ΗΓΕΝΕΣΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΙΤΑΝΕΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΩΔΕΚΑθΕΟ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Ε. ΓΟΝΙΔΕΛΛΗΣ ΗΓΕΝΕΣΗ ΚΑΤ Α ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΙΤΑΝΕΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΩΔΕΚΑΘΕΟ ΩΚΕΑΝΟΣ+ΚΟΙΟΣ+ΚΡΙΟΣ+ΥΠΕΡΙΩΝ ΙΑΠΕΤΟΣ+ΚΡΟΝΟΣ+ΤΗΘΥΣ+ΦΟΙΒΗ ΘΕΙΑ+ΘΕΜΙΣ+ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ+ΡΕΑ
Στο εξώφ'jλλο παρ ιστάνετα ι η Ρέα να παραόίόε ι στον Κρόνο σπαργανωμ.ένη πέτρα, που υποτί-θετα ι πως είνα ι ο νεογέννητος Δίας. Το γλυπτό είναι των ελληνιστικών χρόνων (160 μ.χ. περίπου) και bρίσκεται στη Ρώμ.η (ΜΟIJσείο Καπιτωλίου). Απόσ-:ολος Ε. Γονιδέλλης ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ Ιπποκράτους 16 Τηλ 36.02.883-36.1 5.223 Fax: 36.11.234
Στη γυναίκα μου Κα-Θλ ήν
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΠΡΟΑΟΓΟΣ σελ 11 '2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ " 15 ΤΡΙΤΗΓΕΝΙΑ 3 ΤΙΤΑΝΕΣ '27 4 ΩΚΕΑΝΟΣ - ΤΗΘΙΣ βι 5 ΚΟΙΟΣ - ΦΟΙΒΗ 87 6 ΚΡΙΟΣ - ΕΙΡΥΒΙΑ 95 7 ΙΠΕΡΙΩΝ - ΘΕΙΑ 103 8 ΙΑΠΕΤΟΣ - ΚΑ ΙΜΕΝΗ 115 9 ΘΕΜΙΣ 127 10 ΜΝΗΜΟΣΙΝΗ 145 11 ΡΕΑ 1 c)σ 12 ΚΡΟΝΟΣ 187 13 ΕΠΙΑΟΓΟΣ 219
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ο ι λόγοι που με ώθησαν στο να καταπιαστώ με το βιβλίο αυτό και να τολμήσω τη συγγραφή του είναι τρεις. Ι1ρώτ' απ' όλα, οδηγός σ' αυτή μου την προσπάθεια ήταν η μεγάλη μου αγάπη για την αρχαία Ελλάδα και για κάθε τι που έχει σχέση με αυτήν. Παράλληλα όμως και η αγωνία μου για τη σημερινή Ελλάδα, που αντί να προσπαθεί να βρει τα νήματα που θα φέρουν σε επαφή τις δύο περιόδους, ώστε να αντλήσει η σημερινή Ελλάδα από την αρχαία και παράλληλα να αναδείξει τη νέα της πνευματική προσωπικότητα, προσπαθεί, συνειδητά ή ασυνείδητα, δεν έχει σημασία, να τα κόψει. Η αγάπη αυτή ξεκινά από την παιδική μου ηλικία και ευτυχώς δεν σταμάτησε ποτέ, αλλά συνεχώς αυξάνεται. Οι μύθοι, η ιστορία, οι σκέψεις, οι ιδέες, οι αγώνες, τα κατορθώματα των αρχαίων προγόνων μας με συνέπαιρναν και με μετέφερναν στο γεμάτο δόξα παρελθόν, από το οποίο προσπαθούσα πάντα να αντλήσω τα ιδανικά μου. Το βασικό λοιπόν κίνητρο στην εργασία μου αυτή, ήταν η αγάπη μου για την αρχαία Ελλάδα, και καθώς η αγάπη θέλει πάντα να εκδηλώνεται, κατέληξε στο παρόν βιβλίο και με σκοπό να ωφελήσει όσους το θελήσουν να ωφεληθούν. Δεύτερος λόγος ήταν η οδυνηρή για μένα έκπληξη «ανακάλυψη», αλλά και η λύπη μου συγχρόνως, για την άγνοια που υπήρχε στο άμεσο αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον μου για τον Ησίοδο. Πιθανόν ο Ησίοδος να είναι γνωστός ανάμεσα σε φιλολογικούς κύκλους και σε ανθρώπους που ασχολούνται είτε επαγγελματικά είτε από προσω-
12 πικό ενδιαφέρον με την αρχαία ελληνική γραμματεία. Όμως αυτό για μένα δεν ήταν αρκετό. Δεν μπορούσα να δεχθώ αυτή την άγνοια. Πολλές φορές προσπάθησα να συζητήσω με φίλους, συναδέλφους και διάφορους άλλους γνωστούς για τον μεγάλο αυτόν ποιητή και για τη «θεογονία», αλλά αυτοί είτε αγνοούσαν εντελώς το θέμα, είτε κάτι είχαν ακούσει, χωρίς αυτό να τους λέει τίποτα. Ελάχιστοι είχαν μία αμυδρή εικόνα για τον Ησίοδο και το έργο του, για το γενεαλογικό δένδρο θεών και ηρώων που μας παρέδωσε και για τη δημιουργία του κόσμου σύμφωνα με την πανάρχαια ελληνική άποψη. Αντίθετα, όλοι ήξεραν και με αρκετές λεπτομέρειες μάλιστα, τόσο το γενεαλογικό δένδρο θεών και ηρώων, όσο και για τη δημιουργία του κόσμου κατά την εβραϊκή άποψη, που είναι πολύ νεώτερη από την ελληνική και που την αποδέχθηκε στη συνέχεια ο Χριστιανισμός. Μάλιστα η άγνοια, τους οδηγούσε στο εύκολο συμπέρασμα πως όλα αυτά, δηλαδή η ελληνική άποψη, ήταν παραμύθια. Τρίτος λόγος ήταν η διαπίστωση ότι αυτοί που ασχολήθηκαν με ζήλο, με σοβαρότητα, με μεράκι και με πολύ κόπο με την αρχαία Ελλάδα, ήταν στη μεγάλη πλειοψηφία τους ξένης εθνικότητος. Και κατάφεραν έργο σπουδαίο και μοναδικό, να διαδώσουν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, που είχε σαν αποτέλεσμα να ωφεληθούν αυτοί οι ίδιοι κατά πρώτον, ο Ελληνισμός στη συνέχεια αλλά και η ανθρωπότητα ολόκληρη, αφού πάνω στην ελληνική σκέψη χτίστηκε η παγκόσμια σκέψη. Οι άνθρωποι αυτοί, αν και ξένης εθνικότητος, όπως είπαμε, μετείχαν της ελληνικής παιδείας, πράγμα που τους κάνει Έλληνες και ίσως περισσότερο από κάποιους που έτυχε να γεννηθούν σ' αυτή την ένδοξη χώρα και όχι μόνο δεν προσφέρουν καλό, αλλά αντίθετα κάνουν κακό. Όμως, όσο και αν αναγνωρίζεται η μεγάλη προσφορά αυτών των ανθρώπων και όσο κι αν νοιώθουμε ευγνωμοσίνη για την αγάπη τους για την Ελλάδα και το ανεκτίμητο έργο τους, νομίζω πως ήλθε η ώρα ν' ασχοληθοιsμε εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες, με τους προγόνους μας. ΙΙρέπει να γνωρίσουμε τη μυθολογία μας και ό,τι αυτή κρύβει. Την προϊστορία μας, που είναι πολύ αρχαιότερη απ' ό,τι νομίζουμε. Την ιστορία μας, από την οποία πολλά έχουμε να διδαχθούμε και να αντλήσουμε. Την τέχνη, την
