Διδασκαλία δεξιοτήτων στη Νοσηλευτική

Transcript

1 Διδασκαλία δεξιοτήτων στη Νοσηλευτική

2 Η τέχνη της Νοσηλευτικής Στο παρελθόν η νοσηλευτική εκπαίδευση ήταν επικεντρωμένη στην εκμάθηση δεξιοτήτων με πολλές ώρες πρακτικής άσκησης σε εργαστήρια Οι νοσηλεύτριες μάθαιναν να εκτελούν συγκεκριμένες δεξιότητες, χωρίς όμως να έχουν το υπόβαθρο για την κατανόησή τους Η έλλειψη εξειδίκευσης και ειδικών επαγγελματιών σήμαινε ότι οι νοσηλευτές αναλάμβαναν πολλά καθήκοντα βοηθητικού υγειονομικού προσωπικού (ετοιμασία τροφής, καθαρισμός χώρων, κλπ)

3 Η επιστήμη της Νοσηλευτικής Με την ανεξαρτητοποίηση της Νοσηλευτικής ως επιστήμη, οι εκπαιδευτικές προτεραιότητες άλλαξαν: 1. Οι πανεπιστημιακές σχολές ενσωμάτωσαν στο πρόγραμμα σπουδών πολλά θεωρητικά μαθήματα από συναφείς επιστήμες (ιατρική, ψυχολογία, κοινωνιολογία, διατροφολογία κλπ) μειώνοντας έτσι τις ώρες εκμάθησης δεξιοτήτων 2. Η ύπαρξη βοηθών νοσηλευτών ώθησε πολλούς εκπαιδευτικούς να υποστηρίξουν ότι οι βοηθοί θα έπρεπε να εκτελούν δεξιότητες, ενώ οι νοσηλευτές να σχεδιάζουν και να αξιολογούν τη φροντίδα 3. Ορισμένοι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι η ταχύτατη πρόοδος της τεχνολογίας δεν επιτρέπει τη διδασκαλία δεξιοτήτων στο εργαστήριο, με το σκεπτικό ότι μέχρι την αποφοίτηση μπορεί να υπάρχουν νέα δεδομένα, τα οποία μαθαίνονται απ ευθείας στον επαγγελματικό χώρο

4 Παράδειγμα: μέτρηση αρτηριακής πίεσης Πολύ παλιό Παλιό Νέο

5 Τα ζητήματα ασφαλείας για τους ασθενείς, τα αιτήματα των ασθενών για παροχή φροντίδας από ειδικούς και το άγχος των φοιτητών που πρέπει να εκτελέσουν δεξιότητες σε ασθενείς έχουν οδηγήσει τους καθηγητές ξανά πίσω στα εργαστήρια Οι νοσηλευτικές δεξιότητες είναι κάτι παραπάνω από κινητική δραστηριότητα, καθώς περιλαμβάνουν και γνώση της υποκείμενης θεωρίας

6 Παράδειγμα νοσηλευτικού σχεδιασμού

7 Κλειστές και ανοιχτές δεξιότητες Μία κλειστή δεξιότητα είναι εκείνη στην οποία οι περιβαλλοντικές συνθήκες και τα σχετικά ερεθίσματα παραμένουν σταθερά σε όλη τη διάρκεια και σε όλες τις εφαρμογές Παραδείγματα κλειστών δεξιοτήτων είναι το πλύσιμο των χεριών και το στρώσιμο μίας κενής κλίνης Όταν εκτελούνται δεξιότητες σε ένα κλινικό περιβάλλον, πολλές από αυτές μετατρέπονται σε ανοιχτές, γιατί πραγματοποιούνται σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον Ένας καθετηριασμός που πραγματοποιείται σε πραγματικό ασθενή αποτελεί ανοιχτή δεξιότητα, καθώς ο ασθενής μπορεί να μιλήσει ή να κουνηθεί κατά τη διαδικασία

8 Ανοιχτή δεξιότητα: μέτρηση αρτηριακής πίεσης Ο ασθενής πρέπει να κάθεται Ο ασθενής δεν πρέπει να είναι σταυροπόδι Ο ασθενής δεν πρέπει να έχει πιει καφέ ή τσάι προηγουμένως, ούτε να έχει καπνίσει τα προηγούμενα 15 λεπτά Ο ασθενής πρέπει να είναι ήρεμος Το δωμάτιο δεν πρέπει να είναι κρύο

