάδα τους, να αλλάξουν ζωή. Που είναι πολύτιμη, μοναδική! Κίνητρό μου είναι να πείσω όσους ανθρώπους μπορώ να μην εγκαταλείψουν τη ζωή τους στο έλεος της άθλιας αρρώστιας. Την ιδέα να ονομάσω την ασθένεια τέρας μού την έδωσε ένας φίλος μου, καταξιωμένος δημοσιογράφος, που υπέφερε πολύ από αυτή. Εγώ μπορούσα να τον καταλάβω, οι γύρω όχι. Μια μέρα που άργησε στη δουλειά στο MEGA τον ρώτησα αν του συνέβη κάτι. «Όχι, απλώς με κυνήγησε το τέρας και εκεί που νόμιζα ότι θα με κατασπαράξει χώθηκα σε ένα κατάστημα με παπούτσια. Η υπάλληλος με ρώτησε τι θα ήθελα και εγώ της είπα να σωθώ».

Βάλαμε τα γέλια. Έτσι γίνεται συνήθως. Όταν περάσει λίγος καιρός τα θυμάσαι και γελάς. Όταν δημοσιοποίησα το πρόβλημά μου συναντήθηκα τυχαία σε χώρους δουλειάς, ημερίδων, διαλέξεων, ποτού, με διάφορους υπεράνω υποψίας καθηγητές, καλλιτέχνες, διανοούμενους, οι οποίοι με πλησίαζαν συνωμοτικά και με ρωτούσαν τι να κάνουν. Βλέπετε η κατάθλιψη είναι υπερταξική. Έχει περάσει στο τελευταίο μαρξιστικό στάδιο. Άνθρωποι που για την κοινή γνώμη ζούσαν την απόλυτη ευτυχία υπέφεραν από την αρρώστια. Και άλλοι έπαιρναν έναν κουβά φάρμακα για να κρατηθούν στα πόδια τους. Ποια ήταν λοιπόν η λύση; Αυτό που λεει ο Σοπενάουερ, να αποφεύγουμε ό,τι προκαλεί οδύνη; Έχει αμφισβητηθεί!!! Τι να γίνεις δηλαδή, μισάνθρωπος ή μισογύνης; Είναι η ίδια η ζωή που έχει αλλάξει. Λένε ότι είναι η ασθένεια της εποχής. Από τι χαρακτηρίζεται όμως αυτή η εποχή; Από ένα συνεχές κυνήγι πλούτου και δόξας ή καλύτερα ματαιοδοξίας. Χωρίς αρχές, χωρίς αξίες. Εάν κάτι από αυτά έχει μείνει μέσα σου, την πάτησες! Αυτοί που σίγουρα ευτυχούν -και για αυτό δεν είμαι καθόλου σίγουρος- είναι οι άνθρωποι που θεωρώ τελείως άδειους. Δεν θα αδικήσω και μια μερίδα ανθρώπων που ζουν καλά γιατί ακολούθησαν αρχές. Αλλά και για αυτό δεν είμαι σίγουρος. Πώς μπορούν να είναι ευτυχισμένοι όταν ζουν σε μια κοινωνία που οι λέξεις «αρχές» και «αξίες» ακούγονται παράφωνες. Πώς ένας άνθρωπος μπορεί να είναι υγιής σε ένα άρρωστο περιβάλλον; Θυμόσαστε την πανούκλα του Καμύ; Πόσοι άραγε μπορούν να σωθούν; Λίγοι, εκτός εάν η κοινωνία, όλες οι κοινωνίες, οργανωθούν διαφορετικά. Αν ανοίξουν τα αυτιά και ακούσουν καθαρά τον Ζαρατούστρα του Νίτσε.

