ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ και ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΙΣΧΥΟΝΤΕΣ ΚΑΝΟΝΕΣ Με την Οδηγία 2010/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ρυθμίστηκε το πρώτον η παροχή κατά παραγγελία ή μη γραμμικών οπτικοακουστικών υπηρεσιών. Η ως άνω Οδηγία έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο με το ΠΔ 109.2010. Το ΕΣΡ είναι η αρμόδια κατά το Σύνταγμα Αρχή για τον έλεγχο και την επιβολή διοικητικών κυρώσεων επί του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Στην ανωτέρω έννοια υπάγονται όλες οι οπτικοακουστικές υπηρεσίες (γραμμικές και μη) όπως σαφώς προκύπτει και από το άρθρο 29 του προαναφερόμενου ΠΔ. Περαιτέρω στο ΕΣΡ έχει ανατεθεί η ενημέρωση των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σχέση με την εφαρμογή της Οδηγίας για τις Οπτικοακουστικές Υπηρεσίες (2010/13/ΕΕ). Το παρόν έγγραφο διευκρινίζει ποιοι θεωρούνται πάροχοι κατά παραγγελία και ποιοι πάροχοι συναφών οπτικοακουστικών υπηρεσιών σύμφωνα με τα οριζόμενα στην ως άνω Οδηγία και συνοψίζει τους κανόνες που οφείλουν να τηρούν οι εν λόγω πάροχοι που υπάγονται στην δικαιοδοσία του ελληνικού κράτους.
1. Βασικές έννοιες (Αρθρο 2 παρ. 1 α, β, γ, δ, ζ του ΠΔ 109/2010) 1. Υπηρεσία Οπτικοακουστικών μέσων : Υπηρεσία όπως ορίζεται στα άρθρο 56 και 57 της Συνθήκης για την Λειτουργία της ΕΕ, η οποία τελεί υπό την συντακτική ευθύνη του παρόχου οπτικοακουστικών υπηρεσιών, κύριος σκοπός της οποίας είναι η παροχή προγραμμάτων για την ενημέρωση, ψυχαγωγία ή την επιμόρφωση του ευρέως κοινού μέσω δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών κατά την έννοια του άρθρου 2 στοιχείο ιδ του Ν 3431/2006. Υπηρεσία οπτικοακουστικών υπηρεσιών είναι η τηλεοπτική μετάδοση, η κατά παραγγελία οπτικοακουστικές υπηρεσίες και η οπτικοακουστική εμπορική ανακοίνωση. 2. Πρόγραμμα : Σειρά κινουμένων εικόνων, με ή χωρίς ήχο που συνιστά μεμονωμένο στοιχείο στο πλαίσιο προγραμματισμού ή καταλόγου που καθορίζεται από τον πάροχο της υπηρεσίας και της οποίας η μορφή και το περιεχόμενο είναι συγκρίσιμο με τηλεοπτική μετάδοση. 3. Συντακτική ευθύνη : Η άσκηση ουσιαστικού ελέγχου όσον αφορά στην επιλογή των προγραμμάτων και την οργάνωσή τους σε χρονολογικό προγραμματισμό, εάν πρόκειται για τηλεοπτικές μεταδόσεις, ή σε κατάλογο εάν πρόκειται για κατά παραγγελία υπηρεσίες. 4. Πάροχος υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων : Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει την συντακτική ευθύνη για την επιλογή του οπτικοακουστικού περιεχομένου της υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αυτό οργανώνεται 5. Τηλεοπτική μετάδοση (γραμμική υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων): Η υπηρεσία που παρέχεται για ταυτόχρονη παρακολούθηση προγραμμάτων από πάροχο υπηρεσίας οπτικοακουστικών μέσων βάσει χρονολογικά προγραμματισμένων μεταδόσεων. Στην έννοια της υπηρεσίας αυτής εντάσσονται, σύμφωνα με το σημείο 27 του προοιμίου της οδηγίας 2010/13/ΕΕ η αναλογική και ψηφιακή τηλεόραση καθώς και οι υπηρεσίες live streaming, webcasting και NVOD) 6. Κατά παραγγελία υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων (μη γραμμική υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων): Υπηρεσία οπτικοακουστικών μέσων που παρέχεται για την παρακολούθηση προγράμματος σε χρονική στιγμή που επιλέγει ο χρήσης, κατόπιν δικού του αιτήματος, από κατάλογο προγραμμάτων που έχει καταρτίσει ο πάροχος της υπηρεσίας. 7. Οπτικοακουστική εμπορική ανακοίνωση: Εικόνες με ή χωρίς ήχου που προορίζονται για άμεση ή έμμεση προώθηση εμπορευμάτων, υπηρεσιών ή της εικόνας ενός φυσικού ή νομικού προσώπου που ασκεί οκονομική δραστηριότητα. Οι εικόνες αυτές συνοδεύουν ή περιλαμβάνονται σε πρόγραμμα έναντι πληρωμής ή αναλόγου ανταλλάγματος ή για λόγους προβολής. Μορφές οπτικοακουστικής εμπορικής ανακοίνωσης συνιστούν ιδίως η τηλεοπτική διαφήμιση, η χορηγία, η τηλεπώληση και η τοποθέτηση προϊόντος.
