ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος συγγραφέα... 7 Εισαγωγή... 9 Πώς να διαβάσετε αυτό το βιβλίο... 11 Απλές συμβουλές για την ώρα των εξετάσεων... 13 Κατάλογος ερωτήσεων... 15 Α. Φροντίδα ασθενούς στο νοσοκομείο... 17 Β. Ειδικές φροντίδες στο νοσοκομείο... 27 Γ. Φροντίδα ασθενών... 33 Δ. Αξιολόγηση ζωτικών σημείων... 41 Ε. Μετάγγιση αίματος... 53 Στ. Αναισθησιολογία... 61 Ζ. Φάρμακο... 65 Η. Τοποθέτηση ρινογαστρικού σωλήνα... 77 Θ. Αποστείρωση απολύμανση... 79 Ι. Προεγχειρητική ετοιμασία... 85 ΙΑ. Χρήση οξυγόνου... 89 ΙΒ. Τραχειοστομία... 93 ΙΓ. Παρακεντήσεις... 99
6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΙΔ. Κατακλίσεις... 103 ΙΕ. Καθετηριασμός ουροδόχου κύστεως... 109 ΙΣτ. Αιμορραγίες... 113 ΙΖ. Πρώτες βοήθειες σε επείγουσες καταστάσεις... 117 ΙΗ. Διαγνωστικές πράξεις... 123 ΙΘ. Νεοπλάσματα... 127 Κ. Χημειοθεραπεία... 143 ΚΑ. Ακτινοθεραπεία... 147 ΚΒ. Πόνος καρκινοπαθή... 155 ΚΓ. Καρκίνος και ψυχοκοινωνική συμπεριφορά πάσχοντα... 157 ΚΔ. Θάνατος... 159
Α. Φροντίδα ασθενούς στο νοσοκομείο 1. Τι πρέπει να γνωρίζετε κατά το στρώσιμο του κρεβατιού; Το στρώσιμο του κρεβατιού έχει σκοπό να κάνει τον ασθενή να νιώσει άνεση και ασφάλεια και να τον προφυλάξει από πιθανούς κινδύνους (κατακλίσεις, λοιμώξεις, πτώσεις). Οι κινήσεις πρέπει να είναι ακριβείς, γρήγορες και ήπιες. Ο νοσηλευτής πρέπει να ζητά τη συνεργασία του ασθενούς και να προσέχει τη στάση του σώματός του. Πριν το στρώσιμο, ο νοσηλευτής πρέπει να δίνει στον ασθενή ουροδοχείο και σκοραμίδα. Εάν ο ασθενής είναι κλινήρης, πρέπει επίσης να γίνεται λουτρό καθαριότητας. Πρώτα στρώνουμε το κρεβάτι αρρώστων που έχουν λερωμένο κρεβάτι, στη συνέχεια τους περιπατητικούς και τέλος αυτούς που πάσχουν από λοιμώδη νοσήματα. Τα σεντόνια των ασθενών που πάσχουν από λοιμώδη νοσήματα τοποθετούνται σε ειδικό σάκο. Δεν τινάζουμε τα σεντόνια για να αποφύγουμε διασπορά των μικροβίων. Καθαρίζουμε το λερωμένο στρώμα ή αδιάβροχο με υγρό απολυμαντικό.