ποίηση, την φιλοσοφία, τη μουσική, το θέατρο, τον αθλητισμό, την ιατρική, την αστρονομία, την αστρολογία, τα μαθηματικά και κάθε είδους επιστήμη που οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν και καθιέρωσαν. Όλα αυτά που οι πρόγονοί μας τα σκέφτηκαν, τα ένοιωσαν, τα τελειοποίησαν και τα ανέβασαν στα ουράνια, εμείς πρέπει να τα ξέρουμε. Γιατί εμείς, οι κατ' ευθείαν απόγονοι, εμείς που έχουμε το ίδιο αίμα και τις ίδιες ρίζες και καταβολές, μπορούμε καλύτερα από κάθε άλλον να νοιώσουμε, να ερμηνεύσουμε και να αποδώσουμε το νόημα που ήθελαν να δώσουν μέσα από τα «παραμύθια» τους, τα λόγια τους και τα γραπτά τους. Αυτοί λοιπόν ήταν οι λόγοι που με έκαναν να γράψω αυτό το βιβλίο, ελπίζοντας πως θα προσθέσω κι εγώ τις λίγες μου δυνάμεις για να αφυπνισθεί το μεγάλο δυναμικό που λέγεται Ελληνισμός. Η δομή του βιβλίου αυτού στηρίζεται στη γενεαλογία όπως την καταγράφει ο Ησίοδος και ακολουθεί τους θεούς και τους ήρωες, σύμφωνα με τη σειρά γεννήσεως που αυτός αναφέρει. Για να είναι δυνατή η εύκολη κατανόηση της θεογονίας, παραθέτω έναν πίνακα χωρισμένο σε γενιές. ΙΙ.χ. ξεκινώντας από το Χ&ος, που αυτό απετέλεσε την Uλη με την οποία εμφανίστηκε στη συνέχεια Ο υλικός κόσμος, τοποθετώ στην πρώτη γενιά ό,τι γεννήθηκε άμεσα απ' αυτό, δηλαδή, η Γαία, ο Έρως, το 'EPEbO:; και η N,.Jx-:rx. Στη συνέχεια τοποθετώ στη δεύτερη γενιά ό,τι γεννήθηκε από αυτά τα τέσσερα κοσμογονικά στοιχεία-θεότητες και ούτω καθεξής. Έχοντας λοιπόν οδηγό τη σειρά εκδιπλώσεως της θεογονίας και κοσμογονίας όπως την καταγράφει ο Ησίοδος, καταπιάνομαι με καθένα από αυτά τα στοιχεία ή τις θεότητες και αναπτύσσω το θέμα προσπαθώντας να συγκεντρώσω όλες τις αρχαίες πηγές που έχουν αναφερθεί στο θέμα αυτό, παραθέτοντας και το ίδιο το αρχαίο κείμενο. Βέβαια δίνω πάντα την προσωπική μου οπτική γωνία και τις δικές μου συνειδητοποιήσεις. Ο αναγνώστης όμως, έχει μία άμεση επαφή με τις αρχαίες πηγές, μπορεί ο ίδιος διαβάζοντας το αρχαίο κείμενο να φωτισθεί, ίσως περισσότερο από τους άλλους και να έχει προσωπική γνώμη. Η συγκέντρωση αυτή βοηθά τον αναγνώστη να έχει μία, όσο είναι δυνατόν, ολική ]3
14 εικόνα και αντίληψη για το συγκεκριμένο θέμα, την έννοια που του έδιναν οι αρχαίοι, πώς αυτοί το έβλεπαν, τι συμβολισμούς έκρυβε το όνομά του κ.λπ. Όλη αυτή η εκδίπλωση βοηθά τον αναγνώστη να βάλει σε κάποια σειρά και τάξη τους χιλιάδες μύθους και ονόματα που υπάρχουν στην Ελληνική Μυθολογία και να τα ξεκαθαρίσει στο μυαλό του. Γιατί πράγματι, το πλήθος των μύθων, πολλές φορές εντελώς διαφορετικών για το ίδιο πρόσωπο, δυσκολεύει την κατανόηση και την ερμηνεία τους. Για περισσότερη βοήθεια σε κάθε θέμα που αναπτύσσω, παρουσιάζω στην αρχή με σχεδιάγραμμα τη γενεαλογία της θεότητος κι έτσι δίνεται και παραστατικά στον αναγνώστη μία συνολική εικόνα της προέλευσης της θεότητος αυτής, αλλά και το τι αυτή έφερε στον κόσμο. Τέλος θέλω να ζητήσω την επιείκεια των αναγνωστών ως προς τις μεταφράσεις των αρχαίων κειμένων, οι οποίες είναι ελεύθερες και στις οποίες προσπάθησα να χρησιμοποιήσω όσο πιο απλή γλώσσα γίνεται, για να μπορέσουν οι σημερινοί νέοι ιδιαίτερα, να αντιληφθούν τα κείμενα. Νοέμβριος 1996 Απόστολος Ε. Γονιδέλλης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ «ΘΕΟΓΟΝΙΑ» Η «Θεογονία» του Ησίοδου είναι ένα έργο, που καθώς αποτελεί τη βάση για όλη τη μετέπειτα ελληνική σκέψη, θα έπρεπε να αποτελεί και τη βάση της θρησκευτικής μας παράδοσης, όχι με την έννοια της κατάργησης της Χριστιανικής πίστεως, αλλά με την έννοια της γνώσεως και της αντιλήψεως της πίστεως των προγόνων μας και της ερμηνείας των συμβολισμών που κρύβουν τα ονόματα, τα γεγονότα και όσα αναφέρονται μέσα σ' αυτήν. Γιατί ο Χριστιανισμός, και ιδιαίτερα το Ορθόδοξο δόγμα, δεν είναι ξεκομμένο από την προολυμπιακή και ολυμπιακή ελληνική θρησκεία. Εκεί πάνω έχει στηριχθεί και όλες οι τελετές που ακόμη κάνουμε είναι όμοιες ή παρόμοιες με τις τελετές που έκαναν οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Γνωρίζοντας λοιπόν την αφετηρία των διαφόρων τελετών ή τελετουργιών και την πηγή της σημερινής χριστιανικής ηθικής, όπως διαμορφώθηκε από τη διδασκαλία του Ιησού, θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε ευκολώτερα το νόημα, την αιτία και το αποτέλεσμα όλων αυτών των παραδόσεων. Η σειρά εκδιπλώσεως της Δημιουργίας, όπως την καταγράφει ο Ησίοδος, είναι πολύ σημαντική, γιατί δηλώνει μία επιστημονική πραγματικότητα. Όλες οι δυνάμεις καταγράφονται, ονοματίζονται και προσωποποιούνται, για να μπορέσουν να γίνουν κατανοητές σε όσους θέλουν να τις κατανοήσουν. Οι διάφοροι γάμοι καθώς και τα παιδιά των διαφόρων ζευγαριών που αναφέρονται, δείχνουν τις σχέσεις αυτών των δυνάμεων.