Η θεραπεία από την κατάθλιψη θα σε οδηγήσει σε πολύ καλύτερες μέρες πιο φυσιολογικές. Την ευτυχία θα σου τη στερήσει η ίδια η κοινωνία. Η άπληστη, η εκδικητική, η προσωποκεντρική, η χουλιγκανική, η ανάλγητη. Και οι πολίτες δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι στρώνουν το χαλί της κατάθλιψης. Μέσα από τη μελέτη που έκανα για τη ζωή μου με την κατάθλιψη, στα χέρια μου έπεσαν και κάποια βιβλία με ανατολικές θεωρίες για την ευτυχία και τη νιρβάνα. Δεν με έπεισαν, γιατί ουσιαστικά είναι φυγή. Κι αυτό με ενοχλεί! Δεν τα παρατάω εύκολα και φεύγω. Άλλοι τα αναζήτησαν μόνο στην πίστη. Πάλι είναι απομόνωση. Το θέμα είναι να γίνεσαι καλά μέσα στην κοινωνία και μετά να παλεύεις να την αλλάξεις, χωρίς βία που δημιουργεί νέα βία και μίσος. Όπως ο Θορώ που ενέπνευσε ειρηνικές επαναστάσεις. Και ο Τόμας Μουρ που μίλησε για τις θετικές ουτοπίες. Αλλά τα κείμενα που πραγματικά με επηρέασαν σαν άνθρωπο και στην ουσία με έκαναν ενοχικό ήταν τα μαρξιστικά. Αλλά και μυθιστορήματα που με έκαναν στην εφηβική μου ηλικία να αιωρούμαι στο κενό. Το κράμα του Μαρξ και του αγαπημένου Μαρκές ήταν μολότοφ στο μυαλό μου. Ευχαριστώ όλους αυτούς τους εκατοντάδες που μου άνοιξαν την καρδιά τους και μιλήσαμε για το τέρας. Ένα λιθαράκι θέλω να βάλω στην αντιμετώπιση της άθλιας αρρώστιας. Ευχαριστώ τους αγαπημένους μου φίλους που στάθηκαν και στέκονται δίπλα μου. Εκτός από τον Κυριάκο, τον Στέλιο και τον Σωτήρη. Και φυσικά τον γιατρό μου.

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΚΙ ΕΓΩ Πρωτοσυνάντησα το τέρας στα μέσα της δεκαετίας του 80. Ήταν μια βραδιά του Σεπτέμβρη σε ένα ταβερνάκι της Πατησίων. Μέχρι τότε ήμουν απλώς ένας μελαγχολικός νέος. Ξεφυλλίζοντας τα νεανικά και τα εφηβικά μου άλμπουμ έβλεπα πάντα ότι κοιτούσα τον φακό με σοβαρό βλέμμα. Ακόμη και στην κλασική φωτογραφία της πρώτης Δημοτικού κι ενώ όλα τα παιδιά χαμογελούν, εγώ μοιάζω να κλαιω. Στα πρώτα χρόνια της ζωής μου έζησα στο Παλιό Λιμάνι, στην Επάνω Σκάλα της Μυτιλήνης, δίπλα ακριβώς από το Κάστρο και στο Σκαλοχώρι, ένα πανέμορφο χωριό στη μέση της Λέσβου. Στην Επάνω Σκάλα έχω τις πρώτες μου εικόνες. Φτωχοί άνθρωποι, οι περισσότεροι πρόσφυγες από την απέναντι ακτή, αλλά γλεντζέδες. Το ρακέλι, που είναι το ούζο στη Μυτιλήνη, έρεε χύμα. Η Επάνω Σκάλα ήταν γεμάτη από τέτοια ουζάδικα. Στο ισόγειο του σπιτιού μου ήταν το Κέφι και απέναντι το Γλέντι, που είχαν το καλύτερο ούζο του νησιού. Στα κατοπινά εφηβικά μου χρόνια, διαβάζοντας ημερολόγια που σκόρπια κρατούσα, έβλεπα τα κείμενά μου να τα διαπερνά η μελαγχολία. Κυρίως στις τρεις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου που τελείωσα στο Αιγάλεω. Ακόμη και σε κάποια ποιήματα που προσπαθούσα να σκαρώσω η θλίψη ήταν διάχυτη! Συνήθως, και όταν το συνειδητοποιούσα, το απέδιδα στην κοινωνική ευαισθησία που

