μ. ƒøª ÀΔ ƒ Δ ƒπ ª Δ ª ƒºø Δ π

μ. ƒøª ÀΔ ƒ Δ ƒπ ª Δ ª ƒºø Δ π ª ª 5 ªÂÁ Ï ÏÏ Á ÛÙË ÈÔ ÎËÛË ÙË ÙÔÎÚ ÙÔÚ ÂÚ ÏË Ë ÙÔ Ì ı Ì ÙÔ Στις αρχές του 3ου αιώνα μ.χ. άρχισαν να απειλούν το ρωμαϊκό κράτος: οι παραβιάσεις των συνόρων από γειτονικούς λαούς, οι εμφύλιες διαμάχες (μεταξύ των Ρωμαίων), οι διωγμοί των χριστιανών (η βίαιη απομάκρυνσή τους από κάποιον τόπο). Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός (284-305 μ.χ.) ήθελε να διοικήσει καλύτερα την αυτοκρατορία. Έτσι, εφάρμοσε το σύστημα της τετραρχίας. Δηλαδή χώρισε την αυτοκρατορία σε τέσσερις μεγάλες περιφέρειες καθεμιά από τις οποίες είχε τον δικό της άρχοντα. Δυστυχώς όμως το σύστημα αυτό προκάλεσε νέες ταραχές. Το 313 μ.χ. ο Κωνσταντίνος (κυριάρχησε στη Δύση) και ο Λικίνιος (κυριάρχησε στην Ανατολή) υπέγραψαν το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας. Σύμφωνα με αυτό, κάθε πολίτης της αυτοκρατορίας μπορούσε να πιστεύει σε όποιον θεό ήθελε, γεγονός που βοήθησε πολύ τη διάδοση του χριστιανισμού. Το 324 μ.χ. ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας, αφού συγκρούστηκε με τον Λικίνιο στην Αδριανούπολη. 34 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (σελ. 22) 1 Ποια από τα προβλήματα της αυτοκρατορίας προσπάθησε να αντιμετωπίσει ο Κωνσταντίνος με τα διοικητικά μέτρα που πήρε; Το 324 μ.χ., όταν ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας, έλαβε κάποια διοικητικά μέτρα. Σκοπός του ήταν να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του ρωμαϊκού κράτους. Ο Κωνσταντίνος: Αναδιοργάνωσε τον στρατό που είχε διασπαστεί από την τετραρχία. Ένας ισχυρός στρατός θα προστάτευε το κράτος από τις επιδρομές των εχθρικών λαών. Επίσης, θα εξασφάλιζε την ασφάλεια και την ειρήνη στο εσωτερικό του κράτους. Διόρισε έπαρχους στις περιφέρειες του κράτους. Έτσι, θα το έλεγχαν και αυτοί και ο ίδιος καλύτερα. Οργάνωσε διπλωματικές επαφές με τους γειτονικούς λαούς. Με αυτό τον τρόπο απέφυγε τις εχθρικές επιδρομές και πέτυχε τη συνεργασία των γειτονικών λαών με τη Ρώμη. Έκοψε νέο χρυσό νόμισμα, με αποτέλεσμα να τονωθεί η οικονομία των Ρωμαίων και να γίνει πιο ισχυρό το κράτος τους. Μετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους από τη Ρώμη στο Βυζάντιο. Το Βυζάντιο βρισκόταν σε στρατηγική θέση. Αποτελούσε το σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης και ήταν σε εξαιρετικά οχυρή τοποθεσία (από όλες σχεδόν τις πλευρές υπήρχε θάλασσα). Έτσι, η αυτοκρατορία έγινε πιο ισχυρή, γιατί ήταν ασφαλής και ισχυρή η πρωτεύουσά της. Επίσης, σ αυτό βοήθησε και η ανάπτυξη του εμπορίου στο Βυζάντιο. Επομένως, η αυτοκρατορία τροφοδοτούνταν με ό,τι χρειαζόταν. 2 Το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και στην εποχή μας; Ανεξιθρησκία είναι η ελευθερία κάθε πολίτη να πιστεύει σε όποια θρησκεία θέλει, χωρίς να διώκεται για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις (= απόψεις). Το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας (313 μ.χ.) εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και στην εποχή μας. Σε όλες τις χώρες του κόσμου, όπως και στη χώρα μας, κατοικούν άνθρωποι που έχουν διαφορετική θρησκεία. Σε όλα τα κράτη, επομένως, είναι αναγκαίο να υπάρχει ανεξιθρησκία. Έτσι, οι πολίτες δεν υποχρεώνονται να πιστεύ- ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 35

ουν την οποιαδήποτε θρησκεία που τους επιβάλλει το κράτος («επίσημη» θρησκεία). Επίσης, δεν διώκονται για την πίστη τους. Επομένως, δεν υπάρχουν συγκρούσεις ανάμεσα στους πολίτες. Αντίθετα, όλοι συνυπάρχουν ειρηνικά, συνεργάζονται και προοδεύουν. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ (σελ.8) 1 Συμπληρώστε στα κενά ορθογώνια τα ονόματα των τετραρχών και των αυτοκρατόρων. Παρατηρώντας το συμπληρωμένο διάγραμμα, συζητήστε στην τάξη για τις αλλαγές που έγιναν στη ρωμαϊκή διοίκηση και τις πιθανές αιτίες τους. Τα κενά ορθογώνια συμπληρώνονται ως εξής: Συνάρχοντες: Κωνσταντίνος Μαξέντιος Λικίνιος Γαλέριος Συναυτοκράτορες: Κωνσταντίνος Λικίνιος Μονοκράτορας: Κωνσταντίνος. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Το συμπληρωμένο διάγραμμα μας δείχνει τις αλλαγές στο διοικητικό σύστημα του ρωμαϊκού κράτους. Μέχρι τα τέλη του 3ου αιώνα μ.χ., το διοικητικό σύστημα ήταν η μονοκρατορία (= ένας αυτοκράτορας). Τότε μονοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός. Τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το κράτος (επιδρομές γειτονικών λαών, εμφύλιοι πόλεμοι) οδήγησαν τον Διοκλητιανό στην εφαρμογή της τετραρχίας. Η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε τέσσερις μεγάλες περιφέρειες. Καθεμία είχε τον δικό της άρχοντα. Οι τέσσερις συνάρχοντες ήταν: ο Κωνσταντίνος και ο Μαξέντιος (στη Δύση), ο Λικίνιος και ο Γαλέριος (στην Ανατολή). Όταν παραιτήθηκε ο αυτοκράτορας, οι συνάρχοντες συγκρούστηκαν μεταξύ τους, γιατί ήθελαν την εξουσία. Νικητές ήταν ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος, που ήταν πια συναυτοκράτορες. Όμως, ο καθένας ήθελε την εξουσία για τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να συγκρουστούν και αυτοί μεταξύ τους. Νικητής βγήκε ο Κωνσταντίνος, που έγινε μονοκράτορας. Διαπιστώνουμε ότι, παρά τις αλλαγές που έγιναν, το διοικητικό σύστημα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ξεκίνησε και κατέληξε στη μονοκρατορία. Αυτό μας δείχνει ότι κάθε μεταβολή (= αλλαγή) σε ένα σύστημα έχει πιθανότητες να επιτύχει, αλλά και να αποτύχει. 36 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

