ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1. Ποια είναι η δοµική σύσταση των οργανισµών; Σελίδα 18: Οι οργανισµοί..96%w/w. 2. Τι είναι τα ιχνοστοιχεία; Σελίδα 18: Χηµικά στοιχεία.ιχνοστοιχεία. 3. Γιατί το νερό είναι τόσο σηµαντικό για τα κύτταρα και τους οργανισµούς; Σελίδα 18: Το νερό είναι.αναπαράγονται πολλοί οργανισµοί. + Σελίδα 18-19: Όµως το νερό. ζωϊκούς ή φυτικούς οργανισµούς. 4. Ποια πορεία ακολουθεί το νερό στον πλανήτη; Σελίδα 18: Με τη βροχή.ζωής στη γη. 5. Σε τι διαφέρει το νερό της θάλασσας, από το νερό των λιµνών, των ποταµών και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα; Σελίδα 19: Το νερό ρέει.των θαλασσών. 6. Ποια η χρησιµότητα των αλάτων για τους οργανισµούς; Σελίδα 19 : Άλατα λειτουργία των οργανισµών. 7. Ποιες ενώσεις ονοµάζουµε οργανικές; Σελίδα 19 : Οι οργανισµοί δοµούνται.οργανικές. 8. Ποιες είναι οι κυριότερες οργανικές ενώσεις που συναντάµε στα κύτταρα των οργανισµών; Σελίδα 19 : Οργανικές ενώσεις.τα λιπίδια. 9. Ποιες οργανικές ενώσεις όταν διασπώνται ελευθερώνουν µεγάλα ποσά ενέργειας; Σελίδα 19: Οι υδατάνθρακες.συνένωση µονοσακχαριτών. 10. Ποιες οργανικές ενώσεις έχουν και δοµικό και λειτουργικό ρόλο στα κύτταρα; Σελίδα 19-20: Οι πρωτεΐνες. χιλιάδες πρωτεΐνες. 11. Τι είναι τα ένζυµα; Ποιος είναι ο ρόλος τους στα κύτταρα; Σελίδα 20: Μια µεγάλη οµάδα..στους οργανισµούς. 12. Ποιες από τις οργανικές ενώσεις που γνωρίζετε έχουν δοµικό ρόλο στα κύτταρα; Σελίδα 20: Τα λιπίδια.υδατάνθρακες. 1

13. Ποιες οργανικές ενώσεις καθορίζουν την κληρονοµικότητα και ελέγχουν τις λειτουργίες των κυττάρων; Σελίδα 20: Τα νουκλεϊκά οξέα πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες. ΜΑΚΡΟΜΟΡΙΑ ΔΟΜΙΚΟΙ ΛΙΘΟΙ 1) ΝΟΥΚΛΕΪΚΑ ΟΞΕΑ ΝΟΥΚΛΕΟΤΙΔΙΑ 2)ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΑΜΙΝΟΞΕΑ 3) ΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ ΜΟΝΟΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ 4) ΛΙΠΙΔΙΑ ΓΛΥΚΕΡΙΝΗ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ ΚΥΤΤΑΡΟ: Η ΜΟΝΑ Α ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1. Να διατυπώσετε την κυτταρική θεωρία. Σελίδα 21: Το 1665 άλλο κύτταρο. 2. Ποια είναι η δοµή της πλασµατικής µεµβράνης και ποιος είναι ο ρόλος της στο κύτταρο; Σελίδα 22: Κάθε ευκαρυωτικό..επικοινωνία του µε το περιβάλλον. 3. Τι είναι το ενδοπλασµατικό δίκτυο; Ποιες κατηγορίες γνωρίζετε; Σελίδα 22-23: Είναι ένα σύστηµα διαφόρων πρωτεϊνών. 4. Τι είναι τα ριβοσώµατα ; Σελίδα 23: Τα ριβοσώµατα.ελεύθερα στο κυτταρόπλασµα. 5. Από τι αποτελείται ο πυρήνας του ευκαρυωτικού κυττάρου και ποιος είναι ο ρόλος του; Σελίδα 22: Ο πυρήνας..υπόλοιπου κυττάρου. 6. Τι είναι τα λυσοσώµατα; Σελίδα 23: Έχουν σφαιρικό..τον οργανισµό µας. 7. Τι είδους κενοτόπια συναντάµε στα ζωικά και τι είδους στα φυτικά κύτταρα; Σελίδα 23: Είναι κυστίδια..το µεγαλύτερο µέρος του. 8. Σε ποιο οργανίδιο παράγεται η ενέργεια που χρειάζονται τα ευκαρυωτικά κύτταρα; 2

Σελίδα 23: Έχουν σχήµα επίµηκες. Των µιτοχονδρίων. 9. Ποια κύτταρα περιέχουν χλωροπλάστες; Ποιος είναι ο ρόλος του οργανιδίου αυτού; Σελίδα 23: Έχουν σχήµα φακοειδές.οργανισµών της Γης. 10. Που απαντάται το κυτταρικό τοίχωµα και ποιος ο ρόλος του; Σελίδα 23: Το τοίχωµα.η κυτταρίνη. 11. Σε τι διαφέρει ένα ευκαρυωτικό από ένα προκαρυωτικό κύτταρο; Μπορείτε να φέρετε δύο παραδείγµατα; Βλέπε παρακάτω πίνακα 12. Σε τι διαφέρει ένα φυτικό κύτταρο από ένα ζωικό; Βλέπε παρακάτω πίνακα 13. Μπορείτε να αναφέρετε τρία οργανίδια που υπάρχουν και στα φυτικά και στα ζωικά κύτταρα; Βλέπε παρακάτω πίνακα 14. Μπορείτε να αναφέρετε δύο µέρη του κυττάρου που να υπάρχουν και στα προκαρυωτικά και στα ευκαρυωτικά κύτταρα; Βλέπε παρακάτω πίνακα ΟΡΓΑΝΙ ΙΑ ΕΙ Η ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΔΟΜΗ ΕΥΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΖΩΙΚΑ ΦΥΤΙΚΑ ΒΑΚΤΗΡΙΑ 1) Πλασματική μεμβράνη + + + 2) Κυτταρικό τοίχωμα + + 3) Πυρήνας + + (πυρηνική περιοχή) 4) Χρωματίνη + (χρωμοσώματα) + (χρωμοσώματα) (κυκλικό μόριο DNA) 3

5) Πυρηνίσκος + + 6) Ριβοσώματα + + + 7) Σύμπλεγμα Golgi + + 8) Ενδοπλασματικό δίκτυο + + 9) Λυσσοσώματα + 10) Υπεροξειδιοσώματα + + 11) Χλωροπλάστες + 12) Μιτοχόνδρια + + 13) Κεντροσωμάτια + 14) Κενοτόπια + + 15. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των βακτηρίων; Σε τι διαφέρουν από την αµοιβάδα; Σελίδα 24: Τα βακτήρια είναι.. τη µετακίνησή τους. 16. Τι είναι τα ενδοσπόρια ; Σελίδα 24: Ορισµένα βακτήρια.ένα βακτήριο. ΤΑ ΕΠΙΠΕ Α ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ 1. Όταν αναπτύσσεται ένας οργανισµός σηµαίνει ότι απλά πολλαπλασιάζονται τα κύτταρά του; Τι είναι η διαφοροποίηση; Σελίδα 28: Όταν λέµε.διαφοροποίηση. 2. Ποια είναι τα επίπεδα οργάνωσης των πολυκύτταρων ζωικών οργανισµών; Σελίδα 28-29:Οι πολυκύτταροι οργανισµοί.συστήµατα οργάνων. 3. Με ποιο τρόπο συντονίζουν τη λειτουργία τους τα διαφορετικά συστήµατα των πολυκύτταρων οργανισµών; Σελίδα 28: Οι πολυκύτταροι οργανισµοί.πολλών ανεξάρτητων κυττάρων. 4

4. Ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες ιστών στις οποίες διαφοροποιούνται τα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισµού; Σελίδα 29: Καθώς αναπτύσσεται τον νευρικό. 5. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των κυττάρων που αποτελούν τον επιθηλιακό ιστό; Σελίδα 29: Ο επιθηλιακός ιστός.( βλεννογόνοι). 6. Ποιος είναι ο ρόλος των επιθηλιακών κυττάρων; Σελίδα 29: Εκτός από τον προστατευτικό..( π.χ. βλεννογόνος του εντέρου). 7. Ποια είναι η δοµή του ερειστικού ιστού και ποιος ο ρόλος του; Σελίδα 29: Ο ερειστικός ιστός.προστασία. 8. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται ο ερειστικός ιστός; Σελίδα 29: ιακρίνεται σε.συνδετικού ιστού. 9. Ποια είναι η δοµή του µυικού ιστού και ποιος ο ρόλος του; Σελίδα 29: Ο µυϊκός ιστός.των ζωϊκών οργανισµών. 10. Σε ποιους τύπους διακρίνεται ο µυϊκός ιστός; Σελίδα 29: Στον άνθρωπο διακρίνουµε..π.χ. στο στοµάχι.) 11. Ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των κυττάρων που αποτελούν τον νευρικό ιστό και ποιος ο ρόλος του Σελίδα 29: Ο νευρικός ιστός.νευρογλοιακά κύτταρα. 12. Σε ποια από τις βασικές κατηγορίες ιστών ανήκει: α. η επιδερµίδα, β. η καρδιά, γ. το αίµα, δ. τα οστά, ε. ο βλεννογόνος του εντέρου; Επιδερµίδα : επιθηλιακός ιστός Καρδιά: µυϊκός ιστός ( καρδιακός) Αίµα : Ερειστικός ιστός ( χαλαρός συνδετικός ιστός) Οστά : Ερειστικός ( οστίτης) Βλεννογόνος του στοµάχου : επιθηλιακός ιστός 5

2.1 ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 1. Από τι εξαρτάται η επιβίωση ενός οργανισµού; Σελίδα 40: Η επιβίωση κάθε οργανισµού και να αναπαράγεται. 2. Τι είδους σχέσεις αναπτύσσονται µεταξύ των οργανισµών του ίδιου πληθυσµού, σε µία περιοχή; Σελίδα 40: Όλοι οι οργανισµοί.υψηλό επίπεδο οργάνωσης. 3. Τι είδους σχέσεις αναπτύσσονται µεταξύ των οργανισµών διαφορετικών πληθυσµών που ζουν στην ίδια περιοχή; Σελίδα 40-41: Οι σχέσεις που αναπτύσσονται.. προκαλούν ασθένειες. 4. Μπορείτε να εξηγήσετε µε ένα παράδειγµα, πώς ρυθµίζεται σε ένα οικοσύστηµα, ο αριθµός των ποντικών και δεν αυξάνεται πέρα από κάποια όρια; Σελίδα 41: πίνακας 5. Υπάρχει περίπτωση οργανισµοί που ανήκουν σε διαφορετικούς πληθυσµούς να συµβιώνουν; Σελίδα 41: Αναπτύσσονται όµως και σχέσεις συµβίωσης.αµυνά µας 6. Πολλές φορές ακούµε ότι ζώα, όπως ο λύκος ή τ.α τσακάλια, είναι βλαβερά και ότι πρέπει να θανατώνονται, γιατί είναι επικίνδυνα. Συµφωνείτε µε αυτήν την πρόταση; Νοµίζετε ότι η παρουσία αυτών των ζώων δεν είναι απαραίτητη στα οικοσυστήµατα; Σελίδα 42: Εξάλλου..αποκαθίσταται. 6

2.2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνουµε τους οργανισµούς ανάλογα µε τον τρόπο που εξασφαλίζουν την τροφή τους; Παραγωγοί Καταναλωτές Αποικοδοµητές 2. Γιατί ο ρόλος των παραγωγών είναι πολύ σηµαντικός για τη ζωή στον πλανήτη; Σελίδα 43: Οργανισµοί όπως.ως παραγωγοί. 3. Ποιους οργανισµούς λέµε καταναλωτές 3 ης τάξης; Μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγµα στα υδάτινα οικοσυστήµατα; Σελίδα 44: Οι καταναλωτές.καταναλωτές τρίτης τάξης κ.ο.κ. 4. Ποιους οργανισµούς ονοµάζουµε αποικοδοµητές; Ποιος είναι ο ρόλος τους στο οικοσύστηµα; Σελίδα 44: Οι αποικοδοµητές.σε ανόργανη. 5. Ποιοι οργανισµοί µετατρέπουν τα απλά ανόργανα µόρια σε σύνθετες οργανικές ενώσεις; Σελίδα 43: Σε ένα οικοσύστηµα..ως παραγωγοί. 6. Ποιοι οργανισµοί ονοµάζονται ετερότροφοι; Σελίδα 43: Οι παραγωγοί διασπούν και αποικοδοµητές. 7. Τι σηµαίνει ροή ενέργειας; Σελίδα 44: Η ενέργεια εισέρχεται ροή ενέργειας. 8. Τι είναι η τροφική αλυσίδα και σε τι διαφέρει από το τροφικό πλέγµα; Σελίδα 45: Το απλό διάγραµµα.τροφικό πλέγµα. 9. Τι υποδηλώνουν τα βέλη µιας τροφικής αλυσίδας; Σελίδα 45: Τα βέλη που.µέσα σε ένα οικοσύστηµα. 10. Τι ονοµάζουµε τροφικό επίπεδο; Σελίδα 45: Μπορούµε να κατατάξουµε δεύτερης τάξης κ.ο.κ. 11. Πόσα είδη τροφικών πυραµίδων γνωρίζετε; Υπάρχουν 3 είδη τροφικών πυραµίδων: α) τροφική πυραµίδα βιοµάζας, β) τροφική πυραµίδα ενέργειας, γ) τροφική πυραµίδα πληθυσµού. 7