16 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Ησίοδος δεν έκανε κάποια συρραφή διαφόρων προφορικών παραδόσεων του λαού. Αλλά σαν μύστης που ήταν και καθώς είχε πρόσβαση στα αρχεία των ναών και των ιερών του Ελικώνα, προσπάθησε να μεταδώσει στο ευρύ κοινό ό,τι του επιτρεπόταν να μεταδώσει. Και αυτό το έκανε με τρόπο περιληπτικό και ασφαλή για τις αλήθειες που θα έβγαιναν προς τα έξω και που μέχρι τότε ήταν καταγεγραμμένες στα αρχαία ιερά και ήταν γνωστές μόνο στους μύστες. Την άποψη αυτή είχε και ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος (410-485 μ.χ.), ο οποίος έλεγε: «Γην μεν Θεογονίαν ό γεννατος Ήσίοδος δοχετ μοι συν {)ε ίνα ι πά.σης της περ Ι τον χόσμον των Θεων προνοίας τας αρχας ε{)ελ ήσας παραδοϋνα ι,ης με-&' εαυτον χατα την πά.τρ ων των Έλλfινων φήμ ην από,(;j'j εν το Τς εργ) Τς,9r'.J λουμένων μυθων το συγγραμμα π;χν εργασάμενος». Και Υια τη «ΘεΟΥονι{Χ)), μου φαιύεται πως ο Υενναιος Ησιοδος συνέθεσε όλον τον σχεδιασμό των Θεών Υια τον Κόσμο, θέλοντας να παραδώσει τις αρχές κατά τηι! εκδοχή των Ελλήνων, ερυαζόμενος σε ολόκληρο το σύυ Υραμμα πάνω στους μύθους που λέυαν μέσα στα ιερά. Είναι γνωστό πόσο οι μετέπειτα, είτε ποιητές είτε διάφοροι μυθοπλάστες βουτηγμένοι στην άγνοια, διαστρέβλωσαν την πραγματικότητα ή τους συμβολισμούς, παρουσιάζοντας τον Δία Π.χ. σαν έναν «μουρντάρη» σύζυγο, τον Έρωτα σαν ένα «παλιόπαιδο» που άναβε φωτιές και δημιουργούσε προβλήματα σε θεούς και ανθρώπους, ή την Αφροδίτη σαν μία ελεύθερη γυναίκα ή θεά «πόρνη», που η ηδονή ήταν το μόνο πράγμα που είχε στο μυαλό της. Όπως είπαμε, η «Θεογονία» είναι η πανάρχαιη ιστορία του Ελληνισμού πριν από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Το γεγονός ότι δεν αναφέρεται ο ίδιος ο Δευκαλίων, η ΙΙύρρα και η δημιουργία των ανθρώπων από αυτό το γεννητορικό ζευγάρι, επιβεβαιώνει την άποψη αυτή. Ακόμη αποδεικνύεται μέσα από τα ίδια τα λόγια του Ησίοδου, πως είναι ένα θεόπνευστο ποίημα που του ενέπνευσαν οι Ελικωνιάδες Μούσες, οι θυγατέρες του Δία, δί-
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 17 νοντάς του ταυτόχρονα την εντολή για το τι πρέπει να πει και ποιον να υμνήσει. Το ότι έχει γραφεί τόσες χιλιάδες χρόνια πίσω και το ότι είναι δύσκολο να αποδώσει κάποιος με λόγια ανθρώπινα έργα θεϊκά, όπως είναι η δημιουργία του κόσμου, κάνει την ερμηνεία της «Θεογονίας» πολύ δύσκολη. Παρ' όλα αυτά, έστω και μόνο ότι είναι ένα πανάρχαιο ελληνικό ποίημα, που μαζί με την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» αποτελούν τις πρώτες σωζόμενες γραπτές μαρτυρίες του Ελληνισμού, θα πρέπει να το διαβάσουμε και να το γνωρίσουμε. lιιστεύω πως είναι υποχρέωση του κάθε Έλληνα να γνωρίζει τη «Θεογονία». Παρακάτω παρατίθεται ένας πίνακας, στον οποίο προσπαθώντας να βάλω κάποια «τάξη» στη γενεαλογία που παρουσιάζει ο Ησίοδος, χώρισα όσες θεότητες, ημίθεους, ήρωες και ανθρώπους αναφέρει σε γενιές, ώστε να απεικονισθεί όσο καλύτερα είναι δυνατόν η εκδίπλωση της Δημιουργίας μέσα στον υλικό κόσμο. Η αρίθμηση των γενιών έγινε σύμφωνα με τη σειρά που μας δίνει ο ίδιος ο Ησίοδος, αλλά και σύμφωνα με τις διάφορες παραδόσεις που υπάρχουν μέσα στην Ελληνική Μυθολογία. Π.χ. έχοντας πάντα σαν αρχή και επομένως σαν 1 η γενιά τη Γαία, απ' όπου γεννήθηκαν όλα μέσα στην ύλη, τοποθετώ τον Ηρακλή στην 18η γενιά, διότι η Αλκμήνη, αν προχωρήσουμε πίσω στο γενεαλογικό της δέντρο, ανήκει στη 17η, δηλαδή: (1) Γαία-7 (2) σjρανος (& Γαία) -7 (3) 'Ωκεα'/ος (& Τr(J' ς) (4) Ίναχος -7 (5) Ίu) (& Ζεuς) (u) Έπαφος (7) Λιguη (& ΠοσειδuJV) -7 (8) Βήλος (& Άγχινόη) -7 (9) Α(' γ'jπτος -7 (10) Λυγκεuς (& 'l'πεpμγ στpα) -7 (11) 'Άbας (& Ά γ λατα) -7 (12) Άκρί::J' loς (& E' p ιδίκυι) -7 (13) Δανάη (& Ζε'Jς) -7 (14) Περσεuς (& Άνδρομέδα) -7 (15) Άλκαίος (& Άστυοάμεια) -7 (16) Άναζu) (& ΉλεκψJων) -7 (17) Άλκμ'ήνΊ] (& Ζευς) -7 (18) ΉρακλΊ6'