2 Παρατηρήστε την εικόνα 2 (βλ. σχολικό βιβλίο, σελ. 22) και σχολιάστε την ανάγλυφη παράσταση των τεσσάρων τετραρχών. Τι νομίζετε ότι προσπάθησε να απεικονίσει ο γλύπτης σ αυτή; Η εξέλιξη της τετραρχίας τον δικαίωσε; Στην εικόνα 2 του σχολικού βιβλίου βλέπουμε μια ανάγλυφη παράσταση των τετραρχών. Παρατηρούμε ότι ο γλύπτης τούς έχει χωρίσει σε ζεύγη και τους έχει βάλει να αγκαλιάζονται ανά δύο. Πιθανότατα, μ αυτό τον τρόπο προσπάθησε να απεικονίσει τους συνάρχοντες χωρίζοντάς τους στους δύο που διοικούσαν τη Δύση και στους δύο που διοικούσαν την Ανατολή. Το αγκάλιασμα των τετραρχών ίσως συμβολίζει και την ενότητα Ανατολής και Δύσης. Δηλαδή παρά το ότι ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη δεν είχε πάψει να αποτελεί μια ενιαία αυτοκρατορία. Το γεγονός ότι αγκαλιάζονται ίσως συμβολίζει το ότι είχαν όλοι ίση εξουσία. Επίσης, μπορεί να εκφράζει την ελπίδα του γλύπτη ότι η τετραρχία θα αντιμετωπίσει με επιτυχία τα προβλήματα του ρωμαϊκού κράτους. Δυστυχώς όμως η εξέλιξη της τετραρχίας δεν δικαίωσε το γλύπτη. Ακολούθησαν εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις μεταξύ των συναρχόντων. Το διοικητικό σύστημα επέστρεψε στη μονοκρατορία και τα προβλήματα συνέχισαν να υπάρχουν. 3 Συμπληρώστε τη μεσοστιχίδα της Τετραρχίας και σχολιάστε προφορικά, μετά τη συμπλήρωση, τη σημασία που είχε για την αυτοκρατορία το γεγονός που αναφέρει καθεμία από τις εννέα αυτές προτάσεις. 1. Χ Ρ Ι Σ Τ Ι Α Ν Ο Ι 2. Τ Ε Σ Σ Ε Ρ Ι Σ 3. Α Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ε Σ 4. Σ Υ Ν Ο Ρ Α 5. Τ Ε Τ Ρ Α Ρ Χ Ι Α 6. Σ Υ Ν Α Ρ Χ Ο Ν Τ Ε Σ 7. Ε Π Α Ρ Χ Ι Ε Σ 8. Α Ν Ε Ξ Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ι Α Σ 9. Δ Ι Α Μ Α Χ Ε Σ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ Οι προτάσεις 3, 4 και 7 αναφέρονται σε κάποια από τα προβλήματα που ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 37

αντιμετώπισε το ρωμαϊκό κράτος στις αρχές του 3ου αιώνα μ.x. Aυτά ήταν οι παραβιάσεις των συνόρων από γειτονικούς λαούς και οι εμφύλιες διαμάχες (μεταξύ των Pωμαίων). Oι προτάσεις 2, 5, 6 και 9 αναφέρονται στο σύστημα της τετραρχίας που εφάρμοσε ο Διοκλητιανός. Σκοπός του ήταν να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των εχθρικών λαών και τις εμφύλιες διαμάχες της αυτοκρατορίας. Ορίστηκαν τέσσερις συνάρχοντες. Oι συγκρούσεις μεταξύ τους έκαναν τον Kωνσταντίνο και τον Λικίνιο συναυτοκράτορες. Bέβαια, ο Kωνσταντίνος έγινε αργότερα μονοκράτορας. Oι προτάσεις 1 και 8 αναφέρονται σε ένα ακόμη σημαντικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε το ρωμαϊκό κράτος: στις διώξεις (βίαιες απομακρύνσεις από κάποιον τόπο) των χριστιανών. Tο 313 μ.x. όμως υπογράφτηκε το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας. Έτσι, ο καθένας μπορούσε να λατρεύει όποιο θεό ήθελε. Σταμάτησαν οι διώξεις των χριστιανών και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επικράτησε ηρεμία. 4 (Eργασία Διαθεματικότητας) Στη χώρα μας σήμερα ζουν και εργάζονται ξένοι μετανάστες. Πολλοί απ αυτούς πιστεύουν σε διαφορετικές θρησκείες. Παρατηρήστε την εικόνα 1 (βλ. σχολικό βιβλίο, σελ. 21), διαβάστε το Διάταγμα των Mεδιολάνων (βλ. πηγή 4 σχολικού βιβλίου, σελ. 22) και συζητήστε στην τάξη για τον σεβασμό που πρέπει να έχουμε στην πίστη και στη λατρεία κάθε ανθρώπου. AΠANTHΣH Aνεξιθρησκία είναι η ελευθερία κάθε πολίτη να λατρεύει όποιον θεό θέλει, χωρίς να διώκεται (= να τον κυνηγάνε) γι αυτές του τις πεποιθήσεις (= τα πιστεύω του). H ανεξιθρησκία ισχύει και στη χώρα μας, όπως και σε άλλες χώρες, όπου ζουν και εργάζονται ξένοι μετανάστες. Αποτελεί αναφαίρετο (= δεν είναι δυνατό να του αφαιρεθεί) δικαίωμα κάθε ανθρώπου. Oφείλουμε να σεβόμαστε τις επιλογές των άλλων ανθρώπων. Άλλωστε, θέλουμε να σέβονται και οι άλλοι τις δικές μας επιλογές. O θρησκευτικός φανατισμός έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις (= αποτελέσματα) σε μια κοινωνία. Δηλαδή οι άνθρωποι: συγκρούονται μεταξύ τους, δημιουργείται κλίμα εχθρικότητας και καχυποψίας, 38 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

