4.3. Φύλλο Εργασίας 46 ου ηµοτικού Σχολείου Πειραιά ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ (Βιβλίο «Η Γλώσσα µου», 1 ο Μέρος, σσ. 10-12, Τάξη Ε ) ΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΝΟΜΑ:... Αφού διαβάσετε προσεκτικά το κείµενο του βιβλίου σας και το χωρίσετε σε ενότητες, να συνεργαστείτε µε τα υπόλοιπα µέλη της οµάδας σας για να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Ποιος ήταν ο καηµός του Αντρέα;............ 2. Πώς γεννήθηκε στην ψυχή του αυτός ο καηµός;............ 3. Πώς φανταζόταν ο Αντρέας την πραγµατοποίηση των ονείρων του;............ 4. Ποια ονόµατα από τη µυθολογία θυµήθηκε ο Αντρέας;.........
... 5. Σε ποιους τόπους σχεδίαζε να ταξιδέψει;...... 6. Ο Αντρέας ονειροπολεί ή κάνει πραγµατικά σχέδια; 7. Να χωρίσετε σε οµάδες τα κύρια ονόµατα του κειµένου: ΟΝΟΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΘΕΩΝ (3)... ΟΝΟΜΑΤΑ ΦΥΛΩΝ Ή ΟΜΑ ΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ (3)... ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΕΡΑΤΩΝ (2)... ΟΝΟΜΑΤΑ ΚΡΑΤΩΝ, ΤΟΠΩΝ Ή ΠΟΤΑΜΩΝ (8)...... ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΛΟΙΩΝ (1)...
[Ε1] 8. O Ανδρέας θυµήθηκε τα ταξίδια των Αργοναυτών και του Οδυσσέα, όµως γεµάτα περιπέτειες και κινδύνους ήταν και τα ταξίδια που έκαναν οι Έλληνες έµποροι του ρόµου των Μπαχαρικών για πολλούς αιώνες. Κοιτώντας προσεχτικά τους δύο χάρτες (αυτόν του ρόµου των Μπαχαρικών και τον πολιτικό σηµερινό χάρτη) κατέγραψε από ποιες χώρες και ποιες θάλασσες θα περνούσε ένα καράβι που θα έκανε στην εποχή µας το θαλάσσιο δρόµο για να µεταφέρει µπαχαρικά στην Ευρώπη. Χώρες: Θάλασσες: [Ε2] 9. Συµπλήρωσε στα κενά το όνοµα του κάθε ιστιοφόρου ανάλογα µε τον αριθµό των καταρτιών του.
[Ε3] 10. Σε αυτή την πυξίδα του 18 ου αιώνα συµπληρώστε τις ονοµασίες των ανέµων που λείπουν: [Ε4] ΕΜΠΡΟΣ 11. Σηµείωσε τις πλεύσεις του σκάφους ανάλογα µε τη διδδδδιεύθυνση του διεύθυνση του ανέµου. ΠΙΣΩ
[Ε5] ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ Το 18 ο και το 19 ο αιώνα οι ναυτικοί χρησιµοποιούσαν συχνά το κόλπο που θα µάθεις πιο κάτω για να «δέσουν» σε κάποιο λιµάνι. Τη µπάλα από κορδόνι, που θα προσπαθήσουµε να φτιάξουµε, τη στερέωναν στην άκρη ενός σχοινιού σαν βαρίδι. Το βάρος της τους διευκόλυνε να πετούν ένα µικρό σκοινί στην προβλήτα, ώστε οι απέναντι να τραβούν τελικά και το παλαµάρι του πλοίου. Για να δούµε λοιπόν ποια οµάδα θα αποδειχθεί πιο έµπειρη στα ναυτικά κόλπα! Τη µπάλα που θα φτιάξετε µπορείτε να τη κρεµάσετε στα κλειδιά σας! Κάνε ένα µισό κόµπο όπως στο σχέδιο στην άκρη του κορδονιού. Στερέωσέ τον ανάµεσα στο δείκτη και το µεσαίο δάκτυλο. Πέρασε το κορδόνι µέσα από τις τρεις οριζόντιες θηλιές κατά µήκος του µεσαίου δαχτύλου. Γύρισε τρεις φορές το κορδόνι γύρω από το δείκτη το µέσο και τον παράµεσο. Μη σφίξεις το κορδόνι στα δάχτυλά σου. Στο τέλος του τρίτου γύρου, τύλιξέ το γύρω από το δείκτη και άρχισε να κάνεις τρεις γύρους κάθετα στους προηγούµενους. Τράβηξε προσεχτικά τα δάχτυλά σου από τον κόµπο. Βάλε το κορδόνι µέσα στις τρεις οριζόντιες αριστερές θηλιές. Κάνε το τώρα τρεις γύρους περνώντας το από τις τρύπες που άφησαν τα δάχτυλά σου. Βγάλε προσεχτικά τον παράµεσο από τον κόµπο και αποµάκρυνε το δείκτη από το µεσαίο δάχτυλο. Το πλέξιµο της µπάλας τελείωσε. Πρέπει να τη σφίξεις. Λίγο από το κορδόνι, µαζί µε τον κόµπο που προεξέχει από την µπάλα. Ξεκίνησε µε την άκρη που έχει το µισό κόµπο. Τράβηξε προς τα αριστερά για να το τεντώσεις, ύστερα τράβηξε προς τα δεξιά το κοµµάτι, µε το οποίο σφίγγει η µπάλα. Συνέχισε έτσι τραβώντας µια αριστερά και µια δεξιά, ύστερα µπροστά και πίσω και ύστερα πάνω και κάτω µέχρι να σφιχτούν όλα.
