ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΘΕΑ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Δηµοσιογραφική Διάσκεψη ΚΕΝΘΕΑ 17 ΔΕΚΜΕΒΡΙΟΥ 2014 1) ΑΝΤΙΝΑΡΚΩΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΥΠΡΟΥ Πριν ακοµα την ίδρυση του ΑΣΚ, το ΚΕΝΘΕΑ είχε δυνατή άποψη πως ο Πρόεδρος του δεν έπρεπε να ήταν ο εκάστοτε Υπουργός Υγείας, ούτως ώστε να επιτυγχάνεται ο εποπτικός ρόλος του Συµβουλίου επί των δράσεων του Υπουργείου Υγείας οι οποίες αφορούν στην Εθνική Στρατηγική για τα Ναρκωτικά και την Επιβλαβή Χρήση του Αλκοόλ, αλλά και για να υπάρχει ταχυτητα και ευεληξία στη λήψη αποφάσεων. Η άποψη µας αυτή δεν εισακούστηκε εκείνη την περίοδο και χρειάστηκαν δέκα χρόνια δοκιµής για να πεισθούν πολιτικοί και υπηρεσιακοί παράγοντες σχετικά µε τις δυσκολίες που προκαλούσε στην οµαλή λειτουργία του Συµβουλίου το ότι Πρόεδρος ήταν ο εκάστοτε Υπουργός Υγείας. Τελικά το 2010 έγινε αλλαγή του Νόµου και τώρα διορίζεται Πρόεδρος του Αντιναρκωτικού Συµβουλίου από τον Πρόεδρο της Δηµοκρατίας. Το ΚΕΝΘΕΑ, στο φως και των νέων µνηµονιακών υποχρεώσεων της Κυπριακής Δηµοκρατίας όπου προτείνεται προς ψήφιση «Ο περί κρατικών οργανισµών και κρατικών επιχειρήσεων νόµος του 2014» που θα αφαιρέσει από το ΑΣΚ τον όποιο εποπτικό του ρόλο αν το ΑΣΚ δεν εξαιρεθεί, επανέρχεται στο ζήτηµα προτείνοντας όπως διοριστεί Επίτροπος για τις Εξαρτήσεις, ώστε να προωθηθεί η έγκαιρη και άµεση λήψη αποφάσεων χωρίς να χαθεί ο εποπτικός ρόλος επί των προγραµµάτων και δράσεων που αφορούν την Εθνική Στρατηγική. Να υπογραµµίσουµε ότι το ΚΕΝΘΕΑ πρότεινε τη διευθέτηση αυτή εδώ και 14 χρόνια, από το 2000. Το Συµβούλιο µπορεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως συµβουλευτικό σώµα προς τον Επίτροπο. Η θέση του επιτρόπου είναι πολιτική θέση, έχει άµεση επαφή µε τον Πρόεδρο της Δηµοκρατίας και επιτρέπει την γρήγορη λήψη και εκτέλεση αποφάσεων. Παράλληλα, δεδοµένου ότι διοριστεί Επίτροπος τότε θα µπορούσε να προσφέρει τις υπηρεσίες του εθελοντικά. Οι προτάσεις του Επιτρόπου δεν χρειάζεται να περνούν από τα Υπουργεία, γεγονός που προκαλεί σηµαντική καθυστέρηση, πολλές φορές ετών, αντίθετα θα προωθούνταν στον Πρόεδρο της Δηµοκρατίας και άπό τον Πρόεδρο στο Υπουργικό Συµβούλιο και έπειτα στη Βουλή για ψήφιση. 2) ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Η χρηµατοδότηση του κράτους προς τις ΜΚΟ, γίνεται από το Γραφείο Ευηµερίας για όλες τις οργανώσεις εκτός από αυτές που ασχολούνται µε τις Εξαρτήσεις, που δεν 1