12. Πώς µπορούµε να κατασκευάσουµε µία τροφική πυραµίδα πληθυσµού; Σελίδα 46: Αν µετρήσουµε τον αριθµό..ή πληθυσµού. 13. Πώς µπορούµε να κατασκευάσουµε µια τροφική πυραµίδα βιοµάζας; Σελίδα 46: Με ανάλογο τρόπο.. βιοµάζας. 14. Η ενέργεια ενός τροφικού επιπέδου είναι ίση, λιγότερη ή περισσότερη από την ενέργεια του αµέσως επόµενου τροφικού επιπέδου; Μπορείτε να εξηγήσετε για ποιο λόγο συµβαίνει αυτό; Σελίδα 46: Καθώς µειώνεται..ενέργειας. + Σε κάθε τροφική πυραµίδα ενέργειας περνά σε κάθε τροφικό επίπεδο το 10% του αµέσως προηγούµενου. 15. Γιατί νοµίζετε ότι τα µεγαλύτερα σε µέγεθος ζώα στον πλανήτη, όπως π.χ. ο ελέφαντας είναι αποκλειστικά φυτοφάγα; Σελίδα 46: Καθώς µειώνεται..ανώτερα επίπεδα. Συγκεκριµένα σε κάθε τροφική πυραµίδα ενέργειας περνά σε κάθε τροφικό επίπεδο το 10% του αµέσως προηγούµενου. Εποµένως το ποσό της ενέργειας θα είναι µεγαλύτερο στη βάση της τροφικής πυραµίδας και άρα στους καταναλωτές πρώτης τάξης ( στους οποίους βρίσκονται τα φυτοφάγα ζώα) σε σχέση µε τις υπόλοιπες τάξεις των καταναλωτών. ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ 4.1 ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ 1. Τι ονοµάζουµε οµοιόσταση και γιατί είναι σηµαντική για τους οργανισµούς; Σελίδα 74: Για να λειτουργήσουν σωστά οργάνων και συστηµάτων. 2. Πως επιτυγχάνεται η οµοιόσταση; Σελίδα 74: Οι ρυθµιστικοί µηχανισµοί των αλάτων του αίµατος κ.α. 3. Αν η θερµοκρασία του περιβάλλοντος φτάσει στους 39 ο C, τότε πώς µπορεί να αντιδράσει ο οργανισµός µας, προκειµένου να διατηρήσει την θερµοκρασία του σώµατός µας, στους 36,6 ο C; Σελίδα 77: ένθετο 8

Σχεδιάγραμμα: Αύξηση της θερμοκρασίας του εξωτερικού περιβάλλοντος πάνω από τους 36.6 C Ενεργοποίηση των θερμοϋποδοχέων του δέρματος Αποστολή σήματος στο κέντρο γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου Ενεργοποίηση του ειδικού κέντρου ρύθμισης της θερμοκρασίας Ενεργοποίηση των ιδρωτοποιών αδένων αγγείων Διαστολή των αιμοφόρων Έκκριση μεγαλύτερου ποσού ιδρώτα αίματος Μεταφορά μεγάλης ποσότητας στην επιφάνεια του δέρματος Ψύξη του αίματος και επιστροφή του μέσω του κυκλοφορικού συστήματος στο εσωτερικό του οργανισμού Αποτροπή της αύξησης της θερμοκρασίας του εσωτερικού του οργανισμού 4. Μπορείτε να αναφέρετε δύο οµοιοστατικούς µηχανισµούς που λειτουργούν, προκειµένου να µπορέσει ένας αθλητής, που τρέχει, να διατηρήσει σταθερές, τις συνθήκες του εσωτερικού του περιβάλλοντος; Σελίδα 76: δεύτερο ένθετο 9

5. Αν η θερµοκρασία του περιβάλλοντος φτάσει στους 12 ο C, τότε πώς θα αντιδράσει ο οργανισµός µας, προκειµένου να διατηρήσει την θερµοκρασία του σώµατός µας, στους 36,6 ο C; Σελίδα 77: ένθετο Σχεδιάγραμμα: Μείωση της θερμοκρασίας του εξωτερικού περιβάλλοντος κάτω από τους 36.6 C Ενεργοποίηση των θερμοϋποδοχέων του δέρματος Αποστολή σήματος στο κέντρο γενικών αισθήσεων του εγκεφάλου Ενεργοποίηση του ειδικού κέντρου ρύθμισης της θερμοκρασίας Αύξηση μυϊκών συσπάσεων Συστολή των αιμοφόρων αγγείων Ρίγος Μεταφορά μικρής ποσότητας αίματος στην επιφάνεια του δέρματος Αποτροπή της μείωσης της θερμοκρασίας του εσωτερικού του οργανισμού 6. Μπορείτε να περιγράψετε περιληπτικά τον τρόπο, µε τον οποίο λειτουργούν οι περισσότεροι οµοιοστατικοί µηχανισµοί στον ανθρώπινο οργανισµό; Σελίδα 75: ένθετο 7. Ποια συστήµατα ελέγχουν στον άνθρωπο, όλους σχεδόν τους οµοιοστατικούς µηχανισµούς; Σελίδα 75: Ορισµένα όργανα.του περιβάλλοντος. 8. Εκτός από την θερµοκρασία του σώµατος, τι άλλο ρυθµίζουν οι οµοιοστατικοί µηχανισµοί στον άνθρωπο; (να δώσετε ονοµαστικά παραδείγµατα). Σελίδα 76: πρώτο ένθετο 10

4.2 ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ 1. Με ποιους τρόπους µπορεί να διαταραχθεί η οµοιόσταση ενός οργανισµού; Τι συνέπειες µπορεί να έχει αυτό; Σελίδα 78: Πολλοί είναι οι παράγοντες.µη ισορροπηµένη διατροφή. 2. Ποιους µικροοργανισµούς ονοµάζουµε παθογόνους; Σελίδα 78-79: Ένας µικροοργανισµός παθογόνος. 3. Τι ονοµάζουµε µόλυνση και τι µολυσµατική ασθένεια; Σελίδα 79: Η είσοδος µολυσµατική. 4. Ποιον οργανισµό ονοµάζουµε ξενιστή; Σελίδα 79: Ο άνθρωπος ξενιστής. 5. Πώς ονοµάζεται το χρονικό διάστηµα, που µεσολαβεί από την µόλυνση, µέχρι την εµφάνιση των συµπτωµάτων; Σελίδα 79: Από την στιγµή..της ασθένειας. 6. Τι ονοµάζουµε διάγνωση; Σελίδα 79: Η εξέταση της ασθένειας. 7. Σε τι διαφέρει η επιδηµία από την πανδηµία; Σελίδα 80: Όταν όµως πολλά άτοµα. 8. Μπορείτε να αναφέρετε µε ποιους τρόπους µεταδίδονται οι µολυσµατικές ασθένειες ; Σελίδα 80: πίνακας 4.1. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι..µε µολυσµένο άτοµο. 9. Με ποιους τρόπους µπορούµε να αποφύγουµε την µετάδοσή τους ή να αντιµετωπίσουµε µια ασθένεια; Σελίδα 80-81: Για να µπορέσουµε να..( πρόληψη). 10. Με ποιους τρόπους µπορούν να µας βλάψουν τα βακτήρια; Σελίδα 81: Όσα βακτήρια µας βλάπτουν.από βακτήριο. 11. Υπάρχουν βακτήρια που µας είναι απαραίτητα και γιατί; Σελίδα 81: Σε αντίθεση του αίµατος. 12. Γιατί πιστεύετε ότι οι ιοί αποτελούν αντικείµενο διαφωνίας των επιστηµόνων; Γιατί ορισµένοι θεωρούν ότι οι ιοί, δεν είναι οργανισµοί; Σελίδα 81: Οι ιοί αποτελούν..του οργανισµού - ξενιστή. 11

13. Ποιες κατηγορίες µικροοργανισµών µπορούν να µας προκαλέσουν ασθένειες; (να τους αναφέρετε ονοµαστικά, µαζί µε ένα παράδειγµα). Σελίδα 81: Α. Βακτήρια : µε παραγωγή τοξινών ( έµµεσα) ή προσβάλλοντας και καταστρέφοντας ιστούς ( άµεσα) Β. Ιοί : προκαλούν ιώσεις ( π.χ. κρυολόγηµα) Γ. Μύκητες : προκαλούν δερµατικές µυκητιάσεις. Πρωτόζωα: ελονοσία (πλασµώδιο) 14. Με ποιον τρόπο πολλαπλασιάζονται οι ιοί; Σελίδα 81: Οι ιοί δηλαδή πολλαπλασιάζονται.τις ιώσεις. 15. Πιστεύετε ότι είναι πάντα αναγκαίο να ψήνουµε το κρέας πριν το φάµε; Σελίδα 82: πρώτο ένθετο 16. Γνωρίζετε ότι οι περισσότερες δερµατικές ασθένειες οφείλονται σε µύκητες; Με ποιους τρόπους µπορούµε να προσβληθούµε από µύκητες; Πώς µπορούµε να το αποφύγουµε; Σελίδα 82: Αρκετές είναι χτένες κ.α. + δεύτερο ένθετο 17. Είναι όλα τα πρωτόζωα παθογόνα για τον άνθρωπο; Σελίδα 82: Λίγα είναι την ελονοσία. 4.3 ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ 1. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι αµυντικοί µηχανισµοί ανάλογα µε τη θέση τους; Σελίδα 84: Ο κόσµος.να εισέλθουν. 2. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι αµυντικοί µηχανισµοί ανάλογα µε τη δράση τους; Σελίδα 85: Οι εσωτερικοί αµυντικοί ( µε εξειδικευµένη δράση). 3. Να αναφέρετε ονοµαστικά τους εσωτερικούς αµυντικούς µηχανισµούς. Φλεγµονή, πυρετός, φαγοκυττάρωση και ουσίες µε αντιµικροβιακή δράση. 4. Τι είναι η φλεγµονή και τι ο πυρετός; Σελίδα 85: Η διαδικασία γενικευµένη µόλυνση. 12

5. Η φαγοκυττάρωση είναι γενικός ή ειδικός αµυντικός µηχανισµός; Ποια κύτταρα την επιτελούν; Η φαγοκυττάρωση είναι µηχανισµός µη ειδικής άµυνας ( γενικός ) κα;ι επιτελείται από µια ειδική κατηγορία λευκοκυττάρων, τα φαγοκύτταρα. 6. Γιατί δεν νοσούµε την δεύτερη φορά που προσβαλλόµαστε από τον ίδιο µικροοργανισµό; ή Ποιος είναι ο ρόλος των κυττάρων «µνήµης»; Σελίδα 86: Το εντυπωσιακό.µαζική παραγωγή αντισωµάτων. 7. Για ποιο λόγο κάνουµε εµβόλια; Σελίδα 86-87: Με τον εµβολιασµό.να εξελίσσονται. 8. Γιατί όταν υπάρχει η υπόνοια ότι έχουµε µολυνθεί από ένα µικρόβιο, χρειάζεται να κάνουµε ορό; Έχει νόηµα να τον χορηγούµε προληπτικά; Σελίδα 87: Αν υπάρχει η υπόνοια.ο αντιτετανικός ορός. 9. Ποιοι είναι οι εξωτερικοί αµυντικοί µηχανισµοί; Σελίδα 85: ένθετο 10. Σε τι διαφέρουν οι γενικοί από τους ειδικούς αµυντικούς µηχανισµούς; Οι γενικοί αµυντικοί µηχανισµοί έχουν κοινή δράση για όλους τους µικροοργανισµούς, ενώ οι ειδικοί έχουν εξειδικευµένη δράση. 11. Μπορείτε να τοποθετήσετε τους παρακάτω αµυντικούς µηχανισµούς ανάλογα µε τη σειρά που θα ενεργοποιηθούν την πρώτη φορά που προσβληθούµε από ένα µικρόβιο; Αντισώµατα, φαγοκυττάρωση, δέρµα, βλεννογόνος µύτης, κύτταρα «µνήµης», ιδρώτας, λευκοκύτταρα. έρµα ( ιδρώτας ) ή βλεννογόνος µύτης : γενικός, εξωτερικός µηχανισµός άµυνας που παρεµποδίζει την είσοδο παθογόνων µικροοβίων Φαγοκυττάρωση : γενικός, εσωτερικός µηχανισµός άµυνας που αντιµετωπίζει τα παθογόνα µικρόβια Λευκοκύτταρα : κύτταρα ειδικής άµυνας που θα ενεργοποιηθούν µετά την γενική άµυνα, µε σκοπό την ολοκληρωτική καταστροφή των µικροοργανισµών 13

Αντισώµατα: πρωτεΐνες που παράγονται από ειδικά λευκοκύτταρα και θα αντιµετωπίσουν συγκεκριµένο αντιγόνο Κύτταρα µνήµης: παράγονται κατά την πρώτη επαφή του οργανισµού µε τον µικροοργανισµό, αλλά θα ενεργοποιηθούν κατά την επόµενη επαφή του οργανισµού µε το ίδιο αντιγόνο, ώστε να παραχθούν γρήγορα αντισώµατα και σε µεγάλες ποσότητες. 12. Τι είναι τα αντιγόνα; Σελίδα 86: Αν ο εισβολέας.αντιγόνα. 13. Τι είναι η ανοσοβιολογική απόκριση και τα αντισώµατα; Σελίδα 86: Η αναγνώριση. του αντιγόνου. 5.1 ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΟΡΓΑΝΩΝΕΤΑΙ ΣΕ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΑ 1. Μπορείς να δώσεις µερικά παραδείγµατα για το πόσο σηµαντικές είναι οι πρωτεΐνες σε ένα κύτταρο ή σε έναν οργανισµό, µε βάση τις γνώσεις, που έχεις αποκτήσει ως τώρα; Σελίδα 96: Όλοι οι οργανισµοί..οι πρωτεΐνες. 2. Ποιοι είναι οι δοµικοί λίθοι των πρωτεϊνών; Τι είναι αυτό που καθορίζει σε µεγάλο βαθµό, τη δοµή και τη λειτουργία µιας πρωτεΐνης; Σελίδα 96: Η δράση.τα γονίδια. 3. Αν κάποιος σου έλεγε, ότι τα γονίδια και µόνο, ευθύνονται για την εκδήλωση κάποιων ιδιοτήτων σε έναν οργανισµό τι θα του απαντούσες; Σελίδα 96: Βέβαια.περιβάλλον. 4. Τι είναι τα χρωµοσώµατα και πού βρίσκονται σε ένα ευκαρυωτικό κύτταρο; Σελίδα 96: Στα ευκαρυωτικά κύτταρα.οµόλογα.. 5. Τι ονοµάζουµε καρυότυπο; Για ποιο λόγο µας είναι χρήσιµος; Σελίδα 96: Τα οµόλογα..ελαττούµενο µέγεθος. 6. Ποιους οργανισµούς ονοµάζουµε διπλοειδείς; Μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγµα; Σελίδα 96: Οι οργανισµοί των. ( 2χ23=46). 14

