ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΣΟΛΟΜΩΝΤΑ υιού του Δαβίδ Συµβουλές µε την µορφή παροιµιών που παραδόθηκαν από τον Σολοµώντα, γιο του Δαβίδ και βασιλιά του Ισραήλ. Αρχή σοφίας, φόβος Κυρίου. Ο σοφός που ακούει τις παροιµίες αυτές ασφαλώς θα αυξήσει τις γνώσεις του κι ο εκπαιδευµένος θα αποκτήσει βοηθητικές συµβουλές για τη ζωή. Η βάση της σοφίας είναι ο σεβασµός στον Κύριο, οι ανόητοι περιφρονούν τη σοφία και τη διδαχή. Ο σοφός γιος είναι χαρά για τον πατέρα του κι ο γιος ο ανόητος της µάνας του η λύπη. Δεν ωφελούν οι θησαυροί που µε ανοµία αποκτήθηκαν, αλλά η τιµιότητα απ το θάνατο λυτρώνει. Δεν θα αφήσει ο Κύριος τον δίκαιο να πεινάσει, αλλά θα αρνηθεί να εκπληρώσει την επιθυµία των αδηφάγων ασεβών. Το χέρι το τεµπέλικο φέρνει φτώχεια, ενώ το χέρι του φιλόπονου πλουτίζει. Εγκώµια συνοδεύουν του δίκαιου τη θύµηση, ενώ των ασεβών το όνοµα θα χαθεί. Το µίσος διαµάχες προξενεί, αλλά τα λάθη όλα η αγάπη τα σκεπάζει. Τα έργα των δίκαιων στη ζωή οδηγούν, των ασεβών τα κέρδη πάνε στην αµαρτία. Αυτός που δέχεται να τον διορθώνουν είναι στο δρόµο της ζωής, ενώ αυτός που την επίπληξη ξεχνάει, αποπλανιέται. Μες στην πολυλογία δεν λείπει η αµαρτία, µα όποιος τη γλώσσα του δαµάζει είναι σοφός. Τα λόγια του δίκαιου, ασήµι εκλεκτό, ενώ η καρδιά των ασεβών καµιά δεν έχει αξία. Πλούτο χαρίζει του Κυρίου η ευλογία, δεν την ακολουθεί θλίψη καµία. Για τον κουτό είναι απόλαυση αισχρές να κάνει πράξεις, µα για τον άντρα τον σοφό φρόνιµα να ενεργεί. Ότι φοβάται ο ασεβής επάνω του θα πέσει, µα θα εκπληρωθεί του δίκαιου η ευχή. Όπως περνάει ο σίφουνας χάνεται ο ασεβής, ενώ ο δίκαιος σταθερός παντοτινά θα µένει. Στείλε τεµπέλη σε δουλειά και θα τον νιώσεις, όπως τα δόντια νιώθουνε το ξύδι, όπως τα µάτια τον καπνό. Όποιος τον Κύριο σέβεται οι µέρες του αυξαίνουν, αλλά των ασεβών τα χρόνια λιγοστεύουν. Λόγια σοφίας βλασταίνουν από του δίκαιου το στόµα, ενώ θα αποκοπεί η γλώσσα που λέει ψέµατα. Τα χείλη του δίκαιου είναι γεµάτα χάρη, των ασεβών το στόµα γεµάτο ψέµατα. Τη ζυγαριά που κλέβει τη µισεί ο Κύριος, ενώ το ζύγι το σωστό είν ευχαρίστησή Του. Τα πλούτη είναι ανώφελα την ηµέρα της κρίσης, ενώ η δικαιοσύνη λυτρώνει από το θάνατο. - 2 -