2. Αρμοδιότητα ΕΣΡ (άρθρο 3 ΠΔ 109/2010) Στην δικαιοδοσία του ελληνικού κράτους υπάγονται οι πάροχοι οπτικοακουστικών υπηρεσιών που Α) είναι εγκατεστημένοι στην ελληνική επικράτεια και ως τέτοιοι νοούνται όσοι έχουν τα κεντρικά γραφεία τους στην Ελλάδα όπου και λαμβάνονται οι συντακτικές αποφάσεις έχουν τα κεντρικά τους γραφεία στην Ελλάδα και ένα σημαντικό μέρος του προσωπικού τους δραστηριοποιείται στην παροχή των οπτικοακουστικών υπηρεσιών εργάζεται στην ελληνική επικράτεια ή σε περισσότερα κράτη μέλη συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, ακόμα και εάν οι συντακτικές αποφάσεις λαμβάνονται σε άλλο κράτος μέλος. Έχουν τα κεντρικά τους γραφεία στην Ελλάδα, ακόμα και εάν οι συντακτικές αποφάσεις λαμβάνονται σε άλλο κράτος μέλος και το εργατικό δυναμικό που απασχολείται με την παροχή οπτικοακουστικών υπηρεσιών δεν δραστηριοποιείται σε κανένα από τα δύο κράτη μέλη, εφόσον ξεκίνησαν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα στην Ελλάδα και εξακολουθούν να έχουν σταθερό δεσμό με την οικονομία της Ελλάδος Έχουν τα κεντρικά τους γραφεία στην Ελλάδα αλλά οι συντακτικές αποφάσεις λαμβάνονται σε Τρίτη χώρα (εκτός ΕΕ) ή το αντίστροφο, εφόσον σημαντικό μέρος του προσωπικού που απασχολείται στην παροχή των οπτικοακουστικών υπηρεσιών εργάζεται στην Ελλάδα Β) όσοι χρησιμοποιούν δορυφορική ανερχόμενη ζεύξη (uplink) που βρίσκεται στην Ελλάδα Γ) όσοι χρησιμοποιούν δυναμικό δορυφόρου που ανήκει στην Ελλάδα Οι κανόνες των άρθρων 56 62 της Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης εφαρμόζονται συμπληρωματικά για τον προσδιορισμό της κατά τόπον αρμοδιότητας 3. Εφαρμοστέοι Κανόνες στις Κατά Παραγγελία (μη γραμμικές) Οπτικοακουστικές Υπηρεσίες (άρθρα 6-14 ΠΔ 109/2010) 1 3.1 Πρόσβαση στα στοιχεία ταυτότητας του παρόχου και του ΕΣΡ (άρθρο 6) Οι πάροχοι κατά παραγγελία υπηρεσιών οφείλουν να αναρτούν στην ιστοσελίδα τους ή με κάρτα που συνοδεύει (στην αρχή) τον κατάλογο επιλογών που προτείνουν ή με οποιοδήποτε άλλο πρόσφορο τρόπο τις ακόλουθες πληροφορίες - την επωνυμία και τον διακριτικό τίτλο της επιχείρησης - την διεύθυνση της έδρας τους - στοιχεία επικοινωνίας (αριθμό τηλεφώνου, τηλεομοιοτυπίας, δ/νση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και διαδικτυακή διεύθυνση) - τα στοιχεία επικοινωνίας του ΕΣΡ (Αμερικής 5 Αθήνα ΤΚ, τηλ. 2131502300, τηλεομοιοτυπίας 2103319881, www.esr.gr., ncrtv@otenet.gr) 1 Οι συναφείς προς τις κατά παραγγελία οπτικοακουστικές υπηρεσίες (όπως το NVOD) διέπονται από τις διατάξεις για γραμμικές υπηρεσίες. Υπηρεσίες που παρέχονται είτε γραμμικά είτε μη, διέπονται από τις διατάξεις που κατά περίπτωση διέπουν τον τρόπο παροχής της υπηρεσίας.