7. Ποιους οργανισµούς ονοµάζουµε απλοειδείς; Σελίδα 96: Σε άλλους..( 1η). 8. Ποια χρωµοσώµατα λέγονται οµόλογα; Σελίδα 96: Για παράδειγµα.. ίδιες ιδιότητες. 9. Ποια λέγονται αυτοσωµικά και ποια φυλετικά; Σελίδα 95-96: Στον άνθρωπο.. αυτοσωµικά. 10. Πώς καθορίζεται το φύλο στον άνθρωπο; Σελίδα 96: Στα κύτταρα ενός άνδρα..(χχ). 5.2 Η ΡΟΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ 1. Ποιοι δοµικοί λίθοι αποτελούν το δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ και ποιοι το δεοξυριβονουκλεοτίδιο; Σελίδα 99: Τα νουκλεϊκά οξέα..τη γενετική πληροφορία. 2. Από ποια µόρια αποτελείται το ριβονουκλεϊκό οξύ; Από ποια το ριβονουκλεοτίδιο; Σελίδα 99: Τα νουκλεοτίδια που δοµούν ή rrna. 3. Ποιες είναι οι κύριες διαφορές του DNA µε το RNA; ΔΙΑΦΟΡΕΣ DNA RNA DNA Δομή 1) Δίκλωνο μόριο (αποτελείται από 2 πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες διπλή έλικα) 2) Δομικοί λίθοι δεσοξυριβονουκλεοτίδια 3) Αζωτούχες βάσεις (A, T, G, C) 4) Αναπτύσσονται δεσμοί υδρογόνου μεταξύ των συμπληρωματικών αζωτούχων βάσεων, των 2 αλυσίδων του DNA (A=T, GC) RNA 1) Μονόκλωνο μόριο 2) Δομικοί λίθοι ριβονουκλεοτίδια 3) Αζωτούχες βάσεις (A, U, G, C) 4) Στο RNA δεν αναπτύσσονται δεσμοί υδρογόνου, διότι είναι μονόκλωνο. 5) Στο RNA δεν υπάρχουν αντίστοιχες αναλογίες διότι είναι μονόκλωνο. 15

5) Η αναλογία Α/Τ και G/C είναι 1:1, λόγω της συμπληρωματικότητας βάσεων. των Λειτουργία 1) Στο DNA είναι αποθηκευμένες οι γενετικές πληροφορίες. 2) Μεταβιβάζει τις γενετικές πληροφορίες αναλλοίωτες από κύτταρο σε κύτταρο και από γενιά σε γενιά. 3) Καθορίζει την δομή και τη λειτουργία του κυττάρου. 4) Είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία γενετικής ποικιλότητας. Θέση 1) Πυρήνας, μιτοχόνδρια και χλωροπλάστες. 1) Το RNA (mrna) είναι το κινητό αντίγραφο της γενετικής πληροφορίας από το DNA στα ριβοσώματα ώστε να γίνει η πρωτεϊνοσύνθεση. 2) Το trna μεταφέρει τα αμινοξέα στα ριβοσώματα κατά την πρωτεϊνοσύνθεση. 3) Το rrna σε συνδυασμό με πρωτεΐνες συγκροτούν τα ριβοσώματα. 1) Πυρήνας, μιτοχόνδρια, χλωροπλάστες και κυτταρόπλασμα. 4. Με ποιο τρόπο συνδέονται τα νουκλεοτίδια σε µία πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα; Σελίδα 99: Τα νουκλεοτίδια σε µία πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα συνδέονται µε ισχυρούς χηµικούς δεσµούς που αναπτύσσονται µεταξύ του σακχάρου ενός νουκλεοτιδίου µε τη φωσφορική οµάδα του επόµενου.. 5. Με ποιο τρόπο συνδέονται µεταξύ τους δύο πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες; Σελίδα 99: υο πολυνουκλεοτιδικές..το DNA. 6. Ποιες βάσεις είναι συµπληρωµατικές στο DNA και ποιες στο RNA; DNA: A-T, G-C RNA: A-U, G-C 7. Γιατί είναι σηµαντικό για ένα κύτταρο να αντιγράψει και να µεταβιβάσει στα θυγατρικά κύτταρα, µε ακρίβεια τις γενετικές του πληροφορίες; Σελίδα 99: Το DNA αντιγραφή. 16

8. Πού γίνεται η αντιγραφή του DNA και µε ποιο τρόπο; Σελίδα 99-100: Η αντιγραφή προηγείται γενετικές πληροφορίες. 9. Ποια είναι η σηµασία της διαδικασίας της µεταγραφής και για ποιο λόγο είναι απαραίτητη στο κύτταρο; Σε ποιο µέρος του κυττάρου γίνεται; Σελίδα 100: Η σειρά των αµινοξέων..µεταγράφεται σε mrna. 10. Ποια είναι τα στάδια της µεταγραφής του DNA σε RNA; Σελίδα 100: Το mrna που συντίθεται ενώνονται και πάλι. 11. Τι ονοµάζουµε γονίδιο; Σελίδα 101: Κάθε τµήµα.στα παιδιά τους. 12. Πόσα είδη RNA λαµβάνουν µέρος στην µετάφραση; Σελίδα 100-101: Με τη µεταγραφή....(rrna). 13. Με ποιο τρόπο συνθέτει ένα κύτταρο τις πρωτεΐνες του; Σελίδα 101: Το mrna που προκύπτει.συγκεκριµένη πρωτεΐνη. 17

14. Ποιο είναι το κεντρικό δόγµα της βιολογίας; Σελίδα 101: Οι διαδικασίες..της γενετικής πληροφορίας. + εικ. 5.13 5.3 ΑΛΛΗΛΟΜΟΡΦΑ ΓΟΝΙ ΙΑ 1. Ποια γονίδια ονοµάζουµε αλληλόµορφα; Μπορείτε να φέρετε ένα παράδειγµα; Σελίδα 103: Κάθε γονίδιο των οµόλογων χρωµοσωµάτων. 2. Πότε λέµε ότι ένα άτοµο είναι οµόζυγο ή ετερόζυγο για ένα γνώρισµα; Σελίδα 103: Όταν τα αλληλόµορφα αυτό το χαρακτηριστικό. 3. Ποιο γονίδιο λέγεται επικρατές και ποιο υπολειπόµενο; Πότε εκδηλώνεται η δράση των υπολειπόµενων γονιδίων; Μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγµα; Σελίδα 103: Επίσης ένα άτοµο..µόνο σε οµόζυγη κατάσταση. 4. Να επιλέξετε τους κατάλληλους όρους και να συµπληρώσετε τα κενά του κειµένου που ακολουθεί, ώστε οι προτάσεις να είναι σωστές (κάθε όρος θα 18