18 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1η ΓΕΝΙΑ ΓαΤα Έρως Έρεbος Νυξ 2η ΓΕΝΙΑ ΧΑΟΣ ΤΕΚΝΑ ΝγΚΤΑΣ -ΕΡΕΒΟΥΣ AtΘylρ - Ήμέρα ΤΕΚΝΑ Γ ΑΙΑΣ ουρανος - Όρ',! - Πόν':"ος 3ηΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΓΑΙΑΣ - ΟΙΡΑΝΟΙ τι-:ανες (Ώκεανος - ΚοΤος - ΚρΤος - Ύπερίων Ίαπε-:ος - Θεία - Ρέα - Θέμ ις ΜνημοσύνΥι - Φοίbη - ΤηΘυς - Κρόνος) Κύκλωπες (Βρόν-:ης - Σ,ερόπ-r;ς - Άργης) Έκα-:όγχε φες (Κό-:-:ος - Βρ ιάρεως - ΓIJης) Έρ ινljες (Μέγα φα - Άλ Ύjl'ι-:ω - Τ ισ ιφόνη ) Γίγαν-:ες ΝIJμ.φες Τι Μελίες ΤΕΚΝΑ ΟΙΡ ΑΝΟΙ Άφροδί-:η ΤΕΚΝΑ ΝγΚΤΑΣ Μόρος - ΚΎ;ρ - Θάνα-:ος - "Ι'τ:νος - Όνεψχ Μ(;'ψ.ος - 'O'ίζ'Jς - Έσπερίδες - Μα ϊρες - Κ ηρες Ν έμεσ ις - Ά πά-:η - Φ ιλό"υις - Γήρας - Έρ ις ΤΕΚΝΑ Γ ΑΙΑΣ - ΠΟΝΤΟΙ Ν ηρευς - Θαύμας - ΦόΡΚUζ - Κ η'7 ) - Eur'Jbia
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19 4η ΓΕΝ Ι Α ΤΕΚΝ Α ΕΡΙΔΟΣ -7 Πόνος-Λ ήβη-λ ιμος-άλ γεα- γ σμίνες-μαχες Φόνο ι- Ά νδροχτασίες-ν είχεα-ψ ευδε ίς Λόγο ι Άμφιλογίες- Δυσνομία-Άτη- Όρχος ΤΕΚΝΑ ΦΟΡΚ)'ΟΣ -ΚΗΤΟ)'Σ -7 Γραίες (Πεμφρηδω - Ένυω) -7 Γοργόνες (ΣΒενω - Ευρυαλη - Μέδουσα) -7 Δραχος Έστ.εΡίδων ΤΕΚΝΑ ΩΚΕΑΝΟ)'-ΤΗΘ)'ΟΣ -7 Ποταμοι ΡΥρος Νείλος Άλφειος Άχελωος Ήρ ιδανος Νέσσος Στρυμων Ροδίος Μαίανδρος Άλιαχμων ΊστΡος Έτ.ταπορος φασις Γρανιχος -7 Ώχεαν ίδες Α" ισητ.ος Σιμόεις Πηνειος Έρμος κα' Σαγγαριος Λαδων ΠαρΒένως ΕυΊϊνος 'Ά " Σ χαμανορος Ι χαι αλλοι ρυησχος 3,000 Πει',%) Zευζ ) "\A, όμίjτίj Κλυτία ιαψ,9η Ιδυία Ήλέχτρα Πασι,90Υ, ι Δωρις ΠληζωJΡη Πρυμνω ουρανία Ίτ.τ.ω Κλυμένη Ρόδεια Καλλ φόη Γαλαξαύρη Διώνη Μηλόbοσις ΘόΥ, ι Πολυδώρη ΚεΡχηις Πλoυτ ) Περσηις ιανε φα Ά Ι χαστίj :=-αν' Ίj I Θ Πετραία Mενεσ09 ) Ε' Ι Μητις ΕυΡJJνόμη Τελεστω υρωτ.η Xρυσ-rιις "\Ασία KαλυΦ ) Ε""Ι TJJlΊj Άμφφω υόωpίj ΏχJJρόΊj Στυζ χαι αλλες 3.000
20 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΕΚΝΑ ΥΠΕΡΙΩΝΟΣ - ΘΕΙΑΣ -7 <Ηλιος - Σελήνη - Ήως ΤΕΚΝΑ ΚΡΙΟΙ - ΕΙΡΙΒΙΑΣ -7 Άστρα ίος - Πάλλω:; - Πέρσης ΤΕΚΝΑ KOIOl' - ΦΟΙΒΗΣ -7 Λητω - Άστερiα ΤΕΚΝΑ ΚΡΟΝΟΙ-ΡΕΑΣ -7 Έστία - Δ ήμ ητρα - η Ηρα <Άδης - Ποσε ιδών - Ζευς ΤΕΚΝΑ ΓΑΙΑΣ- TAPTAPOl' -7 Τυφων 5η ΓΕ Ν Ι Α ΤΕΚΝΑ ΝΗΡΕΩΣ -ΔΩΡΙΔΟΣ -7 ΝηρηΤδες Πλω":" ω Ευχράν":"η Σαιι) Έρα"Cw Ευνίχη Μελί"Cη Ευλιμένη Άγαύη Άμφιψίτη Ειjδώρη Θέτις Δωτ ] Γ αλ ήνη Πρωτω Γλαύχη ΦέΡΟI.Jσα.. Κυμο'Sόη Δυναμένη Σπειω Νησαίη Θ' οη 'Α ' Άλία Πρωτομέδεια χταιη Πασ ιθέα Δωρ ις Πανόπε ια Γ αλά"cε ια Ειjαγόρη Λαομέδε ια Ίππο-.9όη Ποuλl.JVόη Ίππονόη Κ uμοδόχη Αυ"Cονοη Λ ι)σ ιάνασσα Κuμα-:ολήγη Ειjάρνη Άμφ ι"cρίτη 'Ι'αμάΒη Κυμω Μενίππη Ήιόνη Άλψ.-ήδη Ευπόμπη Γλαυχονόμ η Θεμ. Ι'J"τω Ποντοπόρε ια Προνόη Νησιu Λ ηαγόρη Ν ημερτυις ΤΕΚΝΑ ΘΑ l'μαντοσ - ΗΛΕΚΤΡ ΛΣ -7 Ίρ ις - Άρπυ ιες ΤΕΚΝΑ ΙΛΠΕΤΟΙ-ΚΛΥΜΕΝΗΣ -7 'Άτλας - Μενοίτιος - Προμ.η,Jευς - ΈπιμηΘευς ΤΕΚΝΑ ΜΕΔΟ)'ΣΑΣ -7 Χρυσάωρ - Π-ήγασος
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 21 ΤΕΚΝΑ ΗΟΥΣ - ΑΣΤΡΑΙΟΎ' Ζέφυρος-Βορρας-Ν ότος-έωσφόρος- Άστρα ΤΕΚΝΑ ΠΑΛΛΑΝΤΟΣ-ΣΤΎΓΑΣ Ζηλος - Νίκη - Κράτος - Βία ΤΕΚΝΑ ΠΕΡΣΗ - ΑΣΤΕΡΙΑΣ ΤΕΚΝΑ ΤΥΦΩΝΟΣ ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ - ΜΗΤΙΔΟΣ ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ-ΘΕΜΙΔΟΣ 'Ωρες (Ευνομ.ία - Δίκη - Ε Ιρ"Γlνη) Έκάτη 'Άνεμο ι -7 Ά-Sηνα Μοίρες (Κλω,sω - Λά.χεσις -'Άτροπος) ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ -ΕΥΡΥΝΟΜΗΣ Χάρ ιτες (Ά γ λα'ϊα - Ευφροσύνη - Θάλε ια) ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑΣ Πφπφόνη ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ -ΜΝΗΜΟΣΥΝΗΣ Μουσες (Κλειω - Ευτέρπη - Θάλεια Μελπομένη - Τερψιχόρη - Έρα"ω Πολύμνια - ουρανία -Καλλιόπη) ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ- ΛΗΤΟΥΣ -7 Άπόλλων -'Άρτεμις ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ- ΗΡΑΣ -70Η6η -Άρης - ΕΙλει09ύια ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ-ΜΑΙΑΣ -7Έρμης ΤΕΚΝΑ ΗΡΑΣ -70Ηφαιστος ΤΕΚΝΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ -AMΦITPITHΣ Τρί"ων ΤΕΚΝΑ ΗΛΙΟΥ - ΠΕΡΣΗΪΔΟΣ -7 Κίρκη - ΑΙή"ης 6η ΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΧΡ):'ΣΑΟΡΟΣ - ΚΑΛΛΙΡΟΗΣ Γηρυόνης - 'Έχιδνα ΤΕΚΝΑ ΑΡΗ- ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ Φυγή - Παν ικός - ΟΑρμ.ονία ΤΕΚΝΑ ΑΙΗΤΗ - ΙΔΥΙΑΣ -7 Μήδεια