3.2 Βλαπτικό περιεχόμενο 3.2.1 Περιεχόμενο που ενδέχεται να προκαλέσει μίσος (άρθρο 7) Οι πάροχοι μη γραμμικών οπτικοακουστικών υπηρεσιών οφείλουν να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε οι παρεχόμενες από αυτούς υπηρεσίες να μην προκαλούν μίσος λόγω φυλής, φύλου, θρησκείας, πεποιθήσεων, εθνικότητας, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Επίσης, οφείλουν να μην εκμεταλλεύονται δεισιδαιμονίες και προλήψεις των ανθρώπων. 3.2.2. Προστασία ανηλίκων (άρθρο 14) Οι πάροχοι μη γραμμικών οπτικοακουστικών υπηρεσιών οφείλουν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους κατά τρόπο που να διασφαλίζει ότι οι ανήλικοι δεν βλέπουν ή ακούν περιεχόμενο που ενδέχεται να βλάψει σοβαρά την φυσική, πνευματική ή ηθική τους ανάπτυξη. Ενδεδειγμένα μέτρα για την προστασία των ανηλίκων συνιστούν μεταξύ άλλων η σήμανση των προγραμμάτων, η χρήση προσωπικών αριθμών αναγνώρισης (PIN) και η χρήση εύχρηστου συστήματος φιλτραρίσματος. 3.3 Οπτικοακουστικές Εμπορικές Ανακοινώσεις (άρθρο 10) 3.3.1 Γενικοί Κανόνες Οι εμπορικές οπτικοακουστικές ανακοινώσεις οφείλουν : - να αναγνωρίζονται εύκολα ως τέτοιες (απαγορεύονται οι συγκεκαλυμμένες οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις) - να μην χρησιμοποιούν τεχνικές που απευθύνονται στο υποσυνείδητο - να μην θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια - να μην εισάγουν διακρίσεις λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, εθνικότητας, θρησκείας, πεποιθήσεως, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού - να μην ενθαρρύνουν συμπεριφορές καταφανώς επιβλαβείς για το περιβάλλον -να μην ενθαρρύνουν συμπεριφορές επιζήμιες για την υγεία και την ασφάλεια - να μην εκμεταλλεύονται τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις των ανθρώπων 3.3.2. Απαγορευμένες Διαφημίσεις Απαγορεύονται όλες οι μορφές εμπορικών οπτικοακουστικών ανακοινώσεων που αφορούν : - τσιγάρα και λοιπά προϊόντα καπνού - φάρμακα και θεραπευτικές αγωγές που διατίθενται στην Ελλάδα μόνο με ιατρική συνταγή - πυροβόλα όπλα με εξαίρεση τα κυνηγετικά 3.3.3 Προστασία Ανηλίκων Οι εμπορικές οπτικοακουστικές ανακοινώσεις δεν επιτρέπεται να θίγουν ηθικά ή σωματικά τους ανηλίκους.