[Ε6] 12. Το καράβι που βλέπετε ξεκίνησε από το λιµάνι του Πειραιά. Ο προορισµός του ήταν. Στο ταξίδι συνάντησε διάφορες δυσκολίες. Από τις σηµαίες που ύψωσε µπορείτε να αφηγηθείτε ποιες ήταν αυτές;.............. [Ε7] 13. Τι µας φωνάζουν από το διπλανό καράβι; Προσπαθήστε να αποκωδικοποιήσετε τα σήµατα του ναύτη!.
[Ε8] 14. Ένα ιστιοφόρο εµπορικό πλοίο έχει ξεκινήσει από το λιµάνι του Πειραιά για να κάνει το θαλάσσιο γύρο της Ευρώπης µεταφέροντας κρασί και λάδι. Σε ποια λιµάνια σταµάτησε; Προσπάθησε να γράψεις τα λιµάνια όπου µετέφερε τα προϊόντα του και τις χώρες στις οποίες ανήκουν. Στην εικόνα βλέπεις το χάρτη της Ευρώπης µε τα µεγαλύτερα εµπορικά λιµάνια. Θυµήσου ότι το λιµάνι του Πειραιά είναι το 3 ο σε µέγεθος και διακίνηση προϊόντων από τα λιµάνια αυτά.
Απόσπασµα από ένα ηµερολόγιο καταστρώµατος 1 ο µέλος του πληρώµατος: Κωστής [Ε9] 3π.µ.: Ονειρεύοµαι ή κοιµάµαι; Αισθάνοµαι ένα χέρι στον ώµο µου. «Είναι ώρα!» Ώρα; Α ναι! Είναι ώρα για τη βάρδιά µου. Βγαίνω από τον υπνόσακο µπρ, τι κρύο είναι αυτό! Είναι νύχτα, το καράβι κουνά και η πλώρη χτυπά στα κύµατα Γρήγορα, πρέπει να ντυθώ, έχω καθυστερήσει! Πού είναι τα ρούχα µου; 3.10 : Να µια στο τιµόνι, κουκουλωµένος µέσα στο αδιάβροχο. Ποια είναι η ρότα µου; Από πού φυσά; Υπάρχουν άλλα πλοία τριγύρω; εν έχω καλοξυπνήσει ακόµη. Ο άνεµος είναι σταθερός, έντασης 5 µποφόρ, βόρειος βορειοδυτικός. 3.45 : Είµαι πάνω στη γέφυρα περίπου µια ώρα και µου µένουν άλλες δύο. Πού και πού ρεγουλάρω τα πανιά: νοµίζω πως η θάλασσα πέφτει κι ο άνεµος εξασθενεί! Τίποτα στον ορίζοντα. 4.30 : Χρειάστηκε να στρίψω. Ο άνεµος γύρισε, ήρθε κόντρα. Άλλαξα ρότα. Σηµείωσα στο ηµερολόγιο καταστρώµατος την ώρα αλλαγής πορείας, την ένταση του ανέµου, την ταχύτητά µας. Όλα αυτά θα µεταφερθούν πάνω στο χάρτη. 5.50 : Σε λίγο αλλαγή βάρδιας. Ένα φως στ αριστερά; Είναι φορτηγό. ιακρίνω το πράσινο φως του: έρχεται καταπάνω µας. Αυτός που είναι στο τιµόνι του πρέπει να έχει δει το κόκκινο φως µας. Είµαστε πάνω στην πορεία του. Πρέπει να προσέξουµε. Πάω να ξυπνήσω το Μάνο. Το φορτηγό πλησιάζει. 2 ο µέλος: Μάνος 6.10 :Πράγµατι, υπάρχει ένα φορτηγό που έρχεται καταπάνω µας. Κανονικά αυτός πρέπει να στρίψει αλλά ποτέ δεν ξέρεις. Ας είµαστε προνοητικοί. Θα δει τα φώτα µου. Πόσο θα ήθελα ένα καφέ! 7.30 : Ο ήλιος ανέτειλε ακριβώς µέσα από τα απόνερα, ήταν µαγευτικό. Στο τιµόνι, ανάµεσα σε όλα αυτά τα εξαίσια χρώµατα, χωρίς κανένα δίπλα µου, έχω το συναίσθηµα ότι είµαι ο βασιλιάς ενός απέραντου Βασιλείου. Ο άνεµος κοπάζει. Λευκά σύννεφα σκορπίζονται γύρω µου, ενώ ο ουρανός γίνεται από ροζ πορτοκαλί κι από πορτοκαλί κίτρινος. Πηγαίνουµε περίπου µε 6 κόµβους. 8: ιακρίνω µια σκοτεινή µάζα από τη στεριά που φυσάει ο άνεµος. εν κουνιέται πολύ και δεν πετά νερό, άρα δεν είναι φάλαινα. Τότε τι; Θα µας το πουν τα κιάλια. Είναι µια ξύλινη σφαίρα τόσο µεγάλη που βυθίζει πλοίο! 8.47 : Τώρα ο καιρός είναι καλός, αλλά πέφτει ο αέρας. Και η ταχύτητά µας φυσικά. Αν συνεχιστεί αυτό θα «κολλήσουµε» στη µέση της θάλασσας µε όλα τα ταχύµετρα στο µηδέν. Έριξα µια µατιά στο βαρόµετρο: έχει ανέβει πάνω από τα 1010 mb. Θα µαυρίσουµε απ ότι φαίνεται! Προβλέπεται µια καλή ηµέρα. Θα ετοιµάσω ένα αξέχαστο πρόγευµα. 3 ο µέλος: Λουκάς 9: Μ άφησαν στη µπουνάτσα! εν προχωράµε καθόλου. Πρέπει να κατεβάσω τα πανιά. Χωρίς να πω τίποτα σε κανέναν, έβγαλα τον υπνόσακό µου και αφού έδεσα το τιµόνι, αποκοιµήθηκα στον πάγκο. 9.45 : Ένα ασθενές ρεύµα µας τραβά προς τα ανατολικά. Τίποτα το καινούργιο. 10: Πήρα τον εξάντα και το χρονόµετρό µου για να υπολογίσω το ύψος του ήλιου. Έκατσα στο πιο ψηλό σηµείο του καταστρώµατος. Στις 10 ακριβώς κατέγραψα το ύψος που υπολόγισα, έπειτα µε τους αστρονοµικούς χάρτες και τους πίνακες µέτρησα την ευθεία του ύψους και τη σηµείωσα πάνω στο χάρτη. 12: Η βάρδιά µου τελείωσε. Πριν φύγω από την υπηρεσία µου, υπολογίζω το γεωγραφικό µας πλάτος. Στις 3 ή 4 µ.µ. κάποιος από µας θα ξαναµετρήσει το ύψος του ήλιου. Αυτό θα µας επιτρέψει να ξέρουµε τη θέση µας. Πάω να ξυπνήσω τον Κώστα και να βάλω νερό να ζεσταίνεται. Είναι η σειρά µου να µαγειρέψω. Τους έχω υποσχεθεί µακαρόνια µε σάλτσα!