χρηµατοδοτούνται από κανένα. Ουσιαστικά αυτές χρηµατοδοτούνται από το Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου, αλλά αυτό χρηµατοδοτεί προγράµµατα και όχι οργανώσεις. Στο σηµείο αυτό παρατηρείται µια µεγάλη πολιτική και κοινωνική διάκριση ανάµεσα στις οργανώσεις που ανήκουν και εποπτεύονται από το Γραφείο Ευηµερίας και στις άλλες ΜΚΟ που ασχολούνται µε τις εξαρτήσεις, που δεν εποπτεύονται και δεν χρηµατοδοτούνται από κανένα. Βεβαίως, δεν προτείνουµε τη µη εποπτεία, αντίθετα θεωρούµε ότι και µε τον διορισµό Επιτρόπου Εθελοντισµού ήδη έχουν ληφθεί σηµαντικά µέτρα για εποπτεία του τοµέα των ΜΚΟ. Ούτε θεωρούµε ότι οι οργανώσεις που ασχολούνται µε τις εξαρτήσεις θα πρέπει να είναι ανεξέλεγκτες. Απλώς, θεωρούµε δίκαιο όπως ληφθούν σχετικές αποφάσεις που να επιτρέπουν πέρα από την συγχρηµατοδότηση συγκεκριµένων προληπτικών ή θεραπευτικών προγραµµάτων από το ΑΣΚ, να γίνεται επιχορήγηση µέρους των λειτουργικών εξόδων των εξειδικευµένων στις εξαρτήσεις ΜΚΟ, ώστε να τυγχάνουν ίσης µεταχείρισης µε τις υπόλοιπες ΜΚΟ της Κύπρου. Είναι γεγονός ότι η έλλειψη πρόνοιας χρηµαοδότησης λειτουργικών εξόδων έχει οδηγήσει στο κλείσιµο σηµαντικού αριθµού οργανώσεων. Ενθαρρύνουµε το ΑΣΚ όπως προβεί σε αναθεώρηση της πολιτικής του, ώστε να αναγνωρίζει «φορείς εξειδικευµένους στην πρόληψη των εξαρτήσεων» και να ενισχύει µέρος των λειτουργικών τους εξόδων. Αυτό θα επιτρέψει την ανάπτυξη των φορέων αυτών, τον κατάλληλο προγραµµατισµό τους σε θέµατα προϋπολογισµού και πλάνου εργασιών και τελικά την προσφορά καλύτερων υπηρεσιών προς το κοινό. Τα προβλήµατα γύρω από τις εξαρτήσεις (τώρα συµπληρώθηκε και το αλκοόλ και οι εξαρτήσεις συµπεριφοράς όπως ο τζόγος, το ιντερνετ, τηλέφωνο, ηλεκτρονικά παιγνίδια) αυξάνονται, δεν µπορεί τα κέντρα πρόληψης και θεραπείας να µειώνονται λόγω αυτής της στρέβλωσης. Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι το 2007 η Κύπρος διέθετε 37 κλίνες για προγράµµατα απεξάρτησης (25 Αγία Σκέπη, 12 ΠΥΞΙΔΑ), ενώ από το 2008 διαθέτει µόνο τις κλίνες της Αγίας Σκέπης. Η Ανοικτή Θεραπευτική Κοινότητα ΤΟΛΜΗ (ΚΕΝΘΕΑ) το 2008 διάθετε τέσσερα παραρτήµατα. Από το 2009 έκλεισαν τα δύο -Λευκωσίας και Λεµεσού. Το 2008 το ΚΕΝΘΕΑ διάθετε 9 Συµβουλευτικούς Σταθµούς. Σήµερα διαθέτει µόνο τρεις και αυτοί λειτουργούν µε αρκετές δυσκολίες. Πρέπει να υπογραµµίσουµε ότι ο µη κυβερνητικός τοµέας προσφέρει το 70% της καθολικής (πρωτογενούς) πρόληψης και περίπου το 70% της θεραπείας στον τόπο µας. Συνεπώς, η συµβολή των ΜΚΟ στην υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά και την ΕΠΙβλαβή Χρήση του Αλκοόλ είναι εξαιρετικά σηµαντική. 3) ΤΟ ΕΚΤΕΠΝ ΚΑΙ Η ΠΙΘΑΝΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ Το Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) ιδρύθηκε µε ξεχωριστό Νόµο από το ΑΣΚ, το 2004. Διοικητικά υπάγεται στο Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου. Το ΕΚΤΕΠΝ είναι µέλος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Τεκµηρίωσης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικοµανία (EMCDDA) και παίρνει επιχορήγηση γύρω στις 100.000 ετησίως. Το ΕΚΤΕΠΝ πρέπει να συλλέγει στοιχεία για πέντε δείκτες και να τα αποστέλλει στη Λισαβώνα (στο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο) και να ετοιµάζει την ετήσια έκθεση για την 2
