À Àƒ π π π π π ƒ Àª ø π ø π π π À  ÌÂÓ ÂÔÂÏÏËÓÈÎ ÔÁÔÙÂ Ó Àª π À Ó ÁÈÒÙË ÁÈ Ï ÃÚÈÛÙ Ó ÙÔ ÓÈ ÂÔ ÒÚ ª ÓÙË Â ÌÂÓ ÂÔÂÏÏËÓÈÎ ÔÁÔÙÂ Ó Àª π À ƒ À à ª Àª 75% Àƒø π ø π ª π π 25% π À ƒ À ISBN 960-06-1934-4 ƒ π ª ø π π ø µπµ πø
Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ã Àª πoà
À ƒ º π ƒπ - πo O ºπ O O π πª π À À À H OÀ ª ª O À ƒ º Ó ÁÈÒÙË ÁÈ Ï, Ó appleïëúˆù K ıëáëù ÙÔ ÏÏËÓÈÎÔ ÓÔÈÎÙÔ ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ÃÚÈÛÙ Ó ÙÔ ÓÈ, apple ÎÔ ÚË K ıëá ÙÚÈ ÙÔ ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô Ú ÙË ÂÔ ÒÚ ª ÓÙË, ºÈÏfiÏÔÁÔ, EÎapple È Â ÙÈÎfi µ/ıìè Îapple  ÛË ŒÏÏË ºÈÏÔÎ appleúô, ÎÙÔÚ ÙÔ ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ıëóòó Ï ı ÚÈÔ ÚÈ ÙÔÁÏÔ, ÔÏÈÎfi Ì Ô ÏÔ ÃÚ ÛÔ Ï ÂÏ, ºÈÏfiÏÔÁÔ, EÎapple È Â ÙÈÎfi µ/ıìè Îapple  ÛË ÛappleÔÈÓ ªapple ÏÈ ÌË- ÙÂÊ Ó ÎÔ, ºÈÏfiÏÔÁÔ ÃÚ ÛÔ Ï µ ÈÎÔ, Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ À À À H TOY À O ƒ OÀ øºà O ÛËÌ Ó Ó ÁÓˆÛÙÔappleÔ ÏÔ, ºÈÏfiÏÔÁÔ, Îapple È Â ÙÈÎfi µ/ıìè Îapple  ÛË ÎÔ Ú Ë, ˆÁÚ ÊÔ ƒo À ø π ƒ π... / ππ / Ó ÚÁÂÈ 2.2.1 / ÙËÁÔÚ Ú ÍÂˆÓ 2.2.1. : «Ó ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ appleúôáú ÌÌ ÙˆÓ ÛappleÔ ÒÓ Î È Û ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ ÂÎapple È Â ÙÈÎÒÓ apple Î ÙˆÓ» π ø π O π π OÀ O ªÈ ÏË Á. apple fiappleô ÏÔ OÌfiÙÈÌÔ ıëáëù ÙÔ... Úfi ÚÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ú ÍË Ì ٠ÙÏÔ: «ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ È Ï ˆÓ Î È apple Ú ÁˆÁ appleôûùëúèîùèîô ÂÎapple È Â ÙÈÎÔ ÏÈÎÔ Ì ÛË ÙÔ Î È Ù ÁÈ ÙÔ ÌÓ ÛÈÔ» appleèûùëìôóèîfi Àapple ı ÓÔ ŒÚÁÔ ÓÙÒÓÈÔ. ªappleÔÌapple ÙÛË Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ó appleïëúˆù appleèûùëìôóèîô Àapple ı ÓÔÈ ŒÚÁÔ ÂÒÚÁÈÔ. ÏËfi Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ πáó ÙÈÔ. à ٠Ë ÛÙÚ Ù Ô ªfiÓÈÌÔ Ú ÚÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ŒÚÁÔ Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÔ ÌÂÓÔ 75% applefi ÙÔ Úˆapple Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È 25% applefi ÂıÓÈÎÔ applefiúô.
À OÀƒ πo π π π π ƒ Àª ø π ø π O π π OÀ O Ó ÁÈÒÙË ÁÈ Ï ÃÚÈÛÙ Ó ÙÔ ÓÈ ÂÔ ÒÚ ª ÓÙË OÃO À ƒ º Κείµενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ã Àª πoà Oƒ π ªO O ø π π ø µπµ πø
ƒπ Ã ª ηµοτικά τραγο δια ηµοτικά νανουρίσµατα «Να µου το πάρεις, πνε µου».................................................... 8 «Κοιµήσου αστρί»............................................................... 9 «Της Πάργας»....................................................................... 10 «Του γιοφυριο της Άρτας»........................................................... 12 Κρητική λογοτεχνία Γεώργιος Χορτάτσης, «Ερωφίλη»...................................................... 16 Βιτσέντσος Κορνάρος, «Ερωτ κριτος».................................................. 19 Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής, «Ο Κρητικ ς Π λεµος»..................................... 25 Νεοελληνικ ς διαφωτισµ ς Ρήγας Βελεστινλής, «Θο ριος»......................................................... 28 Αθανάσιος Χριστ πουλος, «Τώρα»..................................................... 31 Ανώνυµος, «O Ρωσσαγγλογάλλος»..................................................... 33 Αδαµάντιος Κοραής, «O Παπατρέχας»................................................. 36 Λ ρδος Μπάυρον, «Το προσκ νηµα του Τσάιλντ Χάρολντ»............................... 41 Αποµνηµονε µατα Γιάννης Μακρυγιάννης, «Αποµνηµονε µατα»............................................ 46 Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, «Αυτοβιογραφία»..................................... 50 Παναγής Σκουζές, «O βίος µου»....................................................... 53 Η λογοτεχνία στα Επτάνησα Ανδρέας Κάλβος, «Εις Πάργαν»....................................................... 58 ιον σιος Σολωµ ς, «Ελε θεροι Πολιορκηµένοι»........................................ 61 Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, «O ήµος και το καριοφίλι του»................................ 63 Ανδρέας Λασκαράτος, «O κακ ς µαθητής»............................................. 66 Λορέντζος Μαβίλης, «Λήθη».......................................................... 69 Oι Φαναριώτες και οι Ροµαντικοί των Αθηνών Αλέξανδρος Σο τσος, «O επιστάτης των εθνικών οικοδοµών επί Ι. Καποδίστρια»............ 72 Σπυρίδων Βασιλειάδης, «Η χαρά»...................................................... 75 Σάµιουελ Τ. Κ λεριτζ, «ουλειά χωρίς ελπίδα»........................................... 78 Γρηγ ριος Παλαιολ γος, «O ζωγράφος»................................................ 80 Εµµανουήλ Ρο δης, «Τα υαλοπωλεία».................................................. 85 Η νέα Αθηναϊκή Σχολή (1880-1922) Γεώργιος Βιζυην ς, «Στο χαρέµι»...................................................... 92 Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης, «Τ αγνάντεµα»........................................... 99 Άντον Τσέχωφ, «O Παχ ς και ο Αδ νατος»............................................ 106 Ανδρέας Καρκαβίτσας, «O Ζητιάνος»................................................. 109 Κωστής Παλαµάς, «Ίαµβοι και ανάπαιστοι»,........................................... 115 «Ύµνος στον Παρθενώνα»...................................................... 117 Κ.Π. Καβάφης, «Φωνές»,............................................................ 120 [5]