με είχε καταλάβει και στην ένταξή μου στις Αριστερές οργανώσεις της εποχής. Αλλά και οι συμμαθητές μου, ο Γιώργος Μαρκατσέλης, ο Μιχάλης Γκούμας και άλλοι βρίσκονταν στον ίδιο παρανομαστή με εμένα χωρίς όμως να τους κατακλύζει η θλίψη που είχε γίνει ένα με την προσωπικότητά μου. Οι γονείς μου ήταν φτωχοί άνθρωποι αλλά όχι μίζεροι. Ακόμη και σήμερα αστειεύονται και γελούν. Τα πρώτα μου χρόνια στο 5 ο Δημοτικό της Μυτιλήνης, αλλά και σε ένα καταπληκτικό σχολείο στο Σκαλοχώρι που έχτισε ο Γεώργιος Παπανδρέου, σημάδεψαν την προσωπικότητά μου. Δημιούργησαν τη μήτρα που, όπως θα μου εξηγούσαν οι ψυχολόγοι, θα αναζητούσα σε όλη μου τη ζωή. Πέρα από το σόι μου που ήταν όλοι βιοπαλαιστές και κλασικοί λιμανίσιοι άνθρωποι, θεωρώ ότι καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ψυχισμού μου έπαιξε ένας σπουδαίος άνθρωπος. Ένας γιατρός, ο οποίος έμενε απέναντι από το σχολείο μου. Μου άνοιξε ένα άλλο παράθυρο στη ζωή. Στην πέμπτη Δημοτικού μετακομίσαμε στο Αιγάλεω. Το μόνο κοινό με την Επάνω Σκάλα, η φτώχεια. Οι δικοί μου αν και φτωχοί άνθρωποι φρόντιζαν να μην μου λείπει τίποτα. Τουλάχιστον από τα βασικά. Εξάλλου εκεί που μεγάλωνα όλοι στο ίδιο καζάνι βράζαμε. Όλοι βιοπαλαιστές με πάνω κάτω τον ίδιο μισθό. Ξέγνοιαστα χρόνια, πολύ χαρούμενα. Όπως όλα τα παιδιά, παίζαμε στις γειτονιές και στις αλάνες του Αιγάλεω. Τα ίδια και στα πρώτα χρόνια του Γυμνασίου. Εκεί προστέθηκαν η Αίγλη και ο Διόνυσος. Στο πρώτο για νες ζεστό με γάλα και πολλή συζήτηση και στο δεύτερο για τα πρώτα ηλεκτρονικά που εμφανίσθηκαν αλλά και για πολύ ποδοσφαιράκι και ping pong. Όλα πήγαιναν ήσυχα, απολύτως συνηθισμένα, μέχρι τη μεταπολίτευση που με βρήκε στη Θεσσαλονίκη και στο Καραμπουρνάκι, αφού ο πατέρας μου

που δούλευε μπουλντόζα είχε βρει δουλειά στη συμπρωτεύουσα. Οι σαρωτικές αλλαγές που γίνονταν είχαν πάνω μου άμεση επίδραση. Πολιτικοποιήθηκα γρήγορα. Σαν να ήμουν έτοιμος από καιρό. Κι αυτό έγινε πιο έντονο όταν γυρίσαμε το φθινόπωρο στην Αθήνα. Ένιωθα Αριστερός μέσα σε ένα γενικότερο αίτημα ισότητας που ηγεμόνευε την εποχή. Τα γυμνασιακά μου ημερολόγια ήταν γεμάτα συνθήματα, όπως «Ζήτω η ισότητα των ανθρώπων» και άφθονα άλλα που είχαν σχέση με τον μετασχηματισμό της κοινωνίας. Μέσα σε ένα καλοκαίρι και πριν κλείσω τα 15 μου το όραμα ενός νέου και πιο δίκαιου κόσμου γεννήθηκε μέσα μου. Στις αρχές του φθινοπώρου εντάχθηκα στη ΜΟΔΝΕ που σήμαινε Μαθητική Οργάνωση Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας και ήταν το μετωπικό σχήμα της ΚΝΕ στον μαθητικό χώρο. Όμως στα ημερολόγιά μου δεν υπήρχαν μόνο σφυροδρέπανα αλλά και πολλή θλίψη. Στεναχωριόμουν με το παραμικρό. Τίποτα δεν άφηνα να πέσει κάτω. Και πίστευα ότι όλα θα λυθούν όταν θα αλλάξει ο κόσμος. Όσο όμως δεν αλλάζει δεν δικαιούμαστε να είμαστε χαρούμενοι, αλλά αγανακτισμένοι για τις ανισότητες της κοινωνίας. Η ΚΝΕ ήταν ένα περίφημο σχολείο για μένα. Με μεγάλωσε πολύ γρήγορα. Με έβαλε στα δύσκολα, στα βαθιά. Στα 15 και στα 16 ήμουν πολύ σοβαρότερος από ό,τι έπρεπε για την ηλικία μου. Στην ίδια ηλικία αντί να πηγαίνω σε discotheque, τις οποίες μισούσα γιατί αναπαρήγαγαν τον καπιταλιστικό τρόπο ζωής, πήγαινα και στριμωχνόμουν στις μπουάτ της Πλάκας, το Ταμπούρι και το Λημέρι, για να ακούσω αντάρτικα τραγούδια. Με το «Βροντάει ο Όλυμπος και αστράφτει η Γκιώνα» διασκέδαζα με τους φίλους τα βράδια του Σαββάτου. Και πολλές φορές δακρύζαμε όταν λέγαμε το «Αντάρτες παλικάρια». Στο 2 ο Γυμνάσιο του Αιγάλεω, αρρένων ακόμη, βγήκα πρόεδρος στις πρώτες εκλογές.