Ο δίκαιος λυτρώνεται από τη θλίψη του, και ο άνοµος αντί γι αυτό µέσα στη θλίψη πέφτει. Ο ανόητος χλευαστικά µιλάει για τον πλησίον του, µα ο συνετός σωπαίνει. Αυτός που τριγυρνάει και λέει πολλά κι ανώφελα, δεν µπορεί να κρατήσει µυστικό, ενώ ο έµπιστος άνθρωπος λέξη γύρω δεν λέει. Ο άνθρωπος ο καλοκάγαθος κάνει καλό στον εαυτό του, ενώ το ίδιο του το σώµα βλάπτει αυτός που είναι σκληρός. Ο ασεβής κερδίζει ψεύτικο µισθό, µα αυτός που σπέρνει δικαιοσύνη, βέβαιη θα χει ανταπόδοση. Έτσι η δικαιοσύνη στη ζωή οδηγεί, µα όποιος το κακό ακολουθεί, στο θάνατο πηγαίνει. Ο Κύριος µισεί τους διεστραµµένους, ενώ Του είναι ευχάριστοι όσοι είναι ακέραιοι στη ζωή τους. Ένας µοιράζει απλόχερα και πιότερο πλουτίζει, κι άλλος µαζεύει αχόρταγα και πιότερο φτωχαίνει. Ο γενναιόδωρος θα ευηµερήσει κι όποιος νερό προσφέρει κι αυτός θα ποτιστεί. Εκείνος που στοχεύει στο καλό, την εύνοια κερδίζει, µα το κακό θα πέσει πάνω σε εκείνον που το επιδιώκει. Όποιος στα πλούτη του εµπιστεύεται θα πέσει σαν φύλλο το φθινόπωρο, ενώ οι δίκαιοι θα βλασταίνουν σαν φυλλωσιά το καλοκαίρι. Εκείνος που αγαπάει να τον διορθώνουνε, τη γνώση αγαπάει, εκείνος όµως που τον έλεγχο µισεί είναι ανόητος. Των ασεβών τα λόγια είναι ενέδρες φονικές, αλλά τα λόγια των δίκαιων σώζουν τους άλλους απ το θάνατο. Στα µάτια του ανόητου είναι πάντα σωστός ο δρόµος του, ενώ ο σοφός ακούει τις συµβουλές. Την οργή του ο ανόητος τη φανερώνει αµέσως, ο συνετός αντίθετα αψηφάει την προσβολή. Η αλήθεια µένει ζωντανή για πάντα, ενώ το ψέµα διαρκεί µονάχα µια στιγµή. Ο άνθρωπος ο συνετός τη γνώση του δεν την προβάλει, ενώ διαφηµίζουν την ανοησία τους οι ανόητοι. Ο δίκαιος δρόµος έχει καλό τέλος, ενώ ο δρόµος των ασεβών είναι παραπλανητικός. Δέχεται ο γιος που είναι σοφός την πατρική την συµβουλή, µα ο αλάζονας δεν λογαριάζει επίπληξη. Ότι κι αν επιθυµεί ο τεµπέλης δεν µπορεί και να το χει, ενώ εκπληρώνονται οι πόθοι εκείνων που µοχθούν. Μπορεί ο πλούσιος µε τα πλούτη του να γλιτώσει τη ζωή του, µα το φτωχό κανένας να τον εκβιάσει δεν µπορεί. Όποιος πηγαίνει µε σοφούς µαζί, σοφός θα γίνει, µα όποιος σ ανόητων συντροφιές συχνάζει, θα χαθεί. Όποιος λυπάται το ραβδί του, το γιο του δεν τον αγαπάει, µα εκείνος που τον αγαπάει ζητάει να τον διορθώσει. - 3 -
Όποιος µε ευθύτητα βαδίζει σέβεται τον Κύριο, ενώ όποιος παρεκτρέπεται τον καταφρονεί. Μάρτυρας αξιόπιστος ποτέ δεν λέει ψέµατα, µα ο ψευδοµάρτυρας άλλο από την ψευτιά δεν ξέρει. Υπολογίζει το κακό ο σοφός κι αποµακρύνεται απ αυτό, µα ο ανόητος προχωρεί µε σιγουριά γεµάτος. Όποιος περιφρονεί τον διπλανό του αµαρτάνει, µα είν καλότυχος αυτός που τους φτωχούς σπλαχνίζεται. Ο άνθρωπος ο καλοκάγαθος κάνει καλό στον εαυτό του ενώ το ίδιο του το σώµα βλάπτει αυτός που είναι σκληρός. Ο ασεβής κερδίζει ψεύτικο µισθό, µα αυτός που σπέρνει δικαιοσύνη, βέβαιη θα χει ανταπόδοση. Ο Κύριος µισεί τους διεστραµµένους, ενώ του είναι ευχάριστοι όσοι είναι ακέραιοι στη ζωή τους. Ο ασεβής