22 Ε/ΣΑΓΩΓΗ 7η ΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ψ ΑΜΑΘΗΣ - ΑΙΑΚΟΥ -7 φωχος ΤΕΚΝΑ ΕΧΙΔΝΑΣ-ΤΥΦΩΝΟΣ -7 ΌρΒος - ΚέΡbερος - Λερναία 'Ύδρα Χίμαιρα - Σφίγγα - Λέων -:ης Νεμέας 8ηΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΘΕΤΙΔΟΣ-ΠΗΛΕΑ -7 Άχιλλευς ΤΕΚΝΑ ΔΗΜΗΤΡΑΣ -ΙΑΣΙΩΝΟΣ -7 ΠλοUτος 10η ΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΑΡΜΟΝΙΑΣ -ΚΑΔΜΟΥ -7 Ινώ -Σεμέλη - Άγαύη - Αυ-:ονόΎ) - Πολύδωρος Ι1η ΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ - ΣΕΜΕΛΗΣ -7 Δ ιονυσ-ος ΤΕΚΝΑ ΗσΥ'Σ -ΤΙΘΩΝΟl' -7 Μέμνων - Ήμα09ίων ΤΕΚΝΑ ΗΟΥΣ - ΚΕΦΑΛΟΥ -7 Φαέ Sων ΤΕΚΝΑ ΜΗΔΕΙΑΣ- ΙΑΣΟΝΟΣ -7 Μήδειας ΤΕΚΝΑ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ -ΑΓΧΙΣΗ -7 Α Ινείας 1 4η ΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΚΙΡΚΗΣ -ΟΔ ΥΣΣΕΩΣ -7 'Ά γρ ως - Λατίνος ΤΕΚΝΑ ΚΑΛΙΨΟΙΣ-ΟΔΙΣΣΕΩΣ -7 Nαυσί-Sooς - Ναυσίνοος 18η ΓΕΝΙΑ ΤΕΚΝΑ ΔΙΟΣ -ΑΛΚΜΗΝΗΣ -7 Ήραχλης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΤΙΤΑΝΕΣ Μετά την έκδοση του πρώτου μέρους του έργου ((Η Γένεση κατά τους Αρχαιους Έλληνες», που ασχολείται με τα πρώτα θεογονικά και Κοσμογονικά στοιχεία, όπως Χάος, Γαία, Έρως, Νύκτα, Έρεβος, Αιθήρ, Ημέρα, Ουρανός, Όρη, Πόντος, προχωρούμε στην έκδοση του δεύτερου μέρους, έχοντας σαν αντικείμενο τους ΤΙΤΑΝΕΣ και την ΤΙ ΤΑΝΟΜΑΧΙΑ. Το όνομα Τιτάνες είναι σχεδόν σε όλους γνωστό και η λέξη χρησιμοποιείται ευρέως. Όμως ποιοι ήταν αυτοί οι Τιτάνες, τι ρόλο έπαιξαν στη δημιουργία του κόσμου και τι αντιπροσώπευαν στην αρχαιότητα, είναι σε λίγους γνωστό. θα ασχοληθούμε λοιπόν μι αυτές τις αρχέγονες κοσμογονικές θεότητες, για να δούμε πως πρόκειται για θεότητες από τις οποίες προέκυψαν, όπως καταγράφει ο Ησίοδος, όλοι οι μετέπειτα γνωστοί θεοί, όπως ο Ζεύς, ο ΙΙοσειδών, η Δήμητρα κ.ά., αλλά και οι άνθρωποι. Μέσα στη «θεογονία» του Ησίοδου, οι Τιτάνες είναι ένα πολύ σπουδαίο κεφάλαιο και φέρονται να εμφανίζονται στη Δημιουργία αμέσως μόλις δημιουργήθηκε ο υλικός κόσμος. Διάφοροι μελετητές που αδυνατούν να εξηγήσουν τους μύθους και την παρουσία των Τιτάνων, διαμόρφωσαν την άποψη πως ήταν προσωποποιήσεις φυσικών δυνάμεων. Υπάρχει όμως και η άποψη πως ήταν πρόσωπα πραγματικά, που θεοποιήθηκαν λόγω του τεράστιου έργου που έδωσαν στην ανθρωπότητα. Ό,τι όμως και να ήταν, γεγονός παραμένει πως αποτελούσαν τους πρώτους θεούς, το πρώτο δωδεκάθεο που πί-
24 ΕΙΣΑΓΩΓΗ στεψαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, αλλά και ολόκληρος ο τότε γνωστός κόσμος. Ένα άλλο κεφάλαιο σχετικό με τους Τιτάνες, είναι η Τιτανομαχία, όπου καθορίσθηκε η τελική διαμόρφωση της κυριαρχίας των νεώτερων θεών. Η βασική αιτία της ήταν ο αγώνας του Δία ενάντια στον πατέρα του Κρόνο, για την ανάρρησή του στον θρόνο που θα τον έκανε κυρίαρχο του κόσμου. Δύσκολα, πολύ δύσκολα μπορούμε να δώσουμε την πραγματική ερμηνεία του μύθου αυτού. Όμως βλέπουμε την απαρχή μιας νέας περιόδου δυνάμεων που εμφανίζονται μέσα στη δημιουργία, για να προστεθούν στις ήδη υπάρχουσες θεϊκές δυνάμεις και να εκτελέσουν και αυτές το έργο για το οποίο εμφανίστηκαν μέσα στην ύλη. Όπως είπαμε και πιο πάνω, οι Τιτάνες είναι το πρώτο δωδεκάθεο που εμφανίζεται μέσα στις θεογονίες. Αργότερα το βλέπουμε και σε άλλους λαούς, με τελευταία του γνωστή εμφάνιση, στους δώδεκα μαθητές του Ιησού. Τέλος, ένας βασικός μύθος που δημιουργήθηκε για τους Τιτάνες ήταν ο διαμελισμός του Διόνυσου-Ζαγρέα. Στον μύθο αυτόν οι Τιτάνες προσωποποιούσαν τις χαοτικές, εναντιωτικές δυνάμεις. Και σύμφωνα μ Ι αυτόν τον μύθο, από τις στάχτες τους, καθώς αυτές αναμίχθηκαν με τις στάχτες του διαμελισμένου γυιού του Δία, δημιουργήθηκαν οι άνθρωποι. Έχοντας λοιπόν οδηγό μας τον Ησίοδο, θα δούμε τους Τιτάνες έναν-έναν και μία-μία και θα αντιληφθούμε τον σημαντικότατο ρόλο που είχαν στη θρησκευτική συνείδηση του αρχαίου κόσμου, Ελλήνων και μη, αφού αυτές οι θεότητες αναγνωρίσθηκαν και λατρεύτηκαν από όλους τους τότε γνωστούς λαούς.
Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ ΤΙΤΑΝΕΣ ΩΚΕΑΝΟΣ-ΤΗΘΥΣ ΚΟΙΟΣ -ΦΟΙΒΗ ΚΡΙΟΣ -ΕΥΡΥΒΙΑ ΥΠΕΡΙΩΝ -ΘΕΙΑ ΙΑΠΕΤΟΣ - ΚΑ ΥΜΕΝΗ ΘΕΜΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΗ ΡΕΑ ΚΡΟΝΟΣ
29 OΞ) 1 ( ΓΑΙΑ ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΙΤΑΝΕΣ ΤΙΤΑΝΙΔΕΣ ΩΚΕΑΝΟΣ ΚΟΙΟΣ ΤΗΘl'Σ ΦΟΙΒΗ ΚΡΙΟΣ ΘΕΜΙΣ ΥΠΕΡΙΩΝ ΙΑΠΕΤΟΣ ΚΡΟΝΟΣ ΘΕΙΑ ΜΝΗΜΟΣΥ'ΝΗ ΡΕΑ
30 Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤΑΝΕΣ 132... αιjταρ ε'πειτα (Γαία) Q.,JpcxvqJ ευνη{;είσα τέκ' 'Ωχεανον bιx-&ljoivyjv, Κο ίόν τε Κρ ίόν {)' Ύ περίονα τ', Ιαπε-:όν τε 135 Θείιχν τε 'Ρείαν τε Θέμιν τε Μνημοσvν-fjν τε Φ ΟΙΌην 'ρ τε Ύ2υσοστεΥανον ';... Τ Yj"Juv (J' τ, ερατεινην.,, Τ, O'JC; οε <:" με<) ' ( " οπ λοτατος Ι γενετο ι Κ ρονος ' αγιω, λ ομ ητης ι σεινό-:ατος παίδων' '9αλερον σ' ΥιΧ/)ηρε τοκίρ. - 20, τους δε πατηρ τιτηνας επίχλφιν χιχλέεσκε Ι 'Παιοας νειχειων Ι, μεγας Ο., υρανος, Ο'.ίς C'\ τεχεν αυτος φασχε δε τιτιχίνοντας ατασ'9αλί'ο μέγα ρέςαι ') ι 210 εργον, τοίο σ' επειτα τίσιν μετό'πισ{ιεν ει;ει;,9αι. 6 ι, 'Obp ιαρεψ σ' ως ΠΡ(;Ηα πατηρ Jδ')ι;σατο '9UΜίί) Κόττψ τ' ηδε Γ,,)-ο, δησεν χρατερίί) εν ι δεσμίί) ηνορεην ') ι υπεροπ C' Ι ) ων αγωμενος., Ι ηόε '), χα ι \ ε " Ιόος 620 χα Ι μέγεθος χατένασσε δ' u'πο χβονος ε,jρυοδείης. Έψ9' ο Ι γ' αλ γε' εχοντες ύπο χ'90ν Ι να ιεταοντες Υ/ατ' επ' εσχατ ιίί, μεγαλης εν 'Πείρασ ι γαίης, (\ οηtjα μα Ι ' " (' '), / λ ') αχνυμενο ') Ι ι χραοι'(ι μεγα πε'l')ιος εχον-:ες. αλλα σφεας Κρονίδης τε χα Ι α,s!ανατο ι -Θεο Ι αλλο ι, 625 ους τέχεν ηύχομος 'Ρεί'(ι Κρόνου εν φ ιλότητ ι, Γαίης? Ραδμοσ v ν φι ν α γή γαγο 'ί ες? o ς α τις α'jτη γαρ σφιν απαντα διηνεχέως χατέλεςε \! Ι \., ) \,. ") Ι ( συν χεινο ις νιχην τε χα ι αγ,αον E'JXOC; αρεσόυα ι. Ι, οηρον γαρ \ μαρναντο, 'Πονον ' 'Jμα \ γε (' ) ι., εχοντες " 631 αντίον αλλήλοισι δια χρα,,:ερας υ:ψίνας 630 Τιτ'Γινές τε '9εοι χαι οσοι Κρόνου εςεγένο')το, 63:2 ου μεν αφ' υψηλης Ό-&ρυος τιτηνες αγαυοί, οι'δ' αρ' απ' Οuλ'Jμ'Ποιο '9εοί, δωτηρες εαων, ους,,:έχεν 'Γιύχομος 'Ρεί'(ι Κρόνψ εl.ινη'9είσα 635 οι ρα τότ' αλλήλοισι χόλον BUΜαλγέ ' εχοντες συνεχέως εμαχοντο δέχα 'Πλείους εν ιαυτούς O'JOE τ ις ην ερ ιδος χαλε'πης "'Jcr ις Ο'Jδε τελευτυi ουόετερο., "" ις, ωον οε "Ι τε 'λ ος τετατο ' πτο λ' εμο ιο.
Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤΑΝΕΣ 31... Έπειτα (η Γαια) αφού πλάυιασε με τον Ουρανό, Υέννησε τον βαθύ Ωκεανό, τον Κοιο, τον Κριο, τον Υπεριονα, τον Ιαπετό, τη Θεια, τη Ρέα, τη Θέμιδα, τη Μνημοσύνη, τη χρυσοστεφανωμένη Φοι'βη και τη χαριτωμένη Τηθύα. Μετά απ' αυτούς, Υεννήθηκε ο δόλιος Κρόνος, ο φοβερώτερος απ' όλους τους Υυιούς, που μ(σησε τον θαλερό Υονιό του. Κι αυτούς, ο πατέρας τους ο μευάλος Ουρανός, ΟΡΥισμένος τους απεκάλεσε Τιτάνες, τους Υυιούς που Υέννησε, Υιατι' έλευε πως τεντώνοντας την αδικια, έκαναν ανόσια πράξη που στο μέλλον θα την ξεπληρώσουν.... Τον Βριάρεω, τον Κόπο και τον Γύη τους μι'σησε ο πατέρας τους (ο Ουρανός) απ' την πρώτη μέρα, και τους έδεσε με Υερά δεσμά, φθονώντας την ασύυκριτη ανδρεια τους, το παρουσιαστικό τους και το ανάστημά τους, και τους έχωσε μέσα στην πλατειά Υη. Εκει' κατοικούσαν μέσα στον πόνο, βαθειά στα έυκατα της Υης, στα πέρατα της μευάλης Υης, με μευάλο πόνο στην ψυχή και μαυρισμένη την καρδιά. Αλλά ο Υυιός του Κρόνου και οι άλλοι θεοι' που Υέννησε η ομορφομάλλα Ρέα απ' τον έρωτα του Κρόνου, ακολουθώντας τη συμβουλή της Γαιας, τους ανέβασαν πάλι στο φως. Γιατ( αυτή τους εξιστόρησε με λεπτομέρεια ότι μόνο μαζι' μ' εκειύους θα έπαιρναν τη νικη και τη λαμπρή δόξα. Γιατι' πολεμούσαν Υια πολύ καιρό, έχοντας βαρι 5 πόνο, συυκρουόμενοι μεταξύ τους σε δυνατές μάχες, οι Τιτάνες οι θεοι; κι όσοι Υεννήθηκαν απ' τον Κρόνο, οι μεν λαμπροι' Τιτάνες απ' την ψηλή Όθρυ, οι δε θεοι; οι δωρητές των αυαθών, που Υέννησε η ομορφομάλλα Ρέα απ' τον έρωτα του Κρόνου, από τον Όλυμπο. Αυτοι' τότε έχοντας ανάμεσά τους ορ Υή που τους έτρωυε την καρδιά, πολεμούσαν συνεχώς δέκα ολόκληρα χρόνια, και δεν φαινόταν καμμιά λύση ή τέλος στη φοβερή έρ ιδα, αλλά και Υια τους δυο το τέλος του πολέμου ήταν μακρυνό και αβέβαιο.
