ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ρ Κούρου Α. 1, Γκουντροµίχου Χ. 1, Κέρπελης Π. 1, Πανουτσοπούλου Μ. 1 και Καθ. Μακρόπουλος Κ. 2 1 Ο.Α.Σ.Π. - Οργανισµός Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας, Ξάνθου 32, 15451 Ν. Ψυχικό, E-mail: akourou@oasp.gr 2 Τµήµα Γεωλογίας, Ε.Κ.Π.Α., /ντης Γεωδυναµικού Ινστιτούτου Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Τ.Θ. 20048, 11810 Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η ελαχιστοποίηση των συνεπειών ενός καταστροφικού σεισµού σε µια περιοχή εξαρτάται µεταξύ άλλων από την ευαισθητοποίηση, την ενηµέρωση και την εκπαίδευση του πληθυσµού σε θέµατα σχετικά και το σεισµό και τα µέτρα προστασίας. εδοµένου ότι αυτό µπορεί να επιτευχθεί µόνο µε σωστά εκπαιδευµένους πολίτες, διαφαίνεται η σπουδαιότητα του ρόλου των εκπαιδευτικών. Στόχος της παρούσας µελέτης είναι η διερεύνηση του βαθµού κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε θέµατα αντισεισµικής προστασίας. Η µελέτη στηρίχθηκε σε ερωτηµατολόγια που συµπλήρωσαν εκπαιδευτικοί και είχαν θεµατολογία εστιασµένη σε θέµατα αντισεισµικής προστασίας σε ατοµικό, οικογενειακό και σε εργασιακό επίπεδο, δηλαδή στις σχολικές µονάδες. EVALUATION OF TEACHERS EDUCATION AND PREPAREDNESS ON EARTHQUAKE PROTECTION ISSUES Dr Kourou A. 1, Gountromichou C. 1, Kerpelis P. 1, Panoutsopoulou M. 1 and Prof. Makropoulos K. 2 1 E.P.P.O. - Earthquake Planning and Protection Organization, 32 Xanthou Str. 154 51 N. Psychiko, E-mail: akourou@oasp.gr Dep. of Geology, N.T.U.A., Director of Institute of Geodynamics National Observatory of Athens, P.O. Box 20048, 11810 Athens The earthquake risk reduction in a particular area depends upon awareness, information and education of the population on issues related to the earthquake and earthquake protection measures. Since this could be achieved only with properly educated citizens, the role of the teachers becomes of high importance. The aim of this study is to investigate the degree of teachers training on earthquake protection issues. The study was based on questionnaires filled out by teachers. Their subjects were focused on earthquake protection measures to individual, family and working level, at schools. 1
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ελλάδα είναι µια χώρα µε υψηλή σεισµικότητα σε παγκόσµιο επίπεδο. Ο σχεδιασµός και τα µέτρα που λαµβάνονται για τη διαχείριση του σεισµικού κινδύνου σε επίπεδο Πολιτείας στη χώρα µας, αφορούν σε µέτρα πρόληψης, απόκρισης - αντιµετώπισης και αποκατάστασης ανασυγκρότησης ανάπλασης της πληγείσας περιοχής. Παράλληλα όµως µε την Πολιτεία και ο πολίτης πρέπει να γνωρίζει και να είναι έτοιµος να εφαρµόσει τα µέτρα προστασίας σε ατοµικό, οικογενειακό και εργασιακό επίπεδο. Οι επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών µπορούν να µειωθούν εάν οι πολίτες έχουν ενηµερωθεί και έχουν αποκτήσει τη σχετική παιδεία σε θέµατα πρόληψης [8]. Η απόκτηση της αντισεισµικής παιδείας από όλους µας και κυρίως από την εκπαιδευτική κοινότητα είναι µία αναγκαιότητα για τη χώρα µας. O Οργανισµός Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) από την ίδρυσή του έως