15. Γράψε το δικό σου ηµερολόγιο καταστρώµατος! ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΠΛΟΙΟΥ Σήµερα, ευτέρα 5 του µήνα Μάρτη ξεκινήσαµε από τη Σύρο µε το αµπάρι µας γεµάτο βαρέλια µε κρασί. Ανοίξαµε όλα τα πανιά και πλέαµε σε ήσυχη θάλασσα. ύο ώρες µακριά από το λιµάνι άρχισε να φυσάει δυνατός άνεµος, σορόκος. Τότε
Το ιστιοφόρο Τιµολέων του πλοιάρχου Λάζαρου Πινότση [Ε10] 16. Ζωγράφισε το δικό σου ιστιοφόρο και δώσε του ένα όνοµα
4.4. Φύλλο Εργασίας 2 ου ηµοτικού Σχολείο 2ο ηµοτικό Σχολείο Χώρας Σκύρου Φύλλο ραστηριότητας (Θαλάσσιοι εµπορικοί δρόµοι) Ονοµατεπώνυµο:... Ο Καπετάν Ανδρέας γυρνάει εδώ και χρόνια στην θάλασσα. Λίγο πριν πάρει την σύνταξή του ανέλαβε να µεταφέρει µε το καïκι του σιτάρι από το λιµάνι των Χανίων στην Κωνσταντινούπολη. Βοήθησέ τον στο ταξίδι του µάθε από αυτόν τα µυστικά κάθε τόπου. ιάλεξε διαδροµή Ποιός είναι ο πιο σύντοµος δρόµος για να µεταφέρουµε το φορτίο µας; Κάνε τις προσθέσεις και βρες πως θα φτάσουµε πιο γρήγορα. Α διαδροµή: Από τα Χανιά εως τις Κυκλάδες είναι 315,22χλµ. Και από τις Κυκλάδες µέχρι την Κωνσταντινούπολη 717,39 χλµ. Συνολική απόσταση:... Β διαδροµή: Από τα Χανιά µέχρι τα ωδεκάνησα είναι 201,4 χλµ. Και από τα ωδεκάνησα µέχρι την Κωνσταντινούπολη 1015,49 χλµ. Συνολική απόσταση:... Γ διαδροµή: Από τα Χανιά µέχρι την Θεσσαλονίκη είναι 845,67 χλµ. Και από την Θεσσαλονίκη εως την Κωνσταντινούπολη είναι 402,31 χλµ. Συνολική απόσταση:... Η πιο σύντοµη διαδροµή είναι η... Γιατί.........
Μύνηµα στο µπουκάλι Φτάνοντας στην Νάξο (Κυκλάδες) ο Καπετάν Ανδρέας βρίσκει στο αµπάρι του καραβιού του ένα µπουκάλι µε ένα κρυµµένο µύνηµα µέσα. Βοήθησέ τον να διαβάσει το µύνηµα συµπληρώνοντας τα κένα µε τις κατάλληλες λέξεις όπως αυτές δίνονται παρακάτω. Στον λόφο του Κέφαλου... ερείπια του ενετικού..., που οικοδοµήθηκε τον 15ο αι. Απ' όλα τα κάστρα του νησιού είναι αυτό µε την µεγαλύτερη... σηµασία, γιατί εδώ... η τελευταία σελίδα της ενετοκρατίας και η πρώτη... της τουρκοκρατίας. Ο αρχιναύαρχος του τουρκικού... πειρατής Μπαρµπαρόσα είχε καταλάβει όλο το... και οι Ενετοί του άρχοντα Σοµαρίππα κλείστηκαν στο κάστρο του Κέφαλου, όπου και... χωρίς επιτυχία. Το κάστρο... στα χέρια του Μπαρµπαρόσα το 1537. Ανάµεσα στις πέτρες του... κάστρου διακρίνονται και... εκκλησίες εκείνης της εποχής. Στην... του λόφου βρίσκεται το µοναστήρι του... Αντωνίου µε ξυλόγλυπτο... και εικόνες µεγάλης αξίας. Η θέα από εκεί... είναι εκπληκτική, αφού µπορείς ν'... όλη την ανατολική Πάρο και το στενό µεταξύ Πάρου και Νάξου. Οι... έχτιζαν τα κάστρα τους σε... απ' όπου µπορούσαν να... την γύρω περιοχή, στεριά και... Ο λόφος έχει... κώνου και πρόκειται για µη... ηφαίστειο. Οι πέτρες και τα βράχια του έχουν σχηµατισθεί από..., έχουν ηφαιστειογενή υφή και... σίδηρο. Καθώς ανηφορίζεις, για να φτάσεις στην..., ακολουθώντας το... µονοπάτι ανάµεσα στις πέτρες και στα βράχια, θα βρείς το πεύκο µε τον κρυµµένο... σώζονται στόλου τέµπλο πετρόχτιστο αντιστάθηκαν λάβα κορυφή Ενετοί θησαυρό αγναντέψεις ενεργό ερειπωµένες κάστρου νησί περιέχουν έπεσε ψηλά Αγίου εποπτεύσουν ιστορική κορυφή διαδραµατίστηκε σηµεία κατεστραµµένου µάχη θάλασσα σχήµα
Σχεδιάζοντας την πορεία µας Ο χάρτης του Καπετάν Ανδρέα είναι παλιός. Συµπλήρωσε όσες περισσότερες πόλεις µπορείς στον παρακάτω χάρτη.