32 Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤΑΝΕΣ οτε ση χεινο ισ ι παρεσχεvον (ψμεία Rav'Ca, 'Αλλ' 1:, \,,(Ι, ' ι 640 νέχταρ τ' Cψbροσίην τε, τά περ {)εο Ι α'jτο Ι εοo'jι:; ι, πάντων εν στυί'θεσσ ιν αέςετο -&ψος σγήνωρ. (Ώς νέχταρ τ' επάι:;αντο χαι αμbροσίην ερατεινήν,) οη τότε τοις μετέειπε πατ-ηρ ανορ(;ν χέχλυτέ μευ, Γαίης τε χαι Q.JρανοU αγλαα.. τέχνα, 64;) οφρ' ειπω, τά με -&ψος ενι στή-&εσσι χελεύε ι. Ήδη γαρ μάλα δηρον εναντίο ι αλλ -Γιλο ισ ι νίχης χα'ι χρατεος πέρ ι μαρναμε'&' ημα1"α πάντα Τ ιτηνές τε {)εο Ι χα 'ι οσο ι Κρόνου εχγενόμει:; 3α. Ύμεις οε μεγάλην τε bίην χαι χειρας αάπτους 650 φαίνετε Τιτήνεσσιν εναντίοι εν οατ λυγρ μνησαμενοι, φι ),οτητος, ενηεος, "), οσσα ι:ι πα'jοντες (Ι' ες φάος αψ α9ίχεσθε Ο'Jσηλεγέος πo δεσμοσ -ημετέρας οια.. bουλα..ς uro ζόφου ηερόεντος. 'Ως φάτο' τον δ' εςαστ ις αμείbετο Κόnος cψύμων- 65C> οαιμόνι', ουχ αδάητα π ιφαύσχεαι' αλλα και IΧ'JcOl ιδμεν, Ο τοι περ'ι μεν πραπίοες, περ'ι δ' εστ'ι νόημα, αλχτυιρ δ' α 3ανάτοισιν αρης γένεο χρυεροϊ.ο. Σησ ι δ' επ ιφροσύν\iσιν ' πo ζόφο,) ηερόεντος αψορρον δεσρ' α, ις αμε ιλίχτων uro δεσμ(;)ν 'λ'(' Κ ' " " 'C ' ') (' 660 η υvομεν, ΡΟΨ)') υ ιε αναι" αναε \ πτα πα-:}οντες. Tq) χα'ι νσν ατενε ϊ. τε νόψ χα 'ι επίφρον ι 6σ'Jλ Ρ'Jσόμε'3α χράτος ύμον εν α Ιν δ-γι ωτητ ι μαρνάμενοι τιτησιν ανα χρατερας ύσμίνας. 'Ως φάτ'. επήνεσσαν οε {)εο 'ι, δωτηρες εάων, 66C> μσ 30ν αχούσαντες πολέμο'.) δ' ελιλαίετο '3ψος μαλλον ετ' η το πάρο ιβε' μάχην ο' αμέγαρτον εγε φαν πάντες, -!J-ήλε ιαί τε χα'ι αρσενες, ηματ ι χείνψ, Τ ιτηνές τε 3εο ι χα l οσο ι Κρόνου εξεγένοντο, " Ζ ' Έ 'Ρ ι: \ ('. \ ίτ ι " ους EVC; per;eg9 ιν υπο ϊ.:jονος ηχε 90ωσόε 670 δε ινοί τε χραπροί τε, t;ίην ' πέpoπλσν εχονπς,
Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤΑΝΕΣ 33 Όταν όμως τους πρόσφεραν (στους ΕκατόΥχειρες) όλα τα απαραι'τητα, νέκταρ και αμβροσια, αυτά που rpώv ' οι θεοι; τότε στα στήθεια τους φούσκωσε η ρωμαλέα τους ψvxή. (Μόλις δοκι'μ.ασαν το νέκταρ και τη Υλυκειά αμβροσιαλ τότε τους ειπε ο πατέρας αvθρώπων και θεών: ((Ακούστε με λαμπρά τέκνα της Γαιας και τ' Ουρανού, Υια να σας πω όσα με προστάζει η ψυχή μέσα απ' τα στήθεια μου. Πολύ καιρό τώρα πολεμούμε ολημεριί; μεταξύ μας, οι Τιτάvες οι θεοι' κι όσοι Υεννηθήκαμε απ' τον Κρόνο, Υια τη νικη και την επιβολή. Τώρα εσειί; δει'ξτε τη μευάλη ισχύ και τ' ανικητα χέρια σας στην τρομερή μάχη εναντιον των Τιτάνων, έχοντας στη μvήμη σας την άδολη αυάπη μας κι όσα έχετε πάθει, και πως απ' τη δική μας θέληση ήλθατε πάλι στο φως, απ' τ' ανυπόφορα δεσμά σας μέσα στον ζόφο τον σκοτεινό». Έτσι ειπε, και του απάντησε αμέσως ο άψουος Κόττος: ((θε δεν μας λες κάτι άυνωστο. Γνωρι'ζουμε ότι υπερέχεις στον νου και στη Υνώση και πως προστατεύεις τους αθάνατους θεούς απ' την παυωμένη κατάρα. Και πως χάρη στη Υνώση σου, Υυιέ του Κρόνου βασιλιά, αναπάντεχα ήλθαμε πάλι εδώ λυμένοι απ' τ' αμει'λικτα δεσμά μας, μέσα απ' τον σκοτεινό ζόφο. Γι' αυτό και τώρα, μ ' ανεπιφύλακτη ψυχή και με προσεκτική σκέψη, θ' αυωνιστούμε Υια να επικρατήσεις στον φοβερό πόλεμο, πολεμώντας τους Τιτάνες σε σκληρές μάχες». Έτσι ειπε και τον επαιύεσαν οι θεοι' οι δωρητές των αυαθών, μόλις άκουσαν τα λόυια του. Κ ι η ψυχή τους ποθούσε περισσότερο τώρα τον πόλεμο παρά πριν. Κι όλοι, θεές και θεοι; σήκωσαν τη μέρα εκει' vη μάχη που δεν θα τη ζήλευες, οι Τιτάνες οι θεοι' κι όσοι yενvήθηkαν απ' τον Κρόvο, τους οποιους ο Ζεύς έφερε στο φως απ' το υποχθόνιο Έρεβος, φοβερο{ και δυνατοι; έχοντας ακατανικητη ισχύ.