9 Ολική και τμηματική μάθηση Η τμηματική μάθηση χρησιμοποιείται για δεξιότητες που είναι σύνθετες και αποτελούναι από πολλά μέρη Η ολική μέθοδος πρέπει να χρησιμοποιείται για δεξιότητες χαμηλής πολυπλοκότητας ή σε περιπτώσεις που τα επιμέρους τμήματα έχουν μεγάλη συνάφεια Ο έμπειρος εκπαιδευτής γνωρίζει τις δεξιότητες που οι διδασκόμενοι δυσκολεύονται περισσότερο να μάθουν (ακόμα κι αν δεν είναι ιδιαίτερα πολύπλοκες), ώστε να εφαρμόζει την τμηματική μάθηση και σε αυτές Το επίπεδο των φοιτητών παίζει επίσης ρόλο στην επιλογή της μεθόδου

10 Παράδειγμα τμηματικής μάθησης

11 Παράδειγμα ολικής/τμηματικής μάθησης

12 Εξάσκηση Μετά την επίδειξη, ο ρόλος του καθηγητή είναι να προετοιμάζει και να επιβλέπει την εξάσκηση Η εξάσκηση είναι απαραίτητη προκειμένου να εντυπωθεί η σειρά των κινήσεων στη μνήμη του διδασκόμενου Το ποσοστό της απιτούμενης εξάσκησης εξαρτάται από: την πολυπλοκότητα της δεξιότητας τα κίνητρα του διδασκόμενου τη γνώση των σχετικών δεξιοτήτων Η συνεχής εξάσκηση αναφέρεται σε επαναλαμβανόμενες συνεδρίες εξάσκησης ενώ η διακεκομμένη εξάσκηση περιλαμβάνει προγραμματισμένες περιόδους ανάπαυλας Σε γενικές γραμμές η διακεκομμένη εξάσκηση είναι καλύτερη, αλλά οι περίοδοι ανάπαυλας πρέπει να είναι αρκετά σύντομες ώστε ο διδασκόμενος να μην ξεχνάει εν τω μεταξύ όσα διδάχθηκε

13 Μαθησιακό τέλμα Έχει παρατηρηθεί ότι, παρά την εξάσκηση, οι διδασκόμενοι δεν παρουσιάζουν πάντα σταθερή βελτίωση Τα αίτια δεν είναι σαφή, αλλά σχετίζονται με τη μετατόπιση των κινήτρων ή της προσοχής Για παράδειγμα, εκεί όπου οι διαβητικοί ασθενείς φαίνονται να πηγαίνουν καλά στο να μάθουν να κάνουν ενέσεις ινσουλίνης, η απόδοσή τους μένει στάσιμη ή χειροτερεύει Αυτή η γνώση μας βοηθά να είμαστε υπομονετικοί με τους διδασκόμενους

14 Ανατροφοδότηση Κάθε διδασκόμενος χρειάζεται ανατροφοδότηση στη διάρκεια της εξάσκησης Η ανατροφοδότηση μπορεί να είναι θετική ή αρνητική Η ανατροφοδότηση μπορεί επίσης να είναι ενδογενής ή εξωγενής Η ενδογενής ανατροφοδότηση προέρχεται μέσα από τον διδασκόμενο Η εξωγενής ανατροφοδότηση προέρχεται από τον καθηγητή και μπορεί να ενισχύει την ενδογενή ανατροφοδότηση Κάθε διδασκόμενος πρέπει να έχει την ευκαιρία για ενδογενή ανατροφοδότηση πριν την εξωγενή (δηλαδή λίγο χρόνο για να αξιολογήσει τον εαυτό του) Αυτό προϋποθέτει ότι ο διδασκόμενος διαθέτει καλή νοητική αναπαράσταση της δεξιότητας ώστε να του χρησιμεύει ως υπόδειγμα για κάθε εκτέλεσή της Οι περισσότεροι διδασκόμενοι δεν καταφέρνουν να βελτιωθούν στη διάρκεια της εξάσκησης χωρίς αξιόπιστη ανατροφοδότηση

