Design: Εργονομικός σχεδιασμός επίπλων και χώρων Είναι γεγονός πως ο ζωτικός χώ ρος αποτελεί μία πολύτιμη άνεση και πολλοί λίγοι άνθρωποι έχουν το προνόμιο να ζουν σε μία κατοικία τόσο άνετη όσο επιθυμούν. Γι αυτό το λόγο εί ναι απαραίτητο να γίνει γνωστό, πώς μπορεί κάποιος να εκ μεταλλευτεί πλήρως τον χώρο που έχει, ακόμα και αν αυτός είναι μόνο ένα δωμάτιο. Των Παναγιώτη Κυράτση, Ελίζας Πολιτσοπούλου και Φωτεινής Βακουφτσή Oπεριορισμός της διαθέσιμης γης, η συγκέντρωση του πληθυσμού στις πόλεις, η έλλειψη επιλογών με εύλογο τίμημα κλπ, είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους είναι ασυνήθιστο κάποιος να έχει διαθέσιμα τόσα τετραγωνικά στην οικία του, όσα επιθυμεί. Για οποιονδήποτε λόγο λοιπόν κι εάν έχει επιλέξει κάποιος να μένει σε ένα μικρό σπίτι, σίγουρα δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει η απαίτηση η κατοικία του να είναι λειτουργική. Η έννοια λειτουργική δεν σημαίνει φυσικά απαίτηση να έχει ο κάθε ένοικος του σπιτιού από ένα δωμάτιο, με ξεχωριστό μπάνιο και προθάλαμο, ή μία υπερμεγέθη κουζίνα και ένα πολύ ευρύχωρο σαλόνι. Έτσι, για να μπορέσει να απλοποιηθεί το πρόβλημα των μικρών χώρων, το σπίτι χωρίζεται σε ζώνες, πάνω στις οποίες προτείνονται κάποιες λύσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στους συγκεκριμένους χώρους. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΠΡΟΤΥΠΟ ΕΠΙΠΛΟ Μία από τις πιο αποτελεσματικές λύσεις για την άμεση και απόλυτη εκμετάλλευση του χώρου, είναι η χρήση πολυλειτουργικών επίπλων, που μπορεί να προσφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ένα τραπέζι που μαζεύει όταν δεν χρειάζεται, μία βιβλιοθήκη γραφείο, μία κουζίνα με πολυσυσκεύες, είναι μόνο μερικά παραδείγματα από αυτά. Η συνηθισμένη διαμόρφωση που έχουν τα στούντιο, δεν επιτρέπουν την ύπαρξη ξεχωριστής κουζίνας και έτσι στον χώρο που σχεδιάστηκε για την εφαρμογή των λύσεων ακολουθείται το ίδιο μοντέλο. Η κουζίνα είναι ένας πολύ ιδιαίτερος χώρος, ο οποίος εκτός από το ότι δείχνει πιο εύκολα ακατάστατος, έχει ιδιαίτερες υγειονομικές και χρηστικές απαιτήσεις. Εκμεταλλευόμενοι το πλεονέκτημα των πολυμορφικών επίπλων, που είναι κυρίως ότι έχουν τις διαστάσεις που βολεύουν τον χρήστη τους, δημιουργήθηκε ένα πρότυπο έπιπλο από ξύλο, το οποίο όμως είχε βάση σε κάποιες παραδοχές που ακολουθούν παρακάτω. Το ύψος ενός δωματίου είναι περίπου 2μ και 70εκ, ο πάγκος μίας κουζίνας είναι στα 90 εκ., μία εντοιχισμένη κουζίνα με το κουτί της έχει διαστάσεις 60x60x87εκ. το ίδιο και ένα μικρό ψυγείο. Τέλος, το βάθος του πάγκου είναι 60 εκ., το μπάζο του επίπλου 15εκ., και το πάχος του πάγκου 3εκ. Με βάση αυτά, σχεδιάστηκε το πρότυπο έπιπλο, που αντικαθιστά όλα τα απαραίτητα αντικείμενα, αλλά και συσκευές που χρειάζονται σε μία κουζίνα (εικ. 4). Με την βοήθεια συστήματος 3D-CAD σχεδιάζεται στην 104 MAΪOΣ - IOYNIOΣ