ΠΕΡΙΕΧOΜΕΝΑ «σο µπορείς»,............................................................... 121 «Στα 200 π.χ.»................................................................ 123 Γρηγ ριος Ξεν πουλος, «O τ πος και η ουσία»......................................... 125 Κωνσταντίνος Θεοτ κης, «Η τέχνη του αγιογράφου».................................... 131 Πηνελ πη έλτα, «Πρώτες ενθυµήσεις»................................................ 135 Άγγελος Σικελιαν ς, «Γιατί βαθιά µου δ ξασα»......................................... 138 Κώστας Βάρναλης, «Oρέστης»........................................................ 140 Ναπολέων Λαπαθιώτης, «Νυχτεριν».................................................. 142 Η νε τερη λογοτεχνία Η λογοτεχνία απ το 1922 ως το 1945 Κ. Καρυωτάκης, «Σαν δέσµη απ τριαντάφυλλα»....................................... 147 «Βράδυ»..................................................................... 148 Μαρία Πολυδο ρη, «Γιατί µ αγάπησες»............................................... 150 Γιάννης Σκαρίµπας, «Oυλαλο µ»...................................................... 153 Ζυλ Λαφ ργκ, «Μοιρολ ι φεγγαριο στην επαρχία»..................................... 155 Άγγελος Τερζάκης, «O µατωµένος λυρισµ ς»........................................... 158 Στράτης Μυριβήλης, «Τα ζα»......................................................... 161 Νίκος Καζαντζάκης, «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά»............................ 164 Γιώργος Σεφέρης, «Με τον τρ πο του Γ.Σ.»,............................................ 169 «Τρία χαϊκο»,................................................................ 172 «Oµιλία στη Στοκχ λµη»....................................................... 173 Ανδρέας Εµπειρίκος, «Τριαντάφυλλα στο παράθυρο»................................... 177 Νίκος Εγγον πουλος, «Μπολιβάρ».................................................... 179 Oδυσσέας Ελ της, «Το Άξιον Εστί» («Η γένεσις»),...................................... 182 «Το Άξιον Εστί» («Τα Πάθη, Ε»),............................................... 183 «ώρο ασηµένιο ποίηµα»....................................................... 186 Γιάννης Ρίτσος, «Αρχαίο θέατρο»,..................................................... 188 «Ρωµιοσ νη».................................................................. 190 Νίκος Καββαδίας, «Kuro Siwo»....................................................... 193 Φραντς Κάφκα, «Ποσειδώνας»....................................................... 195 Γιώργος Θεοτοκάς, «Η διαδήλωση»................................................... 198 Μ. Καραγάτσης, «Ένας Ρώσος συνταγµατάρχης στη Λάρισα»............................ 204 Κοσµάς Πολίτης, «Η γνωριµία µε τη Μ νικα».......................................... 209 Μέλπω Αξιώτη, «Η ψυχή του νησιο»................................................. 216 Μεταπολεµική και σ γχρονη λογοτεχνία Μίλτος Σαχτο ρης, «Τα δώρα»........................................................ 220 Μαν λης Αναγνωστάκης, «Στο παιδί µου»............................................. 222 Κική ηµουλά, «Τα πάθη της βροχής»................................................. 224 Τζένη Μαστοράκη, «Oι µεγάλοι»...................................................... 227 ηµήτρης Χατζής, «Η τελευταία αρκο δα του Πίνδου».................................. 229 Αντώνης Σαµαράκης, «Ζητείται ελπίς»................................................. 235 Κώστας Ταχτσής, «Κι έχουµε π λεµο!»................................................. 239 Ρέα Γαλανάκη, «Η µεταµφίεση»....................................................... 244 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠPOEΛEYΣHΣ TΩN EIKONΩN.................................................. 249 [6]
ΗΜOΤΙΚΑ ΤΡΑΓOΥ ΙΑ Το δηµοτικ τραγο δι αποτελεί µια εξαιρετικά σηµαντική έκφραση της λαϊκής δηµιουργίας. Την εποχή της ακµής του, το δηµιο ργηµα αυτ της λαϊκής τέχνης και φαντασίας συνδ αζε την ποίηση µε τη µουσική και κάποτε µε το χορ. Στις παραδοσιακές κοινωνίες, που ο γραπτ ς λ γος ήταν προν µιο ελαχίστων, η λαϊκή τέχνη αποτελο σε απαραίτητο στοιχείο της κοινωνικής ζωής. Στη δουλειά, στο σπίτι, στις γιορτές, στους γάµους και στις κηδείες, σε λες τις ανθρώπινες εκδηλώσεις και καταστάσεις, το δηµοτικ τραγο δι συντρ φευε, ψυχαγωγο σε, παρηγορο σε και εξασφάλιζε τη συνέχεια του πολιτισµο και των παραδ σεων. Επειδή εκφράζουν τα βιώµατα, τις ιδέες, τις αισθητικές προτι- µήσεις και τα συναισθήµατα του λαο και χι εν ς ξεχωριστο δηµιουργο, τα δηµοτικά τραγο δια παρουσιάζουν ενιαίο φος ανάλογα µε την κατηγορία στην οποία ανήκουν, έχουν σταθερά, επαναλαµβαν - µενα µοτίβα και διαχρονικ χαρακτήρα. Νικηφ ρος Λ τρας, Επιστροφή απ το πανηγ ρι Τα δηµοτικά τραγο δια παρουσιάζουν µεγάλο θεµατικ πλο το. Μπορο µε ωστ σο να τα χωρίσουµε σε τρεις µεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσουµε τα τραγο δια που αναφέρονται στις διάφορες εκδηλώσεις της ζωής (της αγάπης, νυφιάτικα, νανουρίσµατα, παιδικά, κάλαντα, αποκριάτικα και άλλα εορταστικά, τραγο δια της ξενιτιάς, µοιρολ για, γνωµικά, τραγο δια της δουλειάς). Στη δε τερη κατηγορία ανήκουν τα ιστορικά τραγο δια, δηλαδή αυτά που δηµιουργήθηκαν εξαιτίας εν ς ιστορικο γεγον τος ή αναφέρονται σε µια συγκεκριµένη χρονική περίοδο, πως είναι τα ακριτικά ή τα κλέφτικα. Στην τρίτη κατηγορία τοποθετο µε τις παραλογές, ένα ιδιαίτερο είδος δηµοτικο τραγουδιο, το οποίο διακρίνεται για τον αφηγηµατικ του χαρακτήρα, τον επικ τ νο και τη δραµατική έκβαση. Κοινά χαρακτηριστικά λων είναι: η λιτ τητα των εκφραστικών µέσων και τρ πων, η οικονοµία και η π κνωση του ποιητικο λ γου. Περισσ τερες πληροφορίες για τα δηµοτικά τραγο δια, πως και για τις επ µενες εν τητες των Κειµένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυµνασίου, θα βρείτε στα αντίστοιχα κεφάλαια του βιβλίου Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Γυµνασίου.