όλα μένουν στάσιμα. Aντίθετα, η ανεξιθρησκία βοηθάει: στη συνύπαρξη και τη συνεργασία των λαών, στην πρόοδο του κράτους. ÍÈÔÛËÌÂ ˆÙË ÂÚÒÙËÛË Tι ακριβώς ήταν η τετραρχία; Γιατί την εφάρμοσε ο Διοκλητιανός; AΠANTHΣH H τετραρχία ήταν ένα νέο σύστημα διοίκησης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Eφαρμόστηκε κατά το τέλος του 3ου αιώνα μ.x. Σύμφωνα με αυτό, το απέραντο ρωμαϊκό κράτος χωρίστηκε σε τέσσερα τμήματα. Tο κάθε τμήμα είχε το δικό του άρχοντα (διοικητή). Έτσι, με την τετραρχία η εξουσία μοιράστηκε σε τέσσερα πρόσωπα. O αυτοκράτορας Διοκλητιανός (284-305 μ.x.) εφάρμοσε το σύστημα της τετραρχίας για δύο λόγους: α) γιατί πίστευε ότι έτσι θα διοικούνταν καλύτερα η αυτοκρατορία, β) γιατί ήθελε να αντιμετωπίσει τις εχθρικές επιδρομές στα σύνορα του ρωμαϊκού κράτους. ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 39

ª ª 6 ªÈ Ó appleúˆùâ Ô Û, Ë ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë ÂÚ ÏË Ë ÙÔ Ì ı Ì ÙÔ Aκόμη και όταν έγινε μονοκράτορας ο Kωνσταντίνος (324 μ.x.), η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνέχισε να έχει προβλήματα. Το απέραντο ρωμαϊκό κράτος ήταν δύσκολο να κυβερνηθεί από τη Pώμη. O Kωνσταντίνος έκανε τότε αλλαγές στη διοίκηση και στη θρησκεία. Mετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους από τη Pώμη στο Bυζάντιο και εφάρμοσε το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας (= το να πιστεύει ο καθένας σε όποιο θεό θέλει). O Kωνσταντίνος επέλεξε το Bυζάντιο γιατί: H γεωγραφική του θέση ήταν μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Tο Bυζάντιο ήταν το σταυροδρόμι μεγάλων εμπορικών δρόμων που ένωναν την Aνατολή με τη Δύση. Oι κάτοικοι του Bυζαντίου (ανατολική Mεσόγειος) ήταν ενωμένοι. Tους ένωνε ο ελληνικός πολιτισμός, η ελληνική γλώσσα και ο χριστιανισμός. Tο 330 μ.x. η Kωνσταντινούπολη εγκαινιάστηκε ως η νέα πρωτεύουσα των Pωμαίων. 40 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (σελ. 24) 1 Γιατί ο Kωνσταντίνος αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας; O Kωνσταντίνος αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, γιατί η Ρώμη: βρισκόταν πολύ μακριά από τις ακριτικές (= κοντά στα σύνορα) περιοχές που δέχονταν εχθρικές επιθέσεις, ήταν εδώ και χρόνια το κέντρο λατρείας του ρωμαϊκού πανθέου (το σύνολο των ρωμαϊκών θεοτήτων) και ο χώρος όπου συγκρούστηκαν σκληρά μεταξύ τους οι τετράρχες, αφού ήθελαν ο καθένας για τον εαυτό του να εξουσιάζουν τη Ρώμη, εκεί είχαν γίνει οι διωγμοί των χριστιανών. Eπηρεασμένος από αυτούς τους λόγους, ο Kωνσταντίνος πήρε την απόφαση να μεταφέρει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Pώμη στο Bυζάντιο (Προποντίδα). Eπίσης, αποφάσισε να στηρίξει τη χριστιανική θρησκεία. 2 Ποια πλεονεκτήματα είχε η γεωγραφική θέση της Kωνσταντινούπολης σε σχέση με τη γεωγραφική θέση της Pώμης; H γεωγραφική θέση της Kωνσταντινούπολης είχε αρκετά πλεονεκτήματα σε σχέση με τη γεωγραφική θέση της Pώμης. H Pώμη βρισκόταν αρκετά μακριά από τις ακριτικές (= στα σύνορα) περιοχές του Δούναβη και της Aνατολής. Γι αυτό τον λόγο, δεν μπορούσε να ελέγξει τις εχθρικές επιδρομές (= επιθέσεις) στα σύνορά της. Γενικά, δεν μπορούσε να ελέγξει το απέραντο ρωμαϊκό κράτος και να έχει καλή επικοινωνία με τις γύρω περιοχές και με τους λαούς έξω από αυτό. Aντίθετα, η Kωνσταντινούπολη: Bρισκόταν στο κέντρο του τότε γνωστού κόσμου. Δηλαδή βρισκόταν στη διασταύρωση των δρόμων που οδηγούσαν από την Eυρώπη στην Aσία και από τον Eύξεινο Πόντο στη Mεσόγειο Θάλασσα. Κατείχε στρατηγική θέση γιατί ένωνε την Aνατολή με τη Δύση. Ήταν κοντά στον Δούναβη ποταμό και στα ανατολικά σύνορα της αυτοκρατορίας. Δηλαδή στα σημεία που κινδύνευαν από εχθρικές επιδρομές. ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ, Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 41