Στη συνέχεια αναλύεται η περίπτωση ενός πολύ μικρού χώρου (στούντιο). Συνήθως τα στούντιο έχουν απλά σχήματα, σε σύγκριση με τα διαμερίσματα ή τις μονοκατοικίες και γι αυτό ευθύνεται η έλλειψη τετραγωνικών. Στην ακόλουθη περίπτωση όμως, επιλέχθηκε μία πιο σύνθετη, με σπασίματα και γωνίες και με την δημιουργία ενός ψευδότοιχου, που χωρίζει τον χώρο της κρεβατοκάμαρας, από τον υπόλοιπο. Επιπλέον, δημιουργήθηκε ένα μικρό δωμάτιο που χρησιμεύει σαν ιματιοθήκη και ένα μικρό μπάνιο. Τα τετραγωνικά μέτρα του στούντιο είναι 40 και επιπλέον περίπου 6 τ.μ. που είναι το μπαλεικ 1. Πρότυπο έπιπλο ντουλάπα για την κουζίνα αρχή μία μεγάλη ντουλάπα με ύψος από το πάτωμα μέχρι την οροφή και 2μ πλάτος, ώστε να χωρέσουν όλες οι απαραίτητες συσκευές. Στο πάνω μέρος του, δημιουργήθηκαν τρία ντουλάπια με τρία ράφια το καθένα, στο ένα από τα οποία όμως βρίσκεται ένας απορροφητήρας με φίλτρο ενεργού άνθρακα, που επιτρέπει στον ιδιοκτήτη μία ευελιξία, καθώς δεν χρειάζεται να ανησυχεί για την έξοδο του και άρα την θέση που θα τοποθετήσει την ντουλάπα. Μέσα τοποθετούνται μία εντοιχισμένη κουζίνα, ένας νιπτήρας και στην διπλανό ελεύθερο χώρο ένα μικρό ψυγείο. Το έπιπλο αποτελείται από τρία φύλλα, που ανοίγουν και κλείνουν ώστε να μην χρειάζεται να ανοίξει κάποιος όλα τα μέρη της ντουλάπας αν δεν χρειάζεται. Ο λόγος που προτιμήθηκε αυτός ο σχεδιασμός, είναι ότι πρωτίστως μπορεί να δεχτεί επέκταση χωρίς να χαλάσει η αρμονία του επίπλου και το βασικό, είναι ότι χάρη στα φύλλα της μπορεί να κρύψει οποιαδήποτε ακαταστασία. Επιπλέον είναι κανόνας, πως σε μικρούς χώρους προτιμούνται τα απλά γεωμετρικά σχήματα, καθώς δείχνουν τον χώρο καθαρό και πιο οργανωμένο, κάτι βασικό για αυτούς που δεν έχουν το μέγεθος σπιτιού που θα επιθυμούσαν. Ένα από τα σχεδιαστικά πλεονεκτήματα αυτού του επίπλου, είναι ότι τόσο το ξύλο, όσο και το κρύσταλλο μπορούν να επιλεχθούν ανάλογα με τα χρώματα και τις υφές που έχει επιλέξει ο κάθε ένοικος για τον χώρο του. Αυτές είναι μόνο μερικές από τις πολλές σχεδιαστικές λύσεις, που είναι διαθέσιμες για όσους διαμένουν σε μικρούς χώρους. Με λίγη φαντασία, δημιουργικότητα, αλλά και καθαρές απλές γραμμές, κάθε χώρος μπορεί να είναι απόλυτα λειτουργικός και πάνω απ' όλα ευχάριστος. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ - ΣΤΟΥΝΤΙΟ 105