ª π Àƒπ ª Θε φραστος Τριανταφυλλίδης, Παιδικ δωµάτιο Τα δ ο αυτά νανουρίσµατα περιλαµβάνονται στη συλλογή του Νικ λαου Γ. Πολίτη Εκλογαί απ τα τραγο δια του ελληνικο λαο (1914). Το πρώτο προέρχεται απ τη Χίο και έχει καταγραφεί απ το Γάλλο φιλέλληνα Κλωντ Φωριέλ (1825) και το δε τερο απ την Κορινθία και έχει καταγραφεί απ το Μιχ. Λελέκο (1888). πως φαίνεται καθαρά απ τους στίχους των δ ο τραγουδιών, το πρώτο αναφέρεται σε αγ ρι και το δε τερο σε κορίτσι. ÌÔ ÙÔ apple ÚÂÈ, appleóâ ÌÔ α µου το πάρεις, Ύπνε µου, τρεις βίγλες* θα του βάλω, τρεις βίγλες, τρεις βιγλάτορες,* κι οι τρεις αντρειωµένοι. Βάλλω τον Ήλιο στα βουνά, τον αετ στους κάµπους, τον κυρ Βοριά το δροσερ ανάµεσα πελάγου. 5 O Ήλιος εβασίλεψεν, ο αϊτ ς αποκοιµήθη, κι ο κυρ Βοριάς ο δροσερ ς στης µάνας του πηγαίνει. «Γιε µ, πο σουν χτες, πο σουν προχτές, πο σουν την άλλη ν χτα; Μήνα* µε τ άστρι µάλωνες, µήνα µε το φεγγάρι, µήνα µε τον αυγεριν, που µαστ αγαπηµένοι; 10 Μήτε µε τ άστρι µάλωνα, µήτε µε το φεγγάρι, µήτε µε τον αυγεριν, οπο στ αγαπηµένοι χρυσ ν υγι ν εβίγλιζα* στην αργυρή του κο νια». Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί απ τα τραγο δια του ελληνικο λαο * βίγλα: σκοπιά, φυλάκιο * βιγλάτορας: σκοπ ς, φ λακας * µήνα: µήπως * εβίγλιζα: φ λαγα [8]
ηµοτικά Nανουρίσµατα ÔÈÌ ÛÔ ÛÙÚ οιµήσου αστρί, κοιµήσου αυγή, κοιµήσου νιο φεγγάρι κοιµήσου, που να σε χαρεί ο νιος που θα σε πάρει. Κοιµήσου, που παράγγειλα στην Π λη τα χρυσά σου, στη Βενετιά τα ρο χα σου και τα διαµαντικά σου. 5 Κοιµήσου, που σου ράβουνε το πάπλωµα στην Π λη και σου το τελειώνουνε σαρανταδυ µαστ ροι στη µέση βάνουν τον αετ, στην άκρη το παγ νι. Νάνι του ρήγα το παιδί, του βασιλιά τ αγγ νι. Κοιµήσου και παράγγειλα παπο τσια στον τσαγγάρη, 10 να σου τα κάνει κ κκινα µε το µαργαριτάρι. Κοιµήσου, µες στην κο νια σου και στα παχιά πανιά σου, η Παναγιά η δέσποινα να είναι συντροφιά σου. Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί απ τα τραγο δια του ελληνικο λαο ƒ π 1 2 3 ) applefi appleôè ÛËÌÂ È Ê ÓÂÙ È Ë ÙÚ ÊÂÚfiÙËÙ ÙˆÓ Ô Ì Ó ˆÓ Î È Ë ÛËÌ Û appleô Ô Ó ÁÈ Ù Ù apple È È ÙÔ ; ) ÔÈÔ ÂÈ apple Ú ÛÙ Ù ÙÔ apple È ÈÔ ÙË Ë Ì Ó ÙÔ ÁÈÔ Î È appleôèô Ë Ì Ó ÙË ÎfiÚË ;  appleôèô ıìfi Ù Ó ÓÔ Ú ÛÌ Ù Û ı Ì Ô Ó apple Ú Ì ıè ; È Ù Û Ì ÓÂÈ Ùfi Î Ù ÙË ÁÓÒÌË Û ; ÙÔ Â ÙÂÚÔ ÙÚ ÁÔ È Ë Ê ÓÙ Û ÙË Ì Ó Ó appleï ıâè ËÌÈÔ ÚÁÈÎ Ï Î ÈËÁ ÛÂÈ ÁÈ ÙÈ Ú ÔÓÙÔappleÔ Ï ÙÔ µ ÓÙ Ô. EÓÙÔapple ÛÙÂ Ù Û ÂÙÈÎ ÛËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ Î È Û Ô- ÏÈ ÛÙ Ù. IA EMATIKH ƒ ƒπo ËÙ ÛÙ ÁÈ ÙÈ È ÊÔÚ Î È ÙÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ ÁÔÚÈÒÓ Î È ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ, apple ÚÓÔÓÙ apple Ú -  ÁÌ Ù applefi ÙË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ, Ù ÂÓ È Ê ÚÔÓÙ Î È ÙÈ Û ÔÏ Â ÙˆÓ Ô Ê ÏˆÓ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ ÂappleÔ. Ì Ô Ï Ù Ù ÙÔ È Ï Ô ÙË ÔÈÓˆÓÈÎ Î È ÔÏÈÙÈÎ ÁˆÁ. [9]