Ολοκληρώνοντας την αποστολή Σκέφτοµαι και γράφω Σε λίγο πλησιάζεις στον στόχο σου, φτάνεις στο εµπορικό λιµάνι της Κωνσταντινούπολης. Τι σκέψεις σου έρχονται για το ταξίδι σου αυτό και τι θα ήθελες να κάνεις από εδώ και πέρα;......................................................... Για να σε αποχαιρετήσει ο Καπετάν Ανδρέας, θα µοιραστεί µαζί σου κάποια απ τα µυστικά που ξέρει για τα εµπορικά λιµάνια που έχει επισκεφτεί. (βλ. ΕµπορικάΛιµάνια.ppt)
Φύλλο ραστηριοτήτων (Καράβια) 2 Ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΚΥΡΟΥ Είδαµε µόλις (Καράβια.pps) κάποια είδη καραβιών και µάθαµε πως λέγεται το καθένα. Είµαστε έτοιµοι τώρα να να δείξουµε στον καπετάν Αντρέα πόσα µάθαµε. Τα καράβια 1. Αντιστοίχισε σωστά τις εικόνες των καραβιών µε τις ονοµασίες τους. Γαλέρα Τρεχαντήρι Σαχτούρι Μπάρκα Γολετόµπρικο Γκαλεάσσα Πετρελαιοφόρο
Μικρή εξερεύνηση Αναζητήστε και εσείς εικόνες από διάφορα καράβια µέσα στα βιβλία σας, γράψτε που βρίσκονται και αναγνωρίστε το είδος που ανήκουν. Υπερωκεάνειον Ω υπερωκεάνειον τραγουδάς και πλέχεις Άσπρο στο σώµα σου και κίτρινο στις τσιµινιέρες ιότι βαρέθηκες τα βρωµερά νερά των αγκυροβολίων Εσύ που αγάπησες τις µακρινές σποράδες Εσύ που σήκωσες τα πιο ψηλά µπαϊράκια Εσύ που πλέχεις ξέθαρρα στις πιο επικίνδυνες σπιλιάδες Χαίρε που αφέθηκες να γοητευθείς απ τις σειρήνες Χαίρε που δεν φοβήθηκες ποτέ τις συµπληγάδες Ανδρέας Εµπειρίκος Πώς φανταζεσαι ότι είναι οπτικά το «υπερωκεάνειο» του ποιήµατος; Περιέγραψε το µέσα σε λίγες σειρές.
Ποιές λέξεις σχετικές µε την θάλασσα βλέπεις στο ποίηµα; Γράψε κάθε µία από αυτές τι σου φέρνει στο µυαλό. Βρες στο παραπάνω ποίηµα του Α. Εµπειρίκου τα ρήµατα και υπογράµµισέ τα. Μπορείς να βρεις συνώνυµες λέξεις για τα ρήµατα που υπογράµµισες; Φτιάξε σύνθετες λέξεις µε το υπέρ (που σηµαίνει «πάνω από», «πάρα πολύ», «πέρα από»).
Το καράβι µου Ζωγραφίστε το καράβι των ονείρων σας όπως εσείς το φαντάζεστε.