ζηλεύει των κακών τα κέρδη, ο δίκαιος όµως έχει όλες τις προϋποθέσεις για να πετύχει. Στα µάτια του ανόητου είναι πάντα σωστός ο δρόµος του, ενώ ο σοφός ακούει τις συµβουλές. Την οργή του ο ανόητος την φανερώνει αµέσως, ο συνετός αντίθετα αψηφάει την προσβολή. Αυτός που την αλήθεια λέει, το δίκαιο διακηρύσσει, ο ψευδοµάρτυρας την αδικία υπηρετεί. Η αλήθεια µένει ζωντανή για πάντα, ενώ το ψέµα διαρκεί µονάχα µια στιγµή. Εξαπατούν τον εαυτό τους εκείνοι που µηχανεύονται κακό για τους άλλους, µα εκείνοι που για την ειρήνη νοιάζονται, έχουν χαρά. Κακό κανένα δεν θα βρει τον δίκαιο, αλλά τους ασεβείς συµφορές θα τους σκεπάσουν. Ο Κύριος απεχθάνεται τους ψεύτες, µα του είναι ευχάριστοι αυτοί που ζουν µε την αλήθεια. Ο άνθρωπος ο συνετός τη γνώση του δεν την προσβάλει, ενώ διαφηµίζουν την ανοησία τους οι ανόητοι. Η έγνοια µέσα στην καρδιά τον άνθρωπο τον καταβάλλει, ενώ ένας λόγος όµορφος του δίνει χαρά. Ο δίκαιος δρόµος έχει καλό τέλος, ενώ ο δρόµος των ασεβών είναι παραπλανητικός. Δέχεται ο γιος πού ναι σοφός την πατρική τη διδαχή, µα ο αλάζονας δεν λογαριάζει επίπληξη. Αυτός που λέει λόγια καλά, χορταίνει τα αγαθά, ενώ οι ασεβείς διψούν για βία. Όποιος στα λόγια του φυλάγεται, φυλάει τη ζωή του, όποιος µιλάει αλόγιστα, πηγαίνει στο χαµό. Ότι κι αν επιθυµεί ο τεµπέλης δεν µπορεί και να το έχει, ενώ εκπληρώνονται οι πόθοι εκείνων που µοχθούν. - 4 -
Η δικαιοσύνη προστατεύει όποιον πορεύεται µε ευθύτητα, µα η ασέβεια τον αµαρτωλό τον καταστρέφει. Ένας κάνει τον πλούσιο µα τίποτα δεν έχει, κι άλλος φαίνεται φτωχός κι έχει αγαθά πολλά. Όποιος τη συµβουλή περιφρονεί αφανίζεται, µα αυτός που υπακούει στην εντολή θα ανταµοιφθεί. Η σοφή γυναίκα οικοδοµεί το σπίτι της, η ανόητη µε τα ίδια της τα χέρια το γκρεµίζει. Του φρόνιµου η σοφία είναι να ξέρει το τι κάνει, του ανόητου η ανοησία τον οδηγεί στην πλάνη. Οι ανόητοι συµφωνούν από κοινού για την αµαρτία τους, ενώ οι δίκαιοι για το καλό. Μπορεί ένας δρόµος να φαντάζει για σωστός κι όµως το τέλος του να οδηγεί στον θάνατο. Η γλώσσα των σοφών κάνει τη γνώση ελκυστική, ενώ το στόµα των ανόητων σκορπάει ανοησία. Η γλώσσα η ευγενικιά είναι ζωής δεντρί, ενώ η διεστραµµένη γλώσσα συντρίβει την ψυχή. Στο σπίτι του δίκαιου ο θησαυρός είναι πολύς ενώ τα κέρδη του ασεβή διασκορπίζονται. Ο Κύριος απεχθάνεται τις προσφορές των ασεβών, αλλά του είναι ευπρόσδεκτη η δέηση των δικαίων. Ο Κύριος απεχθάνεται το φέρσιµο του ασεβή, αλλά αγαπάει όποιον στοχεύει την δικαιοσύνη. Κάλλιο να χεις λιγότερα µε σεβασµό στον Κύριο, παρά µεγάλους θησαυρούς µε ταραχή. Κάλλιο ένα πιάτο