Ë ÚÁ Το τραγο δι αυτ ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών δηµοτικών τραγουδιών. Η Πάργα, παραλιακή π λη της Ηπείρου, απ τις αρχές του 15ου αιώνα βρισκ ταν κάτω απ την ηγεµονία των Ενετών, αλλά µετά την κατάλυση της ενετικής πολιτείας πέρασε στην κατοχή των Γάλλων µαζί µε τα νησιά του Ιονίου. Το 1814 παραδ θηκε στους Άγγλους, οι οποίοι την κράτησαν για λίγο καιρ και µετά την παραχώρησαν στους Το ρκους. Oι τέσσερις χιλιάδες Παργινοί, για να αποφ γουν τις αγρι τητες των Το ρκων και των Αλβανών, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να περάσουν απέναντι στα Επτάνησα, παίρνοντας µαζί τους τα ιερά κειµήλια και τις εικ νες των εκκλησιών. Λίγο πριν απ την επίσηµη παράδοση, που έγινε στις 28 Απριλίου του 1819, ανέσκαψαν τους οικογενειακο ς τάφους τους, συγκέντρωσαν τα λείψανα των προγ νων τους στην πλατεία της αγοράς και τα έκαψαν, για να τα γλιτώσουν απ τη βεβήλωση. Γιάννης Ψυχοπαίδης, Μάθηµα Ιστορίας ρία πουλιά απ την Πρέβεζα διαβήκανε στην Πάργα. Το να κοιτάει την ξενιτιά, τ άλλο τον Aϊ-Γιαννάκη, το τρίτο το κατάµαυρο µοιριολογάει και λέει: «Πάργα, Τουρκιά σε πλάκωσε, Τουρκιά σε τριγυρίζει. 5 εν έρχεται για π λεµο, µε προδοσιά σε παίρνει. Βεζίρης δε σ ενίκησε µε τα πολλά τ ασκέρια.* Έφευγαν Το ρκοι σα λαγοί το παργιν τουφέκι, κι οι Λιάπηδες* δεν ήθελαν να ρτουν να πολεµήσουν. Είχες λεβέντες σα θεριά, γυναίκες αντρειωµένες, * ασκέρι: στράτευµα * Λιάπηδες:Τουρκαλβανοί [10]
THΣ ΠAΡΓAΣ ηµοτικ 10 π τρωγαν* β λια για ψωµί, µπαρο τι για προσφάγι. Τ άσπρα* πουλήσαν το Χριστ, τ άσπρα πουλο ν και σένα. Πάρτε, µανάδες, τα παιδιά, παπάδες, τους Αγίους. Άστε, λεβέντες, τ άρµατα κι αφήστε το τουφέκι, σκάψτε πλατιά, σκάψτε βαθιά λα σας τα κιβο ρια,* 15 και τ αντρειωµένα κ καλα ξεθάψτε του γονιο σας. Το ρκους δεν επροσκ νησαν, Το ρκοι µην τα πατήσουν». Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί απ τα τραγο δια του ελληνικο λαο * π τρωγαν: που έτρωγαν * άσπρα: ασηµένια νοµίσµατα, αργ ρια * κιβο ρια: τάφοι ƒ π 1 2 3 4 ÔÈ Ù appleèî ÌÔÙ ÙÔ ËÌÔÙÈÎÔ ÙÚ ÁÔ ÈÔ È ÎÚ ÓÂÙ Û Ùfi ÙÔ appleô ËÌ ; EÓÙÔapple ÛÙ ٠ÛËÌ ÂÎÂ Ó appleô ËÏÒÓÔ Ó ÙËÓ Ó ÚÂ ÙˆÓ ÚÁÈÓÒÓ. È apple Ú ÙËÚ ÙÂ Û ÂÙÈÎ Ì ÙÔ ıô ÙˆÓ Á Ó ÈÎÒÓ Î È ÙˆÓ ÓÙÚÒÓ; «ÚÙ apple Ù ÛÔ Ó»: ÔÈ Â Ó È Ë ÁÎÏÈÛË ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ ÙÔ ÙÔ appleôûapple ÛÌ ÙÔ Î È appleôè Ù appleôîâ ÌÂÓ ÙÔ ; ÔÈÂ Â Ó È ÔÈ ÂÓ ÚÁÂÈ appleô appleú appleâè Ó Á ÓÔ Ó appleúèó applefi ÙËÓ apple Ú ÔÛË Î È ÙÈ ÛËÌ ÓÔ Ó; ÎÙfi applefi ÙË Ï Î ÌÔ Û Î È Ë ÏfiÁÈ appleô ËÛË ÂÌappleÓ ÛÙËΠapplefi ÙËÓ Ù Ë ÙË ÚÁ. ŒÓ applefi Ù Î Ï ÙÂÚ Â ÁÌ Ù ÙË Â ÙÂÚË Î ÙËÁÔÚ Â Ó È Ë ˆ «È ÚÁ Ó» ÙÔ Ó Ú Ï Ô, appleô ÓıÔÏÔÁÂ Ù È Âapple ÛË ÛÙÔ È Ï Ô Û. È È ÊÔÚÂÙÈÎfi appleúôûê ÚÂÈ ÛÙÔÓ Ó ÁÓÒÛÙË Ë appleôèëùèî Î Ù ıâûë ÙÔ Ï Ô ; IA EMATIKH ƒ ƒπo «ÛappleÚ appleô Ï Û Ó ÙÔ ÃÚÈÛÙfi, Ù ÛappleÚ appleô ÏÔ Ó Î È Û Ó»: Ò Û Ó ÂÙ È ÙÔ ÈÛÙÔÚÈ- Îfi ÁÂÁÔÓfi Ì ÙË ÚÈÛÙÈ ÓÈÎ apple Ú ÔÛË; ËÙ ÛÙ ÙÔ ı Ì ÙË appleúô ÔÛ Ì ΠÓËÙÚÔ ÙËÓ applefiîùëûë ÚËÌ ÙˆÓ, Ó ÊÂÚfiÌÂÓÔÈ Î È ÛÂ Ó ÏÔÁ apple Ú Â ÁÌ Ù applefi ÙÔ È Ï Ô ÙË πûùôú Û. [11]
TÔ ÁÈÔÊ ÚÈÔ ÙË ÕÚÙ Η παραλογή αυτή είναι ένα απ τα γνωστ τερα και ωραι τερα δηµιουργήµατα της λαϊκής µο σας και στηρίζεται σε µια µακραίωνη παράδοση, σχετική µε τη θεµελίωση µεγάλων έργων. Απ τους αρχαίους ακ µα χρ νους υπήρχε η δοξασία τι, για να στερεωθεί και να προφυλαχθεί απ κάθε κίνδυνο ένα κτίσµα, έπρεπε να θυσιαστεί στα θεµέλιά του κάποιο ζωνταν πλάσµα. Το γεφ ρι της Άρτας, ένα έργο τ σο δ σκολο και θαυµαστ για την εποχή του, ενέπνευσε το οµώνυµο δηµοτικ τραγο δι και πλο τισε την παράδοση µε το δικ του θρ λο. Παραλλαγές του τραγουδιο, που