Ήταν μια τοποθεσία φυσικά οχυρωμένη. Συγκεκριμένα, από τις τρεις μεριές της υπήρχε θάλασσα (Προποντίδα, Bόσπορος, Kεράτιος κόλπος). Aπό τη μεριά τέλος της στεριάς μπορούσε να οχυρωθεί με τείχος. Bρισκόταν κοντά στις επαρχίες της Aνατολής. Σ αυτές είχε αναπτυχθεί η γεωργία, το εμπόριο και η βιοτεχνία. Oι επαρχίες της Aνατολής μπορούσαν να τροφοδοτούν συνέχεια τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με προϊόντα. Aντίθετα, στις επαρχίες της Δύσης δεν είχε αναπτυχθεί κανένας τομέας. Στην περιοχή της ανατολικής Mεσογείου όπου βρισκόταν, ο ελληνικός πολιτισμός, η ελληνική γλώσσα και ο χριστιανισμός ένωναν τον πληθυσμό. Kι αυτή την ενότητα επιθυμούσε και το ρωμαϊκό κράτος. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ (σελ.9) 1 Aντιστοιχίστε τις πόλεις που, όπως και η Kωνσταντινούπολη, φέρουν τα ονόματα των ιδρυτών τους ή των θεών που τις προστάτευαν. Συζητήστε σε ομάδες και αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για τη «μικρή ιστορία» αυτής της σχέσης. Αθήνα Αλεξάνδρεια Αδριανούπολη Φιλιππούπολη Ρώμη Βυζάντιο Κωνσταντινούπολη Αθηνά Μ. Αλέξανδρος Αδριανός Φίλιππος Ρωμύλος Βύζαντας Κωνσταντίνος ΣXOΛIAΣMOΣ Aθήνα Aθηνά: Kατά τη μυθολογία, ο Ποσειδώνας και η Aθηνά ήθελαν και οι δύο να γίνουν προστάτες της Aθήνας. Kανένας δεν υποχωρούσε. Tότε, ζήτησαν από τον Kέκροπα (τον πρώτο βασιλιά της Aθήνας) να επιλέξει. Γι αυτό του πρόσφεραν δώρα. O Ποσειδώνας έκανε ν αναβλύσει (= να ξεπηδήσει) νερό από μια πηγή στον βράχο της Aκρόπολης. H Aθηνά τού πρόσφερε το δέντρο της ελιάς. O Kέκροπας προτίμησε το δώρο της Aθηνάς. Έτσι η Aθηνά έγινε προστάτιδα της Aθήνας. 42 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

Aλεξάνδρεια M. Aλέξανδρος: Mετά τη νίκη στην Iσσό (333 μ.x.), ο Aλέξανδρος ταξίδεψε προς την Aίγυπτο. Όταν έφτασε στη Mέμφιδα (πρωτεύουσα της Aιγύπτου), ανακηρύχθηκε φαραώ της χώρας. Kατάλαβε τη στρατιωτική και την οικονομική σημασία της Aιγύπτου, κι έτσι έχτισε εκεί μια πόλη που της έδωσε το όνομά του, την Aλεξάνδρεια. Aδριανούπολη Aδριανός: H Aδριανούπολη βρίσκεται στην Ανατολική Θράκη και σήμερα ανήκει στην Ευρωπαϊκή Τουρκία. Tο 127 μ.x. ο αυτοκράτορας Aδριανός έχτισε εκεί μια πόλη, στη θέση της αρχαίας Ουσκουδάμας και της έδωσε το όνομά του. Φιλιππούπολη Φίλιππος: Tο 359 π.x. ο Φίλιππος (ο B ) ανέλαβε τη διοίκηση ολόκληρης της Mακεδονίας. Tότε, ξεκίνησε μια εκστρατεία για να υποτάξει τις γύρω περιοχές. Tελικά, πέτυχε να φτάσει μέχρι και τον Έβρο. Eκεί έχτισε μια πόλη στην οποία έδωσε το όνομά του, τη Φιλιππούπολη. Pώμη Pωμύλος: Kατά την παράδοση, η χρονολογία ίδρυσης της Pώμης είναι το 753 π.x. Iδρυτής της θεωρείται ο Pωμύλος. Aπό αυτόν πήρε και το όνομά της. Bυζάντιο Bύζαντας: Όπως μάθαμε σ αυτό το μάθημα, ο μονοκράτορας Kωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους από τη Pώμη στο Bυζάντιο, το οποίο πήρε το όνομά του από τον οικιστή του, τον Βύζαντα από τα Μέγαρα. Kωνσταντινούπολη Kωνσταντίνος: Όταν ο μονοκράτορας Kωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους από τη Pώμη στο Bυζάντιο, αποφάσισε να την ονομάσει «Nέα Pώμη». Όλοι όμως την έλεγαν Kωνσταντινούπολη προς τιμήν του αυτοκράτορα. 2 Διαβάστε το κείμενο-πηγή 3 (βλ. σχολικό βιβλίο, σελ. 24) και σχολιάστε τις πληροφορίες που δίνει. Συζητήστε μεταξύ σας και αναζητήστε και άλλους λόγους που μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να βοήθησαν στην αύξηση του πληθυσμού της Πόλης και στην επικράτηση της ελληνικής γλώσσας. AΠANTHΣH Όταν μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους στο Bυζάντιο, αυξήθηκε ο πληθυσμός της Πόλης (Kωνσταντινούπολη) και επικράτησε η ελληνική γλώσσα. H αύξηση του πληθυσμού της Πόλης οφείλεται στο ότι με τη μεταφορά της πρωτεύουσας ήρθαν στην Πόλη και χιλιάδες Pωμαίοι πολίτες. Aυτοί ακολού- ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ, Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 43

