Εισαγωγή Νόμος 4009: ομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Οι μεταρρυθμίσεις στα πανεπιστήμια ήταν αναγκαίες, κατά το Υπουργείο, διότι: Η δημόσια χρηματοδότηση είναι πολύ πλούσια αλλά δεν υπάρχει αποδοτικότητα των πόρων Τα ελληνικά Πανεπιστήμια υστερούν έναντι των ξένων, γεγονός που αποδεικνύεται από την απουσία στις πρώτες θέσεις των λιστών αξιολόγησης Οι καθηγητές είναι καλοπληρωμένοι, διεφθαρμένοι και άχρηστοι Τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι κέντρα ανομίας και διαφθοράς Χρηματοδότηση Οι δημόσιες δαπάνες για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ανήλθαν μεταξύ 2000-2005 στο 1,22% του ΑΕΠ, έναντι 1,13% του μέσου όρου στην Ε.Ε. των 27, κατατάσσοντάς μας στην 9η θέση. Σε απόλυτα μεγέθη, οι κατά κεφαλήν δαπάνες ανά φοιτητή στην Ελλάδα, για την ίδια περίοδο, ήταν 4.160 (ΜΑ ), έναντι 7.890 (ΜΑ ) στην Ε.Ε.-27. Χαμηλότερες δαπάνες παρουσιάζουν μόνο η Λετονία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Λιθουανία. Σχετική μελέτη του ΟΟΣΑ αναφορικά με τις δαπάνες ανά φοιτητή (σε USD 2004), δείχνει ότι η Ελλάδα το 2005 βρισκόταν χαμηλότερα ακόμη και από το Μεξικό, το οποίο έχει το μισό κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας. Και όλα αυτά, σε εποχές «παχιών αγελάδων» Κατά κεφαλήν δαπάνες Δημόσιες δαπάνες ως Κατά κεφαλήν δαπάνες ανά φοιτητή ανά φοιτητή σε ΜΑΔ ποσοστό % του ΑΕΠ συγκριτικά με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ E.E. 27 7.882,60 1,13 38,5 Κύπρος 15.463,60 1,43 83 Σουηδία 13.387,80 2,03 52,8 Δανία 12.320,40 2,56 47 Ολλανδία 12.111,40 1,41 44,5 Γερμανία 10.015,10 1,15 41,5 Βέλγιο 9.553,60 1,31 37,6 Φινλανδία 9.545,60 2,03 39,9 Γαλλία 8.950,70 1,21 38,2 Ιρλανδία 8.748,40 1,14 30,8 Αυστρία 8.435,20 1,38 33,7 Ισπανία 7.470,10 0,97 35,9 Ιταλία 6.991,40 0,79 30,4 Σλοβενία 6.839,10 1,28 35,6 Μάλτα 6.595,60 0,84 40,2 Ουγγαρία 6.281,80 1,11 50 Πορτογαλία 6.221,80 0,96 39,1 Τσεχία 5.520,90 0,88 36,9 Σλοβακία 4.593,30 0,87 40,6 Πολωνία 4.535,40 1,09 41,5 Εσθονία 4.280,40 0,98 38,7 Ελλάδα 4.158,80 1,22 22,2 Λιθουανία 3.468,70 1,16 34,8 Βουλγαρία 3.290,20 0,81 50,5 Λετονία 2.585,30 0,81 29 Ρουμανία 2.441,50 0,73 39,4 Λουξεμβούργο : : : Ηνωμένο Βασίλειο : 1,01 : Βασικά μεγέθη χρηματοδότησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ε.Ε. των 27 Μέσοι όροι για την περίοδο 2000 2005 (πηγή: Eurostat) 1
Αξιολόγηση Αξιολόγηση Οι λίστες αξιολόγησης των Πανεπιστημίων, αποτελούν σε ένα μεγάλο βαθμό εργαλεία marketing. Αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα αξιοπιστίας, που εντοπίζονται και από την ίδια την Ε.Ε., π.χ. το Πανεπιστήμιο του Όσλο κατατάσσεται στην 69η θέση με βάση την κατάταξη Academic Ranking of World Universities του Πανεπιστημίου της Σαγκάη και στην 188η θέση με βάση την κατάταξη THES World University Ranking. εν πρέπει να παραβλέπεται η διαφορά στα οικονομικά μεγέθη. Το Harvard, για παράδειγμα, είχε εισροές 3,8 δισ. δολαρίων το 2009 και το ΜΙΤ περίπου 2,6 δισ. ολάρια. Ούτε τα ελληνικά Πανεπιστήμια, ούτε οι Πανεπιστημιακοί δάσκαλοι είναι για «πέταμα»: Μελέτη του ΕΚΤ δείχνει ότι οι ελληνικές δημοσιεύσεις (το 80,8% των οποίων πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή των Πανεπιστημίων) ακολουθούν συνεχή ανοδική πορεία την περίοδο 1993-2008, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να παρουσιάζει έναν από τους μεγαλύτερους ρυθμούς αύξησης μεταξύ των 27 χωρών μελών της Ε.Ε. Ε και των 30 χωρών μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Το 2007, η Ελλάδα κατατάχθηκε 17η μεταξύ των χωρών μελών του ΟΟΣΑ και ξεπέρασε χώρες όπως η Ιαπωνία, η Ιταλία και η Ισπανία. Η Ελλάδα ήταν 9η σε αριθμό συμμετοχών στο 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Έρευνα της Ε. Ε. (2007-2013). Το Ε.Μ.Π. κατέλαβε την 17η θέση ανάμεσα στα 100 καλύτερα ερευνητικά ιδρύματα στην Ευρώπη για το 2010, με βάση την Ευρωπαϊκή Κατάταξη Έρευνας. Και σίγουρα, οι Έλληνες πανεπιστημιακοί δεν είναι και οι καλύτερα αμειβόμενοι, με βάση τα στοιχεία Μέσο ετήσιο κόστος μισθοδοσίας στην Ε.Ε.-25 και σε συνδεδεμένες χώρες για ερευνητές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αξία σε ΜΑΔ, 2006 (πηγή: Ε.