4.5. Πρόσθετο Υλικό 4.5.1. Πρόσθετο Υλικό 46 ου ηµοτικού Σχολείου Πειραιά Text 1 Θαλάσσιοι Εµπορικοί ρόµοι Οι θαλάσσιοι εµπορικοί δρόµοι είναι ένα δίκτυο θαλασσινών οδών από τη δύση στην Ανατολή και ήταν γνωστοί από τα αρχαία χρόνια. Τους χρησιµοποιούσαν για εµπόριο και ανταλλαγές προϊόντων. Το ελεφαντόδοντο, το µετάξι, η πορσελάνη, διάφορα µέταλλα και πολύτιµοι λίθοι ήταν µερικά από τα προϊόντα που διακινούσαν µέσω αυτών των δρόµων και απέφεραν πολύ µεγάλο κέρδος στους εµπόρους που αναλάµβαναν τα επικίνδυνα αυτά ταξίδια. Πολύ αρχαία αναφορά λέει ότι η βασίλισσα Χασεπσούτ της Αιγύπτου (1490 1468 π.χ.) έστειλε πλοία στη χώρα Πουντ (Αν. Αφρική) για να συλλέξουν µυρόδεντρα. Το 200 π.χ. βαµβακερά υφάσµατα ταξιδεύουν από την Αν. Ινδία µέχρι την Ευρώπη από τον ίδιο δρόµο. Τα πρώτα εµπορικά ταξίδια των Ρωµαϊκών πλοίων που χρησιµοποιούσαν αυτούς τους δρόµους χρειάζονταν δύο ολόκληρα χρόνια για να επιστρέψουν στη βάση τους και µόνο όταν έµαθαν τις πληροφορίες που είχε συλλέξει πριν από αιώνες ο Έλληνας θαλασσοπόρος Ίππαλος για τους ινδικούς µουσώνες, τους εκµεταλεύτηκαν και µείωσαν την διάρκεια του ταξιδιού. Οι ανταλλαγές δεν περιορίζονταν µόνο σε προϊόντα αλλά και σε ιδέες, γνώσεις κ.λ.π. γνώρισαν άλλους λαούς και πολιτισµούς, θρησκείες, τέχνες, επιστήµες. Τα λιµάνια ήταν τότε τόποι ανταλλαγής ιδεών και πληροφοριών. Κάθε πλοίο σε κάθε ταξίδι µετέφερε και νέες γνώσεις.
Text 2 Ο δρόµος των µπαχαρικών Οι άνθρωποι ταξίδευαν στο δρόµο των µπαχαρικών από τα αρχαιότατα χρόνια. Αρχικά δεν αποµακρύνονταν πολύ από τη βάση τους αλλά ταξίδευαν από λιµάνι σε λιµάνι. Με το πέρασµα των αιώνων ταξίδευαν όλο και πιο µακριά. Αυτά τα ταξίδια δεν γίνονταν απλά για περιπέτεια αλλά είχαν σαν κίνητρο το εµπόριο και το επιδιωκόµενο κέρδος. Τα κυριότερα και πιο επικερδή προϊόντα ήταν τα µπαχαρικά, τα οποία βρίσκονταν σε αφθονία στην Ανατολή. Τα µπαχαρικά τα χρησιµοποιούσαν για να συντηρήσουν τα αποθέµατα των τροφίµων τους. Με τον τρόπο αυτό έκαναν τα φαγητά πιο νόστιµα και αρωµατικά, τους έδιναν διαφορετική γεύση και πολλές φορές κάλυπταν τις αλλοιωµένες τροφές. Τα κέρδη από τα µπαχαρικά ήταν υπέρογκα γιατί, καθώς ήταν µικρά µεταφέρονταν εύκολα αλλά άξιζαν το βάρος τους σε χρυσάφι. Το εµπόριό τους προσπόριζε µεγάλη δύναµη και επιρροή. Για τον έλεγχο των εµπορικών αυτών θαλάσσιων δρόµων έγιναν αιµατηρές µάχες ανά τους αιώνες.
Text 3 Ναυτικοί Χάρτες Για πολλούς αιώνες οι ναυτικοί χρησιµοποιούσαν κάποιο είδος χάρτη, δηλαδή µια απεικόνιση των ακτογραµµών, των λιµανιών, των εµφανών σηµείων της ξηράς 9π.χ. βουνά). Πολύ πριν από τους χάρτες προηγήθηκαν οι ναυτιλιακές οδηγίες, στις οποίες είχαν καταγραφεί διάφορες πληροφορίες για τα λιµάνια, τις πορείες κ.λ.π. οι πληροφορίες είχαν συλλεχθεί από τους διάφορους θαλασσοπόρους για τους θαλασσινούς εµπορικούς δρόµους. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιµοποιούσαν ναυτιλιακές πληροφορίες αρκετούς αιώνες π.χ. τόσο οι ναυτικοί χάρτες όσο και οι ναυτικές πληροφορίες δεν κυκλοφορούσαν ευρέως, αλλά φυλάσσονταν κρυφά, ούτως ώστε να παρέχουν προσωπική υπεροχή στον καπετάνιο που τις είχε καταγράψει ήτις κατείχε. Ο επιστήµονας Ερατοσθένης τον 3 ο αιώνα π.χ. υπολόγισε µε µικρή απόκλιση την περίµετρο της γης. Ο αστρονόµος και µαθηµατικός Πτολεµαίος τον 2 ο αιώνα µ.χ. δεν χρησιµοποίησε τους υπολογισµούς του Ερατοσθένη αλλά έκανε δικούς του, οι οποίοι είχαν πολύ µεγάλη απόκλιση. Κατασκεύασε πολλούς χάρτες βασισµένος στους δικούς του υπολογισµούς, µεταξύ των οποίων ο πιο φηµισµένος χάρτης του τότε γνωστού κόσµου (τουλάχιστον για τους Κεντροευρωπαίους, γιατί οι Βίκινγκς είχαν συχνές επαφές µε τη Β. Αµερική καθώς έχουν βρεθεί πολλά ίχνη της παρουσίας τους στη Β. Αµερική), στον οποίο είχαν σηµειωθεί µερικές χιλιάδες τόποι µε γεωγραφικό πλάτος και µήκος. Η επιστηµονική εργασία του παρέµεινε ως πρότυπο µέχρι τους µεσαιωνικούς χρόνους. Αυτός ήταν και ο λόγος που οδήγησε τον Κολόµβο το 1492 µ.χ. στο λανθασµένο συµπέρασµα ότι έφτασε στις Ινδίες, ενώ είχε φτάσει στην άγνωστη ως τότε Αµερική. Οι µεταγενέστεροι χάρτες των µεσαιωνικών χρόνων που έχουν διασωθεί, κατασκευάστηκαν στην Ισπανία τον 14 ο αιώνα και ονοµάζονταν «Portolan Charts». Απεικόνιζαν µε µεγάλη σχετική ακρίβεια τη Μεσόγειο. Το 1515 ο Leonardo da Vinci σχεδίασε το φηµισµένο χάρτη του που απεικόνιζε όλο τον κόσµο. Η ακρίβεια των χαρτών συνέχισε να βελτιώνεται αλλά ήταν πολύ ακριβοί επειδή ήταν φτιαγµένοι εξ ολοκλήρου στο χέρι. Οι σηµερινοί ναυτικού χάρτες παρέχουν µεγάλη ακρίβεια και είναι φθηνοί. Περιγράφουν µε λεπτοµέρεια τις ακτές και τα βάθη και κάθε είδους ενδείξεις για να χαραχθεί η πιο γρήγορη και ασφαλής πορεία.