34 Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤΑΝΕΣ των έκα"tον μεν χετρες απ' ωμων αίσ'70ντο πάσ ιν δμως, χεφαλαι οε έχάστψ πεντήκοντα εξ ωμων επέφυχον επ 1 lbctpoϊσ μέλεσ'7 ιν. οr: τότε Τ ιτήνεσσ ι κατέστα-9εν εν οα"! λυγρ πέτρας ηλιbάτους στ Ιbαρ ς εν χερσ ιν εχοντες. τ ιτηνες ο' έτέρω-9εν εχαρτυναντο φάλαγγας προφρονέως, χεφ N τε bίης Θ ' αμα εργον εφαινον αμφότερο ι' οε ινον οε περίαχε πόντος απείρων, γη οε μέγ ' εσμαράγησεν, επέστενε δ' ουρανος Eup'Jc, σε ιόμενος, πεοό-θεν δε ηνάσσετο μακρος Όλ'J μπος p ιπ υπ α-θανάτων, ενοσις δ' ικανε bαρεία Τάρταρον ηερόεντα, πoo )ν τ ' αιπεία ιω-η ασπέτου ιωχμο Το bολάων τε κρατεράων' ως αρ' επ' αλλ-ήλο ις ιεσαν bέλεα στονόεντα. Φωνη ο' αμφοτέρων ί'κετ ' ουρανον αστερόεντα κεκλομένων' ο 'ί' οε ξljν ισαν μεγάλψ αλαλ ητίϊ). ουδ' αρ' ετ ι Ζευς ισχεν έον μενος, αλλά νυ του γε εl-θαρ μεν μενεος πληντο 9ρένες, εκ δε τε πάσαν φαίνε 6ίην' αμυδις ο' αρ' απ ' ουρανου -ηδ' απ ' ΌλuμΠΟIJ αστραπτων εστειχε cr!jvujxrxoov' ο ι ο ε κεραυνοι ικταρ αμα bροντ τε κα Ι αστεροπτι ποτεqντq χε ιρος απο στ ι6αρης, ίερην φλόγα ειλ!jφόωντες ταρφέες αμφι δε γατα φερέσ6 ιος εσμαράγισε κα ιομενη, λάχε ο' αμφ ι πυρ ι μεγάλ ' α'7πετος CAη. Έζεε οε χ-θ N πάσα και Ώκεανοίο ρεε 9ρα πόντος τ ' ατριjγετος τους δ ' αμφεπε Θερμος αυτμ.η τ ιτηνας χ-θ ονίους, φλοξ δ' αωέρα οίαν ιχανεν ασπετος, οσσε δ ' αμερδε χα 1 ΙΦ 9 ίμων περ εόντων αυγη μαρμαφου'7α κεραυνου τε στεροπης τε. Καυμα δε {)εσπέσ ων κάτεχεν Χάος ε ισατο δ' αντα οφ-θαλμο Τσ ι ιδε Τν οηδ' ourxcr ι οσσαν ακουσαι αυτως, 6)(, ει Γαία και ουρανος ευρυς vπψ9ε πίλνατο' τοίος γάρ χε μέγας uπο δουπος OP( ρει '7"t 675 680 685 690 695., ι., 700 \ ι r;:.'." Ι -, C', _
Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤΑΝΕΣ 35 Απ' τους ώμους τους τινάζονταν εκατό χέρια κι απ' τον ώμο του καθεvός πενήvτα κεφάλια ξεφύτρωvαv στα στιβαρά μέλη τους. Και τότε στάθηκαν αντιίφυ στους Τιτάνες, μέσα στη σκληρή μάχη, κρατώvτας στα στιβαρά χέρια τους τεράστιους βράχους. Κι απ' τηv άλλη, οι Τιτάνες πύκvωvαv τις φάλαυ Υές τους ΥΟΡΥά κι έδειχvαv και οι δυο πλευρές τι μπορούσαν να κάvουv με την ισχύ τωv χεριών τους. Και βούιζε φοβερά ΤΡΙΥύρω ο απέραvτος Πόvτος, η Υη σει'στηκε δυνατά κι ο αχαvής Ουραvός αvαστέναξε σαλεύοvτας. Απ' τηv ορμή τωv αθαvάτωv, ο ψηλός Όλυμπος σειόταv απ' τις ρι'ζες και βαρύς σεισμός έφταvε μέχρι τov ομιχλώδη Τάρταρο, απ' το τρομερό ποδοβολητό κι απ' TOV απερι'υραπτο κρότο που έκαναν οι φοβερές βολές που έρ ιχναv. Κι έριxvav πικραμέvοι, βολές ο έvας στοv άλλον κι οι φωνές τους ακούυονταν μέχρι TOV Υεμάτο αστέρια ουρανό, καθώς κραύυαζαv. Ώσπου συυκρούστηκαv αλαλάζοvτας τρομερά. Κι ο Διας τότε δεν μπορούσε να κρατήσει πια το μέvος του, η ψυχή του πλημμύρισε μ ' ορμή, κι έδειξε σ' όλους τηv παvτοδυvαμια του. Κατέβαιvε απ' τov Ουραvό κι απ' τον Όλυμπο, ριχvοντας ακατάπαυστα αστραπές κι απ' το στιβαρό χέρι του έπεφταv συνέχεια οι κεραυνοι' μαζι' με βροντές και αστραπές, στροβιλι'ζοvτας τηv ιερή φλό Υα. Και Υύρω η ζωοδότρα Υη βουκούσε καθώς και Υόταv και τα μευάλα δάση έτριζαv ζωσμένα απ' τη φωτιά. Έβραζε η Υη ολόκληρη και τα ρέματα του Ωκεανού κι η ακένωτη θάλασσα. Και καυτή πνοή τύλιυε τους χθόvιους Τιτάvες, κι η φλόυα αvέβαιvε μέχρι τον θειο αιθέρα, κι όσο δυvατοι' κι av ήταv, τους τύφλωvε η κατάλευκη λάμψη του κεραυνού και της αστραπής. Και ζέστη πρωτόφαντη χύθηκε μέσα στο Χάος. Κι αυτό που έβλεπαv τα μάτια και άκουυαν τ' αυτιά, ήταv σαv Va έσμιυαv από πάvω η Γαια και ο πλατύς Ουραvός. Τέτοιος θα ήtav ο θόρυβος, αν αυτή
36 Η ΤΡΙΤΗ ΓΕΝΙΑ - ΤΙΤ ΑΝΕΣ της μεν ερειπομένης, του δ' ύψόβεν εξεριπόντος 705 τόσσος δουπος εγεντο 9εί;)ν εριόι ξuνιόντων. Συν δ' ανεμ.οι ενοσίν τε κονίην τ' εσφαράγιζον ρoντήν τε στερoπ' ν τε κα Ι α 1 9αλόεντα κεραυνόν, κηλα Δ ιος μεγάλο ιο, φέρον ό' Ιαχήν τ' ενοπήν τε ες μέσον αμφοτέρων- oτo oς ό' απλητος ορώρει 710 σμερόαλέης εριόος, κάρτος ό' ανεφαίνετο εργων. Έκλίν-Sη δε μάχη' πριν δ' αλλήλοις επέχοντες εμμενέως εμάχοντο δια κρατερας ύσμίνας. Ο l' δ' αρ' εν ι πρώτο ισ ι μάχην δρ ιμε ίαν εγε φαν Κόττος τε Βριάρεώς τε Γύης τ' αατος πολέμοιο, 715 01' ρα τριηκοσίας πέτρας στι αρων απο χειρί;ν πέμπον επασσuτέρας, κατα ό' εσκίασαν ελέεσσι Τ ιτηνας, κα ι τους μεν ύπο χ 90νΟς ευρυοδείης πέμψαν και δεσμοίσιν εν αργαλέοισιν εόησαν χερσ ιν νικήσαντες ύπερβύμοuς περ εόντας, 720 τόσσον ενερβ' ύπο γης οσον ουρανός εστ ' απο γαίης (τόσσον γάρ τ' απο γης ες Τ άρταρον ηερόεντα) εννέα γαρ νύκτας τε δε ηματα χάλκεος ακμων ουρανόβεν κατ Ι N δεκάτη κ' ες γα ίαν ϊκο ιτο' εννέα δ' αδ νύκτας τε και ηματα χάλκεος ακμων 725 εκ γαίης κατι Jν δεκάτ\) κ' ες Τάρταρον ϊκοι. Τον πέρι χάλκεον ερκος ελ λαται' αμφι δε μιν VΙJς τριστοιχει κέχuται περι δεφην- αυταρ uπψ&εν γης Ρίζα ι πεφύασι και ατρuγέτοιο Βαλάσσης. Έψ9α 9εοΙ τιτηνες ύπο ζόφψ ηερόεντι 730 κεκρύφαται οuλησι Διος νεφεληγερέταο (χώρψ εν ευρώεντι, πελώρης εσχατα γαίης.) Τοίς ουκ εςιτόν εστι, Βύρας δ' επέ 9ηκε Ποσειδέων χαλκείας, τείχος δε περοίχεται αμφοτέρω 9εν. Έν-Θα Γύης Κόττος τε και Ό ριάρεως μεγάbuμ.oς 735 ναίουσιν, Φύλακες πιστοι Διος αιγιόχοιο.