κόνι. Στην διπλανή εικόνα, διακρίνεται η γραμμική αποτύπωση του χώ - ρου, ώστε να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η γεωμετρία του και το ακόλουθο σχέδιο δείχνει την τελική μορφή του στούντιο (εικ. 2). εικ 3. Χώρος σαλονιού εικ 2. Κάτοψη του στούντιο Στους μικρούς χώρους, ένα από τα πιο ακριβά αλλά ταυτόχρονα και πιο αποτελεσματικά διακοσμητικά εργαλεία, είναι το χρώμα. Υπάρχουν πλέον τόσες πολλές επιλογές, που είναι εξαιρετικά εύκολο κάποιος να παρασυρθεί και να διαλέξει μία λάθος απόχρωση. Πολλοί ιδιοκτήτες μικρών χώρων, θεωρούν πως οι παστέλ και οι ουδέτερες αποχρώσεις, κάνουν τους χώρους να δείχνουν μεγαλύτεροι, αλλά αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια, καθώς μπορεί να καταλήξουν «άχρωμοι» και χωρίς προσωπικότητα. Μια μέση λύση είναι συνήθως το να βαφτεί ο χώρος με λευκό (ανοιχτό χρώμα), καθώς η περίμετρος του κάθε δωματίου εξαφανίζεται και ταυτόχρονα χρησιμοποιεί και στο έπακρο το φως, αν και μοναδική προϋπόθεση για κάτι τέτοιο, είναι να μπορούν να συνδυαστούν τα έπιπλα με την απόχρωση λευκού που επέλεξε ο κάθε ιδιοκτήτης, αλλιώς ο χώρος μπορεί να δείχνει αποστειρωμένος και να θυμίζει θάλαμο ιατρείου. Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, αρκετές προσωπικές πινελιές είναι απαραίτητες. Για την περίπτωση του συγκεκριμένου στούντιο, επιλέχθηκε μία ροζ απόχρωση για το δωμάτιο του σαλονιού-κουζίνας (εικ. 3), ενώ στην κρεβατοκάμαρα μία γκρι-μωβ και με τον ένα τοίχο βαμμένο βαθύ μωβ, ώστε να δώσει βάθος και προοπτική στον χώρο (εικ. 4). Για τα έπιπλα, επιλέγονται και σχεδιάζονται κομμάτια με απλές γραμμές και ανοιχτόχρωμα ξύλα, ώστε το μάτι να μην σκαλώνει και σταματά πάνω τους. Με το ίδιο σκεπτικό, επιλέγονται διακοσμητικά αντικείμενα που απέχουν λίγους μόνο τόνους από το χρώμα του τοίχου και αυτό για να μην τραβούν την προσοχή και δείχνουν ξένα. Μία-δυο λεπτομέρειες το πολύ, μπορούν να έχουν ένα σκούρο χρώμα το οποίο θα δημιουργεί αντίθεση. Στην προκειμένη περίπτωση της κρεβατοκάμαρας είναι το σεντόνι από το κρεβάτι και για το σαλόνι, οι 4 κόκκινες πλεξιγκλάς καρέκλες. Διακριτικά κά - δρα με ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μεγάλοι καθρέφτες, εντοιχισμένες ή πολύ λεπτές συσκευές, είναι πάντα ζητούμενες σε τόσο μικρούς χώρους. Ένα επιπλέον τρικ για να δείχνει ο χώρος λιγότερο πνιγμένος, είναι οι 106 MAΪOΣ - IOYNIOΣ
διπλές κουρτίνες. Στο συγκεκριμένο στούντιο για το σαλόνι επιλέχθηκαν δύο τόνοι παρόμοιοι με το χρώμα των τοίχων, ενώ στην κρεβατοκάμαρα επιλέχθηκαν μονές, σε λίγο πιο σκούρο τόνο από τους τοίχους. Παστέλ λεπτομέρειες σε χαλιά και φωτιστικά και ανοιχτόχρωμο ξύλο για το πάτωμα, συμπληρώνουν τις λεπτομέρειες. Πρέπει να δίνεται προσοχή στα περίεργα και πολύπλοκα σχέδια, που έχουν σαν αποτέλεσμα να μπουκώνει ο χώρος. ΚΑΘΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Το μέρος όπου κάποιος περνάει τον περισσότερο από το χρόνο του, δηλαδή το σαλόνι ή καθιστικό, συνήθως είναι και αυτό που καταλαμβάνει τον μεγαλύτερο χώρο. Ενώ παλαιότερα χρησιμοποιούταν μόνο για χαλάρωση και