Text 4 Φάροι Υπάρχει µια ιστορία για τους φάρους που λέει ότι τα παλιά χρόνια σε παραθαλάσσιες και άγονες περιοχές όπου οι κάτοικοι ήταν πολύ φτωχοί, τις αφέγγαρες νύχτες, έδεναν καντήλια σε κατσίκια και τα άφηναν ψηλά στις πλαγιές των βουνών. Οι καπετάνιοι παρασύρονταν από τα φωτάκια που έβλεπαν από µακριά νοµίζοντας ότι εκεί υπάρχει φάρος και έριχναν τα καράβια στα βράχια. Τότε οι κάτοικοι τα κούρσευαν. Λογοτέχνες έχουν εµπνευστεί από αυτή την ιστορία όπως η άφνη Ντι Μωριέ στην «Ταβέρνα της Τζαµάικας». Οι διάφοροι λαοί της Μεσογείου άρχισαν να τους κατασκευάζουν και να του χρησιµοποιούν πριν το 600 π.χ. γνωστός είναι ο Φάρος της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, που κατασκευάστηκε τον 3 ο π.χ. αιώνα και θεωρείται ένα από τα επτά θαύµατα. Ήταν εγκατεστηµένος στο νησάκι Φάρος έξω από το λιµάνι της Αλεξάνδρειας και πό αυτό πήραν το όνοµά τους οι φάροι. Υπάρχει, επίσης, και η περίπτωση του Κολοσσού της Ρόδου, που αν και δεν έχουν ανακαλυφθεί τα υπολείµµατά του, δεν διαψεύδεται από τους ιστορικούς ή ύπαρξή του. Μπορεί να λειτουργούσε σαν είδος φάρου, επειδή το ύψος του (36µ.) ήταν τέτοιο ώστε φαινόταν από µακριά.
Text 5 ΤΟΥ ΚΥΡ ΒΟΡΙΑ Ο κυρ Βοριάς παράγγειλε ν ουλων των καραβιώνε: -Καράβια π αρµενίζετε, κάτεργα που κινάτε, Εµπάτε στα λιµάνια σας, γιατί θε να φυσήξω ν ασπρίσω κάµπους και βουνά, να κρυώσω κρύες βρυσούλες,κι όσα βρω µεσοπέλαγα στεριά θε να τα ρίξω. Κι όσα καράβια τα ακουσαν, όλα λιµάνι πιάνουν, του κυρ Αντρέα το κάτεργο µέσα βαθιά αρµενίζει. - ε σε φοβάµαι κυρ Βοριά, φυσήξεις δε φυσήξεις τι έχω καράβι από καρυά, και τα κουπιά πυξάρι, έχω κι αντένες προύτζινες κι ατσάλινα κατάρτια έχω πανιά µεταξωτά της Προύσας το µετάξι, έχω και καραβόσκοινα από ξανθής µαλλάκια κι έχω και ναύτες διαλεχτούς, όλο άντρες πολέµου, κι έχω κι ένα ναυτόπουλο που τους καιρούς γνωρίζει, κι εκεί που στήσω µια φορά την πλώρη δε γυρίζω. -Ανέβα,βρε ναυτόπουλο, στο µεσιανό κατάρτι, για να διαλέξεις τον καιρό να ιδείς για τον αέρα. Παιζογελώντας ανέβαινε, κλαίοντας κατεβαίνει. -Το τι είδες, βρε ναυτόπουλο, αυτού ψηλά που πήγες; -Είδα τον ουρανό θολό και τα άστρα µατωµένα, Είδα την µπόρα που άστραφτε και το φεγγάρι εχάθει Και στης Αττάλειας τα βουνά αστραχαλάζι πέφτει. Ώστε να ειπεί, να καλοειπεί, να καλοκουβεντιάσει Βαριά φουρτούνα πλάκωσε και το τιµόνι τρίζει, ασπρογυαλίζει η θάλασσα σφυρίζουν τα κατάρτια, σηκώνονται τα κύµατα βουνά, χορεύει το καράβι, σπηλιάδα του ρθε από τη µια, σπηλιάδα από την άλλη, σπηλιάδα από τα πλάγια του κι εξεσανιδωσέ το. Γιόµισε η θάλασσα πανιά, το κύµα παλικάρια και το µικρό ναυτόπουλο σαράντα µίλια πάγει. ((δηµοτικό)
Text 6 Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΚΑΡΑΒΙ Στα καράβια του καιρού εκείνου τα πληρώµατα ήταν τις πιο πολλές φορές συγγενολόι του καπετάνιου και του πλοιοκτήτη. Συγγένεια και καράβι τους έδενε όλους µαζί σ ένα κοινό σκοπό, σε µια κοινή προσπάθεια. Το πλήρωµα κατά κανόνα ήταν πολυάριθµο σε σχέση µε το µέγεθος του καραβιού. Περνούσε κάποτε και τις εβδοµήντα ψυχές. Η ιεραρχία στα καράβια ήταν απλή. Αρχή του καραβιού ο καπετάνιος ή ρεΐσης. Καπετάνιος λεγόταν κυρίως ο κυβερνήτης του µεγάλου καραβιού, του µικρού καϊκιού ήταν απλώς καραβοκύρης ή καραβοκύριος. Στον καπετάνιο παραδίδονταν