15 Αξιολόγηση Συνηθέστερος τρόπος αξιολόγησης της εκμάθησης δεξιοτήτων είναι οι λίστες ελέγχου της απόδοσης κατά την εξέταση Οι λίστες ελέγχουν βήμα-βήμα την πρόοδο στην εκτέλεση μίας δεξιότητας Οι καθηγητές τις χρησιμοποιούν ενώ παρουσιάζουν μία δεξιότητα για να βεβαιωθούν ότι δεν έχουν ξεχάσει κάτι Οι διδασκόμενοι τις χρησιμοποιούν στη διάρκεια της αυτοδιδασκαλίας ώστε να έχουν καθοδήγηση και ανατροφοδότηση Οι λίστες ελέγχου μπορεί να περιλαμβάνουν μία κλίμακα αξιολόγησης με περιγραφές όπως Μέτρια, Καλά, Άριστα, ή αριθμητική κλίμακα Ορισμένα στοιχεία στη λίστα μπορεί να θεωρούνται απολύτως θεμελιώδη, στα οποία ο διδασκόμενος να πρέπει να ανταποκριθεί άριστα Πχ στην εκτέλεση της αλλαγής επιδέσμων, αν το αποστειρωμένο πεδίο μολυνθεί ενώ όλα τα υπόλοιπα σημεία της επίδειξης δεξιότητας πήγαν καλά, το άτομο θα αποτύχει στην εξέταση

16 Παράδειγμα λίστας: εφαρμογή αποστειρωμένων γαντιών 1. Εκτελέστε υγιεινή των χεριών 2. Περιεργαστείτε την εξωτερική συσκευασία των αποστειρωμένων γαντιών προκειμένου να βεβαιωθείτε ότι είναι σε καλή κατάσταση (χωρίς τρύπες, υγρασία ή σημεία αλλοίωσης) και ότι δεν έχει παρέλθει η ημερομηνία λήξης. Ανοίξτε προσεκτικά τη συσκευασία 3. Τοποθετήστε την εσωτερική συσκευασία σε καθαρή, στεγνή και επίπεδη επιφάνεια στο επίπεδο της μέσης. Ξεδιπλώστε τη με προσοχή ώστε να αποκαλυφθούν τα γάντια 4. Αναγνωρίστε το δεξί και το αριστερό γάντι με τη βοήθεια της σήμανσης της συσκευασίας 5. Με τον αντίχειρα και τα δύο πρώτα δάκτυλα του μη κυρίαρχου χεριού πιάστε το γάντι του κυρίαρχου χεριού αγγίζοντας μόνο την αναδιπλωμένη επιφάνειά του. Φορέστε το προσεκτικά και βεβαιωθείτε ότι ο αντίχειρας και τα δάκτυλα τοποθετούνται στις κατάλληλες υποδοχές στο εσωτερικό του γαντιού 6. Με το κυρίαρχο χέρι καλυμμένο, γλιστρήστε τα δάκτυλα κάτω από την αναδίπλωση του δεύτερου γαντιού, ανασηκώστε το και εφαρμόστε το προσεκτικά στο μη κυρίαρχο χέρι 7. Αφού φορέσετε και το δεύτερο γάντι σταυρώστε τα χέρια μεταξύ τους, πάνω από το επίπεδο της μέσης

17

18 Ποιες δεξιότητες πρέπει να διδάσκονται; Οι ασθενείς προσδίδουν μεγαλύτερη αξία σε δεξιότητες που διασφαλίζουν την άνεση και την υγιεινή πχ λουτρό επί κλίνης, σωστή τοποθέτηση του σώματος Οι φοιτητές θεωρούν τις δεξιότητες αυτού του είδος λιγότερο σημαντικές από τις παρεμβατικές που απαιτούν μεγαλύτερη τεχνική επιδεξιότητα Υπάρχουν επίσης δεξιότητες που έχουν αμφίβολη πρακτική εφαρμογή ή αφορούν σε πολύ εξειδικευμένες περιπτώσεις Οι καθηγητές βρίσκονται σε συνεχή αναζήτηση με τις υπηρεσίες φροντίδας υγείας ως προς τις δεξιότητες που απαιτούνται στα κλινικά περιβάλλοντα