σήµερα είναι ο αρµόδιος φορέας της χώρας σε θέµατα που αφορούν στο σχεδιασµό, εκπόνηση, συντονισµό και παρακολούθηση του έργου της ενηµέρωσης και εκπαίδευσης του πληθυσµού και στελεχών φορέων του δηµοσίου, σε θέµατα σεισµικής προστασίας και αντιµετώπισης των εκτάκτων αναγκών που προέρχονται από σεισµούς [1, 2, 6, 7, Σχ.1]. Οι δράσεις που στοχεύουν στην επιµόρφωση της εκπαιδευτικής κοινότητας και που πραγµατοποιούνται από την Πολιτεία την τελευταία δεκαετία, είναι οι ακόλουθες: ηµιουργία κατάλληλου ενηµερωτικού υλικού.το υλικό αυτό (έντυπα, αφίσες, CD- ROM, κ.ά.) εκδίδεται κυρίως από τον Ο.Α.Σ.Π. για διάφορες οµάδες στόχους και διατίθεται χωρίς αντίτιµο. Υλοποίηση επιµορφωτικών προγραµµάτων για εκπαιδευτικούς: α. «Επιµόρφωση ιευθυντών των Σχολικών Μονάδων Α/θµιας Εκπαίδευσης της Αττικής για Αντισεισµικό Σχεδιασµό και Προστασία» (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο - Ο.Α.Σ.Π., 1999-2001). β. «Σεισµός και Μέτρα Προστασίας στις Σχολικές Μονάδες» (Ο.Α.Σ.Π. σε συνεργασία µε Γραφεία Αγωγής Υγείας Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης του Υ.Π..Μ.Θ., ιευθύνσεις Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών και Γραφεία Πολιτικής Προστασίας των Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, 2001 έως σήµερα). Σχήµα 1: Ενηµερωτικές επιµορφωτικές εκδηλώσεις του Ο.Α.Σ.Π. σε οµάδες ενηλίκων κατά τα έτη 2006-2009, ανά νοµό. 2
γ. «ιαχείριση Κινδύνου και Κρίσεων για την Ασφάλεια και Υγεία στις Σχολικές Εκπαιδευτικές Μονάδες» (Ινστιτούτο Επιµόρφωσης (ΙΝ. ΕΠ.) του Εθνικού Κέντρου ηµόσιας ιοίκησης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ...Α.), 2009 έως σήµερα). Πραγµατοποίηση ενηµερωτικών οµιλιών σε µαθητές. Υλοποιούνται κυρίως από το επιστηµονικό προσωπικό του Ο.Α.Σ.Π., µετά από αίτηµα του σχολείου. ιοργάνωση ασκήσεων ετοιµότητας σε σχολεία. Στις σχολικές µονάδες Α/θµιας και Β/θµιας Εκπαίδευσης της χώρας, µε ευθύνη των ιευθυντών τους συντάσσεται ή επικαιροποιείται το σχέδιο εκκένωσης των σχολικών κτιρίων. Οι ιευθυντές των µονάδων αυτών υποχρεούνται µε την έναρξη κάθε σχολικού έτους ενηµερώνουν σχετικά τους µαθητές τους και να πραγµατοποιούν άσκηση εκκένωσης των κτιρίων. Κατευθυντήριες οδηγίες για την υλοποίηση αυτών δίνονται από το Υ.Π..Μ.Θ. σε συνεργασία µε τον Ο.Α.Σ.Π. Αυτές οι ασκήσεις επαναλαµβάνονται τουλάχιστον 2 φορές ακόµη κατά τη διάρκεια κάθε σχολικού έτους (µία φορά ανά τρίµηνο) [7]. Συχνά οι ασκήσεις αυτές πραγµατοποιούνται παρουσία του Ο.Α.Σ.Π., της Πυροσβεστικής και άλλων φορέων. ηµιουργία εκπαιδευτικών ενοτήτων σε Μουσεία Κέντρα. Τα τελευταία χρόνια για την ευαισθητοποίηση και την αφύπνιση του πληθυσµού σε θέµατα αντισεισµικής προστασίας χρησιµοποιούνται διαδραστικές και βιωµατικές ενότητες, όπως σεισµικοί προσοµοιωτές [11, 12, 13]. Εκπαιδευτικοί και µαθητές είναι οι βασικές οµάδες που επισκέπτονται τους χώρους αυτούς και βιώνουν την εµπειρία ενός σεισµού λαµβάνοντας παράλληλα τα ενδεδειγµένα µέτρα προστασίας. Η παρούσα µελέτη επιχειρεί να καταγράψει και να διερευνήσει την κατάρτιση και το βαθµό ετοιµότητας των εκπαιδευτικών σε θέµατα αντισεισµικής προστασίας, ώστε να εξαχθούν χρήσιµα συµπεράσµατα σχετικά µε την υφιστάµενη κατάσταση και το σχεδιασµό νέων δράσεων. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η παρούσα µελέτη πραγµατοποιήθηκε σε δείγµα 430 ιευθυντών και εκπαιδευτικών Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης, που παρακολουθούσαν το επιµορφωτικό πρόγραµµα του ΙΝ. ΕΠ. και των Περιφερειακών Ινστιτούτων Επιµόρφωσης (Π.ΙΝ.ΕΠ.) του Ε.Κ...Α. µε θέµα: «ιαχείριση Κινδύνου και Κρίσεων για την Ασφάλεια και Υγεία στις Σχολικές Εκπαιδευτικές Μονάδες». Το πρόγραµµα αυτό πραγµατοποιήθηκε σε διάφορες περιοχές της χώρας από το Σεπτέµβριο του 2009 έως τον Ιούλιο του 2010. Η έρευνα βασίστηκε σε ερωτηµατολόγιο που συµπληρώθηκε από τους επιµορφούµενους πριν την έναρξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το ερωτηµατολόγιο είχε χωρισθεί σε 2 βασικές θεµατικές ενότητες, µέτρα πρόληψης πριν το σεισµό και στάσεις - συµπεριφορές κατά τη διάρκεια του σεισµού. Οι ερωτήσεις δοµήθηκαν έτσι ώστε, να είναι σύντοµες και περιεκτικές. Οι ανοικτού τύπου ερωτήσεις βοήθησαν πολύ ώστε να αποτυπωθούν γνώµες και απόψεις των εκπαιδευτικών, όµως απαιτήθηκε περισσότερος χρόνος για την αποκωδικοποίηση των απαντήσεων. Από την πρώτη θεµατική ενότητα του ερωτηµατολογίου αξιοποιήθηκαν στην έρευνα οι ακόλουθες ερωτήσεις: Έχετε ενηµερωθεί για τους τρόπους αυτοπροστασίας για το σεισµό; Από ποιο φορέα ενηµερωθήκατε για τους τρόπους αυτοπροστασίας; Έχετε συντάξει Οικογενειακό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για το σεισµό; 3
Έχετε εντοπίσει τα ασφαλή σηµεία προφύλαξης του σπιτιού τους; Γνωρίζετε το Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης του σχολείου σας; Έχετε πραγµατοποιήσει άσκηση ετοιµότητας στο σχολείο σας; Από τη δεύτερη θεµατική ενότητα οι ερωτήσεις που αναλύθηκαν είναι οι εξής: Πώς αντιδράσατε κατά τη διάρκεια σεισµού που βιώσατε; Ποια ήταν η ψυχολογική σας κατάσταση, κατά τη διάρκεια του σεισµού; 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ Μετά από επεξεργασία των δεδοµένων της έρευνας εξήχθηκαν τα παρακάτω αποτελέσµατα: Στην ερώτηση εάν έχουν ενηµερωθεί για τους τρόπους αυτοπροστασίας για το σεισµό, το 83% των ερωτηθέντων απάντησε θετικά. Αυτό ήταν αναµενόµενο διότι: η οµάδα στόχος αυτής της µελέτης είναι οι εκπαιδευτικοί, δηλαδή είναι οµάδα πληθυσµού µε υψηλό µορφωτικό επίπεδο, η ενηµέρωση, ως διαδικασία, αποτελεί αναγκαιότητα λόγω του ειδικότητάς τους, οι εκπαιδευτικοί είναι υπεύθυνοι για µια ευάλωτη οµάδα πληθυσµού στο σεισµό, για το λόγο αυτό τόσο από προσωπική πρωτοβουλία, όσο και από το θεσµικό πλαίσιο υποχρεούνται σε συνεχή ενηµέρωση για σχετικά θέµατα, η Πολιτεία, κυρίως τα τελευταία χρόνια, έχει δώσει βαρύτητα στην πρόληψη, ιδιαίτερα σε σχολικούς χώρους. Στην ερώτηση, από ποιο φορέα ενηµερώθηκαν για τους τρόπους αυτοπροστασίας, το 17% απάντησε ότι είχε ενηµέρωση µόνο από τον Ο.Α.Σ.Π., το 18% από τον Ο.Α.Σ.Π. και κάποιον άλλο φορέα, το 62% µόνο από κάποιον άλλο φορέα και το 3% κατά τη διάρκεια εκπαίδευσης εθελοντών. Το ότι µόνο το 35% των εκπαιδευτικών έχουν δεχθεί ενηµέρωση από τον αρµόδιο φορέα, τον Ο.Α.Σ.