Ε., 2007) 2011 Χώρα Ετήσιες απολαβές Ισραήλ 75.000 Ολλανδία 65.923 Λουξεμβούργο 63.995 Ελβετία 62.337 Αυστρία 62.069 Κύπρος 56.579 Σουηδία 51.893 Γαλλία 50.881 Ηνωμένο Βασίλειο 50.310 Δανία 48.118 Τσεχία 47.682 Βέλγιο 46.507 Γερμανία 45.893 Νορβηγία 42.949 Ιρλανδία 42.763 Σλοβενία 41.501 Μάλτα 40.965 Ισπανία 36.817 Ισλανδία 34.622 Ιταλία 34.204 Φινλανδία 33.084 Ελλάδα 32.045 Ουγγαρία 31.706 Τουρκία 30.539 Πορτογαλία 27.495 Λιθουανία 26.564 Πολωνία 25.467 Εσθονία 22.657 Κροατία 21.087 Σλοβακία 18.514 Λετονία 18.433 Ρουμανία 14.780 Βουλγαρία 6.598 Διοίκηση Ο Ν. 1268/1982 καθιέρωση τη δημοκρατική και συμμετοχή διοίκηση στα πανεπιστήμια. Παράλληλα, «απελευθέρωσε» νέους συναδέλφους από τα «δεσμά» της Έδρας και συνέβαλλε αποφασιστικά στη σημειούμενη ερευνητική και εκπαιδευτική πρόοδο. Τα όποια προβλήματα και δυσλειτουργίες στα όργανα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με το επιχείρημα ότι «η δημοκρατία δεν είναι αποτελεσματική μέθοδος διοίκησης». Αντιλαμβάνονται όσοι το χρησιμοποιούν πού οδηγούν τέτοιες απόψεις; Το αυταρχικό σύστημα διοίκησης περιορίζει τη δημιουργία, την ακαδημαϊκή ελευθερία, την ελευθερία σκέψης και λόγου και το μόνο που θα προωθηθεί είναι η διαπλοκή και η διαφθορά. 2
Μοντέλο διοίκησης Όργανα Ιδρύματος Συμβούλιο Πρύτανης Σύγκλητος Ο νέος νόμος. Σχολές ΠΠΣ Σχολή ΠΜΣ Σχολή ΔΒΜ Τμήματα (Προγράμματα προπτυχιακών σπουδών) Προγράμματα Μεταπτυχιακών και διδακτορικών Προγράμματα Δια Βίου Μάθησης Μονάδες Ιδρύματος Συμβούλιο Όργανα Ιδρύματος εκαπενταμελές αποτελούμενο από 8 καθηγητές ή αναπληρωτές (Επίκουροι Λέκτορες μένουν εκτός), 6 εξωτερικούς (μεταξύ των οποίων είναι ο Πρόεδρος) και ένας 1 φοιτητής από το σύνολο των προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και Υ.. Συμμετέχει, χωρίς δικαίωμα ψήφου, ένας εκπρόσωπος κάθε κατηγορίας προσωπικού, όταν συζητούνται θέματα που αφορούν την οικεία κατηγορία προσωπικού. Τα εσωτερικά μέλη δεν υπερβαίνουν τα 2 ανά Σχολή. Όλα τα μέλη του Συμβουλίου αμείβονται. Τετραετής θητεία με δυνατότητα δύο συνεχόμενων θητειών. 3
Συμβούλιο Πρύτανης Έχει τον τελικό λόγο σχεδόν στα πάντα (πλην κάποιων εκπαιδευτικών ζητημάτων): πρόταση προς το ΥΠ ΒΘ, μαζί με την Α ΙΠ (με εισήγηση απλά της Συγκλήτου) για την ίδρυση ή κατάργηση, συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία ή αλλαγή έδρας σχολών έγκριση του Οργανισμού και του Εσωτερικού Κανονισμού έγκριση του ετήσιου τακτικού οικονομικού προϋπολογισμού, του τελικού οικονομικού απολογισμού και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων έγκριση του ετήσιου προγραμματισμού και απολογισμού για την αξιοποίηση της περιουσίας του ιδρύματος εκλογή των κοσμητόρων των σχολών και την παύση από τα καθήκοντά τους εποπτεία του νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι..), την επιλογή των μελών του διοικητικού συμβουλίου και του διευθύνοντος συμβούλου του και την παύση τους από τα καθήκοντά τους ορισμός ή μη διδάκτρων και του ύψους τους για τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών έγκριση ίδρυσης επώνυμης έδρας, κ.λπ. Εκλέγεται μόνο από τους «καθηγητές» μετά από προεπιλογή των τριών «καταλληλότερων» υποψηφίων από το Συμβούλιο Η θητεία είναι πενταετής Αρμοδιότητες που δεν απαιτείται έγκριση γρ Συμβουλίου: η πρόσκληση της Συγκλήτου η επιλογή αναπληρωτών Πρύτανη η προκήρυξη θέσεων καθηγητών, έγκριση αδειών, κ.λπ. η δυνατότητα να ζητά από κάθε Όργανο, πλην του Συμβουλίου, στοιχεία για διάφορες υποθέσεις η δυνατότητα να συγκαλεί οποιοδήποτε συλλογικό όργανο, πλην του Συμβουλίου η λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση επειγόντων ζητημάτων και για την προστασία και ασφάλεια ιδρύματος η τοποθέτηση γενικών διευθυντών Σύγκλητος Αποτελείται από 21 μέλη (ή 31 αν οι Σχολές υπερβαίνουν τις οκτώ): τον Πρύτανη τους Κοσμήτορες εκλεγμένους αντιπροσώπους καθηγητών έναν εκπρόσωπο των προπτυχιακών φοιτητών έναν των μεταπτυχιακών φοιτητών έναν εκπρόσωπο των υποψήφιων διδακτόρων έναν εκπρόσωπο κάθε κατηγορίας προσωπικού (διοικητικοί, ΕΕΠ, Ε ΙΠ) Σύγκλητος Η Σύγκλητος : χαράσσει την εκπαιδευτική και ερευνητική πολιτική του ιδρύματος και τη διασφάλιση ποιότητας τα χρηματοδοτούμενα ερευνητικά, εκπαιδευτικά, επιμορφωτικά και αναπτυξιακά έργα που αναλαμβάνει το ΝΠΙ (χωρίς εκπροσώπους φοιτητών) τους κανονισμούς σπουδών το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών και άλλα, εκπαιδευτικά κατά βάση, ζητήματα. ιατυπώνει απλά γνώμη προς το Συμβούλιο (εκτός από τον Εσωτερικό Κανονισμό που διατυπώνει σύμφωνη γνώμη). Προσοχή στα προγράμματα σπουδών θα ακολουθήσει ιδιαίτερη ανάλυση 4