διασκέδαση, ένας χώρος απομακρυσμένος από την τραπεζαρία και την κουζίνα, τώρα αυτό έχει αλλάξει. Φυσικά όσους περισσότερους ρόλους αναλαμβάνει ένα δωμάτιο, τόσα περισσότερα πράγματα θα χρειαστεί να χωρέσουν μέσα. Έτσι είναι πολύ σημαντικό να γίνει σωστός προγραμματισμός και έξυπνος σχεδιασμός, που βασισμένος πάνω σε βασικές αρχές της εργονομίας, θα μπορέσει να μετατρέψει αυτούς τους χώρους από κλειστοφοβικούς σε βιώσιμους. Ακολουθούν διάφοροι τρόποι, που μπορεί κάποιος να σχεδιάσει έξυπνα τον χώρο του, ώστε να είναι λειτουργικός και πάνω από όλα ευχάριστος. 1. Η δημιουργία μιας εσοχής μέσα στην οποία μπορούν να καλυφθούν τα ηχεία του στερεοφωνικού ή της τηλεόρασης, είναι προτιμότερη από το να είναι αυτά τοποθετημένα στο πάτωμα. 2. Μία καλή επένδυση είναι τα έπιπλα που επιτελούν περισσότερες λειτουργίες αντί για μία. Το σκαμπό που γίνεται τραπεζάκι, ή ένας κού φιος πάγκος που μέσα του υπάρχει αποθηκευτικός χώρος, εί ναι μόνο μερικά από τα πολλά παραδείγματα. ΚΟΥΖΙΝΑ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΑΡΙΑ Στα μικρά σπίτια, η κουζίνα τις περισσότερες φορές καταλαμβάνει τα λι - γότερα δυνατόν τετραγωνικά. Σε γενικές γραμμές όμως μία μικρή κουζίνα, είναι πολύ πιο βολική από μία μεγαλύτερη. Αυτό βέβαια ισχύει αν έχει σχεδιαστεί, οργανωθεί και στηθεί καλά. Με απλές μονάδες και λεπτές συσκευές, με εξαρτήματα που χωράνε σε συρτάρια και ντουλάπια και με έπιπλα που μπορούν να περιέχουν συρταρωτά ράφια ακόμα και η μικρότερη κουζίνα μπορεί να είναι απόλυτα λειτουργική. 1. Βασικό είναι ο χώρος να είναι τακτοποιημένος, οπότε ο ιδιοκτήτης μίας μικρής κουζίνας, θα πρέπει να την κρατάει καθαρή και αυτό γίνεται απομακρύνοντας αντικείμενα και συσκευές που δεν χρησιμοποιεί συχνά. 2. Μια πολύ καλή λύση είναι, η δημιουργία αναδιπλούμενων επιφανειών, κάτι που ελευθερώνει πολύ χώρο, έχοντας ταυτόχρονα την άνεση επιπλέον πάγκου, που θα ελευθερωθεί μόνο εφόσον είναι απαραίτητος. 3. Η τοποθέτηση ντουλαπιών, όπου αυτά μπορούν να μπουν, συμπεριλαμβανομένου και κάτω από τον νιπτήρα, θεωρείται τουλάχιστον απαραίτητη. 4. Οι γυαλιστερές επιφάνειες της κουζίνας, βοηθούν στην αντανάκλαση του φωτός, το οποίο με την σειρά του δείχνει την κουζίνα πιο ευρύχωρη. Εικόνα 4. Χώρος κρεβατοκάμαρας 108 MAΪOΣ - IOYNIOΣ
ΜΠΑΝΙΟ Σε πολλά μικρά σπίτια, ο χώρος του μπάνιου είναι συνήθως σε δωμάτια χωρίς παράθυρα, τα οποία συνήθως είναι πάνω σε ιδιαίτερες γωνίες. Το γεγονός αυτό τα καθιστά ακόμα πιο δύσχρηστα και σε γενικές γραμμές δυσάρεστα. Παλαιότερα αυτός ο χώρος είχε μόνο πρακτική λειτουργία ενώ η αισθητική πλευρά ήταν παραμελημένη. Σήμερα όμως πολλές από αυτές τις πεποιθήσεις και τις απαιτήσεις έχουν αλλάξει. Εντοιχισμένα έπιπλα με πολλά ντουλάπια, είναι η καλύτερη επιλογή, καθώς δίνουν την ευκαιρία να τοποθετηθούν πολλά αντικείμενα τα οποία όμως δεν είναι εμφανή και άρα συμβάλουν στην απαιτούμενη τάξη του χώρου. Μερικά τρικ διακόσμησης (π.