τα κεφάλαια «η σερµαγιά» κι αυτός όφειλε να δώσει λογαριασµό στους «παρτσινέβελους» συµπλοιοκτήτες. Στο πόρτο φρόντιζε για τις εξωτερικές δουλειές του καραβιού, συµφωνούσε για τις ναυλώσει, ερχόταν σε επαφή µε τον «ρακοµανδάριο» (πράκτορα) του καραβιού. Όταν φόρτωνε, υπέγραφε τις φορτωτικές και πρόσεχε για το δείγµα του φορτίου, την «µόστρα». Είχε την ευθύνη για την σίγουρη µεταφορά του φορτίου. Φρόντιζε ακόµα να πουληθεί ενώ στο πέλαγος κυβερνούσε το καράβι.. εύτερος στη σειρά ερχόταν ο λοστρόµος ή ναύκληρος. Ήταν η «µάνα του καραβιού». Ναυτολογούσε το πλήρωµα. Έβαζε τον κόσµο στη δουλειά, επόπτευε την φόρτωση και την εκφόρτωση, δουλεύοντας κι αυτός µαζί και πιο σκληρά από όλους. Είχε τον νου του για τα εφόδια. Πρόσεχε τις αντένες και τα ξάρτια για φθορές. Νοιαζόταν για τις επισκευές τους. Ήταν ο πιο πολυάσχολος στο καράβι. Στο «πόρτο» σπάνια έβγαινε στη στεριά, γιατί αντικαθιστούσε τον καπετάνιο όταν εκείνος έλειπε στις έξω δουλειές Τρίτος στην ιεραρχία ήταν ο γραµµατικός ή σκριβάνος ή σκρίβας. Ήταν ο µορφωµένος του καραβιού. Βοηθούσε τον αγράµµατο, κατά κανόνα, καπετάνιο στις εξωτερικές δουλειές. Του έκανε τον διερµηνέα Στο καράβι κρατούσε το ηµερολόγιο, χάραζε τις πορείες κι έβαζε στίγµατα στον χάρτη. Κρατούσε τα επίσηµα χαρτιά του πλοίου, τις φορτωτικές και τα µανιφέστα (=δηλωτικά) του φορτίου, τους
λογαριασµούς, την αλληλογραφία και κάθε τι που είχε σχέση µε τις δοσοληψίες του καραβιού. Τελευταίος στην ιεραρχία ήταν ο ντεσπετζέρος ή τροφοδότης επιφορτισµένος µε την «ντεσπέτζα» την τροφαποθήκη.κανόνιζε την τροφοδοσία και φρόντιζε για το στοίβαγµα των βαρελιών του νερού και του κρασιού. Ήταν υπεύθυνος για τα καυσόξυλα και τα σπαρµατσέτα. Ετοίµαζε τις λάµπες και παρακολουθούσε τη φωτιά στην κουζίνα. Έκανε τη διανοµή του φαγητού και του νερού. Ήταν πάντοτε πρόσωπο της απόλυτης εµπιστοσύνης του καπετάνιου. Σε διάφορα έγγραφα γίνεται λόγος για τους κολαούζηδες (πλοηγούς). Αυτοί ήταν οι γεροντότεροι απ το πλήρωµα που ήξεραν τα νερά και τα λιµάνια και συµβούλευαν τον καπετάνιο στα στενά και στα δύσκολα περάσµατα.. Οι υπόλοιποι πάνω στο καράβι ήταν το τσούρµο οι ναύτες που φόρτωναν και ξεφόρτωναν το καράβι και έκαναν όλες τις υπόλοιπες δουλειές. Τέλος υπήρχαν και τα τζόβενα ή µούτσοι. Ήταν οι πρωτόµπαρκοι ναυτικοί συνήθως παιδιά ως 16 ετών, συγγενείς συνήθως του καπετάνιου ή άλλου µέλους του τσούρµου. Έκαναν βοηθητικές εργασίες.. Όταν το καράβι ταξίδευε, το πλήρωµα ήταν χωρισµένο την νύχτα σε τέσσερις βάρδιες. Στα µικρά όµως καράβια δεν υπήρχαν σταθερές ώρες για το «σκαντζάρισµα» και στα µεγάλα ο διαχωρισµός αυτός ήταν µόνο για τους καλούς καιρούς και µπουνατσαρισµένες θάλασσες. Όταν παρουσιαζόταν το παραµικρό έτρεχαν όλοι στην δουλειά µόνοι τους ή µε διαταγή του λοστρόµου ή του καπετάνιου. εν υπήρχαν ορισµένα καθήκοντα για τον καθένα κι όλοι βρίσκονταν εκεί που ήταν ανάγκη ή και συχνά όπου δεν χρειάζονταν. Οι ναύτες σηκωνόντουσαν το χάραµα της ηµέρας. εν χρειάζονταν χρόνος για να ντυθούν γιατί κανένας δε γδυνόταν στο σκαντζάρισµα. Έτριβαν τα µάτια τους, γκρίνιαζαν λίγο κι έπαιρναν ένα «τάκο» (γαλέτα), µια δυο σκελίδες σκόρδο, κανένα κοµµάτι τυρί και λίγο ρακί πριν αρχίσουν τη µέρα τους. Πρώτη τους δουλειά ήταν το πλύσιµο της «κουβέρτας» και