κατάσταση των ναρκωτικών στην Κύπρο. Πιστεύουµε ακράδαντα ότι το ΕΚΤΕΠΝ για να µπορεί να κάνει το έργο του σωστά πρέπει να διαθέτει επιστηµονική, διοικητική και πολιτική ανεξαρτησία. Επειδή σε διάφορες περιστάσεις στο παρελθόν έχει παρατηρηθεί µια προσπάθεια απόκρυψης της έκτασης του φαινοµένου των εξαρτήσεων στην Κύπρο ή/και υποβάθµισης των πραγµατικών διαστάσεων του προβλήµατος από τους εκάστοτε κυβερνώντες και οι φορείς που προσπάθησαν να αναδείξουν τις πραγµατικές διαστάσεις έτυχαν ακόµα και διασυρµού, θεωρούµε απαραίτητο το ΕΚΤΕΠΝ να στηριχθεί από όλους και να παραµείνει αυτόνοµο. Δυστυχώς, το ΕΚΤΕΠΝ άρχισε να δέχεται παραµερισµό, µειώνεται συνεχώς η δύναµη του και στερείται της επιστηµονικής και πολιτικής του ανεξαρτησίας. Από το 2008 το ΕΚΤΕΠΝ δεν εκδίδει ετήσια έκθεση στα ελληνικά. Υπάρχει ηλεκτρονικά η έκθεση που παραδίνεται κάθε χρόνο στο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο. Η πολιτική εξουσία και η κοινή γνώµη στερούνται της πραγµατικής εικόνας γύρω από την εξέλιξη του προβλήµατος. Από το 2011 έγιναν αλλαγές προσωπικού και σταδιακά το ΕΚΤΕΠΝ αλλάζει χαρακτήρα. Τώρα ζητείται διάλυση του και ενσωµάτωση του ως Τµήµα Πληροφόρησης στο ΑΣΚ. Η οποιαδήποτε προσπάθεια διάλυσης ή µείωση των δυνατοτήτων του ΕΚΤΕΠΝ να καταγράφει και να παρουσιάζει αυτούσια την πραγµατικότητα γύρω από τις εξαρτήσεις στον τόπο µας αποτελεί κατάφορη παραβίαση των Ευρωπαϊκών εναρµονιστικών οδηγιών, βάση των οποίων ιδρύθηκε και λειτουργεί. Η ενσωµάτωση του σε ένα πολιτικό σώµα όπως είναι το ΑΣΚ, θα στερήσει και την επιστηµονική και την πολιτική του ανεξαρτησία. Μια εναλλακτική λύση για να διατηρηθεί το ΕΚΤΕΠΝ και να εκτελεί απρόσκοπτα τα καθήκοντα και την αποστολή του είναι να ενταχθεί στο Πανεπιστήµιο Κύπρου. Παρόµοια εµπειρία υπάρχει στην Ελλάδα, όπου το Ελληνικό ΕΚΤΕΠΝ ανήκεις το ΕΠΙΨΥ (Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής) που ανήκει στο Πανεπιστήµιο Αθηνών. 4) ΝΟΜΟΘΕΣΊΑ: ΑΠΟΕΓΚΛΗΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ- ΑΠΟΠΟΙΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Ως επόµενο βήµα προς την κατεύθυνση της απάµβλυνσης του προβλήµατος των εξαρτήσεων θέτουµε προς συζήτηση το θέµα της αποεγκληµατοποίησης- αποποινικοποίησης της χρήσης µε έµφαση στο δικαίωµα της θεραπείας. Το τελευταίο χρονικό διάστηµα γίνεται λόγος για αποποινικοποίηση των ναρκωτικών. Τι όµως σηµαίνει αυτό. Πριν αναφέρουµε τις θέσεις µας είναι αναγκαίο να διασαφηνιστούν κάποιοι όροι. Η λέξη αποποινικοποίηση χρησιµοποιείται στην Ελλάδα, γιατί εκεί τα Δικαστήρια χωρίζονται σε Πταισµατοδικεία και Πληµελλοδικεία, ενώ εµείς έχουµε Επαρχιακά Δικαστήρια και Κακουργοδικεία. Ως Πταίσµα χαρακτηρίζεται το έγκληµα εκείνο για το οποίο ο νόµος προβλέπει ως ποινή την κράτηση ή την επιβολή προστίµου. Τα πταίσµατα είναι η ελαφρύτερη µορφή εγκλήµατος (βαρύτερα είναι τα κακουργήµατα και τα πληµµελήµατα) και εκδικάζονται στα Πληµελλοδικεία. Ως πληµµέληµα χαρακτηρίζεται το έγκληµα εκείνο που τιµωρείται από το νόµο µε φυλάκιση έως πέντε ετών. Είναι γι αυτό που όταν στην Ελλάδα µιλούν για αποποινικοποίηση της χρήσης και κατοχής µικρών ποσοτήτων για προσωπική χρήση εννοούν, αντί πληµέλληµα να µετατραπεί σε πταίσµα και ο χρήστης να µην οδηγείται από την πρώτη 3
φορά στην φυλακή, αλλά να τυγχάνει προστίµου. Αποποινικοποίηση στην Ελλάδα είναι η πρόνοια του Νόµου µε την οποία η χρήση και η κατοχή για χρήση δεν θεωρούνται αδικήµατα. Η σωστή λέξη για τα δικά µας κυπριακά δεδοµένα είναι αντί της αποποινικοποίησης που µπορεί να παρεξηγηθεί µε την νοµιµοποίηση είναι η αποεγκληµατοποίηση. Αποεγκληµατοποίηση είναι πρόνοια του Νόµου µε την οποία η χρήση, άλλες πράξεις που συνδέονται µε την χρήση ή µε το µικροεµπόριο και η κατοχή λογικών ποσοτήτων για τους σκοπούς της χρήσης, δεν θεωρούνται αδικήµατα (εγκλήµατα) µε τον δικό µας Νόµο και πληµµελήµατα µε τον ελληνικό και θεωρούνται πταίσµατα που τιµωρούνται µε χρηµατική ποινή (πρόστιµο) και δεν οδηγείται από την πρώτη φορά ο χρήστης στην φυλακή. Εξακολουθούν να είναι αδικήµατα η παραγωγή, η διακίνηση και το εµπόριο. Στην ουσία στην Κύπρο εφαρµόζεται µερικώς η αποεγκληµατοποίηση. Το µόνο θετικό µέτρο είναι η εφαρµογή του Προγράµµατος Πρωτοκόλλου Παραποµπής σε Θεραπευτικά Κέντρα Νεαρών Συλληφθέντων για Χρήση (πρώην Ευρωπαϊκό πρόγραµµα FRED GOES NET), όπου η ΥΚΑΝ δίνει µια ευκαιρία σε νεαρά άτοµα (µέχρι ηλικίας 24 χρονών), που συνελήφθησαν για πρώτη φορά µε µικροποσότητες για δική τους περισσότερο χρήση να ενταχθούν και να παρακολουθήσουν πρόγραµµα απεξάρτησης (που υφίστανται µόνο στην Λευκωσία και Λεµεσό αλλά γίνεται προσπάθεια κάλυψης παγκυπρίως) και η ποινική τους δίωξη αναστέλλεται. Αν η παράνοµη πράξη επαναληφθεί τότε κατηγορούνται και για την προηγούµενη πράξη και για την παρούσα. Αίτηµα του ΚΕΝΘΕΑ είναι όπως η πρακτική αυτή επεκταθεί γενικά και να εφαρµόζεται για όλους τους νέους παραβάτες που παρακολουθούν οποιονδήποτε αναγνωρισµένο από το ΑΣΚ θεραπευτικό πρόγραµµα καθώς επίσης να επεκταθεί σε όλους τους νέους µέχρι ηλικίας 35 χρονών που µε βάση τον Οργανισµό Νεολαίας θεωρούνται νέοι στην Κύπρο ή και ακόµη για οποιονδήποτε συλληφθεί µε τις πιο πάνω ποσότητες για σκοπούς χρήσης. Το ΚΕΝΘΕΑ, παρόλο που επιµένει στη δηµιουργία προγράµµατος θεραπείας που να µην οδηγεί στις Φυλακές, χαιρέτισε, ενισχύσε και συµµετείχε στο πρόγραµµα απεξάρτησης που λειτουργούσε µέχρι πρόσφατα στις Κεντρικές Φυλακές. Παράλληλα, κάνει έκκλιση όπως το πρόγραµµα στις Κεντιρκές Φυλακές επαναλειτουργήσει άµεσα και θέτει υπό συζήτηση την χορήγηση υποκαταστάτων στα πλαίσια των Φυλακών. Υποβάλλοντας τα πιο κάτω διευκρινίζουµε τις απόψεις του ΚΕΝΘΕΑ για την κατοχή και διακίνηση - εµπόριο των παράνοµων ουσιών εξάρτησης. 