χ. υαλότουβλα στον τοίχο) συνήθως είναι αρκετά για να δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση, ότι το δωμάτιο είναι μεγαλύτερο και ο πιο βασικός στόχος παραμένει να είναι η τάξη. 1. Πλακάκια που έχουν συσσωματωμένες θήκες για τα μικρά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, είναι επιθυμητές αν όχι απαραίτητες. 2. Αν δεν υπάρχει αρκετός χώρος για μεγάλο καθρέφτη, ένας κα - θρέφτης με κρυφά ράφια μέσα του, θα ήταν η καλύτερη λύση. 3. Καλό είναι να χρησιμοποιηθούν γυαλιστερές επιφάνειες, όπου είναι δυνατόν, χωρίς όμως να φτάσει κανείς στο σημείο της υπερβολής. 4. Τέλος, σε περίπτωση που στον χώρο υπάρχει ντουζιέρα, θα πρέπει να αποφευχθεί η χρήση πο - λύχρωμων υφασμάτινων κου - ρτινών μπάνιου ή αλλά στερεά αντικείμενα, καθώς κάτι τέτοιο θα κάνει τον χώρο να δείχνει ακόμα μικρότερος. ΥΠΝΟΔΩΜΑΤΙΟ Αποτελεί τον πιο προσωπικό και ιδιωτικό χώρο οποιασδήποτε κατοικίας. Το υπνοδωμάτιο είναι το μέρος το οποίο απαιτείται να είναι σωστά διαμορφωμένο. Το μπάνιο μπορεί να είναι κλειστοφοβικό, η κουζίνα σε ακαταστασία, αλλά εδώ είναι ο χώρος ξεκούρασης και γι αυτό είναι απαραίτητη μία πολύ καλή μελέτη, που θα επιτρέψει στον χρήστη του χώρου να ηρεμεί. Βέβαια, και εδώ υπάρχουν προβλήματα τα οποία πρέπει να επιλυθούν, για παράδειγμα πού μπορεί κάποιος να αποθηκεύσει τα ρούχα του; Πώς μπορεί να χωρέσει ένα διπλό κρεβάτι, εκεί που έχει δημιουργηθεί χώρος για ένα; Πού μπορεί να τοποθετήσει κανείς σεντόνια, κουβέρτες και καλύμματα; Αν επιλυθούν αυτά τα προβλήματα, είναι σίγουρο πως το υπνοδωμάτιο θα είναι ένας χώρος που θα μπορεί να εξυπηρετήσει απολυτά το σκοπό του. 1. Αν υπάρχουν το δωμάτιο και τα χρήματα, η καλύτερη λύση είναι η δημιουργία ενός παταριού, που θα χρησιμεύσει σαν υπνοδωμάτιο. 2. Αν είναι εφικτό, η προτιμότερη λύση για αποθηκευτικό χώρο, είναι μία ντουλάπα από το πάτωμα μέχρι το ταβάνι με συρόμενες πόρτες. 3. Αν δεν υπάρχει καθόλου διαθέσιμος χώρος για την ύπαρξη κομοδίνου, μία καλή λύση θα ήταν ένα κρεβάτι με μεγάλο κεφαλάρι, όπου εκεί θα μπορούσαν να τοποθετηθούν τα διάφορα μικροαντικείμενα. 4. Τέλος, τα συρτάρια που μπορούν να τοποθετηθούν κάτω από το κρεβάτι, είναι μία πολύ πρακτική λύση που δεν απαιτεί επιπλέον χώρο. Ο κ. Παναγιώτης Κυράτσης είναι καθηγητής Εφαρμογών στο Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας (pkyratsis@teikoz.gr). Η κ. Ελίζα Πολιτσοπούλου είναι Μηχανικός Βιομηχανικού Σχεδιασμού (j.e.politsopoulou@gmail.com). H κ. Φωτεινή Βακουφτσή είναι Μηχανικός Βιομηχανικού Σχεδιασμού και κάτοχος μεταπτυχιακού (fayvak@yahoo.gr). 110 MAΪOΣ - IOYNIOΣ