Π., υποδεικνύει την ανάγκη συνέχισης των σχετικών δράσεων από την Πολιτεία. Σε ότι αφορά στην ερώτηση, εάν έχουν συντάξει Οικογενειακό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για το σεισµό, οι περισσότεροι (77%) απάντησαν ότι δεν έχουν συντάξει. Αυτό αξίζει να επισηµανθεί, εάν αναλογισθούµε ότι τα µέλη µιας ελληνικής οικογένειας συνήθως έχουν στην καθηµερινότητά τους διαφορετικά σηµεία δράσης (π.χ. είτε εργάζονται οι γονείς, είτε τα παιδιά είναι µικρά και πάνε σχολείο, κ.λπ.). Τα µέλη λοιπόν αυτά θα πρέπει προσεισµικά να έχουν συνεννοηθεί για τις κοινές ενέργειές τους, που αφορούν στην επικοινωνία και στη συνάντησή τους κατά την άµεση µετασεισµική περίοδο, κάτι τέτοιο άλλωστε είναι θέµα οργάνωσης της οικογένειας χωρίς άλλες ιδιαίτερες απαιτήσεις ή δυσκολίες. Η εµπειρία έχει αναδείξει τη σπουδαιότητα του µέτρου αυτού, δεδοµένου ότι µετά από ισχυρούς σεισµούς που έχουν πλήξει µεγάλα αστικά κέντρα, η σταθερή και η κινητή τηλεφωνία τίθενται εκτός λειτουργίας, αλλά και οι µετακινήσεις είναι εξαιρετικά δύσκολες. Χαρακτηριστικό παράδειγµα, αποτελεί ο σεισµός της Πάρνηθας που εκδηλώθηκε στις 7 Σεπτεµβρίου του 1999, στις 15:00 περίπου η ώρα, όταν τα µέλη των οικογενειών δεν ήταν µαζί (γονείς στην εργασία, παιδιά στο σπίτι ή σε παιδικούς σταθµούς), συνεπώς δεν ήταν εύκολη η επικοινωνία τους και η συνάντησή τους. Στην ερώτηση σχετικά µε το εάν έχουν εντοπίσει τα ασφαλή σηµεία προφύλαξης του σπιτιού τους, το 76% απάντησε θετικά. Αυτό κατ αρχήν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό. Όταν όµως ζητήθηκε να αναφερθούν τα σηµεία προφύλαξης, µόνο το 43% έδωσε απόλυτα σωστές απαντήσεις, όπως κάτω από γέρο, ξύλινο τραπέζι ή γραφείο. Αντίθετα το 57% των ερωτηθέντων, που δήλωσαν ότι έχουν εντοπίσει ασφαλή σηµεία προφύλαξης στο σπίτι τους, στην περιγραφή των σηµείων αυτών διαπιστώθηκε ότι έχουν επιλέξει τουλάχιστον ένα λάθος 4
σηµείο. Πιο συγκεκριµένα, το 24% έχει επιλέξει ως σηµείο προφύλαξης την κάσα της πόρτας ή το δοκάρι του δωµατίου, το 22% επέλεξε κάποια σωστά και κάποια λάθος σηµεία προφύλαξης και το 12% αναφέρθηκε µόνο σε λάθος σηµεία προφύλαξης [Σχ. 2]. Σχήµα 2: Εντοπισµός ασφαλών σηµείων στο χώρο του σπιτιού των ερωτηθέντων Ας σηµειωθεί ότι η οδηγία «Προστατέψου κάτω από την κάσα της πόρτας» που δινόταν παλαιότερα, τροποποιήθηκε τα τελευταία χρόνια. Σύµφωνα µε νεότερα δεδοµένα από τη διεθνή εµπειρία, η κάσα της πόρτας δεν είναι ασφαλές σηµείο προφύλαξης σε κτίρια από οπλισµένο σκυρόδεµα [3, 9, 10]. Οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών λοιπόν, στη συγκεκριµένη ερώτηση καταδεικνύουν την ανάγκη άµεσης επικαιροποίησης της γνώσης τους σε θέµατα αντισεισµικής προστασίας. Η ανάγκη αυτή είναι πιο επιτακτική, εάν συνυπολογίσουµε ότι οι εκπαιδευτικοί των σχολείων της χώρας µας, λειτουργούν ως «πολλαπλασιαστές» της γνώσης, στους οικείους τους, τους µαθητές τους και τους συναδέλφους τους. Στην ερώτηση πώς αντέδρασαν κατά τη διάρκεια σεισµού που βίωσαν, µόνο το 30% των ερωτηθέντων έδωσε σωστή απάντηση, δηλαδή ότι παραµένουµε στο χώρο µας και καλυπτόµαστε κάτω από κάποιο γερό ξύλινο τραπέζι, γραφείο ή θρανίο, ή εάν δεν υπάρχει το κατάλληλο έπιπλο πλησιάζουµε το δάπεδο και καλύπτουµε το κεφάλι µε τα χέρια µας [Σχ. 3]. Σχήµα 3: Ενέργειες των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια σεισµού Από τους εκπαιδευτικούς που ενήργησαν λάθος κατά τη διάρκεια της σεισµικής δόνησης που βίωσαν, οι περισσότεροι (52%) έµειναν εντελώς ακίνητοι, το 28% προσπάθησε να φύγει από το κτίριο, ενώ το 20% καλύφθηκε κάτω από κάσα πόρτας [Σχ. 4]. 5