Σχολή ΠΠΣ Όργανα Μονάδων Η Σχολή: αποτελεί τη βασική διοικητική και ακαδημαϊκή μονάδα καλύπτει μια ενότητα συγγενών επιστημονικών κλάδων συντονίζει και εποπτεύει τη λειτουργία των προγραμμάτων σπουδών και αναθέτει την υλοποίησή τους σε τμήματα. Όργανα της σχολής είναι: α) ο κοσμήτορας, β) η κοσμητεία και γ) η γενική συνέλευση Σχολή ΠΠΣ - Κοσμήτορας Ο Κοσμήτορας: καθηγητής πρώτης βαθμίδας της σχολής με διοικητική εμπειρία εκλέγεται από το Συμβούλιο, για θητεία τεσσάρων ετών με δυνατότητα ανανέωσης για άλλη μία οι αρμοδιότητες που έχει του προσδίδουν ρόλο «προσωπάρχη». Επιβλέπει την εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών και την τήρηση των νόμων, κ.λπ. και έχει ως ουσιαστική αρμοδιότητα τη συγκρότηση, μετά από απλή γνώμη της κοσμητείας, των επιτροπών επιλογής ή εξέλιξης, καθώς και αξιολόγησης των καθηγητών (επίσης των ΕΕΠ, Ε ΙΠ, ΕΤΕΠ) Σχολή ΠΠΣ - Κοσμητεία Η Κοσμητεία από: τον κοσμήτορα της σχολής, τους διευθυντές των τμημάτων και έναν εκπρόσωπο των φοιτητών της σχολής, χωρίς δικαίωμα ψήφου Παρατήρηση: αν η σχολή οργανώνει ένα μόνο πρόγραμμα σπουδών, η κοσμητεία αποτελείται από τον κοσμήτορα, ο οποίος εκτελεί και χρέη διευθυντή τμήματος, από τρεις εκλεγμένους από τη γενική συνέλευση της σχολής καθηγητές κι έναν εκπρόσωπο των φοιτητών 5
Σχολή ΠΠΣ - Κοσμητεία Σχολή ΠΠΣ - Κοσμητεία Η Κοσμητεία έχει τις εξής κύριες αρμοδιότητες: εγκρίνει την αλλαγή προγράμματος σπουδών φοιτητών με μεταφορά πιστωτικών μονάδων απονέμει τίτλους Επίτιμου ιδάκτορα, Ομότιμου και Επίτιμου Καθηγητή οργανώνει προγράμματα σπουδών με άλλα Ιδρύματα διατυπώνει σύμφωνη γνώμη προς τον πρύτανη και τη Σύγκλητο για την έγκριση του περιεχομένου των προγραμμάτων σπουδών, περιλαμβανομένων των γενικών και ειδικών, όπου υπάρχουν, ύστερα από πρόταση ειδικής επιτροπής Η Κοσμητεία έχει τις εξής κύριες αρμοδιότητες: μετακαλεί καθηγητές σε κενές θέσεις καθηγητή πρώτης βαθμίδας (χωρίς εκλογή), ύστερα από πρόταση του ¼ τουλάχιστον των καθηγητών της σχολής και εισήγηση του κοσμήτορα καλεί ως επισκέπτες καθηγητές Έλληνες ή αλλοδαπούς επιστήμονες, ύστερα από εισήγηση ενός καθηγητή καλεί μεταδιδάκτορες ερευνητές, ύστερα από εισήγηση ενός καθηγητή «τιμωρεί» όσους καθηγητές λαμβάνουν αρνητική αξιολόγηση Σχολή ΠΠΣ - ΓΣ Η ΓΣ: Απαρτίζεται από καθηγητές της σχολής. Με τον Οργανισμό κάθε ιδρύματος ορίζεται ο αριθμός των μελών της συνέλευσης, η δυνατότητα εκ περιτροπής συμμετοχής των καθηγητών της σχολής στη γενική συνέλευση, καθώς και ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας της. Καμία ουσιαστική αρμοδιότητα. Απλά εκλέγει εκπροσώπους στη Σύγκλητο, εκλέγει τρεις καθηγητές για την κοσμητεία όταν υπάρχει μόνο ένα πρόγραμμα σπουδών και μπορεί να αποκλείσει αιτιολογημένα υποψηφιότητα για την εκλογή συγκεκριμένου κοσμήτορα. Τμήμα Το Τμήμα: αποτελεί τη βασική εκπαιδευτική μονάδα του ιδρύματος οργανώνει τη διδασκαλία στο πλαίσιο ενός προγράμματος σπουδών αποτελείται από σύνολο των καθηγητών της σχολής που διδάσκουν σε ένα πρόγραμμα σπουδών (τι συμβαίνει αν κάποιος διδάσκει σε παραπάνω από ένα προγράμματα σπουδών;). Το νέο «Τμήμα» δεν έχει καμία σχέση με τη μέχρι σήμερα έννοια Είναι μια ομάδα διδασκόντων, όπως στο προσχέδιο, που απλά άλλαξε όνομα για ευνόητους λόγους 6
Τμήμα Όργανα του τμήματος είναι ο διευθυντής και η συνέλευση Ο διευθυντής εκλέγεται μεταξύ των καθηγητών πρώτης βαθμίδας και των αναπληρωτών καθηγητών για δύο έτη. εν έχει καμία ουσιαστική αρμοδιότητα. Πρόκειται για έναν διεκπεραιωτή. Ουσιαστικές αρμοδιότητες μπορούν να προκύψουν από τη συμμετοχή του στην Κοσμητεία και στην ειδική επιτροπή του προγράμματος σπουδών. Η Συνέλευση βασικά εκλέγει διευθυντή, ορίζει διδάσκοντες και συγγράμματα και εκφράζει σύμφωνη γνώμη στο πρόγραμμα σπουδών. Κατά τα άλλα απλά εισηγείται για ανάγκες θέσεων και ίδρυση μεταπτυχιακών και διδακτορικών προγραμμάτων. Σχολή ΠΜΣ Η Σχολή(-ές) Μεταπτυχιακών Σπουδών αποτελεί βασική διοικητική μονάδα που συντονίζει και οργανώνει τα προγράμματα μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών και αναθέτει την υλοποίησή τους σε τμήματα ή ομάδες διδασκόντων. Όργανα της σχολής είναι: α) ο κοσμήτορας β) η κοσμητεία γ) ο διευθυντής μεταπτυχιακού και ο διευθυντής διδακτορικού προγράμματος σπουδών και δ) η ομάδα διδασκόντων μεταπτυχιακού και η ομάδα διδασκόντων διδακτορικού προγράμματος σπουδών, οι οποίες αποτελούνται από καθηγητές των προπτυχιακών σπουδών Σχολή ΠΜΣ Η Σχολή(-ές) Μεταπτυχιακών Σπουδών αποτελεί βασική διοικητική μονάδα που συντονίζει και οργανώνει τα προγράμματα μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών και αναθέτει την υλοποίησή τους σε τμήματα ή ομάδες διδασκόντων. Όργανα της σχολής είναι: α) ο κοσμήτορας β) η κοσμητεία γ) ο διευθυντής μεταπτυχιακού και ο διευθυντής διδακτορικού προγράμματος σπουδών και δ) η ομάδα διδασκόντων μεταπτυχιακού και η ομάδα διδασκόντων διδακτορικού προγράμματος σπουδών, οι οποίες αποτελούνται από καθηγητές των προπτυχιακών σπουδών Σχολή ΠΜΣ - Κοσμήτορας Ο Κοσμήτορας είναι διορισμένος από το Συμβούλιο. Έχει τις αρμοδιότητες του Κοσμήτορα της Σχολής ΠΠΣ, εκτός της συγκρότησης επιτροπών επιλογής ή εξέλιξης, και αξιολόγησης των καθηγητών. ηλαδή, πρακτικά τίποτε πέρα από εποπτικό ρόλο. 7