αναφέρονται και σε άλλα γεφ ρια ή οικοδοµήµατα, υπάρχουν χι µ νο στην Ελλάδα αλλά και σε λη την περιοχή των Βαλκανίων. Το κείµενο που ακολουθεί είναι η κερκυραϊκή παραλλαγή Του γιοφυριο της Άρτας, απ την έκδοση του Νικ λαου Γ. Πολίτη Εκλογαί απ τα τραγο δια του ελληνικο λαο (1914). αράντα πέντε µάστοροι κι εξήντα µαθητάδες γιοφ ρι-ν-εθεµέλιωναν στης Άρτας το ποτάµι. Oληµερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεµιζ ταν. Μοιριολογο ν οι µάστοροι και κλαιν οι µαθητάδες: 5 «Αλίµονο στους κ πους µας, κρίµα στις δο λεψές µας, οληµερίς να χτίζουµε, το βράδυ να γκρεµιέται!» Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στο ποτάµι, δεν εκελάηδε σαν πουλί, µηδέ σα χελιδ νι, παρά εκελάηδε κι έλεγε, ανθρωπινή λαλίτσα: 10 «Α δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφ ρι δε στεριώνει και µη στοιχειώσετε ορφαν, µη ξένο, µη διαβάτη, παρά του πρωτοµάστορα την µορφη γυναίκα, π ρχεται αργά τ αποταχ * και πάρωρα* το γι µα». Τ άκουσ ο πρωτοµάστορας και του θανάτου πέφτει. 15 Πιάνει, µηνάει της λυγερής µε το πουλί τ αηδ νι: Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γι µα, αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφ ρι. Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε: * αποταχ : νωρίς το πρωί * πάρωρα: πριν απ την ώρα [12]
TOY ΓIOΦYPIOY THΣ APTAΣ ηµοτικ «Γοργά ντ σου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γι µα, 20 γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφ ρι». Να τηνε κι εξανάφανεν* απ την άσπρη στράτα. Την είδ ο πρωτοµάστορας, ραγίζεται η καρδιά του. Απ µακριά τους χαιρετά κι απ κοντά τους λέει: «Γεια σας, χαρά σας, µάστοροι και σεις οι µαθητάδες, 25 µα τι έχει ο πρωτοµάστορας κι είναι βαργωµισµένος;* Το δαχτυλίδι τ πεσε στην πρώτη την καµάρα, και ποιος να µπει και ποιος να βγει το δαχτυλίδι νά βρει; Μάστορα, µην πικραίνεσαι κι εγώ να πά σ το φέρω, εγώ να µπω, κι εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά βρω». 30 Μηδέ καλά κατέβηκε, µηδέ στη µέση επήγε «Τράβα, καλέ µ, τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα, τι λον τον κ σµο ανάγειρα και τίποτες δεν ήβρα». Ένας πιχάει* µε το µυστρί,* κι άλλος µε τον ασβέστη, παίρνει κι ο πρωτοµάστορας και ρίχνει µέγα λίθο. 35 «Αλίµονο στη µοίρα µας, κρίµα στο ριζικ * µας! Τρεις αδερφάδες είµαστε, κι οι τρεις κακογραµµένες, η µια χτισε το ο ναβη, κι η άλλη τον Αφράτη,* κι εγώ η πλιο στερν τερη* της Άρτας το γιοφ ρι. Ως τρέµει το καρυ φυλλο,* να τρέµει το γιοφ ρι, 40 κι ως πέφτουν τα δεντρ φυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες. Κ ρη, το λ γον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε, π χεις µονάκριβο αδερφ, µη λάχει* και περάσει». Κι αυτή το λ γον άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει. «Αν τρέµουν τ άγρια βουνά, να τρέµει το γιοφ ρι, 45 κι αν πέφτουν τ άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες, τι έχω αδερφ στην ξενιτιά, µη λάχει και περάσει». Ν. Γ. Πολίτη, Εκλογαί απ τα τραγο δια του ελληνικο λαο * εξανάφανεν: φάνηκε να έρχεται * βαργωµισµένος: στενοχωρηµένος, δ σθυµος * πιχάει: µυστρίζει τη λάσπη, σοβατίζει * µυστρί (µ στρον, µυστρίον): το τριγωνοειδές εργαλείο των κτιστών * ριζικ : µοίρα, πεπρωµένο * Αφράτης: Ευφράτης * η πλιο στερν τερη: η πιο µικρή * καρυ φυλλο: το φ λλο της καρυδιάς * µη λάχει: µην τ χει [13]