Σχήµα 4: Λάθος ενέργειες των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια σεισµού Σχετικά µε την ψυχολογική τους κατάσταση, κατά τη διάρκεια του σεισµού, το 43% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ήταν ψύχραιµοι, το 13% ότι έχασε την ψυχραιµία του, ενώ το 44% δήλωσε ότι φοβήθηκε. [Σχ. 5]. Σχήµα 5: Ψυχολογική κατάσταση των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια σεισµού Οι µελέτες έχουν δείξει ότι τα επικρατούντα συναισθήµατα κατά την περίοδο της καταστροφής είναι το αίσθηµα αβοηθητότητας, αδυναµίας, έκθεσης σε τροµακτική απειλή, ο φόβος, η ανησυχία, το άγχος, η θλίψη, ο θυµός και η δυσπιστία [5]. Η προσαρµοστική συµπεριφορά που αναπτύσσουν τα άτοµα που βίωσαν µία καταστροφή, σχετίζεται µε το επίπεδο εκπαίδευσης άσκησής τους κατά την προκαταστροφική περίοδο, µε την ύπαρξη αντίστοιχων προηγούµενων εµπειριών, κ. ά. Έρευνα που έγινε σε σεισµόπληκτους στην περιοχή Ίλιο της Αττικής, που βίωσαν το σεισµό της Πάρνηθας στις 7-9-1999, έδειξε ότι τα τραυµατικά γεγονότα που έζησαν παιδιά, έφηβοι και οι οικογένειές τους κατά τη διάρκεια του σεισµού και των µετασεισµών, τους προξένησαν έντονο φόβο, άγχος, καταθλιπτικές τάσεις, θυµό και ενοχές για το χαµό των αγαπηµένων τους προσώπων, και γιατί οι ίδιοι επέζησαν [4]. Το 70% των εκπαιδευτικών ανέφερε ότι γνωρίζει το Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης του σχολείου του, απαντώντας στην αντίστοιχη ερώτηση. Το υψηλό αυτό ποσοστό ήταν 6
αναµενόµενο αφού οι συµµετέχοντες στο εκπαιδευτικό αυτό πρόγραµµα είναι συνήθως ιευθυντές σχολείων, ή εκπαιδευτικοί που έχουν οριστεί ως υπεύθυνοι σύνταξης των σχεδίων έκτακτης ανάγκης των σχολικών τους µονάδων. Σχήµα 6: Γνώση του Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης του Σχολείου Στην ερώτηση εάν έχουν πραγµατοποιήσει Άσκηση Ετοιµότητας στο σχολείο τους, οι εκπαιδευτικοί απάντησαν σε ποσοστό 71% θετικά. εδοµένης της προαναφερθείσας εγκυκλίου της Γ.Γ.Π.Π. που καθορίζει ότι όλα τα σχολεία της χώρας πρέπει να πραγµατοποιούν ασκήσεις ετοιµότητας 3 φορές ανά σχολική χρονιά, το ποσοστό αυτό θα έπρεπε να είναι υψηλότερο. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από τα στοιχεία µας τεκµηριώνεται ότι οι εκπαιδευτικοί: Στην πλειονότητά τους είναι ενηµερωµένοι για θέµατα αντισεισµικής προστασίας. Σε ατοµικό οικογενειακό επίπεδο λαµβάνουν κάποια µέτρα πρόληψης, όπως η επισήµανση «ασφαλών» σηµείων προφύλαξης σε περίπτωση σεισµού, που όµως δεν είναι σύµφωνα πάντα µε τις σύγχρονες οδηγίες αυτοπροστασίας. Σε εργασιακό επίπεδο, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν τα σχέδια έκτακτης ανάγκης των σχολικών τους µονάδων και έχουν λάβει µέρος σε ασκήσεις ετοιµότητας, αν και δεν έχουν µεριµνήσει να συντάξουν το οικογενειακό τους σχέδιο. Αντέδρασαν σε αρκετές περιπτώσεις λανθασµένα κατά τη διάρκεια ισχυρού σεισµού που βίωσαν στο παρελθόν, εκτός σχολείου. Συνεπώς προκύπτει ότι απαιτείται συνεχής επικαιροποίηση της γνώσης των εκπαιδευτικών σε ότι αφορά τα µέτρα αυτοπροστασίας, µέσω των οδηγιών του Ο.