χόρτα και µε αγάπη παρά µοσχάρι καλοθρεµµένο και γύρω µίσος. Άνθρωπος ευερέθιστος ανάβει διαµάχες, ενώ όποιος έχει υποµονή παύει τις προστριβές. Μοιάζει µε φράχτη αγκαθωτό ο δρόµος του τεµπέλη, ενώ είναι ίσιο κι οµαλό των τίµιων το στρατί. Για κείνον που δεν έχει νου είναι χαρά η µωρία, ενώ ο µυαλωµένος τραβάει το δρόµο το σωστό. Χαίρεται εκείνος που µπορεί σωστή να δώσει απόκριση, και τι καλός σαν ειπωθεί στην ώρα του ένας λόγος. Το σπίτι των περήφανων ο Κύριος το γκρεµίζει, αλλά στεριώνει τα όρια στης χήρας τον αγρό. Ο Κύριος στέκεται µακριά από τους ασεβείς, µα των δικαίων την προσευχή την εισακούει. Όποιος ακούει προσεκτικά ένα σωτήριο έλεγχο, έχει τη θέση του µεταξύ των σοφών. - 5 -
Όποιος τη διδαχή την απορρίπτει, τον εαυτό του τον καταφρονεί, αλλά όποιος δίνει προσοχή στον έλεγχο, τη φρόνηση αποκτάει. Αν σέβεσαι τον Κύριο, την διδαχή λαβαίνεις της σοφίας, µπροστά πάει η ταπείνωση και ακολουθεί η δόξα. Τα έργα σου στον Κύριο εµπιστέψου τα και οι σκοποί σου θα εκπληρωθούν. Με την αλήθεια και τη χάρη η ανοµία ξεπλένεται και µε το φόβο του Κυρίου φεύγει κανείς από το κακό. Όταν ο Κύριος ευχαριστείται µε κάποιου τη διαγωγή, τον συµφιλιώνει και µε τους εχθρούς του. Πιότερο αξίζει λιγοστό και µε δικαιοσύνη, παρά εισοδήµατα πολλά φτιαγµένα µε αδικία. Του ανθρώπου µελετά η καρδιά τι πρόκειται να κάνει, αλλά τα βήµατά του τα κατευθύνει ο Κύριος. Πιότερο αξίζει µε τους ταπεινούς να είσαι ταπεινός παρά µε τους περήφανους λάφυρα να µοιράζεσαι. Όποιος µε φρόνηση ενεργεί θα ωφεληθεί και όποιος στον Κύριο ελπίζει θα είναι ευτυχισµένος. Ο σοφός άνθρωπος γνωρίζεται για φρόνιµος και όσο τα χείλη του είναι γλυκά τόσο πιότερο πείθουν. Τα λόγια τα ευχάριστα είναι κερήθρα µέλι, γλύκα για την ψυχή και γιατρειά στα κόκαλα. Ο κακός άνθρωπος κακό ετοιµάζει, τα χείλη του είναι σαν άσβηστη φωτιά. Ο διεστραµµένος τη φιλονικά σπέρνει, και ο συκοφάντης φίλους στενούς χωρίζει. Ο άνθρωπος ο βίαιος παραπλανά τον διπλανό του, τον οδηγεί σε δρόµο που δεν είναι καλός. Κάλλιο ένα ξεροκόµµατο ψωµί και µε ηρεµία, παρά ένα σπίτι µε ψητά γεµάτο και διχόνοια. Το ασήµι δοκιµάζεται στο χωνευτήρι και το χρυσάφι στο καµίνι, µα ο Κύριος δοκιµάζει τις καρδιές. Όποιος περιγελάει φτωχό τον πλάστη του προσβάλλει, όποιος στη δυστυχία του άλλου χαίρεται, δεν θα µείνει ατιµώρητος. Τα εγγόνια είναι καύχηµα για τους γέροντες και οι πατεράδες τους καύχηµα για τα παιδιά. Πιότερο νιώθει µια επίπληξη ο συνετός, παρά ο ανόητος χτυπήµατα εκατό. Καλύτερο το συναπάντηµα µε αρκούδα που της πήραν τα µικρά της, παρά µε ανόητο την ώρα που παραφρονεί. Εκείνος που τον ένοχο αθωώνει κι εκείνος που καταδικάζει τον αθώο, είναι και οι δύο εξίσου µισητοί στον Κύριο. Εκείνος που αποκρίνεται χωρίς να ακούσει πρώτα, κάνει µια πράξη ανόητη κι εξευτελιστική. Όποιος βρήκε καλή γυναίκα βρήκε την ευτυχία, κι έχει ευνοηθεί από τον Κύριο. Μιλάει ικετευτικά ο φτωχός και ο πλούσιος µε σκληρότητα αποκρίνεται. - 6 -