18 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ Αερίζουμε το θάλαμο, προστατεύοντας τον ασθενή από ρεύματα αέρα. Χρησιμοποιούμε ελαστικά γάντια. Πλένουμε τα χέρια μας πριν και μετά το στρώσιμο του κρεβατιού. 2. Κατά το στρώσιμο του κρεβατιού ποιες ευκαιρίες σας δίνονται; Δίνονται οι εξής ευκαιρίες: Να συνομιλήσουμε με τον ασθενή και να εκτιμήσουμε την καλή κατάσταση της υγείας του. Να δημιουργήσουμε ένα τακτοποιημένο και ήρεμο περιβάλλον στον ασθενή. Να προλάβουμε την εκδήλωση λοιμώξεων. Να προλάβουμε τυχόν κατακλίσεις ή πτώσεις. 3. Τι πρέπει να ακολουθεί μετά το στρώσιμο του κρεβατιού; Μετά το στρώσιμο του κρεβατιού, ακολουθεί απομάκρυνση από το δωμάτιο όλων των λερωμένων υλικών (σεντόνια, μαξιλαροθήκες, κ.λπ.). Τα υλικά αυτά απορρίπτονται στο σάκο ακάθαρτου ιματισμού. Υποδεχόμαστε τον ασθενή και τον βοηθάμε να πάρει τη σωστή θέση στο κρεβάτι του. Προσέχουμε τις παροχετεύσεις, ενδοφλέβιες συσκευές ή τυχόν μηχανήματα που συνοδεύουν τον άρρωστο. Το τροχήλατο νοσηλείας απομακρύνεται από το δωμάτιο και τα υλικά του τοποθετούνται στους βοηθητικούς χώρους του νοσηλευτικού τμήματος. 4. Πόσων ειδών αναπαυτικές θέσεις έχουμε; Οι βασικές θέσεις του ασθενούς στο κρεβάτι είναι οι εξής: Ύπτια Πλάγια Πρηνής Καθιστική (Fowler) ημικαθιστική Κατάρροπη (Trendelenburg)
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 19 Θέσεις Fowler και Tredelenburg 5. Ποια είναι η θέση που μπορούμε να τοποθετήσουμε έναν ασθενή με Ca πνεύμονος; Ένας ασθενής με Ca πνεύμονα τοποθετείται σε ημικαθιστική θέση. Φροντίζουμε η θέση του ασθενούς να αλλάζει συχνά, έτσι ώστε να μετακινούνται οι εκκρίσεις. 6. Τι περιλαμβάνει η ατομική καθαριότητα του ασθενούς; Λουτρό καθαριότητας σώματος Λούσιμο κεφαλής-μαλλιών Ξύρισμα Βούρτσισμα δοντιών Φροντίδα-κόψιμο νυχιών Συχνή αλλαγή εσωρούχων-πιζαμών 7. Τι πρέπει να γνωρίζετε για την περιποίηση του δέρματος ενηλίκων και υπερηλίκων ασθενών; Το δέρμα ενηλίκων και υπερηλίκων ασθενών μπορεί να είναι λιπαρό, ξηρό ή μεικτό. Ανάλογα με τον τύπο του, το δέρμα χρειάζεται ανάλογη περιποίηση από ειδικά καλλυντικά. Η αφυδάτωση, η ξηρότητα και η λιπαρότητα πρέπει να αντιμετωπίζονται κατάλληλα. Σημαντικό ρόλο παίζει η καλή και συχνή καθαριότητα με ειδικές λοσιόν που δεν αφυδατώνουν το δέρμα.
20 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ Τυχόν έλκη πρέπει να αναγνωρίζονται έγκαιρα και να αντιμετωπίζονται κατάλληλα. 8. Ποια είναι τα ευεργετικά αποτελέσματα του λουτρού καθαριότητας σώματος; Τα ευεργετικά αποτελέσματα του λουτρού καθαριότητας σώματος είναι τα εξής: Καθαρισμός σώματος Αναζωογόνηση τόνωση χαλάρωση του οργανισμού Διέγερση κυκλοφορίας Απομάκρυνση δυσάρεστων οσμών Απομάκρυνση αίματος και νεκρωμένων ιστών Απομάκρυνση ιδρώτα-σμήγματος 9. Τι μπορείτε να παρατηρήσετε κατά την ώρα που γίνεται το λουτρό καθαριότητας; H νοσηλεύτρια πρέπει να παρατηρήσει την καθαριότητα των εξής: Στοματικής κοιλότητας Κεφαλής Προσώπου-λαιμού Πλάτης-κορμού Γεννητικών οργάνων Νυχιών Επίσης πρέπει να παρατηρήσει τα εξής: Κατάσταση του δέρματος, των νυχιών και του τρύματος Κινητικότητα των αρθρώσεων Τυχόν παθολογικά ευρήματα 10. Ποιοι είναι οι επιδιωκόμενοι σκοποί από την πλύση της στοματικής κοιλότητας; Η καθαριότητα της στοματικής κοιλότητας του ασθενούς αποσκοπεί στην απομάκρυνση τροφών, νεκρωμένων ιστών και στον καθαρισμό της οδοντοστοιχίας και πιθανών ελκών της περιοχής. Η καλή καθαριότητα της στοματικής κοιλότητας προσφέρει σημαντική προστασία από λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, αλλά και της καρδιάς.