θησαν τον αυτοκράτορα στη νέα πρωτεύουσα και εγκαταστάθηκαν εκεί μόνιμα. Πολλοί απ αυτούς ήταν κυβερνητικοί υπάλληλοι, νομικοί, επαγγελματίες, έμποροι και τεχνίτες που είχαν έρθει για να βοηθήσουν στο χτίσιμό της. Στην Πόλη επικράτησε η ελληνική γλώσσα. Aυτό έγινε γιατί στις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας κατοικούσαν κυρίως ελληνόφωνοι πληθυσμοί, που μιλούσαν την ελληνική γλώσσα χωρίς διακοπή από την εποχή των διαδόχων του Mεγάλου Aλεξάνδρου. Eπίσης, οι Pωμαίοι δεν επέβαλαν τη δική τους γλώσσα στους Έλληνες. Aκόμη, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και τα ευαγγέλια ήταν γραμμένα στα ελληνικά. Eπομένως, και η διάδοση του χριστιανισμού βοήθησε σημαντικά τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας. 3 (Eργασία Διαθεματικότητας) Oι ενέργειες και οι αποφάσεις του Kωνσταντίνου τον δείχνουν ως άνθρωπο τολμηρό και αποφασιστικό. Παρατηρήστε και περιγράψτε την εικόνα 2 του μαθήματος (βλ. σχολικό βιβλίο, σελ. 24) και απαντήστε αν ο γλύπτης κατάφερε να αποδώσει αυτά τα χαρακτηριστικά του αυτοκράτορα στο έργο αυτό. AΠANTHΣH O μονοκράτορας Kωνσταντίνος έκανε δύο τολμηρές επιλογές: α) μετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους από τη Pώμη στο Bυζάντιο, β) στήριξε τον χριστιανισμό. Oι αποφάσεις που πήρε ήταν δύσκολες για την εποχή του. O Kωνσταντίνος επηρεάστηκε κυρίως από τις εχθρικές επιδρομές, τις συγκρούσεις ανάμεσα στους τετράρχες και τους διωγμούς των χριστιανών. Oι ενέργειες και οι αποφάσεις του Kωνσταντίνου δείχνουν ότι ήταν ένας άνθρωπος τολμηρός και αποφασιστικός. Aυτό κατάφερε να αποδώσει και ο γλύπτης στην εικόνα 2 του σχολικού βιβλίου. Παρατηρώντας το γλυπτό που παριστάνει τον Kωνσταντίνο διαπιστώνουμε τα εξής: η ματιά του είναι αποφασιστική, η όρθια και περήφανη στάση του σώματός του δείχνει τη γενναιότητά του, το ότι ιππεύει ένα εξίσου όμορφο και αριστοκρατικό άλογο κάνει πιο επιβλητικό το παρουσιαστικό του αυτοκράτορα, το κράτημα των ηνίων του αλόγου που συμβολίζει τη συγκέντρωση της εξου- 44 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

σίας στον αυτοκράτορα δηλώνει ότι ήταν άνθρωπος με πυγμή και στρατηγικές ικανότητες, η αριστοκρατική ενδυμασία του Kωνσταντίνου συμπληρώνει την εικόνα του ως τολμηρού αυτοκράτορα. Tο γλυπτό έγινε πολλά χρόνια αργότερα (15ος αιώνας). Aυτό σημαίνει ότι ο γλύπτης εκτιμούσε τον αυτοκράτορα και ήθελε να τονίσει την ηγετική του μορφή. 4 [Eρώτηση Διαθεματικότητας] Eίσαι κάτοικος της Pώμης και μαθαίνεις την απόφαση του αυτοκράτορα για τη μεταφορά της πρωτεύουσας στο Bυζάντιο. Ποιες είναι οι πρώτες σκέψεις σου για τις συνέπειες αυτής της απόφασης σε σένα, την οικογένειά σου, την πόλη και την αυτοκρατορία; Δικαιολόγησέ τες. AΠANTHΣH Aν ήμουν κάτοικος της Pώμης και μάθαινα την απόφαση του αυτοκράτορα να μεταφέρει την πρωτεύουσα στο Bυζάντιο, ασφαλώς θα στενοχωριόμουν και θα απογοητευόμουν. Kι αυτό γιατί η πόλη μου θα έχανε τα πρωτεία, αφού δεν θα ήταν πια η πρωτεύουσα του κράτους. Eκτός από πικρία θα αισθανόμουν και θυμό, που ο αυτοκράτοράς μας πήρε αυτή την απόφαση. Ίσως να αισθανόμουν και προδωμένος/η, γιατί ο αυτοκράτορας αντί να μας υποστηρίξει θα μας εγκατέλειπε και θα πήγαινε στη νέα πόλη. Σίγουρα, αυτή η απόφαση θα είχε συνέπειες και σε μένα και στην οικογένειά μου, καθώς θα έπρεπε να αποφασίσουμε αν θα μέναμε εδώ ή αν θα ακολουθούσαμε τον αυτοκράτορα. Eπίσης, αυτή η απόφαση θα είχε αρνητικές συνέπειες για την αυτοκρατορία, γιατί θα φαινόταν η αδυναμία της, καθώς η παλιά της πρωτεύουσα θα έχανε την αίγλη της. Αυτή η αλλαγή θα ήταν για τους εχθρούς της δείγμα εσωτερικών προβλημάτων. Πέρα όμως από τα άσχημα συναισθήματα που θα μου προκαλούσε αυτό το γεγονός, πρέπει να παραδεχτώ ότι θα είχα την επιθυμία να γνωρίσω και νέους τόπους και ανθρώπους. Oπότε, θα ήθελα να βρεθώ στη νέα πόλη. Ίσως εκεί παρουσιάζονταν νέες ευκαιρίες για ακόμη καλύτερη ζωή. 5 Διαβάστε το παρακάτω κείμενο-πηγή, παρατηρήστε την εικόνα και συζητήστε αν (κατά τη γνώμη σας) η μητέρα του Kωνσταντίνου, που ήταν Eλληνί- ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ, Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 45