Αλλά η θλίψη θλίψη. Κι όταν στην πέμπτη και στην έκτη Γυμνασίου ανακαλύψαμε τα κουτουκάκια του Αιγάλεω, τραγουδούσαμε Θεοδωράκη και μερακλώναμε με ρεμπέτικα που μιλούσαν κυρίως για τον πόνο της ξενιτιάς. Τα βιβλία του Μαρξ και του Λένιν τα είχαμε ξεσκονίσει. Το κομμουνιστικό μανιφέστο των Μαρξ Έγκελς είχε γίνει το ευαγγέλιό μου. Λίγο αργότερα στα 16 μου εντάχθηκα στην ΚΝΕ. Η θεωρητική άμιλλα στο απόγειο της. H θλίψη όμως θλίψη. Δεν έλεγε να ξεκολλήσει από το πρόσωπό μου. Είχα βαρεθεί σε όλη τη διάρκεια της μαθητικής, αλλά και φοιτητικής μου ζωής, να με ρωτάνε τι έχω και εγώ να πρέπει να απαντήσω «τίποτα». Ας γυρίσουμε όμως στο ταβερνάκι της Πατησίων που είχα την πρώτη συνάντηση με το τέρας. Στο ταβερνάκι τα πάντα ήταν ήσυχα. Ίσως όμως λίγο μίζερα. Με την πρώην σύζυγό μου, τη Μαρία, και δυο φίλους. Λίγο η ζέστη, κάτι η υγρασία, άρχισα να νιώθω δυσφορία. Δεν ήθελα να πω σε κανέναν πώς ένιωθα και αυτοί συνέχισαν τη φλυαρία τους. Η κατάσταση όμως άρχισε να χειροτερεύει. Ανέπνεα με δυσκολία και άρχισε να με λούζει κρύος ιδρώτας. Ξαφνικά έκανε την εμφάνισή του ο πανικός. Πετάχτηκα από την καρέκλα και φώναξα: «Πεθαίνω!». Έτρεξα προς την έξοδο του μαγαζιού και από πίσω μου η Μαρία και ο ένας από τους φίλους μου. Ο άλλος έμεινε για να πληρώσει! Βρήκαμε αμέσως ταξί και κάθισα στο πίσω κάθισμα. Άνοιξα το παράθυρο και προσπαθούσα να πάρω αναπνοές. «Στο Πρώτων Βοηθειών!» είπε

η Μαρία και ο ταξιτζής αρκετά ανήσυχος γκάζωσε το αυτοκίνητο. Φτάσαμε σε πολύ λίγα λεπτά στο Πρώτων Βοηθειών που ήταν τότε στις αρχές της Γ Σεπτεμβρίου. Κατεβήκαμε και κατευθυνθήκαμε στην είσοδο. Πέρασαν λίγα λεπτά και μας επισκέφτηκε μια νοσοκόμα. «Τι έχει;» ρώτησε. Απάντησα εγώ ότι πεθαίνω και δεν μπορώ να αναπνεύσω. Με κοίταξε αδιάφορα, ρώτησε αν πήρα τίποτα, της απαντήσαμε αρνητικά και έβγαλε από την τσέπη της άσπρης μπλούζας της ένα χάπι, το έκοψε στη μέση και μου το έδωσε να το πιω. Σηκώθηκα, πήγα στον ψύκτη και ήπια το πρώτο ηρεμιστικό της ζωής μου! Από εκεί και πέρα δεν μου έδωσαν καμία σημασία. Ούτε εξετάσεις, ούτε τίποτα. Παρέμεινα εκεί στην αίθουσα αναμονής και μετά από μισή ώρα άρχισα να νιώθω καλύτερα. Φωνάξαμε τη νοσοκόμα για να της το πούμε αλλά ήταν άφαντη. Πήραμε πάλι ένα ταξί γυρίσαμε στα Πατήσια και κοιμήθηκα αμέσως. Αυτή ήταν και η πρώτη κρίση πανικού που έπαθα. Σχεδόν την ξέχασα, αλλά όχι τι είχε συμβεί και τις προηγούμενες μέρες στον χώρο δουλειάς μου στην ΕΡΤ. Δούλεψα στα χρόνια που η ΕΡΤ ήταν πλήρως υποδουλωμένη στην κυβέρνηση. Ήταν τέτοιο το δέσιμο της κυβέρνησης με την κρατική τηλεόραση που κάθε που άλλαζε όχι η κυβέρνηση αλλά ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, άλλαζαν τα πάντα. Σε μια τέτοια αλλαγή έπεσε θύμα και ο τότε Διευθυντής της ΕΤ-2, Χριστόφορος Κονταξής, που αντικαταστάθηκε από τον δημοσιογράφο Γιώργο Δουατζή. Στα πλαίσια των καθηκόντων του, ο Δουατζής θεώρησε υποχρέωσή του να καθαρίσει τους ανθρώπους του Κονταξή. Δεν ήμουν άνθρωπος κανενός, αλλά είχα την ατυχία να είμαι κουμπάρος του Κονταξή, τον οποίο εκεί γνώρισα αλλά και σε