1. Με βαρύτατες ποινές -έως και µε ισόβια- να τιµωρούνται οι ειδικές κατηγορίες διακίνησης ναρκωτικών. 2. Να προβλέπεται επίσης η τιµωρία µε ισόβια κάθειρξη -σε συνδυασµό µε χρηµατική ποινή που µπορεί να φτάσει και τις 500.000 ευρώ- για τους κατ' επάγγελµα διακινητές ή χρηµατοδότες διακίνησης φορτίων ναρκωτικών. 4
5) ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΝΤΙ ΦΥΛΑΚΙΣΗΣ Στην Κύπρο υπάρχει ο πολύ προοδευτικός Νόµος του Μάη 1992, «Ο ΠΕΡΙ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 1992», ο οποίος όταν ψηφίστηκε έθετε την πατρίδα µας στις πρώτες χώρες της Ευρώπης, στην σωστή κατεύθυνση, όπου εξασφάλιζε την εναλλακτική της φυλάκισης, θεραπεία. Δυστυχώς 22 χρόνια τώρα ο Νόµος για διάφορους λόγους είναι ανενεργός. Για πολλοστή φορά επαναφέρουµε και θα αγωνιστούµε για την εφαρµογή του ανενεργού για 22 τώρα χρόνια Νόµου για την εναλλακτική της φυλάκισης, θεραπεία. Η αδράνεια των κρατικών υπηρεσιών στην δηµιουργία δοµών, ή η θέσπιση συνεργασίας µε άλλους φορείς για την εφαρµογή του Νόµου είναι εγκληµατική. Μέχρι τώρα πάνω από 2500 άτοµα πέρασαν τα σκαλιά της φυλακής µε όλα τα αρνητικά επακόλουθα της, τόσο για τους ίδιους όσο και για άλλα 10 000 (τα µέλη των οικογενειών τους) επηρεαζόµενα από αυτό άτοµα στην µικρή µας κοινωνία. Με επιµονή θα ζητήσουµε αλλαγές στον Νόµο του 2002 για τις ποσότητες. Με προηγούµενα µας διαβήµατα τονίσαµε τις ασάφειες του, αλλά και την φιλοσοφία του, η οποία έδωσε υπερβολικές εξουσίες στην Αστυνοµία, οδήγησε µέλη της, όπως προβλέψαµε, στη διαφθορά. Επειδή εξακολουθούµε να πιστεύουµε πως τα επακόλουθα αυτού του κοινωνικού προβλήµατος δεν πρέπει να το πληρώνουν οι εξαρτηµένοι και επειδή είναι πεποίθηση µας πως η φυλακή δεν µπορεί να κάνει θεραπεία ελπίζουµε µε τις αλλαγές που θα γίνουν στο Νόµο του 1992 να εισάγεται το δικαίωµα στα δικαστήρια να επιβάλλουν ως εναλλακτικό µέτρο της ποινής την απεξάρτηση (κατοχύρωση της θεραπείας). Γενικά για τον νόµο του 1992 αναφέρουµε ότι: Σε κάθε φάση της ποινικής διαδικασίας πρέπει να παρέχεται δυνατότητα να διαταχθεί ιατροδικαστική πραγµατογνωµοσύνη είτε αυτεπάγγελτα, ή µετά από αίτηµα του κατηγορούµενου για να καθοριστεί αν πράγµατι υπάρχει εξάρτηση. Σε περίπτωση διάγνωσης εξάρτησης κατηγορουµένου προβλέπεται πλέον η δυνατότητα συµµετοχής του σε θεραπευτικά προγράµµατα απεξάρτησης αναγνωρισµένων υπηρεσιών, ή χορήγησης υποκατάστατων, ενώ θα πρέπει προβλέπονται και οι περιπτώσεις περίθαλψης για παθήσεις που συνδέονται µε τη χρήση (ηπατίτιδα, AIDS). Σε περίπτωση δε ολοκλήρωσης του θεραπευτικού προγράµµατος, προβλέπονται η οριστική αποχή από την ποινική δίωξη, η υποχρεωτική αναστολή της ποινής που επιβάλλεται, η υποχρεωτική αναγνώριση ελαφρυντικής περίστασης υπέρ του δράστη. 