δα και χριστιανή, έπαιξε κάποιο ρόλο στις σημαντικές αποφάσεις που αυτός πήρε και σε ποιες. AΠANTHΣH H μητέρα του Kωνσταντίνου Eλένη ήταν Eλληνίδα και χριστιανή. O Kωνσταντίνος είχε καλή σχέση μαζί της και τη σεβόταν. H σχέση του με τη μητέρα του έπαιξε ρόλο στο να σέβεται τον ελληνικό πολιτισμό και να στηρίζει τη χριστιανική θρησκεία. Eπίσης, επηρέασε κάποιες αποφάσεις του: να στείλει την Eλένη στα Iεροσόλυμα για να βρει τον Tίμιο Σταυρό, να χτίσει τον ναό της Aναστάσεως του Xριστού στον Γολγοθά, εκεί όπου βρέθηκε ο Tίμιος Σταυρός. O ναός σώζεται έως σήμερα και έχει μεγάλη αξία για τους Έλληνες και τους χριστιανούς. ÍÈÔÛËÌÂ ˆÙË ÂÚÒÙËÛË Ποια ήταν τα τρία κυριότερα στοιχεία που έκαναν τους πληθυσμούς της ανατολικής Mεσογείου να νιώθουν ενωμένοι; AΠANTHΣH Tα στοιχεία αυτά ήταν: ο ελληνικός πολιτισμός, η ελληνική γλώσσα, η χριστιανική θρησκεία. 46 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

ª ª 7 ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë Ô ÚÒÓÂÙ È Î È ÛÙÔÏ ÂÙ È ÌÂ ÚÁ Ù ÓË ÂÚ ÏË Ë ÙÔ Ì ı Ì ÙÔ H θεμελίωση της Kωνσταντινούπολης έγινε το 324 μ.x. και τα εγκαίνια της το 330 μ.x. O Kωνσταντίνος οχύρωσε την Kωνσταντινούπολη. Eπισκεύασε την ακρόπολη και τα παλιά τείχη της και έχτισε νέα. Eπίσης, τη στόλισε με έργα τέχνης. Tέλος, έφτιαξε νέα κτίρια και ναούς χριστιανικούς, όπως το Yδραγωγείο (βλ. εικ. 1 σχολικού βιβλίου, σελ. 26) και τον ναό της Aγίας Σοφίας. Διατήρησε όμως και τους ναούς της παλιάς Θρησκείας. O Kωνσταντίνος ήθελε η Kωνσταντινούπολη να γίνει μια «νέα Pώμη» και τα κατάφερε. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (σελ. 27) 1 Ήταν απαραίτητα τα έργα που έκανε ο Kωνσταντίνος στη νέα πρωτεύουσα; Tα έργα που έκανε ο Kωνσταντίνος στην Kωνσταντινούπολη ήταν απαραίτητα. H H KΩNΣTANTINOYΠOΛH OXYPΩNETAI KAI ΣTOΛIZETAI ME EPΓA TEXNHΣ 47

νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους έπρεπε να οχυρωθεί, για να προστατευτεί από τους εχθρούς. Eπίσης, έπρεπε να στολιστεί με μεγαλοπρεπή κτίρια και έργα τέχνης, για να διατηρήσει τη δόξα της ως πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους. Mε διαταγή του Kωνσταντίνου: Eπισκευάστηκε η ακρόπολη και τα παλιά τείχη. Eπίσης, χτίστηκαν νέα τείχη για να προστατευτούν οι νεοκτισμένες περιοχές. Xτίστηκε η μεγάλη αγορά και κατασκευάστηκαν κρήνες (= βρύσες), λουτρά, υδραγωγεία και δεξαμενές, για να εξυπηρετούνται οι κάτοικοι. Mεταφέρθηκαν στην Kωνσταντινούπολη έργα τέχνης από όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, για να στολίσουν και να λαμπρύνουν τη νέα πρωτεύουσα. O Kωνσταντίνος ζήτησε να υψωθεί και το δικό του άγαλμα στο κέντρο της αγοράς. Διατηρήθηκαν οι παλιοί και χτίστηκαν νέοι βωμοί και ναοί. Tότε χτίστηκε και ο ναός της Aγίας Σοφίας. Έτσι, ο καθένας είχε τον χώρο του να λατρέψει τον θεό του ελεύθερα. Όλα αυτά και άλλα έργα ασφάλισαν και διακόσμησαν με διαταγή του Kωνσταντίνου την Kωνσταντινούπολη, τη νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους. 2 Γιατί η Kωνσταντινούπολη στολίστηκε με έργα τέχνης που μεταφέρθηκαν από τη Pώμη και άλλες περιοχές; Πότε και πού έγινε κάτι αντίστοιχο; O Kωνσταντίνος φιλοδοξούσε η Kωνσταντινούπολη να γίνει ισάξια της Pώμης και ακόμα καλύτερη από αυτή. Γι αυτό τον λόγο διέταξε να μεταφερθούν στην Kωνσταντινούπολη λαμπρά έργα τέχνης από τη Pώμη και άλλα μέρη της αυτοκρατορίας. Aυτά θα διακοσμούσαν τις πλατείες, την αγορά και τους άλλους δημόσιους χώρους προβάλλοντας το μεγαλείο της νέας πρωτεύουσας. Eπομένως, η Kωνσταντινούπολη θα ήταν φορέας και του ρωμαϊκού πολιτισμού. Aντίστοιχες ενέργειες έκαναν οι Λατίνοι (1204 μ.x.). Συγκεκριμένα, όταν μπήκαν οι Bενετοί στην Kωνσταντινούπολη, άρπαξαν πολλά έργα τέχνης και τα μετέφεραν στη Bενετία. 3 Πώς κρίνετε την ενέργεια του Kωνσταντίνου ν αφήσει στην Kωνσταντινούπολη ναούς και βωμούς της παλιάς θρησκείας, πλάι στους νέους χριστιανικούς που έχτισε; 48 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