19 Το ΠΔ 351/1989 για τα επαγγελματικά δικαιώματα των νοσηλευτών 1) Νοσηλευτικές πράξεις που γίνονται με δική τους απόφαση και ευθύνη εκτέλεσης (ανεξάρτητες νοσηλευτικές πράξεις) 2) Πράξεις σε απουσία ιατρού (εφαρμογή πρωτοκόλλου επειγουσών ενεργειών σε ειδικούς χώρους, παροχή πρώτων βοηθειών) 3) Πράξεις μετά από γνωμάτευση ιατρού (εξαρτημένες νοσηλευτικές πράξεις) Κριτικές κατά των διατάξεων του ΠΔ έχουν επανειλημμένα διατυπωθεί από τους ενδιαφερόμενους φορείς και εστιάζονται κυρίως στο ότι τα δικαιώματα των νοσηλευτών ορίζονται περιοριστικά. Έτσι, δεν τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα εκτέλεσης πράξεων και εφαρμογής διαδικασιών που αποτελούν καθημερινή πρακτική, όπως πχ η λήψη αίματος για εργαστηριακές εξετάσεις, ο έλεγχος σακχάρου αίματος κλπ

20 1) Ανεξάρτητες πράξεις Παροχή ολοκληρωμένης και εξατομικευμένης φροντίδας Λήψη μέτρων και επίβλεψη ανάπαυσης και ύπνου Πρόληψη και φροντίδα κατακλίσεων Κάλυψη αδυναμιών αυτοφροντίδας Υποβοήθηση απέκκρισης εντέρου και ουροδόχου κύστης Προαγωγή αναπνευστικής λειτουργίας Έγκαιρη διαπίστωση επιπλοκών Πρόληψη ατυχημάτων Απομόνωση και δήλωση λοιμωδών νοσημάτων Σίτιση αρρώστου με όλους τους τρόπους Εφαρμογή φυσικών μέσων για υποθερμία Πληροφόρηση, εκπαίδευση, υποστήριξη, επικοινωνία, καταγραφή

21 3) Εξαρτημένες Πράξεις Χορήγηση φαρμάκων από όλες τις οδούς Χορήγηση οξυγόνου με όλους τους τρόπους Πλήρης παρεντερική θρέψη Θεραπευτικά λουτρά Βρογχική παροχέτευση εκκρίσεων Ο νοσηλευτής έχει την ικανότητα, λόγω σπουδών και πρακτικής εμπειρίας, να εκτελεί και τις πιο περίπλοκες πράξεις κατ εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος

22 Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα Η δημιουργία πρωτοκόλλων πηγάζει από την ανάγκη για συνεχή βελτίωση της παρεχόμενης νοσηλευτικής φροντίδας και τη μείωση του κόστους Τα πρωτόκολλα ανανεώνονται διαρκώς και τροποποιούνται λαμβάνοντας υπ όψιν την τρέχουσα έγκυρη και αξιόπιστη επιστημονικά πληροφορία που υπάρχει δημοσιευμένη Τα κλινικά νοσηλευτικά πρωτόκολλα αναπτύσσονται με τη συναίνεση της νοσηλευτικής, ιατρικής και διοικητικής υπηρεσίας... Λόγω αυτής της διεπιστημονικής συνεργασίας δεν υπάρχει κριτική για τις δραστηριότητες που θα εκτελούνται κατά την εφαρμογή τους από τον επαγγελματία νοσηλευτή

23 Κάθε πρωτόκολλο νοσηλευτικής πρακτικής εκπορεύεται από τα επαγγελματικά δικαιώματα των νοσηλευτών (ΠΔ 351/89)... Η Επιτροπή Νοσηλευτικών Πρωτοκόλλων της 4 ης Υγειονομικής Περιφέρειας αξιολόγησε κατά πρώτο λόγο τα πρωτόκολλα που περιέγραφαν πράξεις που ανήκουν στη σφαίρα των επαγγελματικών δικαιωμάτων των νοσηλευτών και κατά δεύτερο λόγο αυτά που βρίσκουν ευρεία εφαρμογή στην καθημερινή νοσηλευτική πράξη. Πηγή:

24 Το νέο καθηκοντολόγιο (ΦΕΚ 79, : Καθήκοντα και αρμοδιότητες Νοσηλευτών -τριών) Χωρίζει τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα σε 3 μεγάλες κατηγορίες: Νοσηλευτική σε κατ οίκον επίσκεψη Άμεση ευθύνη του νοσηλευτή στο νοσοκομείο Καθήκοντα νοσηλευτή κατόπιν ιατρικής γνωμάτευσης

25 Κατόπιν ιατρικής γνωμάτευσης: Χορήγηση στελεχιαίας και τοπικής αναισθησίας σύμφωνα με τα ισχύοντα νοσηλευτικά πρωτόκολλα Ρινογαστρική διασωλήνωση Χορήγηση εντερικής και παρεντερικής διατροφής Μετάγγιση αίματος και παραγώγων Περιτοναϊκή κάθαρση και αιμοκάθαρση Λήψη αίματος για εργαστηριακές εξετάσεις

26 Ανεξάρτητες πράξεις στο νοσοκομείο: Νοσηλευτική διεργασία νοσηλευτική διάγνωση Λήψη ΗΚΓ Περιποίηση στομίας Καθετηριασμός ουροδόχου κύστης Εξέταση αίματος για σάκχαρο Κοπή ραμμάτων Χορήγηση αντιτετανικού ορού Η παραπομπή για απλές διαγνωστικές εξετάσεις από τους νοσηλευτές που εργάζονται στα τμήματα επειγόντων περιστατικών και εξωτερικών ιατρείων βάσει θεραπευτικών νοσηλευτικών πρωτοκόλλων ή κατόπιν ιατρικής υπόδειξης

27 Νοσηλευτική κατ οίκον Λήψη ΗΚΓ Καθετηριασμός περιφερικών αγγείων Καθετηριασμός ουροδόχου κύστης Λήψη αίματος Χορήγηση οξυγόνου Συνταγογράφηση φαρμάκων και αναλώσιμου υλικού όπως: ήπια αναλγητικά αντιπυρετικά, βιταμίνες, σίδηρο, αντιβηχικά σιρόπια, υπακτικά, αντιδιαρροϊκά, αντιεμετικά, επιδεσμικό υλικό, αντισηπτικά διαλύματα, spray κατακλίσεων και τραυμάτων

28 Σε κώμα έπεσε το καθηκοντολόγιο των νοσηλευτών, μετά και την αιφνιδιαστική απόφαση του υπουργού Υγείας να αποσύρει χθες δική του απόφαση η οποία δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ μόλις την περασμένη Δευτέρα... «προκειμένου να υπάρξει χρόνος για ευρύτερη διαβούλευση σχετικά με το θέμα με όλους τους υγειονομικούς φορείς» Η απόφαση νομιμοποιούσε τις κλινικές αρμοδιότητες των νοσηλευτών, που ούτως ή άλλως εκτελούνταν μέχρι σήμερα στα νοσηλευτικά ιδρύματα, μετά από σπουδές σε τριτοβάθμιες σχολές... Εφημερίδα Ελευθερία, 23/1/2015

29 Χαρτοφυλάκιο φοιτητών νοσηλευτικής (portfolio) Αυτά τα χαρτοφυλάκια αποτελούν στην ουσία εκθέσεις προόδου των φοιτητών, οι οποίες πιστοποιούν την εκμάθηση διαφόρων δεξιοτήτων Χωρίζονται σε ενότητες και περιλαμβάνουν αξιολόγηση από εξεταστές ή και από τον ίδιο τον φοιτητή Μπορεί να αφορούν και σε γενικότερα στοιχεία εκτός των δεξιοτήτων (θεωρητική κατάρτιση, ικανότητα επικοινωνίας κλπ) Συνοδεύουν τους φοιτητές και εμπλουτίζονται σε όλη τη διάρκεια των σπουδών Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία για έναν πιθανό εργοδότη

30 Κάθε εκμάθηση δεξιότητας έχει δυσκολίες