χρησιµοποιηθεί µία φορά): επικρατές, υπολειπόµενο, υπολειπόµενα, αλληλόµορφο. Η ανάη έχει κόκκινα µαλλιά και είναι οµόζυγη για το χαρακτηριστικό αυτό. Ο µικρός της αδελφός έχει µαύρα µαλλιά και είναι ετερόζυγος για το ίδιο χαρακτηριστικό. Επειδή το αλληλόµορφο που εκφράζεται στην ετερόζυγη κατάσταση είναι αυτό για τα µαύρα µαλλιά, συµπεραίνουµε ότι η ανάη έχει δύο υπολειπόµενα, ενώ ο αδελφός της έχει ένα επικρατές και ένα υπολειπόµενο. 5. Στην εικόνα του σχολικού βιβλίου, έχουν σχεδιασθεί τα γονίδια ενός ατόµου για πέντε χαρακτηριστικά. Τα διαφορετικά αλληλόµορφα παριστάνονται µε διαφορετικά χρώµατα. Για ποια χαρακτηριστικά το άτοµο είναι οµόζυγο και για ποια ετερόζυγο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Υποθέτουµε ότι τα γονίδια για τα συγκεκριµένα χαρακτηριστικά εντοπίζονται στο ίδιο χρωµόσωµα). Όταν ένα άτοµο φέρει δύο ίδια αλληλόµορφα, τότε το ονοµάζουµε οµόζυγο, ως προς αυτό το χαρακτηριστικό. Όταν ένα άτοµο φέρει δύο διαφορετικά αλληλόµορφα, τότε το ονοµάζουµε ετερόζυγο, ως προς αυτό το χαρακτηριστικό. Το άτοµο: α. Έχει δύο διαφορετικά αλληλόµορφα, ένα για ίσια µύτη και ένα για ανασηκωµένη, δηλαδή είναι ετερόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό. β. Έχει δύο ίδια αλληλόµορφα για φακίδες, άρα είναι οµόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό. γ. Έχει δύο διαφορετικά αλληλόµορφα, ένα για γαλάζια µάτια και ένα για καστανά, άρα είναι ετερόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό. δ. Έχει δύο διαφορετικά αλληλόµορφα, ένα για ίσια µαλλιά και ένα για κατσαρά, άρα είναι ετερόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό. ε. Έχει δύο ίδια αλληλόµορφα για ελεύθερους λοβούς αυτιών, άρα είναι οµόζυγο για το χαρακτηριστικό αυτό. 6. Ο Αχιλλέας διαθέτει τα παρακάτω αλληλόµορφα: 19

1. Γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή (επικρατές) Γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή (υπολειπόµενο). 2. Προσκολληµένοι λοβοί αυτιών (υπολειπόµενο) Προσκολληµένοι λοβοί αυτιών (υπολειπόµενο). 3. Πτύχωση γλώσσας (επικρατές) Μη πτύχωση γλώσσας (υπολειπόµενο). 4. Γαλάζια µάτια (υπολειπόµενο) Καστανά µάτια (επικρατές). Να σχεδιάσετε τον Αχιλλέα έτσι ώστε να διακρίνονται τα χαρακτηριστικά του σύµφωνα µε τον παραπάνω πίνακα. Να αιτιολογήσετε κάθε επιλογή σας. Για να ζωγραφίσεις τον Αχιλλέα µε τα σωστά χαρακτηριστικά θα πρέπει να ξεχωρίσεις για ποια από αυτά τα γονίδια είναι οµόζυγος και για ποια ετερόζυγος. Όταν τα αλληλόµορφα που φέρει ένα άτοµο είναι ίδια, το άτοµο είναι οµόζυγο για το συγκεκριµένο χαρακτηριστικό, ενώ αν είναι διαφορετικά, το άτοµο ονοµάζεται ετερόζυγο. Επίσης γνωρίζουµε ότι το επικρατές αλληλόµορφο επικαλύπτει τη δράση του υπολειπόµενου και έτσι, εκφράζεται και στην οµόζυγη και στην ετερόζυγη κατάσταση. Άρα, ο Αχιλλέας έχει: α. γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή, αφού είναι ετερόζυγος για το επικρατές, β. προσκολληµένους λοβούς αυτιών, αφού είναι οµόζυγος για το υπολειπόµενο, γ. πτύχωση γλώσσας, γιατί είναι οµόζυγος για το επικρατές, δ. καστανά µάτια γιατί είναι ετερόζυγος για το επικρατές. 5.4 ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΙΑΙΡΕΣΗ 1. Τι ονοµάζουµε µίτωση; Σελίδα 104-105: Η ζωή µας ξεκίνησε µίτωση. 2. Μπορείτε να περιγράψετε τα γεγονότα που συµβαίνουν πριν ξεκινήσει η µίτωση και κατά την διάρκειά της; Σελίδα 105: Πριν την έναρξη διαιρούνται µε µίτωση. 3. Τι ονοµάζουµε µείωση; Σε ποια κύτταρα γίνεται; Σελίδα 105: Τα γεννητικά κύτταρα τη µείωση. 20

4. Ποια είναι η βιολογική σηµασία της µείωσης; Σελίδα 105: Κατά την αµφιγονία..του πολυκύτταρου οργανισµού. 5. Μπορείτε να περιγράψετε τα γεγονότα που συµβαίνουν πριν ξεκινήσει η µείωση και κατά την διάρκειά της; Σελίδα 106: Πριν από την έναρξη σε σχέση µε το αρχικό. 6. Ποιες είναι οι διαφορές µεταξύ µίτωσης και µείωσης; ΜΙΤΩΣΗ ΜΕΙΩΣΗ Προκύπτουν τα σωµατικά κύτταρα Προκύπτουν οι γαµέτες Προκύπτουν κύτταρα µε τον ίδιο αριθµό χρωµοσωµάτων µε το αρχικό κύτταρο Προκύπτουν κύτταρα µε το µισό αριθµό χρωµοσωµάτων µε το αρχικό κύτταρο Από κάθε διαίρεση προκύπτουν 2 νέα θυγατρικά κύτταρα Από κάθε διαίρεση προκύπτουν 4 νέα θυγατρικά κύτταρα Συµβαίνει 1 διαίρεση πυρήνα και 1 Συµβαίνουν 2 διαιρέσεις διαίρεση κυτταροπλάσµατος. πυρήνων και 2 διαιρέσεις κυτταροπλασµάτων. Προκύπτουν διπλοειδή κύτταρα Προκύπτουν απλοειδή κύτταρα 7. Τι είναι οι αδελφές χρωµατίδες και το κεντροµερίδιο; Σελίδα 105: Μετά την αντιγραφή.το κεντροµερίδιο. 21

8. Να γράψετε τρεις προτάσεις όπου θα χρησιµοποιήσετε καθέναν από τους παρακάτω όρους, έτσι ώστε να αποδίδεται η έννοια τους: απλοειδής γαµέτης, αδελφές χρωµατίδες, µίτωση. Ο απλοειδής γαµέτης προκύπτει από ένα άωρο γεννητικό κύτταρο και περιέχει τον µισό αριθµό χρωµοσωµάτων από αυτό. Πριν ξεκινήσει η µίτωση, αντιγράφεται το DNA του κυττάρου και τότε τα χρωµοσώµατα αποτελούνται από δύο αντίγραφα, που ονοµάζονται αδελφές χρωµατίδες, είναι ενωµένες µεταξύ τους, σε µία περιοχή τους, που λέγεται κεντροµερίδιο. Η κυτταρική διαίρεση, κατά την οποία τα κύτταρα που προκύπτουν, έχουν τον ίδιο αριθµό χρωµοσωµάτων µε το αρχικό κύτταρο και τις ίδιες ακριβώς, γενετικές πληροφορίες, λέγεται µίτωση. 9. Ποιο είδος κυτταρικής διαίρεσης παρουσιάζει η εικόνα της σελίδας 106 του σχολικού βιβλίου; Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας. Παρατηρώντας το σχήµα του σχολικού βιβλίου βλέπουµε ότι τα κύτταρα που προκύπτουν από την διαίρεση αυτή, έχουν τον ίδιο ακριβώς αριθµό χρωµοσωµάτων µε το αρχικό κύτταρο. Όπως έχουµε µάθει, η κυτταρική διαίρεση, κατά την οποία τα κύτταρα που προκύπτουν, έχουν τον ίδιο αριθµό χρωµοσωµάτων µε το αρχικό κύτταρο και τις ίδιες ακριβώς, γενετικές πληροφορίες, λέγεται µίτωση. Με µίτωση διαιρούνται: το ζυγωτό, από το οποίο προκύπτει ένας νέος οργανισµός, διαιρούνται τα σωµατικά κύτταρα ενός πολυκύτταρου οργανισµού, αν π.χ. έχει τραυµατιστεί, για να επουλωθεί η πληγή, και επίσης οι µονοκύτταροι οργανισµοί για να αναπαραχθούν, όπως π.χ. η αµοιβάδα. 10. Στο σχήµα της σελίδας 107 του σχολικού βιβλίου να συµπληρώσετε τα κενά που αφορούν στον αριθµό µορίων DNA κατά την παραγωγή των γαµετών στον άνθρωπο. 92, 46, 46, 23, 23, 23, 23. 22