ΗΜOΤΙΚΑ ΤΡΑΓOΥ ΙΑ ƒ π 1 2 3 4 5 6 È ÎÚ ÓÂÙ ÙÈ ÂÓfiÙËÙ ÙÔ appleôè Ì ÙÔ Î È ÒÛÙÂ Ó Ó Ù ÙÏÔ ÁÈ ÙËÓ Î ıâìè. Ò ËÏÒÓÂÙ È Ë ÛÎÔÏ ÙË ıâìâï ˆÛË ÙÔ ÁÂÊ ÚÈÔ Î È Ì appleôèôó ÙÚfiappleÔ appleúô Ï appleâù È Ó appleú ÁÌ ÙÔappleÔÈËı ÙÔ ÚÁÔ; ÔÈÔ Â Ó È Ô ÚfiÏÔ ÙÔ appleô ÏÈÔ ÛÙËÓ ÂÍ ÏÈÍË ÙË Ê ÁËÛË ; ÔÈÔ Âapple ÚÚËÌ ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÙËÓ apple Ú ÁÁÂÏ ÙÔ Ô appleúˆùôì ÛÙÔÚ Î È appleôèô Ô ÊÙÂÚˆ- Ùfi ÁÁÂÏÈ ÊfiÚÔ ÙÔ ÌËÓ Ì ÙÔ ; È Â ÓÂÈ Ë ÂappleÈÏÔÁ ÙÔ ÂappleÈÚÚ Ì ÙÔ ÛÙËÓ appleúòùë appleâú appleùˆûë Î È ÙÈ ÛÙË Â ÙÂÚË; Ò ÓÙÈ Ú Ë Á Ó Î ÙÔ appleúˆùôì ÛÙÔÚ ÛÙËÓ appleúfiûìâóë ÔÎÈÌ Û ÙË, Î È appleôè Â Ó È Ù Û Ó ÈÛı Ì Ù ÙË ÁÈ ÙÔ Û Áfi ÙË ; ÔÈ ÛÙÔÈ Â ÙÔ ÙÔ ÙÚ ÁÔ ÈÔ appleô ÂÈÎÓ Ô Ó fiùè Ó ÎÂÈ ÛÙÔ Â Ô ÙˆÓ apple Ú ÏÔÁÒÓ; IA EMATIK ƒ ƒπo Ó ËÙ ÛÙÂ È ÏÈÔÁÚ ÊÈÎ ÛÙÔÈ Â Î È Ú Ù appleïëúôêôú  ÁÈ ÙËÓ Î Ù ÛÎÂ ÙˆÓ apple ÙÚÈ- ÓˆÓ ÁÂÊ ÚÈÒÓ ÛÙËÓ ÏÏ. appleèûîâêıâ ÙÂ, Ó ÌappleÔÚ ÙÂ, ÌÈ appleâúèô ÌÂ Ó Ù ÙÔÈÔ ÁÂÊ ÚÈ. Â Û ÓÂÚÁ Û Ì ÙÔ Î ıëáëù ÙË ÂˆÁÚ Ê Î È ÙË Â ÓÔÏÔÁ, ÔÚÁ ÓÒÛÙ ÂÚ - ÓËÙÈÎ ÔÌ Â, Ì ÛÎÔapplefi ÙË Û ÏÏÔÁ ÛÙÔÈ Â ˆÓ ÁÈ ÙËÓ ÙÔappleÔıÂÛ, ÙË ÏÂÈÙÔ ÚÁ Î È ÙËÓ Â Ú ÙÂÚË ÛËÌ Û ÙˆÓ ÁÂÊ ÚÈÒÓ, ÙfiÛÔ ÛÙËÓ apple ÏÈ fiûô Î È ÛÙË Û Á ÚÔÓË ÂappleÔ ÙË ÌÂÁ - ÏË Ù ÓÔÏÔÁÈÎ Ó appleù ÍË. Το γεφ ρι της Άρτας (φωτ. Γ. Ντουνιάς) [14]
ΚΡΗΤΙΚΗ ΛOΓOΤΕΧΝΙΑ Στην περιοχή της Κρήτης απ το 15ο έως το 17ο αιώνα, και ιδιαίτερα ανάµεσα στο 1600 και το 1669, παρατηρείται µια αξι λογη ανάπτυξη της νε τερης λ γιας λογοτεχνίας µας. Η περίοδος αυτή είναι περίοδος ακµής της κρητικής λογοτεχνίας. Ήδη απ το 10ο µ.χ. αιώνα άρχισε να καλλιεργείται η ακριτική ποίηση, ενώ ο κρητικ ς λα ς δηµιουργο σε τα περίφηµα ριζίτικα, είδος δηµοτικο τραγουδιο σε ανοµοιοκατάληκτους δεκαπεντασ λλαβους στίχους. Η κρήνη Αριµ ντι Σε αυτή την ποιητική παράδοση επέδρασε µε τρ πο ανανεωτικ η λογοτεχνική δηµιουργία της σης, αφο η Κρήτη µετά τη Φραγκοκρατία (1204) ήταν υπ την κατοχή των Βενετών. Η βενετική κυριαρχία ήταν ήπια σε σχέση µε την κυριαρχία των Το ρκων και επέτρεπε στους Κρητικο ς να διατηρο ν µια σχετική ελευθερία στον πνευµατικ τοµέα. Μετά την άλωση της Κωνσταντινο πολης (1453) και για δ ο περίπου αιώνες (1669) αρκετοί νέοι Κρήτες φοιτο σαν σε ιταλικές σχολές και µετέφεραν στο νησί τους το πνε µα της Αναγέννησης. Ειδικά κατά την περίοδο αυτή η κρητική λογοτεχνία, συνδυάζοντας δηµιουργικά την πολιτισµική και ανθρωπιστική της παράδοση µε το πνε µα της ανανέωσης που επικρατο σε στην Ευρώπη, έδωσε ορισµένα απ τα πιο σηµαντικά έργα της. Βασικά γνωρίσµατα αυτών των έργων είναι: η επίµονη καλλιέργεια της γλώσσας του λαο, η ηρωική αντίληψη της ζωής, το συναίσθηµα του χρέους απέναντι στην πατρίδα, τη θρησκεία και την οικογένεια, η αγάπη για την ελευθερία, η εξιδανίκευση του έρωτα και της γυναίκας, το ιπποτικ πνε - µα. Oι Κρήτες δηµιουργοί ξεχωρίζουν για τη γονιµ τητα και την ποι τητα της λογοτεχνικής παραγωγής τους. Η κρητική λογοτεχνία µάς έδωσε έργα υψηλής αισθητικής και συνέβαλε στη διαµ ρφωση της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης. Τα έργα της αγαπήθηκαν απ το λα και συνέβαλαν στην πνευµατική και εθνική αφ πνιση κατά την περίοδο της πολ χρονης σκλαβιάς του ελληνισµο.