Ειδικότερα δεν επιτρέπεται: - να τους παρακινούν ευθέως στην αγορά ή ενοικίαση προϊόντος ή υπηρεσίας εκμεταλλευόμενες την απειρία ή την ευπιστία τους, - να τους ενθαρρύνουν ευθέως να πείσουν τους γο νείς τους ή άλλους για την αγορά των διαφημιζόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών, - να εκμεταλλεύονται την ιδιαίτερη εμπιστοσύνη των ανηλίκων στους γονείς, τους διδάσκοντες ή άλλα πρόσωπα, - να παρουσιάζουν αναίτια ανήλικους σε επικίνδυνες καταστάσεις, - να ενθαρρύνουν την υπερβολική κατανάλωση τροφίμων και ποτών που περιέχουν ιδίως συστατικά και ουσίες όπως τα λιπαρά, τα κορεσμένα λιπαρά, τα trans λιπαρά οξέα, το αλάτι/νάτριο και τα σάκχαρα. Οι οπτικοακουστικές εμπορικές ανακοινώσεις για αλκοολούχα ποτά απαγορεύεται να απευθύνονται ειδικά σε ανηλίκους και να ενθαρρύνουν την υπέρμετρη κατανάλωση των ποτών αυτών. Απαγορεύεται απολύτως η μετάδοση οπτικοακουστικών εμπορικών ανακοινώσεων για αλκοολούχα ποτά σε παιδικά προγράμματα ή κατά τη διάρκεια της παιδικής ζώνης. 3.3.4. Χορηγία 1. Οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων ή τα προγράμματα που λαμβάνουν χορηγία πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες απαιτήσεις: - το περιεχόμενό τους δεν επιτρέπεται να επηρεάζονται κατά τρόπο που θίγει την ευθύνη και τη συντακτική ανεξαρτησία του παρόχου υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, - δεν πρέπει να παρακινούν ευθέως σε αγορά ή μίσθωση προϊόντων ή υπηρεσιών μέσω συγκεκριμένων διαφημιστικών αναφορών σε αυτά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, - οι θεατές πρέπει να ενημερώνονται σαφώς ότι τα συγκεκριμένα προγράμματα αποτελούν αντικείμενο χορηγίας. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να επισημαίνονται σαφώς με την επωνυμία, το λογότυπο ή/και κάθε άλλο σύμβολο του χορηγού, όπως για παράδειγμα αναφορά στο προϊόν ή τα προϊόντα ή στην υπηρεσία ή τις υπηρεσίες με διακριτικό σήμα, κατά την έναρξη, το τέλος των προγραμμάτων και μία φορά κατά τη διάρκεια αυτών. 2. Οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων ή τα προγράμματα δεν επιτρέπεται να αποτελούν αντικείμενο χορηγίας από επιχειρήσεις των οποίων κύρια δραστηριότητα είναι η παρασκευή ή πώληση τσιγάρων και λοιπών προϊόντων καπνού. 3. Προγράμματα το περιεχόμενο των οποίων απευθύνεται κατά τεκμήριο σε ανηλίκους απαγορεύεται να δέχονται χορηγία για αλκοολούχα ποτά. 4. Η χορηγία υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων ή προγραμμάτων από επιχειρήσεις των οποίων οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν την παρασκευή ή πώληση φαρμάκων και θεραπευτικών αγωγών δύναται να προωθεί το όνομα ή την εικόνα της επιχείρησης, αλλά όχι συγκεκριμένα φάρμακα ή θεραπευτικές αγωγές που διατίθενται στην Ελλάδα μόνο με ιατρική συνταγή. 5. Δεν επιτρέπεται η χορηγία σε προγράμματα ειδησεογραφίας και επικαιρότητας.