Υπάρχουν φίλοι που καταστρέφει ο ένας τον άλλο, µα είναι και φίλοι πιστότεροι και από αδερφό. Κάλλιο φτωχός που προχωρεί µες στην ευθύτητά του, παρά πλούσιος ανόητος και ψεύτης. Τα πλούτη αυξαίνουνε τους φίλους, µα τον φτωχό τον παρατάει ο φίλος του. Δεν θα µείνει ατιµώρητος ο ψευδοµάρτυρας κι αυτός που λέει ψέµατα δεν θα γλιτώσει. Σοφία όποιος αποκτάει καλό δικό του κάνει, όποιος τηρεί αυτά που έµαθε την ευτυχία θα βρει. Σπίτι και πλούτη από τους γονείς µπορεί κανείς να τα κληρονοµήσει, αλλά η γυναίκα που έχει νου χαρίζεται από τον Κύριο. Η τεµπελιά ρίχνει σε λήθαργο βαθύ κι ο άνθρωπος ο νωχελικός θα δοκιµάσει πείνα. Όποιος τηρεί τις εντολές φυλάει τη ζωή του, µα θα πεθάνει όποιος αδιαφορεί για τη συµπεριφορά του. Ο δίκαιος βαδίζει µες στην ευθύτητά του κι ευτυχισµένα τα παιδιά του θα ναι µετά από αυτόν. Ποιος είναι που µπορεί να πει «Εξάγνισα την καρδιά µου, άσπιλος είµαι απ την αµαρτία µου;» Λειψά ζύγια και ψεύτικα µέτρα είναι και τα δύο στον Κύριο µισητά. Τον ύπνο µην τον αγαπάς αν θες να µην φτωχύνεις, κράτα ανοιχτά τα µάτια σου και θα χορτάσεις το ψωµί. Χρυσάφι υπάρχει κι άφθονα µαργαριτάρια, τα χείλη όµως τα γνωστικά είναι το πιο πολύτιµο. Αυτός που µάνα και πατέρα καταριέται, θα δει να χάνεται η ζωή του σαν το λυχνάρι που σε σκοτάδι σβήνεται βαθύ. Μην πεις «Θα ανταποδώσω το κακό». Περίµενε τον Κύριο και αυτός θα σε γλυτώσει. Όποιος τα αυτιά του κλείνει στου φτωχού την κραυγή, δεν θα λαµβάνει απάντηση και ο ίδιος σαν φωνάζει. Εκείνος που απ της φρόνησης λοξοδροµεί τη στράτα, θα πάει να βρει κατάλυµα στον κόσµο των νεκρών. Όποιος τα γλέντια αγαπάει σε στέρηση θα πέσει, δεν θα πλουτίσει ο κρασοπότης και ο καλοφαγάς. Όποιος τη δικαιοσύνη ακολουθεί και την αγάπη, θα βρει ζωή, δικαιοσύνη και τιµή. Όποιος το στόµα του προσέχει και τη γλώσσα του, τον εαυτό του τον φυλάει από αγωνίες. Το όνοµα το καλό είναι προτιµότερο από πληθώρα πλούτη, να σε εκτιµούν πιότερο αξίζει από το ασήµι και το µάλαµα. Ο µυαλωµένος βλέπει το κακό και προφυλάγεται, οι ανόητοι προχωρούν και τιµωρούνται. - 7 -