6) «Ο ΠΕΡΙ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΙ ΨΥΧΟΤΡΟΠΩΝ ΟΥΣΙΩΝ (ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΟΣ) ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2002» Η Επιστηµονική Επιτροπή του ΚΕΝΘΕΑ, αφού µελέτησε τα αποτελέσµατα της εφαρµογής του Περί Ναρκωτικών Φαρµάκων και Ψυχοτρόπων Ουσιών Νόµου (τροποποιητικός Νόµος του 2002) αποφάσισε και έκανε συγκεκριµένη πρόταση στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και 5
Δηµοσίας Τάξης και στο Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου, όπως γίνει εκ νέου συζήτηση και πιθανή αναθεώρηση ορισµένων από τις αρχές του πιο πάνω Νόµου. Ηδη το ΚΕΝΘΕΑ µε την δηµοσιοποίηση του Νοµοσχεδίου στις 27 Ιουνίου 2002 επεσήµανε τα σηµεία του Νόµου µε τα οποία διαφωνούσε και πρόβλεψε το ανεδαφικό της εφαρµογής του. Ήδη η ίδια η ζωή απόδειξε πως τα πράγµατα γύρω από τα θέµατα καταστολής και πρόληψης, δεν οδηγήθηκαν προς το καλύτερο. Ενα βασικό σηµείο της διαφωνίας του ΚΕΝΘΕΑ µε τον Νόµο είναι ο παράλογος και µη επιστηµονικά ελεγµένος καθορισµός των ποσοτήτων στις διάφορες µορφές των ουσιών εξάρτησης, σηµεία που κάνουν και τον ίδιο τον Νόµο ευάλωτο στην εφαρµογή του και στον καθορισµό ποινών. Η τροποποίηση του 2002 αναφέρει συγκεκριµένα: «Εφόσον ήθελε αποδειχθεί ότι πρόσωπο καλλιέργησε, κατείχε ή µετάφερε ελεγχόµενο φάρµακο ή ουσία που αναφέρεται στην πρώτη στήλη, σε ποσότητα που υπερβαίνει την καθοριζόµενη στη δεύτερη στήλη, θεωρείται ότι καλλιέργησε, κατείχε ή µετέφερε το εν λόγω ελεγχόµενο φάρµακο ή ουσία µε σκοπό να τα προµηθεύσει σε τρίτο πρόσωπο, εκτός αν ικανοποιήσει το Δικαστήριο για το αντίθετο» ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΠΡΩΤΗ ΣΤΗΛΗ Οποιοδήποτε φυτό του γένους κάνναβις (cannabis) Οποιοδήποτε φυτό του γένους µήκων ή υπνοφόρος (papaver somniferum Οποιοδήποτε φυτό του γένους ερυθρόξυλος (erythroxylum coca) ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΤΗΛΗ Τρία ή περισσότερα φυτά Είκοσι ή περισσότερα φυτά Πέντε ή περισσότερα φυτά ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΚΑΤΟΧΗ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΠΡΩΤΗ ΣΤΗΛΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΤΗΛΗ Κάνναβις ή παράγωγα αυτής Παρασκευασµένο όπιο ή παράγωγα αυτου Παρασκευασµένη κοκαίνη ή παράγωγα αυτής Οποιοδήποτε ελεγχόµενο φάρµακο 30 ή περισσότερα γραµµάρια 10 ή περισσότερα γραµµάρια 10 ή περισσότερα γραµµάρια 20 ή περισσότερα γραµµάρια υπό στερεή µορφή, ή είκοσι ή περισσότερα κυβικά εκατοστά σε υγρή µορφή 6