Σχολή ΠΜΣ - Κοσμητεία Αποτελείται από: τον κοσμήτορα της σχολής μεταπτυχιακών σπουδών, τους διευθυντές των προγραμμάτων μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών και δύο μεταπτυχιακούς φοιτητές, εκπροσώπους των μεταπτυχιακών φοιτητών, εκ των οποίων ο ένας είναι υποψήφιος διδάκτορας εφόσον στο ίδρυμα υφίστανται σπουδές τρίτου κύκλου. Ο συνολικός αριθμός των μελών της δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δεκατρία. Σχολή ΠΜΣ - Κοσμητεία Πέρα από εποπτικό ρόλο έχει τις εξής ουσιαστικές αρμοδιότητες: διατύπωση σύμφωνης γνώμης για την έγκριση από τον πρύτανη των προγραμμάτων μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών, ύστερα από εισήγηση που ΠΣ ή από ειδικές επιτροπές ανάθεση της υλοποίησης των ΠΣ σε ομάδες διδασκόντων ορισμός επιβλέποντος ή επιβλεπόντων καθηγητών και εξεταστικών επιτροπών των υποψήφιων διδακτόρων διατύπωση γνώμης προς το Συμβούλιο του ιδρύματος για τον ορισμό ή μη διδάκτρων, για τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, καθώς και για το ύψος και την κατανομή τους. Σχολή ΠΜΣ Άλλα όργανα ιευθυντής: εκλέγεται από την ομάδα διδασκόντων του προγράμματος. Πρακτικά καμία αρμοδιότητα (εφαρμογή του προγράμματος σπουδών, διαβίβαση στην κοσμητεία της σχολής ΜΣ τις απόψεις της ομάδας διδασκόντων, κ.λπ.) Ομάδα διδασκόντων: απαρτίζεται από τους διδάσκοντες στο πρόγραμμα. Πρακτικά καμία ουσιαστική αρμοδιότητα (εφαρμογή του προγράμματος σπουδών, διατύπωση γνώμης προς την κοσμητεία της ΜΣ για τρόπους βελτίωσης του ΠΣ) Σχολή ΔΒΜ Η σχολή δια βίου μάθησης οργανώνεται, διοικείται και λειτουργεί κατ αναλογία προς τη σχολή μεταπτυχιακών σπουδών, όπως ορίζεται στον Οργανισμό και τον κανονισμό σπουδών δια βίου μάθησης, ο οποίος αποτελεί τμήμα του Εσωτερικού Κανονισμού του ιδρύματος. 8
Παρατηρήσεις Παρατηρήσεις Το νέο μοντέλο διοίκησης είναι ολιγαρχικό και συγκεντρωτικό. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η απουσία θεσμικών αντίβαρων στα βασικά όργανα διοίκησης (Συμβούλιο, Πρύτανης, Κοσμήτορας). Τα μέλη ΕΠ των χαμηλότερων βαθμίδων (Λεκτόρων - για όσο καιρό υπάρχουν ακόμη και Επίκουρων Καθηγητών) δεν έχουν καμία συμμετοχή στα βασικά όργανα διοίκησης, ούτε καν εκπρόσωπο όπως προβλέπεται για τους φοιτητές. Τα μέλη ΕΠ όλων των βαθμίδων παύουν να έχουν λόγο ακόμη και σε βασικά ακαδημαϊκά ζητήματα, όπως π.χ. το πρόγραμμα σπουδών, το οποίο προετοιμάζεται από ειδική επιτροπή (θα αναφερθούν λεπτομέρειες ). Το μόνο δικαίωμα που έχουν μέσω της Συνέλευσης του Τμήματος είναι ο ορισμός των διδασκόντων δδ των μαθημάτων του προγράμματος σπουδών και η επιλογή και έγκριση των συγγραμμάτων για κάθε μάθημα του προγράμματος σπουδών. Διάρθρωση σπουδών Σπουδές Οι σπουδές διαρθρώνονται σε τρεις κύκλους. Ο πρώτος κύκλος μπορεί να είναι 3ετής. Ο δεύτερος κύκλος είναι τουλάχιστον 1 έτους. Ο τρίτος κύκλος ολοκληρώνεται κατ ελάχιστον σε 3 έτη. Προβλέπεται και 2ετής κύκλος (για να υπάρξει αντιστοίχηση με το Επίπεδο 5 του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων προφανώς...). 9
Πρώτος κύκλος Πρώτος κύκλος Συνίσταται στην ολοκλήρωση ενός προγράμματος σπουδών με μαθήματα που αντιστοιχούν σε 180 πιστωτικές μονάδες κατ ελάχιστον και ολοκληρώνεται με την απονομή τίτλου σπουδών. Κάθε πρόγραμμα σπουδών πρέπει να περιέχει: τα μαθησιακά αποτελέσματα και τα προσόντα που αποκτά ο φοιτητές σύμφωνα με το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης το επίπεδο των προσόντων σε αντιστοίχησή του με εκείνα του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων ια Βίου Μάθησης και του Πλαισίου Προσόντων του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης. Ποιος αποφασίζει τελικά για το πρόγραμμα σπουδών (ΠΣ); Το Υπουργείο Π ΒΜΘ. (Άρθρο 30, παρ. 2). Ποια είναι η «διαδρομή»: Η αρχική πρόταση