Α.Σ.Π. Επιπρόσθετα η αδυναµία που εντοπίστηκε στην πρακτική εφαρµογή των κατάλληλων µέτρων προστασίας σε περίπτωση σεισµού, µπορεί να βελτιωθεί µε ασκήσεις ετοιµότητας σε οικογενειακό και εργασιακό επίπεδο. Συµπερασµατικά, µπορεί να αναφερθεί ότι στην εκπαιδευτική κοινότητα οι προσπάθειες της Πολιτείας έχουν αποδώσει έως ένα βαθµό σε επίπεδο πρόληψης, όµως υπάρχουν ακόµη περιθώρια βελτίωσης. Οι προσπάθειες των αρµοδίων φορέων και της εκπαιδευτικής κοινότητας, σε συνεργία, θα µπορούσαν να εστιαστούν ιδιαίτερα σε θέµατα πρόληψης, ώστε να ενισχυθεί κάθε σχετική δράση που θα έχει ως αποτέλεσµα τη µείωση των συνεπειών ενός καταστροφικού σεισµού. 7
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Kourou A., Gountromichou C., & Makropoulos K. (2010) The earthquake educational framework for seismic risk reduction in Greece through Earthquake Planning and Protection Organization's actions, ιεθνές Συνέδριο της European Seismological Commission, 6-10/9/2010 στο Montpellier της Γαλλίας 2. Kourou A., Panoutsopoulou M. (2006) Educational methods for seismic risk public preparedness in Greece, Proceedings of the Earthquakes and Urban Development, New Zealand Geotechnical Society 2006 Symposium, Nelson New Zealand, 17-19/2/2006, pp. 335-340 3. Κούρου Α., Παπαδάκης Π., Παναγιωτοπούλου., Πανουτσοπούλου Μ. (1999) «Σεισµός - Η Γνώση είναι Προστασία», Ο.Α.Σ.Π., Access, Αθήνα, 103 σελ 4. Μαλούτας Θ., Κουβέλη Α., Παππάς Γ., Σακελλαρόπουλος Κ., Νικολαϊδου Σ., Ρήγα Α.Β. (2006) «Κοινωνικές και Ψυχολογικές Επιπτώσεις των Σεισµών του 1999 στους κατοίκους του λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας: η περίπτωση του Ιλίου», τελική έκθεση προγράµµατος Ο.Α.Σ.Π., Αθήνα, 32 σελ 5. Μπεργιαννάκη ερµιτζάκη Ι. και Ψαρρός Κ., Παπαρρηγόπουλος Θ., Σολδάτος Κ. (1999) «Οι Ψυχοκοινωνικές Επιπτώσεις των Σεισµών στην Ελλάδα», Ενηµερωτικό ελτίο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Πρόγνωσης των Σεισµών Νο 3, Αθήνα, 45-47 σελ 6. «Σύσταση Οργανισµού Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.)», ΦΕΚ 52/ 25-4-1983, 729-734 σελ 7. «Σχεδιασµός και δράσεις Πολιτικής Προστασίας για την αντιµετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση σεισµικών φαινοµένων», Εγκύκλιος της Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) 4648/6-7-2009, 54 σελ 8. UN/International Strategy for Disaster Reduction (2005) Hyogo Framework for Action 2005 2015: Building the Resilience of Nations and Communities to Disasters, United Nations World Conference on Disaster Reduction, Kobe, Japan. 9. Ιστοσελίδα Γενικής Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) www.gscp.gr 10. Ιστοσελίδα Οργανισµού Αντισεισµικού Σχεδιασµού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) www.oasp.gr 11. Ιστοσελίδα Κέντρου «Σεισµόπολις» www.seismopolis.org 12. Ιστοσελίδα Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωµένου άσους Λέσβου www.lesvosmuseum.gr/site/home.csp 13. Ιστοσελίδα Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Ηρακλείου Κρήτης http://www.nhmc.uoc.gr 8