πολύ μικρή ηλικία να γίνω πολιτικός συντάκτης λόγω της εξάσκησης που έκανα στα αμφιθέατρα της Α.Σ.Ο.Ε.Ε. Την πρώτη μέρα που ο Δουατζής έπιασε δουλειά. Ενημερώθηκε από τους χαφιέδες, που είναι πάντα πρόθυμοι στις Δημόσιες υπηρεσίες, και με φώναξε στο γραφείο του. Μπήκα και χωρίς να γυρίσει καν να με κοιτάξει, με εντελώς απαξιωτικό τρόπο, με ρώτησε. «Τι ρεπορτάζ κάνεις;» «Πολιτικό» του απάντησα. «Από αυτή τη στιγμή κάνεις ρεπορτάζ Υγείας.» Έπρεπε να τον φτύσω αλλά φοβήθηκα. Άνοιξα την πόρτα, έφυγα, καβάλησα το παπάκι μου, πήγα σε ένα μπαράκι στα Εξάρχεια και εκτονώθηκα. Ήταν το πρώτο πλήγμα που είχε δεχθεί η μέχρι τότε μικρή αλλά συνεχώς ανοδική καριέρα μου. Ταυτόχρονα ένιωσα για πρώτη φορά ένα έντονο συναίσθημα ανασφάλειας που το βιώνουμε όλοι όσοι προερχόμαστε από φτωχές οικογένειες. Και πολλές φορές κάνουμε λάθη. Προσπάθησα να μην το συζητήσω με τη Μαρία γιατί δεν συζητούσα πράγματα που με στεναχωρούσαν. Εξάλλου δεν της έκανε και ιδιαίτερη εντύπωση αφού τις περισσότερες φορές ήμουν μελαγχολικός. Τρεις μέρες μετά έπαθα την πρώτη κρίση πανικού. Κάπου έπαιξε ρόλο η καρατόμησή μου, αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Ίσως να επίσπευσε τη συνάντησή μου με το τέρας που θα με κυνηγούσε την υπόλοιπη ζωή μου. Βέβαια ουδέν κακόν αμιγές καλού, αφού η υποβάθμισή μου με έστειλε στο υπουργείο Υγείας και κοντά στον Γιώργο Γεννηματά. Με τον Δουατζή, και για το μικρό χρονικό διάστημα

που δουλεύαμε μαζί, είχαμε τυπικές σχέσεις και ξαναμιλήσαμε τη δεκαετία του 90 όταν με πήρε τηλέφωνο στον ΣΚΑΪ που ήμουν πια Διευθυντής και με παρακάλεσε να τον βγάλω σε κάποια εκπομπή γιατί θα ήταν υποψήφιος με το ΠΑΣΟΚ. Το έκανα γιατί η κατάθλιψη δεν αφήνει περιθώρια για κακίες που τις θεωρώ και ανόητες. Από τότε τον βλέπω που και που στην Άνδρο, αλλά δεν αλλάζουμε ούτε κουβέντα. Να είναι καλά, δεν κρατάω κακία. Αναφέρω τα γεγονότα που πιθανόν έπαιξαν ρόλο στους πρώτους πανικούς που σιγά-σιγά εξελίχθηκαν στο τέρας της κατάθλιψης, το οποίο άφησα να μου φαει πολλά χρόνια ενώ αποδείχθηκε ότι θα μπορούσα να αποφύγω πολλά αν μιλούσα για το πρόβλημα που είχα.