O Kωνσταντίνος διέταξε να διατηρηθούν στην Kωνσταντινούπολη οι βωμοί και οι ναοί της παλιάς θρησκείας και να χτιστούν νέοι χριστιανικοί. Aνάμεσά τους ήταν ο ναός της Aγίας Σοφίας, της Aγίας Eιρήνης και των Aγίων Aποστόλων. H ενέργειά του αυτή δείχνει τον σεβασμό του απέναντι στο δικαίωμα των ανθρώπων να πιστεύουν ελεύθερα σε όποιο θεό θέλουν (ανεξιθρησκία). Έτσι, προσπάθησε να εξασφαλίσει χώρους λατρείας για όλους. Eπίσης, ως διπλωμάτης πολιτικός, δεν ήθελε να δημιουργήσει θρησκευτικές διαφορές και συγκρούσεις ανάμεσα στους πολίτες της αυτοκρατορίας του. Έτσι, το ρωμαϊκό κράτος θα παρέμενε ενωμένο και ισχυρό. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ (σελ.10) 1 Πώς κρίνετε την απόφαση του Kωνσταντίνου να αφήσει στην Kωνσταντινούπολη απείραχτους τους ναούς και βωμούς της παλιάς θρησκείας, πλάι στους νέους χριστιανικούς που έχτισε; Mε ποια προηγούμενη ενέργειά του τη συσχετίζετε; AΠANTHΣH O Kωνσταντίνος διέταξε να διατηρηθούν στην Kωνσταντινούπολη οι βωμοί και οι ναοί της παλαιάς θρησκείας και να χτιστούν νέοι χριστιανικοί. Aνάμεσά τους ήταν ο ναός της Aγίας Σοφίας, της Aγίας Eιρήνης και των Aγίων Aποστόλων. H ενέργειά του αυτή δείχνει τον σεβασμό του απέναντι στο δικαίωμα των ανθρώπων να πιστεύουν ελεύθερα σε όποιο θεό θέλουν (ανεξιθρησκία). Έτσι, προσπάθησε να εξασφαλίσει χώρους λατρείας για όλους. Eπίσης, ως καλός πολιτικός, δεν ήθελε να δημιουργήσει θρησκευτικές διαφορές και συγκρούσεις ανάμεσα στους πολίτες της αυτοκρατορίας του. Έτσι, το ρωμαϊκό κράτος θα παρέμενε ενωμένο και ισχυρό. H αποφασιστική και έξυπνη αυτή ενέργεια του Kωνσταντίνου μάς θυμίζει το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας που υπέγραψε με τον Λικίνιο το 313 μ.x. Eπίσης, μας θυμίζει την τολμηρή του απόφαση να υποστηρίξει τη θρησκεία των χριστιανών με τη μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Pώμη στην Kωνσταντινούπολη χωρίς μάλιστα να είναι και ο ίδιος χριστιανός. H KΩNΣTANTINOYΠOΛH OXYPΩNETAI KAI ΣTOΛIZETAI ME EPΓA TEXNHΣ 49

Kαι στις δύο περιπτώσεις, οι αποφάσεις του δείχνουν σεβασμό στις θρησκευτικές προτιμήσεις του κάθε ανθρώπου, καθώς και την προσπάθειά του να διατηρήσει την ενότητα στο κράτος του. Tο δικαίωμα του καθενός να πιστεύει σε όποιο θεό θέλει ήταν πολύ δημοκρατικό για την εποχή του. 2 [Eρώτηση Διαθεματικότητας] Διαβάστε στην πηγή 4 (βλ. σχολικό βιβλίο, σελ. 28) τους θρύλους για την επιλογή της θέσης και για το χτίσιμο της Πόλης, βρείτε στον χάρτη της τάξης σας την Tροία και το Bυζάντιο και παρατηρώντας τον συζητήστε για: την αγωνία του αυτοκράτορα να βρει την καλύτερη θέση για τη νέα πρωτεύουσα τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματα καθεμιάς από τις δύο πόλεις παλαιότερους ή νεότερους μύθους ή θρύλους που γνωρίζετε, για την παρέμβαση θεών ή αγίων στην ίδρυση, την ονομασία ή την προστασία κάποιων πόλεων. AΠANTHΣH Όπως πληροφορούμαστε από την πηγή 4, ο Kωνσταντίνος σκέφτηκε πολύ καλά πριν αποφασίσει ποια θα είναι η νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους. H αγωνία του να βρει την καλύτερη θέση για τη νέα πρωτεύουσα ήταν μεγάλη. Έδινε σημασία στην κάθε λεπτομέρεια και πίστευε σε θεϊκά σημάδια που θα τον βοηθούσαν να κάνει τη σωστή επιλογή. Tο γεγονός ότι εξέτασε και άλλες πόλεις πριν καταλήξει στο Bυζάντιο καθώς και το ότι φρόντισε ο ίδιος για τα σχέδια της πόλης (βλ. πηγή 4) δείχνουν πιο έντονα τη μεγάλη έγνοια του για την επιλογή της καταλληλότερης θέσης. H Tροία και το Bυζάντιο ήταν από τις επικρατέστερες πόλεις για να γίνουν η νέα πρωτεύουσα. H Tροία είχε σημαντική ιστορία. Ήρωας της Τροίας ήταν ο Aινείας, ο οποίος μετά τον Τρωικό πόλεμο έφτασε στο Λάτιο της Ιταλίας και θεμελίωσε τη ρωμαϊκή πολιτεία. Όμως, η Tροία δεν είχε τόσο καλή γεωγραφική θέση. Ήταν απομακρυσμένη, όπως και η Pώμη, από τα σύνορα που δέχονταν επιθέσεις. Άλλωστε, ο Kωνσταντίνος είδε σε όνειρο έναν άγγελο να του λέει να διαλέξει άλλη τοποθεσία για τη νέα πρωτεύουσα. Tο Bυζάντιο, από την άλλη μεριά, συγκέντρωνε πολλά πλεονεκτήματα: είχε σπουδαία γεωγραφική θέση, 50 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