5.5 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ 1. Τι ονοµάζουµε κληρονοµικότητα; Σελίδα 107: Η µεταβίβαση κληρονοµικότητα. 2. Ποια χαρακτηριστικά ονοµάζουµε επίκτητα και ποια κληρονοµικά; Σελίδα 107: Οι οργανισµοί.επίκτητο χαρακτηριστικό. 3. Τι ονοµάζουµε γονότυπο και φαινότυπο; Σελίδα 107: Το σύνολο των αλληλοµόρφων..φαινότυπό του. 4. Μπορείτε να διατυπώσετε τον πρώτο και δεύτερο νόµο του Μέντελ, και να δώσετε ένα παράδειγµα; Σελίδα 109: Τον τρόπο µε καθορισµένη αναλογία. 5. Να εξηγήσεις τις πιθανότητες εµφάνισης παιδιών που έχουν προκύψει από µητέρα µε γαλανά µάτια και πατέρα µε καστανά. Σελίδα 108 : 1 ο παράδειγµα 6. Να εξηγήσεις τις πιθανότητες εµφάνισης παιδιών που έχουν προκύψει από µητέρα και πατέρα ετερόζυγο µε καστανά. Σελίδα 108-109 : 2 ο παράδειγµα 7. Στο παρακάτω διάγραµµα να συµπληρώσετε σωστά τους γονότυπους που ζητούνται: Γονότυποι γονέων: Λ Λ Λ λ Γαµέτες: Λ, Λ Λ, λ Γονότυποι παιδιών: Λ Λ Λ, λ Λ Λ Λ λ 8. Ένα ζευγάρι έχει αποκτήσει ένα αγόρι που έχει προσκολληµένους λοβούς αυτιών. Η µητέρα του και ο πατέρας του έχουν ελεύθερους λοβούς αυτιών. Πώς µπορείτε να εξηγήσετε το γεγονός αυτό µε δεδοµένο ότι το αλληλόµορφο για τους προσκολληµένους λοβούς αυτιών είναι υπολειπόµενο; Να γράψετε τους γονότυπους των γονέων και του αγοριού χρησιµοποιώντας το γράµµα Α για το επικρατές και το γράµµα α για το υπολειπόµενο αλληλόµορφο. Με Α συµβολίζουµε το επικρατές γονίδιο για τους ελεύθερους λοβούς αυτιών και µε α το γονίδιο για τους προσκολληµένους λοβούς αυτιών. Το άτοµο µε προσκολληµένους λοβούς έχει γονότυπο αα, ενώ τα άτοµα µε ελεύθερους λοβούς θα µπορεί να έχουν γονότυπο ΑΑ ή Αα. 23

Καταλαβαίνουµε, ότι για να προκύψει ένα παιδί µε προσκολληµένους λοβούς αυτιών, από γονείς µε ελεύθερους λοβούς, σηµαίνει ότι σίγουρα το υπολειπόµενο γονίδιο των προσκολληµένων λοβών υπάρχει και στους δύο γονείς, και έτσι και οι δύο γονείς είναι ετερόζυγοι δηλαδή Αα. Ο γονότυπος του παιδιού είναι αα. 9. Η γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή οφείλεται σε επικρατές αλληλόµορφο. Ποιος θα είναι ο φαινότυπος των παιδιών ενός ζευγαριού, που η µητέρα έχει γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή και ο πατέρας γραµµή τριχοφυΐας χωρίς κορυφή; Ποιος θα είναι ο πιθανός γονότυπος των γονέων και των παιδιών; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Συµβολίζουµε το επικρατές αλληλόµορφο για την γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή µε Β και χωρίς κορυφή, που είναι υπολειπόµενο, µε β. Ο γονότυπος της µητέρας θα είναι ΒΒ ή Ββ και του πατέρα ββ. Α. Έτσι εάν η µητέρα είναι ΒΒ, τότε τα παιδιά θα είναι όλα Ββ µε γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή. Γονότυποι γονέων: ΒΒ ββ Γαµέτες: Β, Β, β, β Γονότυποι παιδιών: Ββ, Ββ, Ββ, Ββ 100% ετερόζυγα Φαινότυποι παιδιών: 100% φέρουν την γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή Β. Στην περίπτωση που η µητέρα είναι Ββ θα είναι: Γονότυποι γονέων: Ββ ββ Γαµέτες: Β, β, β, β Γονότυποι παιδιών: Ββ, Ββ, ββ, ββ Φαινότυποι παιδιών: 50% µε γραµµή τριχοφυΐας µε κορυφή (Ββ) 50% µε γραµµή τριχοφυΐας χωρίς κορυφή (ββ). 24

5.6 ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ 1. Τι είναι οι µεταλλάξεις και πώς προκαλούνται; Σελίδα 111: Οι οργανισµοί.όπως η υπεριώδης ακτινοβολία. 2. Τι είναι η γονιδιακή µετάλλαξη; Μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγµα; Σελίδα 111: Στον άνθρωπο..σε αυτό το γονίδιο. 3. Πόσα χρωµοσώµατα έχουν τα ανθρώπινα σωµατικά κύτταρα; Υπάρχει περίπτωση να γεννηθεί κάποιος µε µεγαλύτερο αριθµό χρωµοσωµάτων και πώς µπορεί να συµβεί αυτό; Σελίδα 111: Σε άλλη περίπτωση.46 χρωµοσώµατα. 4. Τι θα λέγατε σε κάποιον, που υποστηρίζει, ότι οι µεταλλάξεις είναι καταστροφικές για την υγεία του ανθρώπου; Σελίδα 111: Οι µεταλλάξεις δεν προκαλούν.αυτιά των σκύλων κ.α. 5. Στο σχήµα του σχολικού βιβλίου απεικονίζονται τα χρωµοσώµατα σωµατικού κυττάρου ενός αγοριού που πάσχει από σύνδροµο Down. α. Σε τι διαφέρουν τα χρωµοσώµατα αυτά από τα χρωµοσώµατα ενός αγοριού που δεν πάσχει από αυτό το σύνδροµο; β. Πόσα χρωµοσώµατα είχε το ωάριο της µητέρας αυτού του αγοριού; γ. Πώς µπορεί να προέκυψε το ζυγωτό από το οποίο τελικά γεννήθηκε το άτοµο µε σύνδροµο Down; Τα χρωµοσώµατα του αγοριού που πάσχει από σύνδροµο Down είναι 47 αντί 46. Πιθανότατα το ωάριο θα είχε 24 χρωµοσώµατα, αντί 23 που έπρεπε. Πιθανότατα, γονιµοποιήθηκε ένα ωάριο µε 24 χρωµοσώµατα από ένα σπερµατοζωάριο µε 23 χρωµοσώµατα (95% πιθανότητα) ή σπανιότερα ενός ωαρίου µε 23 χρωµοσώµατα από ένα σπερµατοζωάριο µε 24 χρωµοσώµατα, (5% πιθανότητα).η πιθανότητα γέννησης ενός παιδιού µε σύνδροµο Down σχετίζεται µε την ηλικία της µητέρας. Όπως έχει φανεί από σχετικές µελέτες, η συχνότητα των γεννήσεων αυτών αυξάνεται όσο αυξάνεται η ηλικία της µητέρας. Οι γυναίκες ηλικίας 25