διαμορφώνεται από ειδική επιτροπή (Άρθρο 9, παρ. 9ζ) προς την Κοσμητεία, η οποία διατυπώνει σύμφωνη γνώμη προς τον Πρύτανη και τη Σύγκλητο (Άρθρο θ 9, παρ. 9ζ) Η Σύγκλητος εγκρίνει το ΠΣ (Άρθρο 8, παρ. 20η) Ο Πρύτανης οργανώνει (και καταργεί) το ΠΣ με απόφασή του, ύστερα από γνώμη της Συγκλήτου και έγκριση από το Συμβούλιο (Άρθρο 8, παρ. 18ιζ) Η Α ΙΠ «πιστοποιεί» με την αντίστοιχη επιτροπή το ΠΣ (Άρθρα 70-72) και εισηγείται προς το Υπουργείο, αφού λάβει υπόψη τις εξελίξεις στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης Πρώτος κύκλος Κάποια ερωτήματα: Εφόσον απαιτείται κοινό σύνολο πιστωτικών μονάδων για όλα τα ομοειδή ΠΣ (Άρθρο 30, παρ. 2) τι θα συμβεί αν το Ίδρυμα Α προτείνει 5ετή πρώτο κύκλο, το Ίδρυμα Β 4ετή και το Ίδρυμα Γ 3ετή; Μπορεί το Ίδρυμα να επιμείνει στην πρότασή του (π.χ. σε 5ετή ή κύκλο), όταν η Α ΙΠ μπορεί να εκδώσει αρνητική απόφαση πιστοποίησης και με βάση αυτή το Υπουργείο να περιορίσει τη χρηματοδότηση (Άρθρο 45 και Άρθρο 71, παρ. 5); Μήπως, αφού το Υπουργείο λαμβάνει υπόψη τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης, οδεύουμε ολοταχώς σε διάσπαση των ενιαίων μέχρι σήμερα πτυχίων; Πρώτος κύκλος Κάποια επιπλέον ερωτήματα: Η ταχύρρυθμη θερινή διδασκαλία υποκαθιστά την ύλη ενός εξαμήνου (Άρθρο 5, παρ. 2ιστ); Η Πρακτική Άσκηση είναι εκπαιδευτικό αντικείμενο; Αν ναι, γιατί ανατίθεται στο ΝΠΙ (Άρθρο 60, παρ. 1δ); Το πτυχίο των 3+2 ετών ισοδυναμεί με ενιαίο πτυχίο 5 ετών; Η γνώση υποκαθίσταται από «μαθησιακά αποτελέσματα» και «προσόντα»; Τα «στιβαρά» επιστημονικά αντικείμενα αποκτώνται από σκόρπιες πιστωτικές μονάδες που μπορούν να συλλέγονται από διάφορα ιδρύματα της ημεδαπής και της αλλοδαπής; 10
Δεύτερος κύκλος Τρίτος κύκλος Για τα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 32 (μαθησιακά αποτελέσματα, προσόντα, κ.λπ.) και εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις που ισχύουν για τα προπτυχιακά προγράμματα (Άρθρο 38). Τα μαθήματα αντιστοιχούν κατ ελάχιστον σε 60 πιστωτικές μονάδες. Υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς πιστωτικών μονάδων. Υπάρχει δυνατότητα εισαγωγής διδάκτρων. Παρατήρηση: τα ΤΕΙ μπορούν να δίνουν MSc, σύμφωνα με το Άρθρο 42, παρ. 1 Υπάρχουν μαθήματα που αντιστοιχούν κατ ελάχιστον σε 30 πιστωτικές μονάδες. Ο επιβλέπων ορίζεται από την Κοσμητεία. Η διδακτορική διατριβή αξιολογείται από 3μελή επιτροπή, η οποία ορίζεται από την Κοσμητεία. Σε αυτήν, δεν συμπεριλαμβάνεται ο Επιβλέπων, ενώ υποχρεωτικά συμπεριλαμβάνεται καθηγητής ή ερευνητής ιδρύματος της αλλοδαπής. Ο Υ.. μπορεί χωρίς την έγκριση του επιβλέποντα να ζητήσει εξέταση. Παρατηρήσεις Ορισμένα θέματα καθηγητών Τα μέλη ΕΠ μετατρέπονται σε «υπαλλήλους», χωρίς λόγο ακόμη και για στοιχειώδη ακαδημαϊκά και οικονομικά ζητήματα (περιεχόμενο μαθήματος, ώρες διδασκαλίας, κατανομή χρημάτων, κ.λπ.). Όταν αναμένονται συγχωνεύσεις καταργήσεις Τμημάτων, Σχολών και Ιδρυμάτων ανοίγει ή όχι ο δρόμος για δεκάδες απολύσεις συναδέλφων, ειδικά Λεκτόρων και Επικούρων; Η δυνατότητα ανανέωσης της θητείας από ποιον θα κρίνεται; Τι θα συμβεί με την «εσωτερική μετανάστευση» συναδέλφων από περιφερειακά ΑΕΙ που θα οδηγηθούν στο κλείσιμο; 11
Παρατηρήσεις Παρατηρήσεις Καθηγητές είναι οι καθηγητές πρώτης βαθμίδας, οι αναπληρωτές καθηγητές και οι επίκουροι καθηγητές (Άρθρο 2, παρ. ι) ή μόνο της πρώτης βαθμίδας (Άρθρο 16, παρ. 1); ημιουργείται σύγχυση, αφού δεν είναι σαφές αν οι Επίκουροι συμμετέχουν σε διάφορα όργανα ή όχι. Οι υπηρετούντες και υπό διορισμό Λέκτορες νοούνται ως καθηγητές; εν προκύπτει κάτι τέτοιο από τους ορισμούς. Οι καθηγητές ανήκουν στο Ίδρυμα και όχι στη Σχολή. Η Σύγκλητος μετά από εισήγηση του Πρύτανη τους διανέμει όπως θέλει. Η αξιολόγησή τους γίνεται από 7μελή επιτροπή, η οποία ορίζεται από τον Κοσμήτορα. Η διαδικασία παύει να έχει δημόσιο χαρακτήρα. Αυτά τα χαρακτηριστικά οδηγούν άραγε σε πιο αξιοκρατική διαδικασία και προφυλάσσουν τον υποψήφιο; Το γνωστικό αντικείμενο στην εξέλιξη καθορίζεται με βάση τις ανάγκες της Σχολής και το αντικείμενο του υποψηφίου. Ποιο από τα δύο κριτήρια υπερτερεί; Κατά τη γραπτή αξιολόγηση από καθηγητές ή ερευνητές της αλλοδαπής (Άρθρο 19, παρ. 4) πώς θα λαμβάνεται υπόψη το έργο στην ελληνική; Συνιστά ή όχι προσβολή προς τους Έλληνες πανεπιστημιακούς αυτή η διάταξη; Υπάρχει αναφορά (Άρθρο 19, παρ. 10) για διεξαγωγή της όλης διαδικασίας σε ξένη γλώσσα. Θα αναλάβει άραγε το Ίδρυμα ή π υποψήφιος τη μετάφραση του