Πιο κάτω παραθέτουµε ορισµένα από τα επιχειρήµατα µας για τεκµηρίωση των θέσεων µας, γιατί εκτός του ότι πιστεύουµε πως οι ποσότητες δεν µπορούν να αποτελούν το κριτήριο στον Νόµο υπάρχουν ασάφειες και κενά που δεν βοηθούν τους σκοπούς του ίδιου του Νόµου. 1. Ο όρος «φυτό» ιδίως για την κάνναβη, που αρκετοί γνωρίζουν, είναι τόσο σχετικός που αφήνει κενά, που αντί να διευκολύνεται ο Δικαστής θα δυσκολεύεται ακόµη περισσότερο να ξεχωρίσει τον χρήστη- γιατί έχουµε φυτά των 2 των 20 και των 200 εκατοστών µε 5, 50 ή 500 ή περισσότερα φύλλα που παράγουν 10, 100 ή 500 και περισσότερες δόσεις µαριχουάνας και τα φυτά παραµένουν πάλιν δύο όπως προβλέπει η τροποποίηση του Νόµου για να θεωρούνται ότι καλλιεργούνται για «προσωπική χρήση». Συνεπώς η πρόνοια αυτή θα εξυπηρετήσει µόνον τα άτοµα που διακινούν και εµπορεύονται τα ναρκωτικά και όχι τους χρήστες. 2. Οι ποσότητες επίσης που αποφασίστηκαν για να αποτελέσουν το σύνορο ανάµεσα στην «προσωπική χρήση» και στην «προµήθεια σε τρίτο άτοµο» είναι υπερβολικές και εξωπραγµατικές. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η προσπάθεια του «εµπόρου»να καλυφθεί, παρά του χρήστη να δικαιολογηθεί. 3. Εκπληξη προκαλεί και η ποσότητα των 30 γραµµαρίων της ινδικής κάνναβης, (µε την οποία στην Κύπρο αν συλληφθεί θεωρείται χρήστης) τα οποία στην Ολλανδία, την πρώτη χώρα της Ευρώπης που δοκίµασε την φιλελευθεροποίηση και γεύτηκε τις αρνητικές της επιπτώσεις µε την ανάπτυξη του ναρκω-τουρισµού και αφού για χρόνια είχε το κριτήριο της χρήσης τα 30 γραµµάρια από το 1995 τα µείωσε στα 5 γραµµάρια; 4. Αντίφαση επίσης υπάρχει και στις γενικευµένες ποσότητες των σε «υγρή µορφή ελεγχόµενων φαρµάκων» που µε τον καθορισµό αυτό ο πιο επιεικής χαρακτηρισµός που µπορεί να δοθεί είναι «µη σοβαρές». Πρώτον γιατί οι ποσότητες αυτές και η δύναµη τους δεν µπορούν να συµπίπτουν µε τις προτεινόµενες σε φυτά ή γραµµάρια ποσότητες και δεύτερον γιατί η κάθε ουσία έχει την δική της δύναµη και διαφορετική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισµό. Για παράδειγµα 20 κυβικά εκατοστά χασισελαίου ισοδυναµούν µε 400 σταγόνες από τις οποίες µπορούν να γίνουν από 400 έως 800 δόσεις (και φυσικά το Νοµοσχέδιο µας καλεί να τις δεχτούµε να είναι επιτρεπτές ως προσωπική χρήση), ενώ σε είδος µαριχουάνας ή χασίς η Δεύτερη στήλη αναφέρει 30 γραµµάρια από τα οποία µπορούν να παραχθούν 30-60 δόσεις και πάλιν να θεωρούνται ως προσωπική χρήση. Δηλαδή συµφέρει στους «χρήστες» να µετατρέπουν τις ουσίες που έχουν στην κατοχή τους σε «υγρή µορφή», όπως προβλέπει και το Νοµοσχέδιο και µπορούν νά έχουν µαζί τους υλικό αντί για 30-60 τσιγάρα για 400-800 τσιγάρα. 7