6. Δεν επιτρέπεται η εμφάνιση λογοτύπου χορηγίας κατά τη διάρκεια παιδικών προγραμμάτων, ντοκιμαντέρ και μεταδόσεων θρησκευτικών εκδηλώσεων και προγραμμάτων. 7 7. Τα ένθετα κάθε είδους εκπομπών, που διαρκούν έως τρία (3) πρώτα λεπτά της ώρας και παρέχουν χρηστικές πληροφορίες στο κοινό, μπορούν να αποτελούν αντικείμενο χορηγίας μόνο από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, οι δραστηριότητες των οποίων δεν συνδέονται άμεσα με το περιεχόμενο των προγραμμάτων αυτών 3.3.5 Τοποθέτηση Προϊόντος Ως γενικός κανόνας, απαγορεύεται η τοποθέτηση προϊόντος Απαγορεύεται απολύτως η τοποθέτηση: - προϊόντων καπνού ή τσιγάρων ή προϊόντων από επιχειρήσεις των οποίων κύρια δραστηριότητα είναι η παρασκευή ή πώληση τσιγάρων και λοιπών προϊόντων καπνού, - ειδικών φαρμακευτικών προϊόντων ή θεραπευτικών αγωγών που διατίθενται στην Ελλάδα μόνο με ιατρική συνταγή, - σε κάθε άλλη περίπτωση που απαγορεύεται η τηλεοπτική διαφήμιση Επιτρέπεται, κατ εξαίρεση: α) σε κινηματογραφικά ή τηλεοπτικά έργα και σειρές που δημιουργήθηκαν για να διανεμηθούν από παρόχους οπτικοακουστικών μέσων, καθώς και σε αθλητικά και σε ελαφράς ψυχαγωγίας προγράμματα, με εξαίρεση τέτοια προγράμματα που απευθύνονται σε ανηλίκους, εφόσον πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: - δεν επηρεάζεται το περιεχόμενό τους κατά τρόπο που να θίγει την ευθύνη και τη συντακτική ανεξαρτησία του παρόχου υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, - δεν εμπεριέχεται ευθεία προτροπή σε αγορά ή μίσθωση προϊόντων ή υπηρεσιών, ιδίως μέσω ειδικών διαφημιστικών αναφορών σε αυτά τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες, -δεν δίδεται υπερβολική προβολή σε αυτά τα προϊόντα β) σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει πληρωμή, αλλά μόνο δωρεάν παροχή προϊόντων ή υπηρεσιών, όπως διευκολύνσεις στην παραγωγή ή βραβεία που προσφέρονται με σκοπό να περιληφθούν σε πρόγραμμα, τηρουμένων σωρευτικά των προαναφερομένων προϋποθέσεων Υποχρεώσεις παρόχων σχετικές με την τοποθέτηση προϊόντος : Οι πάροχοι υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων οφείλουν να ενημερώνουν τους θεατές ευκρινώς για την ύπαρξη τοποθέτησης προϊόντος. Προγράμματα τα οποία περιλαμβάνουν τοποθέτηση προϊόντος πρέπει να επισημαίνονται καταλλήλως κατά την έναρξη, το τέλος, καθώς και μετά από κάθε διακοπή του προγράμματος για την αποφυγή οποιασδήποτε σύγχυσης εκ μέρους των θεατών.
Από την υποχρέωση αυτή, εξαιρούνται προγράμματα που δεν αποτελούν παραγωγή ούτε ανάθεση του ίδιου του παρόχου υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων ή επιχείρησης συνδεόμενης με τον πάροχο υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, υπό την προϋπόθεση ότι ο πάροχος δεν ωφελείται από την τοποθέτηση. 3.4 Πρόσβαση ατόμων με αναπηρία στις υπηρεσίες (άρθρο 8) Οι πάροχοι μη γραμμικών οπτικοακουστικών υπηρεσιών οφείλουν να μεταδίδουν περιεχόμενο με ταυτόχρονη αναγραφή υποτίτλων στη ελληνική γλώσσα σε ποσοστό 20% του καταλόγου τους. Εάν στο κατάλογο επιλογών περιλαμβάνονται και δελτία ειδήσεων στη νοηματική γλώσσα διάρκειας τουλάχιστον 2 λεπτών της ώρας που περιλαμβάνουν τις σημαντικότερες ειδήσεις της ημέρας. 3.5 Προστασία δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας Μετάδοση κινηματογραφικών έργων (άρθρο 9) Οι πάροχοι μη γραμμικών υπηρεσιών δεν επιτρέπεται να μεταδίδουν κινηματογραφικά έργα εκτός των χρονικών περιόδων που έχουν συμφωνηθεί με τους κατόχους των δικαιωμάτων. 3.6 Προώθηση ευρωπαϊκών παραγωγών (άρθρο 14 και ΥΑ 812/13.1.2012 του Υπουργού Επικρατείας) Oι κατά παραγγελία υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, με εξαίρεση όσους παρέχουν ειδησεογραφικό ή αθλητικό περιεχόμενο, τηλεπαιχνίδια ή υπηρεσίες εμπορικών ανακοινώσεων, στο μέτρο του εφικτού, πρέπει να προωθούν, χρησιμοποιώντας ενδεδειγμένα μέσα, την παραγωγή ευρωπαϊκών έργων, καθώς και την πρόσβαση σε αυτά. Μ