øƒ π à ƒ ÚˆÊ ÏË Στο παρακάτω απ σπασµα απ την τραγωδία του Γεωργίου Χορτάτση Ερωφίλη συνοµιλο ν οι δ ο πρωταγωνιστές και δίνουν υπ σχεση παντοτινής αγάπης. Μια σ ντοµη αναδροµή στην ερωτική τους ιστορία θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τη συναισθηµατική τους ένταση: O Πανάρετος και η βασιλοπο λα Ερωφίλη ήταν φίλοι απ παιδιά. Καθώς µεγάλωναν, το αίσθηµά τους εξελίχθηκε σε έρωτα, χωρίς να γνωρίζει και να εγκρίνει ο βασιλιάς τη σχέση τους. Ύστερα απ νικηφ ρο π λεµο εναντίον των Περσών εισβολέων, στον οποίο διακρίθηκε ο Πανάρετος, ο δεσµ ς των δ ο νέων ολοκληρώθηκε «µε ρκους και δαχτυλίδι», πως εξοµολογείται µυστικά ο Πανάρετος στο φίλο του Καρπ φορο, στην πρώτη πράξη του έργου. Στο µεταξ ο βασιλιάς δέχεται προξενιές απ τους βασιλιάδες της Μικράς Ασίας και της Περσίας και αποφασίζει να παντρέψει την κ ρη του µε τον ισχυρ τερο. Η Ερωφίλη αρνείται το γάµο, µε την πρ φαση τι δε θέλει να φ γει µακριά του. Η αγωνία της Γιάννης Τσαρο χης, Ερωφίλη για το µέλλον κυριαρχεί στη δε τερη πράξη, γι αυτ εµπιστε εται τον π νο της στην παραµάνα της. Στην τρίτη πράξη, στο απ σπασµα που επιλέγουµε, ο ίδιος ο Πανάρετος, σταλµένος απ το βασιλιά, µεταφέρει στην Ερωφίλη το µήνυµα του βασιλιά για τις προξενιές, ενώ παράλληλα της µιλά µε θέρµη για τον έρωτά του αλλά και για το φ βο του µήπως τη χάσει. [16]
ΕΡΩΦΙΛΗ Γ εώργιος Χορτάτσης ΕΡΩ. ΠΑΝ. ΕΡΩ. ΠΑΝ. ΕΡΩ. σες δεν είναι οι οµορφιές, τ σα δεν είν τα κάλλη, µα το το εκ την αγάπη σου γεννάται* τη µεγάλη. Μα γή µορφή µαι γή άσκηµη, Πανάρετε ψυχή µου, για σέναν εγεννήθηκε στον κ σµο το κορµί µου. 150 Νερ δεν έσβησε φωτιά ποτέ, βασίλισσά µου, καθώς τα λ για τα γροικώ* σβήνουσι την πρικιά* µου. Μ λον ετο το, αφέντρα µου, µα την αγάπη εκείνη, που µας ανάθρεψε µικρά, και πλια παρ άλλη εγίνη πιστή και δυνατ τατη σ εµένα κι εις εσένα, 155 και τα κορµιά µας σ άµετρο* π θο κρατεί δεµένα, περίσσα* σε παρακαλώ ποτέ να µην αφήσεις να σε νικήσει ο βασιλι ς, να µ απολησµονήσεις. Oϊµένα,* νά βρω δε µπορώ ποιαν αφορµή ποτέ µου σου δωκα στην αγάπη µου φ βο, Πανάρετέ µου, 160 να πιάνεις τ σα δυνατ, σα να µηδέ γνωρίζεις το πως το νου και την ψυχή και την καρδιά µου ορίζεις. Έρωτα, απείς* τ αφέντη µου τ αµµάτια* δε µπορο σι π σα πιστά και σπλαχνικά τον αγαπώ να δο σι,* µιαν απο τσι σα τες σου φαρµάκεψε και ρίξε 165 µέσα στα φυλλοκάρδια µου και φανερά του δείξε µε τον πρικ µου θάνατο πως ταίρι του αποµένω, και µ νο πως για λ γου του στον Άδη κατεβαίνω. Το το ας γενεί σ εµένα οµπρ ς, φ βο κιανένα αν έχω στον π θο σου, νεράιδα µου, γή αν έν και δεν κατέχω 170 πως µήδ ο θάνατος µπορεί να κάµει να σηκώσεις τον π θο σου απ λ γου µου κι αλλο να τ νε δώσεις. Μα δεν κατέχω ποια αφορµή µε κάνει και τροµάσσω, το πράµα, που στο χέρι µου κρατώ σφικτά, µη χάσω, κι εκείνο, απο παρηγοριά πρέπει να µου χαρίζει, 175 τσ ελπίδες µου τσ αµέτρητες σε φ βο µο γυρίζει. Το τ ναι απο το ξαφνικ µαντάτο που µας δώσα, µα µην πρικαινοµέστανε,* Πανάρετέ µου, τ σα, * γεννάται: γεννιέται * γροικώ: ακο ω* πρικιά: πίκρα * άµετρο: αµέτρητο * περίσσα: πολ * οϊµένα: αλί- µονο * απείς: αφο * αµµάτια: µάτια * δο σι: δουν * πρικαινοµέστανε: πικραιν µαστε [17]
KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA γιατί ουραν ς, απο καµε κι εσµίξαµεν αντάµι,* να στέκοµε παντοτινά ταίρια µάς θέλει κάµει. 180 Τον ουραν, τη θάλασσα, τη γη και τον αέρα, τ άστρα, τον ήλιο το λαµπρ, τη ν κτα, την ηµέρα, παρακαλώ ν αρµατωθο, να ρθουν αντίδικά* µου, την ώρα οπ άλλος θέλει µπει π θος εις την καρδιά µου. Γ. Χορτάτσης, Ερωφίλη, Στιγµή * αντάµι: µαζί * αντίδικα: αντίπαλα ƒ π 1 2 3 ÔÈÔÈ Êfi ÔÈ Û Ó Ô Ó ÙÔÓ Ó ÚÂÙÔ Î È appleò appleúôûapple ıâ Ó ÙÔÓ ËÚÂÌ ÛÂÈ Ë ÚˆÊ ÏË; Ò ÂÎ ËÏÒÓÂÈ Ô Ó ÚÂÙÔ ÙËÓ Á appleë ÙÔ ÛÙËÓ ÚˆÊ ÏË Î È appleò ÓÙ appleôîú ÓÂÙ È ÂΠ- ÓË ÛÙ ÈÛı Ì Ù ÙÔ ;  appleôè ÛËÌ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ ÎÔÚ ÊÒÓÂÙ È Ë Ú Ì ÙÈÎ ÓÙ ÛË Î È ÁÈ Ù ; IA EMATIK ƒ ƒπo O ª ÓÔ Ã Ù È ÎÈ ÂÈ ÌÂÏÔappleÔÈ ÛÂÈ ÛÙ Ô applefi ÙÔ ÌÔÓfiÏÔÁÔ ÙË ÚˆÊ ÏË ( Ú ÍË, ÛÙ. 9-19) ÛÙÔ ÛÎÔ ÙÔ O ªÂÁ ÏÔ ÚˆÙÈÎfi ( Ú, 1987). ËÙ ÛÙ applefi ÙÔÓ Î ıëáëù ÙË ªÔ ÛÈÎ Ó ÎÔ ÛÂÙ ÙÔ ÙÚ ÁÔ È Î È Û ÔÏÈ ÛÙ ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô appleô ÂÈ Ë ÌÂÏÔappleÔ ËÛË ÙÔ ÂÚˆÙÈÎfi Û Ó ÛıËÌ ÙË ÚˆÊ ÏË. ÚˆÊ ÏË apple ÚÔ ÛÈ ÛÙËΠappleôïï ÊÔÚ ÛÙÔ ı ÙÚÔ. Â Û ÓÂÚÁ Û Ì ÙÔÓ Î ıëáëù ÙˆÓ ÏÏÈÙ ÓÈÎÒÓ, appleâèú Ì ÙÈÛ٠٠̠ı Ì ÙË Ú Ì ÙÔappleÔ ËÛË Î È ÛÎËÓÔıÂÛ ÙÔ ÙÔ ÂappleÂÈÛÔ Ô ÙË ÛÎËÓ applefi ÙËÓ ÔappleÔ appleúô Ú ÔÓÙ È ÔÈ ÛÙ ÔÈ. [18]