έργου του; Μπορούν να μετακαλούνται σε κενές θέσεις πρώτης βαθμίδας καθηγητές από άλλα Ιδρύματα με απόφαση της κοσμητείας. Μήπως κάτι τέτοιο βάζει φραγμό στην εξέλιξη των Αναπληρωτών; Παρατηρήσεις Η αξιολόγηση των καθηγητών πρώτης βαθμίδας γίνεται από μια διορισμένη επιτροπή εν κρυπτώ και στηρίζεται όχι μόνο στο έργο που έγινε αλλά και στο τι «προβλέπεται» να γίνει. Η επιβράβευση των διακριθέντων καθηγητών περιλαμβάνει πρόσθετες παροχές «ιδίως χορήγηση υποτροφιών για διδακτορικούς φοιτητές που εκπονούν τη διδακτορική τους διατριβή υπό την εποπτεία του καθηγητή, έξοδα συμμετοχής σε συνέδρια και προμήθειες εργαστηρίου» (Άρθρο 22, παρ. 1). Όλα αυτά ήταν μέχρι σήμερα δεδομένα για όλα τα μέλη ΕΠ. Να θεωρήσουμε ότι χάνονται; Οι συνταξιούχοι καθηγητές στα μεταπτυχιακά αμείβονται από ίδιους πόρους του Ιδρύματος χωρίς περιοριστικό όριο (Άρθρο 16, παρ. 8). Ορισμένα θέματα φοιτητών 12
Παρατηρήσεις Παρατηρήσεις Η μη συμμετοχή των φοιτητών στα όργανα πώς συνάδει με το Άρθρο 4, παρ. 1 στ, όπου αναφέρεται πως αποστολή των ΑΕΙ είναι «να συμβάλουν στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών, ικανών να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις όλων των πεδίων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με επιστημονική, επαγγελματική και πολιτιστική επάρκεια και υπευθυνότητα και με σεβασμό στις αξίες της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης»; Τι μήνυμα δίνουμε ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι αλλά και ως κοινωνία; Τα πτυχία «μιας ζωής» του ενιαίου κύκλου σπουδών μετατρέπονται σε ένα φάκελο προσόντων «μιας χρήσης», προετοιμάζοντας ένα νέο εργασιακό δυναμικό με περιορισμένα επαγγελματικά δικαιώματα. Οι φοιτητές και οι οικογένειές τους θα καταφύγουν στα φοιτητικά δάνεια, αφού: Η διάσπαση των πτυχίων σε δύο κύκλους, με τα πλήρη επαγγελματικά δικαιώματα να δίνονται βασικά στο δεύτερο, θα καταστήσει τη λήψη μεταπτυχιακού τίτλου «εκ των ων ουκ άνευ». Ο οικονομικός στραγγαλισμός των Ιδρυμάτων θα οδηγήσει νομοτελειακά στην εισαγωγή διδάκτρων στο δεύτερο κύκλο. Η οικονομική κατάσταση των ελληνικών νοικοκυριών καθιστά απαγορευτική την κάλυψη των δαπανών φοίτησης από τον οικονομικό προϋπολογισμό. Σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει και η μείωση της φοιτητικής μέριμνας (π.χ. εστίες που θα περάσουν στα ΝΠΙ ). Η διεθνής εμπειρία λέει πολλά: πάνω από το 85% των φοιτητών στα αγγλικά πανεπιστήμια παίρνουν δάνειο. Οι αμερικανοί φοιτητές και απόφοιτοι χρωστούν περίπου 900 δισ. δολάρια σε φοιτητικά δάνεια Παρατηρήσεις Υποτροφία δικαιούνται μόνο οι φοιτητές πρώτου και δεύτερου κύκλου και όχι οι Υ.. (Άρθρο 54, παρ. 2). Οι τελευταίοι έχουν ελπίδα μόνο αν έχουν επιβλέποντα κάποιο «διακεκριμένο» καθηγητή. Οι μεταπτυχιακοί και οι Υ.. αν χρειαστούν δάνειο, το δάνειο θα είναι έντοκο και όχι άτοκο (Άρθρο 54, παρ. 4). Ανοίγει ο δρόμος για διαγραφές, ακόμη κι εντός της προβλεπόμενης χρονικής διάρκειας, π.χ. ύστερα από κάποιες αποτυχίες σε ένα μάθημα (Άρθρο 33, παρ. 10). Ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για εκφοβισμούς και εκβιασμούς. Η δωρεάν διάθεση διδακτικών συγγραμμάτων καθορίζεται από τα Υπουργεία Π ΒΜΘ και Οικονομικών, με ότι αυτό συνεπάγεται. Ο θεσμός του «Συνηγόρου του φοιτητή» τι νόημα έχει; Αντισταθμίζει τη φοιτητική συμμετοχή στα Όργανα; ΝΠΙ 13
Σκοπός Καταγραφή και αξιοποίηση κινητής και ακίνητης περιουσίας του Ιδρύματος. ιαχείριση κονδυλίων από οποιαδήποτε πηγή πλην του τακτικού προϋπολογισμού και Π Ε. Η διάθεση κονδυλίων για παροχές φοιτητικές μρμ μέριμνας (φοιτητικές εστίες, κ.ά.) και όχι μόνο. Με απόφαση του Σ του ΝΠΙ και του πρύτανη, επιτρέπεται η κάλυψη πάγιων λειτουργικών δαπανών των ΑΕΙ, πλην της μισθοδοσίας μόνιμου προσωπικού, εν όλω ή εν μέρει, από πόρους του ΝΠΙ (Άρθρο 58, παρ. 7β) Διοίκηση Σ αποτελούμενο από 7 μέλη. Το Σ επιλέγεται από το Συμβούλιο του Ιδρύματος. Χρέη Προέδρου εκτελεί ένας εκ των αναπληρωτών Πρύτανη (τρία ακόμη από τα μέλη του Σ είναι καθηγητές ή αναπληρωτές καθηγητές του Ιδρύματος) Η ΓΣ του ΝΠΙ είναι το Συμβούλιο (και όχι η Σύγκλητος, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα) Πόροι ωρεές, κληρονομιές, κληροδοσίες και άλλες χαριστικές παροχές από οποιαδήποτε πηγή, δημόσια ή ιδιωτική, ημεδαπή ή αλλοδαπή, ύστερα από έγκριση από το Συμβούλιο Κρατήσεις σε εκτελούμενα έργα έως 25% Κρατήσεις 10% από άσκηση ελευθέριου επαγγέλματος καθηγητών Είσπραξη δικαιωμάτων του ιδρύματος ή του Ν.Π.Ι.. για την παροχή υπηρεσιών προς τρίτους και Λήψη δανείων Αρμοδιότητες Κάποιοι προβληματισμοί: Το ΝΠΙ αναθέτει αυτοδύναμα υπηρεσίες, έργα και προμήθειες (Άρθρο 58, παρ. 5ιδ) και ερευνητικά έργα σε εμπειρογνώμονες (Άρθρο 58, παρ. 5ζ) Το ΝΠΙ διοικείται πρακτικά από εκτός ΑΕΙ μέλη και δεν υπόκειται σε ελέγχους του δημόσιου λογιστικού (απευθείας αναθέσεις) Το ΝΠΙ επιλέγει τον ανάδοχο για παροχή επιστημονικών ή άλλων υπηρεσιών σε ερευνητικά προγράμματα, ύστερα από εισήγηση του επιστημονικού υπευθύνου (Άρθρο 58, παρ. 6στ) εν αποφασίζει πλέον ο Ε.Υ. αλλά κάποιοι εξωτερικοί; 14