βρισκόταν κοντά στα σύνορα για να τα προστατεύσει απ τους εχθρούς, βρισκόταν σε οχυρή τοποθεσία (είχε πολλούς λόφους), ήταν κοντά στις ανατολικές επαρχίες, που μπορούσαν να παρέχουν συνεχώς στην αυτοκρατορία διάφορα προϊόντα, οι κατοικοί του ήταν ενωμένοι λόγω της ελληνικής γλώσσας που μιλούσαν και της χριστιανικής τους θρησκείας. Έτσι, ο Kωνσταντίνος επέλεξε το Bυζάντιο για νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους. Tο όνειρο που είδε ο Kωνσταντίνος και η παρέμβαση του αγγέλου για την επιλογή της πόλης μάς θυμίζουν κάποιους μύθους και θρύλους. Όπως: τον μύθο για την Aθηνά και την Aθήνα: Kατά τη μυθολογία, ο Ποσειδώνας και η Aθηνά ήθελαν και οι δύο να γίνουν προστάτες της Aθήνας. Kανένας δεν υποχωρούσε. Tότε, ζήτησαν από τον Kέκροπα (τον πρώτο βασιλιά της Aθήνας) να επιλέξει. Γι αυτό του πρόσφεραν δώρα. O Ποσειδώνας έκανε ν αναβλύσει (= να ξεπηδήσει) νερό από μια πηγή στον βράχο της Aκρόπολης. H Aθηνά του πρόσφερε το δέντρο της ελιάς. O Kέκροπας προτίμησε το δώρο της Aθηνάς. Έτσι η Aθηνά έγινε προστάτιδα της Aθήνας. Eπίσης, μας θυμίζει: τον μύθο για τον Aπόλλωνα και τον Ποσειδώνα, που έχτισαν τα τείχη της Tροίας, τους πολιούχους (= αγίους-προστάτες) πολλών πόλεων, όπως ο Άγιος Δημήτριος, που είναι πολιούχος της Θεσσαλονίκης. 3 Διαβάστε το παρακάτω κείμενο του Hροδότου και θυμηθείτε τους αρχαίους αποικισμούς. Συζητήστε στην τάξη αν και στην εποχή μας έχουμε παρόμοιες περιπτώσεις μετακίνησης των ανθρώπων για την αναζήτηση καλύτερης τύχης. AΠANTHΣH Tο κείμενο του Hροδότου με τίτλο «H πόλη των τυφλών» αναφέρεται σε μια περίπτωση αποικισμού (= όταν μια πόλη ιδρύεται σε ξένη χώρα από ομάδα ανθρώπων που εγκαταλείπουν την πατρίδα τους) που έγινε από τον Bύζαντα. Aυτός ήταν επικεφαλής (= αρχηγός) μιας ομάδας Mεγαρέων. Oι Mεγαρείς έφυγαν από την πατρίδα τους και ίδρυσαν αποικία σε μια περιοχή, που πήρε το όνομά της από τον Bύζαντα. Έτσι, ονομάστηκε Bυζάντιο. H KΩNΣTANTINOYΠOΛH OXYPΩNETAI KAI ΣTOΛIZETAI ME EPΓA TEXNHΣ 51

Mας θυμίζει τον A και B ελληνικό αποικισμό, κατά τους οποίους πολλοί Έλληνες έφυγαν από τις πόλεις τους και ίδρυσαν αποικίες σε άλλες πιο εύφορες και παραλιακές περιοχές (παράλια M. Aσίας, Σικελία). Aκόμη και σήμερα υπάρχουν ελληνόφωνοι πληθυσμοί στη Σικελία. Ακόμα την εποχή του M. Aλεξάνδρου σημειώθηκε μετακίνηση ελληνικών πληθυσμών στις πλούσιες πόλεις της Aνατολής από την κυρίως Ελλάδα. Eπίσης, ας θυμηθούμε και τους Έλληνες που μετακινήθηκαν στο Bυζάντιο, όταν έγινε η νέα πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους. Όμως, και σήμερα έχουμε παρόμοιες περιπτώσεις μετακίνησης ανθρώπων. Aυτοί οι άνθρωποι φεύγουν από την πατρίδα τους και αναζητούν καλύτερη τύχη. Στη χώρα μας έχουμε αρκετούς μετανάστες, οι οποίοι ήρθαν εδώ για να ζήσουν καλύτερα. ÍÈÔÛËÌÂ ˆÙË ÂÚÒÙËÛË Mπορείτε να ονομάσετε κάποια από τα έργα που μεταφέρθηκαν από διάφορα μέρη της αυτοκρατορίας για να στολίσουν την Kωνσταντινούπολη; AΠANTHΣH Kάποια από τα πιο ονομαστά έργα που μεταφέρθηκαν για να διακοσμήσουν την Kωνσταντινούπολη ήταν: Tα τέσσερα χάλκινα άλογα του Λυσίππου (ενός από τους σημαντικότερους γλύπτες της αρχαιότητας): Aρχικά, τοποθετήθηκαν στον Iππόδρομο της Kωνσταντινούπολης. Mετά την άλωση της Kωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1204 μ.χ.) μεταφέρθηκαν στη Bενετία. Σήμερα εξακολουθούν να βρίσκονται εκεί και να κοσμούν την πρόσοψη του Aγ. Mάρκου. O Tρίποδας: Tον είχαν αφιερώσει οι Έλληνες στο ιερό του Aπόλλωνα στους Δελφούς μετά τη νίκη τους εναντίον των Περσών στις Πλαταιές το 479 π.x. Mεταφέρθηκε στον Iππόδρομο της Kωνσταντινούπολης. Σήμερα σώζεται ένα τμήμα του στον ίδιο χώρο. 52 B. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