Να µην πούµε δε τίποτε για το LSD, όπου η µια δόση είναι 100 εκατοµµυριοστά του γραµµαρίου και για µην µπούµε σε ατέρµονες αριθµητικές πράξεις µε 20 κυβικά εκατοστά σε υγρή µορφή θα µπορεί να εξασφαλιστεί από µια δόση σε όλους τους κατοίκους µιας πόλης, όπως τη Λεµεσού για παράδειγµα- για προσωπική χρήση φυσικά. Αν δε πάρουµε ως βάση τα «20 γραµµάρια σε στερεή µορφή οποιουδήποτε ελεγχοµένου φαρµάκου» δηλαδή έχοντας υπόψη πως µία ταµπλέτα µεθαδόνης (χηµικό υποκατάστατο της ηρωίνης) είναι 10 χιλιοστά του γραµµαρίου- τότε µε ένα γραµµάριο έχουµε 100 χάπια. Δηλαδή µε βάση το Νόµο κάποιος «χρήστης» φυσικά, θα µπορούσε να έχει στην κατοχή του µέχρι 1999 χάπια µεθαδόνης και να έχει το «µαχητό τεκµήριο» της χρήσης και όχι της κατοχής, διακίνησης και εµπορίας. Στην ανακοίνωση µας της 27 Ιουνίου 2002 αναφέραµε τα πιο κάτω, τα οποία δυστυχώς ισχύουν µέχρι σήµερα: 1. Κατανοούµε πλήρως την ανάγκη οριοθέτησης της χρήσης/κατοχήςδιακίνησης / προµήθειας, η οποία δυσκολεύει τις δικαστικές αρχές να θέσουν σε βάση αρχών την επιβολή ποινών, αλλά δεν είναι οι ποσότητες το µοναδικό κριτήριο που θα τις καθορίσουν. 2. Έχοντας υπόψη ότι πολλές άλλες βασικές ανάγκες του χρήστη για απεξάρτηση και επανακοινωνικοποίηση δεν έχουν προωθηθεί καθόλου (όπως είναι το δικαίωµα θεραπείας αντί φυλάκισης σε περίπτωση παραπτώµατος (που προνοείται στον Περί Θεραπείας Ναρκοµανών Νόµο του 1992), γιατί απλά δεν υπάρχει τέτοιο εξειδικευµένο κέντρο υποχρεωτικής θεραπείας στην Κύπρο, καταλήγουµε στο συµπέρασµα πως η πρόταση για τροποποίηση του Νόµου δεν θα εξυπηρετήσει µε κανένα τρόπο τους χρήστες, αλλά θα προσφέρει άλλοθι στους εµπόρους των ναρκωτικών µε το κάλυµµα του χρήστη να κάνουν ανενόχλητοι την εγκληµατική τους δραστηριότητα. Η επιστηµονική Επιτροπή του ΚΕΝΘΕΑ πρότεινε, τότε, όπως γίνει συζήτηση του Νοµοσχεδίου στο Αντιναρκωτικό Συµβούλιο και ζήτησε την άµεση απόσυρση του από την Βουλή µέχρις ότου αναζητηθούν επιστηµονικά τεκµηριωµένοι τρόποι που να βοηθούν την Δικαιοσύνη στη εισαγωγή του µαχητού τεκµηρίου της εµπορίας. Παρ όλα τα πιο πάνω, ο Νόµος αυτός βρίσκεται σε ισχύ και η εµπειρία από την εφαρµογή του έδειξε πως χρειάζεται άµεσα να γίνουν οι ανάλογες τροποποιήσεις. 7) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗ - ΠΟΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΘΕΡΑΠΕΙΑ Μια πρόσφατη έρευνα που έκανε το ΚΕΝΘΕΑ δείχνει πως για την νοµική διευθέτηση του προβλήµατος (σύλληψη, κράτηση, δικαστήρια, δικηγόροι, φυλάκιση, περίθαλψη κα.) ο κάθε προβληµατικός χρήστης στην Κύπρο στοιχίζει 25.000 τον χρόνο και µας κατατάσσει πρώτους στον κόσµο και ακολουθεί η Γερµανία µε 15.500 ανά προβληµατικό χρήστη, ενώ για την θεραπεία δίνονται µόνο 2.500. Τα πιο πάνω δείχνουν πως η κοινωνία µας πρέπει πλέον να στραφεί στην κάλυψη µε πιο αποφασιστικό τρόπο των τοµέων της πρόληψης/θεραπείας/αποκατάστασης, δηλαδή της µείωσης της ζήτησης και όχι µόνο της καταστολής, δηλαδή της µείωσης της προσφοράς. 8