άνω των 40 ετών έχουν πολύ µεγαλύτερες πιθανότητες να γεννήσουν παιδί µε σύνδροµο Down, από ό,τι οι γυναίκες ηλικίας 25 ετών. 6. Ένα ζευγάρι έχει αποφασίσει να αποκτήσει ένα παιδί. Και οι δύο γονείς είναι ετερόζυγοι για το αλληλόµορφο που προκαλεί τον αλφισµό. Να συµπληρώσετε το παρακάτω διάγραµµα δίνοντας τους γονοτύπους των γονέων και τους γαµέτες, καθώς και τους πιθανούς φαινοτύπους των απογόνων τους. Να χρησιµοποιήσετε το γράµµα Α για το επικρατές αλληλόµορφο που δίνει τον φυσιολογικό φαινότυπο και το γράµµα α για το υπολειπόµενο αλληλόµορφο. Πατέρας Μητέρα Γονότυποι γονέων: Αα Αα Γαµέτες: Α, α Α, α Γονότυποι Απογόνων: ΑΑ, Αα, Αα, αα Φαινότυποι απογόνων: Φυσιολογικοί 75%, αλφικοί 25%. 7. Στον άνθρωπο πόσα χρωµοσώµατα έχει: α. ένα µυϊκό κύτταρο; β. το ωάριο; γ. το ζυγωτό; α. µυϊκό κύτταρο: 46 β. ωάριο: 23 γ. ζυγωτό: 46 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 1. Τι είναι η βιοτεχνολογία; Σελίδα 120: Η τεχνολογία.βιοτεχνολογία. 2. Μπορείτε να περιγράψετε, περιληπτικά, πώς ξεκίνησε η παραγωγή γιαουρτιού και τυριού; Πού οφείλονται τα διαφορετικά είδη τυριών και γιαουρτιών; Σελίδα 120: Το <ξίνισµα> του γάλακτος..σε ειδικές σακούλες. 3. Μπορείτε να εξηγήσετε περιληπτικά τη βιολογική διαδικασία, µε την οποία επιτυγχάνεται η παρασκευή ψωµιού; Σελίδα 120: Εικόνα 6.2. 26

4. Μπορείτε να εξηγήσετε πού βασίζεται η παρασκευή µπύρας και κρασιού; Σελίδα 120: Για την παραγωγή κρασιού..µικροοργανισµών. 5. Να αναφέρετε αγαθά της καθηµερινής µας ζωής που είναι προϊόντα βιοτεχνολογίας. Να βρείτε πληροφορίες για τον τρόπο παρασκευής ξιδιού. (Μπορείτε να αξιοποιήσετε τις γνώσεις από τη χηµεία). Μερικά από αυτά είναι το ψωµί, το γιαούρτι, το τυρί, το κρασί, η µπίρα, τα απορρυπαντικά, τα εµβόλια, τα φάρµακα, κ.α. Τρόπος παρασκευής ξιδιού: Το ξίδι είναι υδατικό διάλυµα, που περιέχει τουλάχιστον 4% οξικό οξύ, σάκχαρα, αλκοόλη, εστέρες και άλατα. Συνήθως, παράγεται από διαλύµατα αιθυλικής αλκοόλης, τα οποία προκύπτουν από την επεξεργασία των σακχάρων των χυµών φρούτων (όπως σταφύλι, µήλο, κ.α.) Η µετατροπή της αιθυλικής αλκοόλης σε οξικό οξύ, είναι αερόβια διαδικασία και αποκαλείται οξοποίηση. Πραγµατοποιείται µέσω των οξικών βακτηρίων και κυρίως των βακτηρίων που ανήκουν στο γένος Acetobacter. Το είδος του ξιδιού καθορίζεται από το είδος της πρώτης ύλης που χρησιµοποιήσαµε, δηλαδή, το κρασόξυδο παράγεται από κρασί και το µηλόξυδο από µηλίτη. Σήµερα χρησιµοποιούµε µεγάλους βιοαντιδραστήρες για να επιτυγχάνεται η ταχύτατη µετατροπή της αιθυλικής αλκοόλης σε οξικό οξύ. Με ειδικά όργανα καθορίζεται η θερµοκρασία στους 24 29 ο C και εξασφαλίζεται ο αερισµός της καλλιέργειας. Στη συνέχεια καθαρίζεται το ξίδι και το αφήνουµε για ωρίµανση ώστε να αποκτήσει γεύση και άρωµα. Τέλος, παστεριώνεται στους 60 66 ο C για µερικά δευτερόλεπτα, για να αποµακρυνθούν όσα βακτήρια έχουν αποµείνει. ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 1. Τι ονοµάζουµε γενετική µηχανική; Σελίδα 122: Το σύνολο των τεχνικών.γενετική µηχανική. 2. Ποιους οργανισµούς λέµε γενετικά τροποποιηµένους; Σελίδα 122: Οι οργανισµοί που προκύπτουν..κτηνοτροφικής παραγωγής. 27

3. Μπορείτε να φέρετε ένα παράδειγµα παραγωγής µίας ουσίας από ένα γενετικά τροποποιηµένο βακτήριο; Σε τι νοµίζετε ότι πλεονεκτεί η µέθοδος αυτή σε σχέση µε άλλες µε τις οποίες λαµβάναµε µία τέτοια ουσία; Σελίδα 121-122: Οι διαβητικοί.ιατρικούς ή εµπορικούς σκοπούς. 4. Ποια είναι τα πλεονεκτήµατα των γενετικά τροποποιηµένων οργανισµών; 5. Πώς νοµίζετε ότι µπορεί η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώµατος να αξιοποιηθεί, ώστε να αντιµετωπιστούν πολλές ασθένειες; Σελίδα 123: Τα τελευταία χρόνια..της γονιδιακής θεραπείας. 6. Που στοχεύει η γονιδιακή θεραπεία; Σελίδα 123-124: Με τη γονιδιακή θεραπεία < παθολογικά> γονίδια. 7. Νοµίζετε ότι η γενετική µηχανική µπορεί να βοηθήσει στην παραγωγή εµβολίων, φαρµάκων και ορµονών, µόνο µε γενετικά τροποποιηµένα βακτήρια; Σελίδα 124: Χαρακτηριστικό παράδειγµα.πρόβατα ή αγελάδες. + Γενικότερα.επιπτώσεις. 8. Πώς νοµίζετε ότι θα µπορούσε η γενετική µηχανική να παίξει σηµαντικό ρόλο στη βελτίωση των καλλιεργειών; Σελίδα 124: Η γενετική µηχανική..ισορροπία του περιβάλλοντος. ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! 28