Αρμοδιότητες Κάποιοι προβληματισμοί: Το ΝΠΙ διαχειρίζεται την περιουσία του Ιδρύματος Το Harvard οφείλει 6,3 δισ. δολάρια σε δάνεια, παρά το γεγονός ότι το 2010 η αξία των κληροδοτημάτων του ήταν περίπου 28 δισ. δολάρια. Η αξία κληροδοτημάτων μειώθηκε κατά 10 δισ. δολάρια περίπου λόγω απωλειών στα χρηματιστήρια Α ΙΠ Πηγή: Harvard University Financial Report Fiscal Year 2010 ΑΔΙΠ Έχει διοικητική αυτοτέλεια αλλά εποπτεύεται από το Υπουργείο Π ΒΜΘ. Το Συμβούλιο της Α ΙΠ αποτελείται από 15 μέλη που ορίζονται από το Υπουργείο Π ΒΜΘ: Τον Πρόεδρο (με διεθνή ακαδημαϊκή εμπειρία) Έξι εν ενεργεία καθηγητές Έναν εκπρόσωπο προπτυχιακών από την ΕΦΕΕ κι έναν από την ΕΣΕΕ Έναν εν ενεργεία ερευνητή Έναν κοινό εκπρόσωπο του Τεχνικού, Γεωτεχνικού και Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδας Η επιστημονική υπηρεσία της Α ΙΠ είναι το Κέντρο Μελετών και Ερευνών. Το Κέντρο έχει ιευθυντή οριζόμενο από την Α ΙΠ και Επιστημονικό Συμβούλιο οριζόμενο από τον ίδιο και 45 άτομα προσωπικό (Άρθρο 69, παρ. 7 & 8) Αρμοδιότητες Η Α ΙΠ πιστοποιεί τα Προγράμματα Σπουδών, αξιολογώντας την ποιότητά τους και το σύστημα διασφάλισης ποιότητας του Ιδρύματος. Έχει τον (προ)τελευταίο λόγο στο τι και πώς θα διδαχθεί (Άρθρο 70). Αν η Α ΙΠ εισηγηθεί αρνητικά περιορίζεται η χρηματοδότηση του Ιδρύματος (Άρθρο θ 71, παρ. 5) Στα πρόσθετα κριτήρια η Α ΙΠ μπορεί να συμπεριλάβει ειδικές απαιτήσεις των επαγγελματικών επιμελητηρίων (Άρθρο 72, παρ. 3). Η Α ΙΠ διαπραγματεύεται τις συμφωνίες προγραμματικού σχεδιασμού με τα Ιδρύματα (Άρθρο 73, παρ. 2α). Η Α ΙΠ εισηγείται σχετικά με καταργήσεις, συγχωνεύσεις, Τμημάτων κ.λπ. προς το Υπουργείο εκτός από τα Ιδρύματα. 15
Άσυλο ιάφορα ζητήματα Ο Ν. 3549/2007 προέβλεπε επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι. όταν διαπράττονταν αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής (Άρθρο 3, παρ. 6). Η κατάργηση του ασύλου στο Ν. 4009/2011 γίνεται για λόγους συμβολικούς. Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι η απουσία ασύλου δεν παρεμποδίζει την εγκληματικότητα! Στα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν δολοφονηθεί τα τελευταία 10 χρόνια περίπου 90 άτομα, ενώ σύμφωνα με δημοσιογραφικές έρευνες 1 στις 5 φοιτήτριες πέφτει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού. Χρηματοδότηση - Αξιολόγηση Οι συμφωνίες προγραμματικού σχεδιασμού εξειδικεύονται στις λειτουργικές δαπάνες, στις επενδύσεις, σε όλο το προσωπικό κάθε κατηγορίας (Άρθρο 62, παρ. 3). Η Α ΙΠ, π.χ. μπορεί να κρίνει αν περισσεύουν κάποιοι Οι νέες προγραμματικές συμφωνίες θα τηρηθούν όπως και οι παλιές; λέ Η χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων συνδέεται άμεσα με την αποδοχή όρων και κριτηρίων που θέτει η Α ΙΠ και το Υπουργείο Π ΒΜΘ για τα προγράμματα σπουδών (Άρθρο 62, παρ. 4). Κριτήρια όπως η αριθμητική σχέση αποφοίτων προς εισερχόμενους φοιτητές, βελτιώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία ή θα οδηγήσουν σε «διευκολύνσεις» φοιτητών για να βελτιωθούν οι δείκτες; Επώνυμες έδρες Ο θεσμός αυτός πιστεύει το Υπουργείο ότι θα έχει εφαρμογή στην Ελλάδα; Πολλές επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε προγράμματα Πρακτικής Άσκησης αρνούνται όχι μόνο να καταβάλλουν μια στοιχειώδη αμοιβή στους φοιτητές ή έστω αποζημίωση για έξοδα μετακίνησης, διαμονής, κ.λπ., αλλά ακόμη και την ασφαλιστική τους κάλυψη! Θα συμβάλλει ο θεσμός αυτός στη διασύνδεση ΑΕΙ και παραγωγής; Ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση ούτε νοοτροπία. Οι δαπάνες Ε&Α στην Ελλάδα ανέρχονται σε 0,58% του ΑΕΠ περίπου (έναντι 1,9% του ΑΕΠ στην Ε.Ε.-27) εκ των οποίων μόνο το 30% προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα. 16