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 21 11. Τι πρέπει να γνωρίζετε για την υγιεινή του στόματος; Η καθαριότητα της στοματικής κοιλότητας γίνεται με περιποίηση, καθαριότητα και αντισηψία της στοματικής κοιλότητας δύο φορές την η- μέρα τουλάχιστον με πλύσεις και χρήση ειδικών διαλυμάτων (Hexalen, Tantum Verde, Betadine gargle). Το βούρτσισμα των δοντιών πρέπει να γίνεται 2 φορές την ημέρα, μετά το φαγητό. Η οδοντόβουρτσα είναι προσωπικό είδος και πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά από ένα άτομο. Η οδοντόβουρτσα έρχεται σε επαφή με τα ούλα και τα δόντια σε γωνία 45 και κινείται με γρήγορες και σταθερές περιστροφικές κινήσεις. 12. Πώς πρέπει να γίνεται το βούρτσισμα των δοντιών; Το βούρτσισμα των δοντιών πρέπει να γίνεται 2 φορές την ημέρα, μετά το φαγητό. Η οδοντόβουρτσα είναι προσωπικό είδος και πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά από ένα άτομο. Η οδοντόβουρτσα έρχεται σε επαφή με τα ούλα και τα δόντια σε γωνία 45 και κινείται με γρήγορες και σταθερές περιστροφικές κινήσεις. 13. Πού μπορεί να οφείλεται η κακοσμία της στοματικής κοιλότητας; Η κακοσμία της στοματικής κοιλότητας μπορεί να οφείλεται σε: Χαλασμένα δόντια Στοματίτιδα Όγκους στοματικής κοιλότητας Εξελκώσεις και νεοπλάσματα της στοματικής κοιλότητας 14. Σε περίπτωση εγχείρησης όγκων στοματικής κοιλότητας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οδοντόβουρτσα; Αιτιολογήστε την απάντησή σας. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οδοντόβουρτσα σε περιοχές της οδοντοστοιχίας που απέχουν από την περιοχή της επέμβασης. Αλλιώς υ- πάρχει κίνδυνος επιμόλυνσης ή και επιβράδυνσης της επούλωσης.
22 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ 15. Ποιοι ασθενείς έχουν ανάγκη ιδιαίτερης φροντίδας της στοματικής κοιλότητας; Ιδιαίτερη ανάγκη καλής καθαριότητας της στοματικής κοιλότητας έ- χουν: Οι ασθενείς που είναι διασωληνωμένοι ή που φέρουν μόνιμη τραχειοστομία Όσοι έχουν υποβληθεί πρόσφατα σε χειρουργικές επεμβάσεις Διαβητικοί Άρρωστοι που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία 16. Τι είδος τροφής επιλέγουμε προεγχειρητικά και μετεγχειρητικά για τη σίτιση του ασθενούς με Ca (καρκίνο) στομάχου; Πριν και μετά την επέμβαση, ο ασθενής μπορεί να τρέφεται με σκευάσματα ολικής παρεντερικής διατροφής που χορηγούνται ενδοφλέβια. Για τη μετεγχειρητική θρέψη ασθενών με Ca στομάχου, που έχουν στομία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σκευάσματα εντερικής τεχνητής διατροφής. 17. Πώς πρέπει να σιτίζεται ο χειρουργημένος ασθενής με Ca παχέος εντέρου; Ο χειρουργημένος ασθενής με Ca παχέος εντέρου πρέπει να σιτίζεται με σκευάσματα ολικής παρεντερικής διατροφής που χορηγούνται ενδοφλέβια. 18. Ποια είναι η σίτιση ασθενούς με Ca παγκρέατος; Η σίτιση ασθενούς με χειρουργημένο Ca παγκρέατος πρέπει αρχικά να αποτελείται από σκευάσματα ολικής παρεντερικής διατροφής που χορηγούνται ενδοφλέβια. Ακολουθεί σταδιακή λήψη ελαφρών γευμάτων από το στόμα. Τα γεύματα πρέπει αρχικά να μην έχουν λιπαρά συστατικά. Συμπληρώματα διατροφής μπορεί να εμπλουτίζουν τα γεύματα. 19. Η διατροφή είναι μία από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού; Η διατροφή αποτελεί οπωσδήποτε μία από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού δεδομένου ότι:
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 23 Προσφέρει στον οργανισμό τα απαραίτητα δομικά-θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη και τη λειτουργία του. Προσφέρει στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια για τη λειτουργία του. Προσφέρει ψυχολογικό αίσθημα ικανοποίησης. 20. Ποιοι παράγοντες λαμβάνονται υπ όψιν για τον προσδιορισμό των διαιτητικών αναγκών του ασθενούς; Οι διαιτητικές ανάγκες του ασθενούς προσδιορίζονται από τα εξής: Φύλο Ηλικία Σωματικό βάρος Σωματική δραστηριότητα Ιστορικό πρόσφατης χειρουργικής επέμβασης 21. Η διατροφή του ασθενούς αποτελεί βασικό μέρος στην όλη θεραπεία του; Ασφαλώς και αποτελεί σημαντικό μέρος. Με τη βοήθεια της κατάλληλης τροφής, ο ασθενής θα πάρει τα απαραίτητα για την ανάρρωσή του θρεπτικά συστατικά. επίσης, η σωστή και ισορροπημένη διατροφή θα του προσφέρει αίσθημα ασφάλειας και ηρεμίας, κάτι πολύ σημαντικό για την ομαλή πορεία της ανάρρωσης. 22. Τι γνωρίζετε για την ετοιμασία του ασθενούς για το φαγητό; Η ετοιμασία του ασθενούς για το φαγητό περιλαμβάνει τα εξής: Δημιουργία ευχάριστου περιβάλλοντος Ετοιμασία αρρώστου (Ο ασθενής τοποθετείται σε καθιστή αναπαυτική θέση. Πλένονται τα χέρια του και τοποθετείται κοντά στο τραπεζάκι φαγητού. Ενθαρρύνεται να φάει στο τραπέζι του θαλάμου.) Σερβίρισμα τροφής Βοήθεια αρρώστου 23. Ποια είναι η θέση που βάζουμε έναν κλινήρη ασθενή για την ώρα του φαγητού; Ο ασθενής τοποθετείται σε καθιστή αναπαυτική θέση. Πλένονται τα χέρια του και το τραπεζάκι φαγητού τοποθετείται κοντά στον ασθενή.
24 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ 24. Ποια είναι η θέση που πρέπει να έχουμε, όταν πρόκειται να ταΐσουμε έναν ασθενή και γιατί; Η νοσηλεύτρια κάθεται δίπλα στον ασθενή, για να δοκιμάζει τη θερμοκρασία του φαγητού και να γεμίζει το κουτάλι με φαγητό. Επίσης ελέγχει αν ο άρρωστος μάσησε καλά και κατάπιε την τροφή. Όταν χορηγεί στον άρρωστο νερό ή υγρά, του κρατάει το κεφάλι. 25. Τι πρέπει να προσέχουμε κατά την ώρα που ταΐζουμε έναν ασθενή; Όταν ταΐζουμε έναν ασθενή, πρέπει να προσέχουμε τα εξής: Αν ο ασθενής είναι σε αναπαυτική θέση Αν τα χέρια του ασθενούς είναι καθαρά Αν η θερμοκρασία του φαγητού είναι η σωστή Αν ο ασθενής μασάει καλά την τροφή Αν ο ασθενής καταπίνει την τροφή Αν ο ασθενής αισθάνεται ευχάριστα Αν ο ασθενής παρουσιάσει οποιαδήποτε έκτακτη ανάγκη 26. Σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται η τεχνητή διατροφή; Η τεχνητή διατροφή εφαρμόζεται όταν ο ασθενής δεν μπορεί να τραφεί φυσιολογικά από το στόμα. Αυτό συμβαίνει κατά τις πρώτες μετεγχειρητικές ημέρες, όταν ο ασθενής είναι διασωληνωμένος, ή όταν ο ασθενής έχει υποβληθεί σε σημαντική επέμβαση στο γαστρεντερικό σύστημα. 27. Ποιοι είναι οι τρόποι της τεχνητής διατροφής; Η τεχνητή διατροφή μπορεί να γίνει με: Χορήγηση υγρών από το στόμα Παρεντερική διατροφή (ενδοφλέβια χορήγηση διαλυμάτων γλυκόζης και ηλεκτρολυτών) 28. Ποια πρέπει να είναι η μορφή της τροφής, όταν αυτή χορηγείται με τεχνητή διατροφή; Η μορφή της τροφής, όταν χορηγείται με τεχνητή διατροφή, πρέπει να είναι υγρή.
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 25 Ρινογαστρικός καθετήρας παρεντερικής διατροφής νεογνών Αντλία έγχυσης παρεντερικού διαλύματος διατροφής (αριστερά) και ρινογαστρικός σωλήνας (κόκκινο βέλος) παρεντερικής διατροφής ενηλίκων (δεξιά) Ρινογαστρικός σωλήνας (Levin tube)