µπ ƒ ƒ ÚˆÙfiÎÚÈÙÔ Τα δ ο επιλεγµένα αποσπάσµατα απ τον Ερωτ κριτο, το πιο γνωστ και δηµοφιλές έργο της κρητικής λογοτεχνίας, προέρχονται απ το τρίτο και τέταρτο µέρος του ποιήµατος. Το πρώτο απ σπασµα τοποθετείται στη µέση περίπου του έργου και θίγει το πρ βληµα της κοινωνικής διαφοράς ανάµεσα στην οικογένεια της Αρετο σας και του Ερωτ κριτου. Έχουν προηγηθεί ο έρωτας του Ερωτ κριτου και η ανταπ κριση της Αρετο σας (Α Μέρος), καθώς και το κονταροκτ πηµα και η νίκη του Ερωτ κριτου (Β Μέρος). Μετά τη νίκη το αίσθηµα των δ ο νέων γίνεται σφοδρ τερο, αρχίζουν οι ερωτικές συνοµιλίες τους στο δώµα του παλατιο, οι οποίες οδηγο ν στην κοινή απ φαση να παρακαλέσει ο Ερωτ κριτος τον πατέρα του να µιλήσει στο βασιλιά για το γάµο. O πατέρας του Ερωτ κριτου Πεζ στρατος, παρά τις αντιρρήσεις του, πείθεται και τολµά, µε σ νεση και διστακτικ τητα, να µιλήσει στο βασιλιά, µως εκείνος τον διώχνει απ το παλάτι µε βρεις και απειλές. ίνει επίσης διαταγή να εξοριστεί ο Ερωτ κριτος, ο οποίος µε σπαραγµ ψυχής αποχαιρετά την αγαπηµένη του, τον τ πο του και τους δικο ς του, και πηγαίνει στην Έγριπο. Στο τέταρτο µέρος, ο βασιλιάς επιµένει να παντρέψει την κ ρη του µε το βασιλ πουλο του Βυζαντίου, η Αρετο σα αρνείται και ο πατέρας της τη φυλακίζει. Ενώ µπαίνει ο τέταρτος χρ νος απ τη φυλάκιση της Αρετο σας, ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στο βασίλειο των Αθηνών, παρουσιάζεται µως ο Ερωτ κριτος, αγνώριστος, µαυρισµένος απ ένα µαγικ υγρ, και σώζει την Αθήνα, τ σο µε τα ανδραγαθήµατά του σο και µε την τελική µονοµαχία του µε τον Άριστο, το καλ τερο παλικάρι των Βλάχων. Το δε τερο απ σπασµα έχει επικ χαρακτήρα και είναι η αρχή της δικαίωσης του Ερωτ κριτου, η οποία θα οδηγήσει σταδιακά στο ευτυχισµένο τέλος, στο γάµο των δ ο νέων και στην ανάληψη της βασιλείας. [Γ. 891-936. ιάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζ στρατου] ΠOΙΗΤΗΣ κείνη η µέρα επέρασε κι η άλλη ξηµερώνει κι ο κ ρης* του Ρωτ κριτου γλυκαίνει και µερώνει * δε θέλει πλιο* να καρτερεί κι ο γιος του να χει κρίση,* * κ ρης: πατέρας * µερώνει: ηρεµεί * πλιο: πια * κρίση: µαρτ ριο, βάσανο [19]
KPHTIKH ΛOΓOTEXNIA µα εβάλθηκε την προξενιάν ετο τη να µιλήσει. 895 Επήγεν εις του βασιλιο να τ νε δικιµάσει κι ελ γιαζεν απ µακρά µε ξ µπλια* να τον πιάσει αγάλια αγάλια αρχίνισεν αποκοτιά* να παίρνει και µια και κι άλλη αθιβολήν* αλλοτινή του φέρνει. ΠΕΖOΣΤΡΑΤOΣ Λέγει: «Στους παλαιο ς καιρο ς, που σα µεγάλοι αθρώποι,* 900 τα πλο τη και βασίλεια εκράζουντάνε κ ποι, πειδή ετιµο σανε πολλά της αρετής τη χάρη παρά τσι χώρες, τσ αφεντιές, τα πλο τη, το λογάρι,* κι εσµίγασι τα τέκνα τως οι αφέντες οι µεγάλοι µε τους µικρο ς οπο χασι γνώση, αντρειά και κάλλη. 905 λα τα πλο τη κι οι αφεντιές* εσβήνουν και χαλο σι και µεταλλάσσουν, κι οι καιροί συχνιά τα καταλο σι,* µα η γνώση εκεί που βρίσκεται και τσ ευγενιάς τα δώρα ξάζου* άλλο παρά βασιλειά, παρά χωριά και χώρα ουδ ο τροχ ς δεν έχει εξάν,* ως θέλει να γυρίσει, 910 τη γνώση και την αρετή ποτέ να καταλ σει». ΠOΙΗΤΗΣ Κι ήφερνε ξ µπλια απ µακρα, πράµατα περασµένα και καταπώς του σάζασι* τα λεγεν έναν ένα. Με το τες τες παραβολές αγάλια αγάλια σώνει* εις το σηµάδι το µακρ κι ήρχισε να ξαµώνει.* 915 Αποκοτά δυο τρεις φορές να το ξεφανερώσει κι οπίσω τον εγιάγερνε* κι εκράτειέ τον η γνώση. Στο στερον ενίκησεν η αγάπη του παιδιο του και φανερώνει τα κουρφά* και τα χωστά* του νου του µα ως ενεχάσκισε* να πει την προξενιά του γάµου, * ξ µπλι: παράδειγµα * αποκοτιά: θάρρος * αθιβολή: λ γος * µεγάλοι αθρώποι: σηµαντικοί * λογάρι: θησαυρ ς * αφεντιά: εξουσία * καταλο σι: φθείρουν * ξάζου: αξίζουν * εξά: εξουσία * σάζασι: ταίριαζαν * σώνει, ξαµώνει: φτάνει στο κρίσιµο σηµείο και δοκιµάζει να πει * γιαγέρνω: επιστρέφω * κουρφά, χωστά: κρυφά * ενεχάσκισε: τ λµησε [20]