Επώνυμες έδρες Η εμπειρία του θεσμού, διεθνώς, είναι θετική; Π.χ.: Ίδρυμα Ford Οικονομική Σχολή Πανεπιστημίου Chicago: εκπαίδευση Χιλιανών και άλλων Λατινοαμερικανών φοιτητών (Chicago Boys) σε σκληρή νεοφιλελεύθερη πολιτική. Οι τελευταίοι, όπως και καθηγητές της Σχολής, είχαν συνεργασία με Pinochet και άλλους δικτάτορες. Ίδρυμα Ford Οικονομική Σχολή Πανεπιστημίου Berkeley: αντίστοιχη ιστορία στην Ινδονησία (Berkeley Mafia). Συνεργασία με το δικτάτορα Suharto. Deutsche Bank - Humboldt University και Technical University of Berlin: γενναία χορηγία δύο εδρών με αντάλλαγμα λόγο στην πρόσληψη των δύο καθηγητών και το δικαίωμα ορισμού τραπεζικών υπαλλήλων σε θέση βοηθών καθηγητών, αναθεώρηση ερευνητικών εργασιών, πριν από τη δημοσίευσή τους, παρεμπόδιση της δημοσίευσης μέχρι και δύο χρόνια, κ.ά. Συμπεράσματα μ Αυτοδυναμία Ο νέος νόμος υπονομεύει την πραγματική και ουσιαστική αυτονομία των ΑΕΙ: Τα Ιδρύματα έχουν απλά γνώμη για τα προγράμματα σπουδών Η χρηματοδότησή τους «δένεται» με ποσοτικά και αγοραία κριτήρια που ορίζονται από άλλους (Α ΙΠ Υπουργείο) Η ανά τετραετία διαμόρφωση του προγράμματος εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση θα θέτει στόχους που τα ΑΕΙ θα οφείλουν να ακολουθούν, ακόμη και αν διαφωνούν Το Ελεγκτικό Συνέδριο και άλλες γραφειοκρατικές αγκυλώσεις δεν θεραπεύονται Η αντίληψη ότι «θα τα τακτοποιήσουμε με τον Οργανισμό και τον Εσωτ. Κανονισμό» είναι απατηλή: (α) Θα δοθούν πρότυπα σχέδια και (β) από νομικής πλευράς ο Νόμος είναι ισχυρότερος από τα Π.. ή τις Υ.Α. Διοίκηση Η εξουσία μεταφέρεται με έναν αυταρχικό τρόπο σε μια ολιγαρχική δομή: Η πανεπιστημιακή κοινότητα καλείται να επιλέξει Πρύτανη από μια short list που καταρτίζεται από το Συμβούλιο Εξαφανίζονται οι Λέκτορες και Επίκουροι από όλα τα ουσιαστικά όργανα διοίκησης Το ολιγομελές των σωμάτων διοίκησης και λήψης αποφάσεων αυξάνει τις πιθανότητες διαπλοκής, διαφθοράς και συνδιαλλαγής. Η σχέση με εξωπανεπιστημιακά μέλη (ειδικά μέσω του ΝΠΙ που λειτουργεί ως Α.Ε.) επιδεινώνει το πρόβλημα. Η απουσία θεσμικών αντίβαρων και ασφαλιστικών δικλείδων ενισχύουν συμπεριφορές εξουσιαστικού τύπου από τους διοικούντες 17
Ακαδημαϊκή ελευθερία Ακαδημαϊκά αποτελέσματα Η δομή εξουσίας, ο συγκεκριμένος ορισμός των εκλεκτορικών, οι διατάξεις αλλά και η φιλοσοφία του νόμου υπονομεύουν την ακαδημαϊκή ελευθερία: Ακόμη και τι και πώς θα διδαχτεί καθορίζεται από ολιγομελείς επιτροπές και τελικά την Α ΙΠ και το Υπουργείο, χωρίς δυνατότητα παρέμβασης από τους διδάσκοντες Τα διορισμένα ολιγομελή εκλεκτορικά από έναν επίσης διορισμένο Κοσμήτορα και η εν κρυπτώ διαδικασία δημιουργούν εύλογη ανησυχία για μη αντικειμενικές κρίσεις Η κατανομή των πόρων μέσα από μη συλλογικές διαδικασίες θα υπονομεύσει την ελευθερία των διδασκόντων Η δημιουργία μηχανισμών ελέγχου των ακαδημαϊκών λειτουργιών και των αποτελεσμάτων θα βελτιώσουν την ακαδημαϊκή λειτουργία; Η «υποταγή» σε κριτήρια του τύπου «πρέπει να περάσει στις εξετάσεις το 90% των φοιτητών» μήπως οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα; Ο εναγκαλισμός με τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων μήπως οδηγήσει σε πτυχία με περιορισμένη διάρκεια ζωής και ρηχή επιστημονική γνώση; Ο όλος μηχανισμός ελέγχου μήπως «φορτώσει» το διδακτικό προσωπικό, με βάση τη διεθνή εμπειρία, με ένα πρόσθετο βάρος που θα έχει ως βασικό στόχο τον έλεγχό του από τις δομές εξουσίας; Διαφοροποίηση Ιδρυμάτων Κάποιοι θεωρούν ότι θα υπάρξει δυνατότητα διαφοροποίησης μεταξύ των ιδρυμάτων μέσα από τον Οργανισμό και τον Εσωτερικό κανονισμό: Με εξαίρεση κάποιες λεπτομέρειες, δεν υπάρχει δυνατότητα διαφοροποίησης στα βασικά θέματα (π.χ. διάρκεια σπουδών) Η δημιουργία Ιδρυμάτων πολλαπλών ταχυτήτων, αν είναι δυνατή, δεν είναι επιθυμητή. Θα δημιουργήσει ένα έντονο ταξικό σύστημα, αντίστοιχο με αυτό χωρών του εξωτερικού, ειδικά μετά την εισαγωγή διδάκτρων Φοιτητικές ρυθμίσεις Υπάρχουν και θετικές ρυθμίσεις για τους φοιτητές; Ποιες; Η αναπόφευκτη εισαγωγή διδάκτρων; Τα φοιτητικά δάνεια που θα δημιουργήσουν μια υπερχρεωμένη νέα γενιά, αντίστοιχη των ΗΠΑ ή άλλων χωρών; Η διάσπαση των πτυχίων σε δύο κύκλους; Η δυνατότητα διαγραφής σε περίπτωση αποτυχίας στις εξετάσεις μαθήματος; Ο «Συνήγορος του Φοιτητή» όταν εξαφανίζονται από όλα τα Όργανα; 18
Αντί επιλόγου Το νέο Πανεπιστήμιο θα είναι ημόσιο, μόνο με τη στατιστική έννοια. Θα είναι δωρεάν; Θα είναι ημοκρατικό; Θα είναι Πανεπιστήμιο ή Κέντρο Κατάρτισης πολλαπλών ταχυτήτων; Τελικά, ο νέος νόμος θα οδηγήσει σε ένα καλύτερο Πανεπιστήμιο προς όφελος της κοινωνίας; 19