Είναι ανταµοιβή του ταπεινού κι εκείνου που τον Κύριο σέβεται, πλούτος και δόξα και ζωή. Μάθαινε το παιδί στην αρχή της ζωής του να χει καλές συνήθειες και δεν θα ξεστρατίσει απ αυτές ούτε όταν θα ναι γέρος πια. Όποιος σπέρνει αδικία θα θερίσει συµφορά, η τυραννία του πάνω στους άλλους θα τελειώσει. Μην πιάνεις φιλία µε άνθρωπο που θυµώνει και µε άνθρωπο ευέξαπτο µη συµπορεύεσαι, για να µην συνηθίσεις στους τρόπους του και παγίδα γίνουν στην ψυχή σου. Μην αγωνίζεσαι να γίνεις πλούσιος, µ αυτό ας µην απασχολείται ο νους σου. Μόλις στρέψεις τα µάτια σου στον πλούτο, χάνεται, κάνει φτερά και σαν αετός στον ουρανό πετάει. Γιε µου, αν γίνει η καρδιά σου σοφή θα χαίρεται η καρδιά η δική µου. Τα σπλάχνα µου θα ευφραίνονται όταν τα χείλη σου µιλούν σωστά. Να φθονεί η καρδιά σου τους αµαρτωλούς, αλλά το φόβο ας έχει πάντα του Κυρίου. Τότε θα µπορείς να ατενίζεις µε αισιοδοξία το µέλλον και η ελπίδα σου δε θα χαθεί. Άκουγε τον πατέρα σου, εκείνον που σε γέννησε και τη µητέρα σου στα γηρατειά της µην την καταφρονέσεις. Την αλήθεια αγόραζέ την και µην την πουλάς, το ίδιο και τη σοφία, τη διδαχή, τη φρόνηση. Να µην ζηλεύεις τους κακούς ανθρώπους, τη συντροφιά τους µην την καταφρονείς. Αυτός που σκέφτεται να κάνει το κακό λέγεται «απατεώνας». Η δολιότητα άλλο δεν είναι από αµαρτία και οι άνθρωποι τον χλευαστή τον αποστρέφονται. Αν χάσεις το κουράγιο σου της αγωνίας τη µέρα, η δύναµή σου είναι µικρή. Μην χαίρεσαι στην πτώση του εχθρού σου κι ας µην ευφραίνεται η καρδιά σου όταν αυτός κλονίζεται. Όταν πεινάει ο εχθρός σου δώσε του να φάει ψωµί και πάλι όταν διψάσει δώσε του νερό να πιεί. Αν απαντήσεις σε µια ανόητη ερώτηση, γίνεσαι το ίδιο ανόητος µ εκείνον που ρωτάει. Όποιος σκάβει ένα λάκκο πέφτει ο ίδιος µέσα και ο βράχος θα γυρίσει σ αυτόν που τον κατρακυλά. Όποιος τις αµαρτίες του κρύβει δεν θα µπορέσει να προκόψει µα όποιος τις οµολογεί και τις εγκαταλείπει, αυτός θα ελεειθεί. Θα χει πολλές ο τίµιος ευλογίες, ενώ όποιος να πλουτίσει βιάζεται, σε δυστυχία θα πέσει. Αυτός που κλέβει τον πατέρα του και τη µάνα του και λέει «δεν είναι αµαρτία» αυτός είναι όµοιος µε ληστή. Ο κακός άνθρωπος παγιδεύεται µέσα στην ίδια του την αµαρτία, ενώ ο δίκαιος τραγουδάει πανευτυχής. - 8 -
Διαπαιδαγώγησε το γιο σου και θα µπορείς να σαι ήσυχος γι αυτόν, µεγάλη θα σου δώσει ικανοποίηση. Ο άνθρωπος ο οξύθυµος διαµάχες προκαλεί, κι ο ευερέθιστος τις αµαρτίες τις πληθαίνει. Δυο πράγµατα γυρεύω από σένα Θεέ µου, προτού πεθάνω µην µου τα αρνηθείς. Φύλαξέ µε απ το να χρησιµοποιήσω δόλο ή ψευτιά, φτώχεια να µη µου δώσεις µα ούτε και πλούτο. Δίνε µου µόνο το απαραίτητο ψωµί, µήπως παραχορτάσω και σε αρνηθώ και πω «Ποιος είναι ο Κύριος» ή πάλι µήπως µες στη φτώχεια κλέψω και δυσφυµήσω το Θεό µου.