το «σενιάρισµα» (τακτοποίηση του καραβιού. Ύστερα άρχιζε το «ποµπάρισµα» (άντληση) των νερών της σεντίνας (κύτους), γιατί τα ξύλινα καράβια, όσο στεγανά κι αν ήταν χτισµένα πάντοτε έβαζαν νερά. Ήταν λοιπόν δουλειά των ναυτών το άδειασµά τους. Τις άλλες ώρες τις περνούσαν «µερεµετίζοντας» τα πανιά, ή πλέκοντας τις «σαλαµάστρες» (σχοινιά). Καθώς το καράβι αρµένιζε, µανουβράριζαν τα πανιά, που ανάλογα µε τον καιρό έπρεπε να «µπαταρισθούν» (ν αλλάξουν θέση), να µαζευτούν ή να απλωθούν. Όταν ο αέρας φυσούσε σταθερός και µαλακός, τα πανιά χρειάζονταν λίγο µανουβράρισµα και το «µπατάρισµά»τους, κάθε φορά που άλλαζε το καράβι πορεία µπορούσε να γίνει από την κουβέρτα ή τα κρουζέτα. Όταν ζύγωναν κακοκαιρίες και τα πανιά έπρεπε να µαζευτούν, το πλήρωµα έπρεπε να σκαρφαλώσει ξυπόλυτο πάνω στα άλµπουρα και να συρθεί πάνω στους πασαδούρους (σχοινιά) τους τεντωµένους κάτω απ τις αντένες ή τα πανιά για να τα µαζέψει. Οι µανούβρες αυτές ήταν εξαιρετικά δύσκολες και απαιτούσαν µεγάλη ικανότητα και δύναµη γιατί τα πανιά σκλήραιναν απ την βροχή και τον αέρα. Όταν πάλι το καράβι «καράντιαζε» (ακινητούσε από την έλλειψη ανέµου) κατέβαζαν την βάρκα και το ρυµουλκούσαν τραβώντας κουπί (γεντέκι).
ουλειά των ναυτών ήταν και το σαβούρωµα του καραβιού και το ξεσαβούρωµά του στο λιµάνι που θα φόρτωνε. Την σαβούρα ή την πετούσαν στη θάλασσα ή την ξεφόρτωναν στα σαβουρατζίδικα. ουλειά τους, βέβαια, ήταν το φόρτωµα και ξεφόρτωµα του καραβιού όπως και το ρεµετζάρισµα (λιµενισµός) όταν έφταναν στον προορισµό τους. Οι ώρες µετριόντουσαν «αλά τούρκα» δηλαδή µε το βάρεµα του ήλιου άρχιζε το µέτρηµα και το µεσηµέρι ήταν ανάµεσα έκτη και έβδοµη ώρα της ηµέρας. Το µέτρηµα της ώρας µε το γνωστό µας τρόπο «αλά φραντζέζα» άρχισε να χρησιµοποιείται λίγο πριν από την επανάσταση στα καράβια που ταξίδευαν στη δυτική Μεσόγειο. Οι ναύτες είχαν ένα ζεστό φαγητό την ηµέρα, συνήθως στις 11 το πρωί. Η προετοιµασία του φαγητού για το πλήρωµα και για τους επιβάτες που έπαιρναν καµιά φορά µαζί ήταν αρκετά δύσκολη δουλειά γιατί η κουζίνα ήταν πρωτόγονη. Το µαγείρεµα γινόταν πάντοτε στην κουβέρτα για το φόβο της πυρκαϊάς. Ένα µεγάλο καζάνι κρεµόταν πάνω από την «στόφα» (=φουφού) και κρατιόταν στη θέση του µ ένα περίπλοκο σύστηµα για ν αντισταθµίζεται το µπότζι. Κάθε µέρα µαγείρευε ένας από τους ναύτες. Το πλήρωµα χωριζόταν σε «συσσίτια»: έξι ή επτά άνθρωποι κάθονταν γύρω από την ίδια γαβάθα, όπου ο καθένας βύθιζε το κουτάλι του και έτρωγε. έτρωγαν πάνω στ αµπάρι ή στη πλώρη, ο καπετάνιος χωριστά µε το γραµµατικό στο «κάσαρο» (στην πρύµνη) ή στην «κάµερη». Το φαΐ ήταν µονότονο και για πολλά χρόνια παρέµεινε σχεδόν το ίδιο, βασικά όσπρια και γαλέτα. Μοναδικό µέσο για συντήρηση των τροφίµων ήταν το αλάτι. Το κρέας σπάνιο, ήταν το γνωστό «σαλάδο», που επέζησε στα καράβια ως τον πρώτο Παγκόσµιο πόλεµο. Το ακόµη σπανιότερο φρέσκο κρέας τελείωνε γρήγορα, τα λίγα ζωντανά που έπαιρναν, ζώα και πουλερικά προορίζονταν στα µεγάλα καράβια για τον καπετάνιο ή κανένα άρρωστο. Όταν ο καιρός ήταν καλός ψάρευαν για να ποικίλουν λίγο το φαγητό τους. Την γαλέτα την ζύµωναν συνήθως οι γυναίκες στα λιµάνια απ όπου ξεκινούσαν τα καράβια και κρατούσε σ όλο το ταξίδι. Απαραίτητο ήταν και το κρασί και το ρακί. Το µεγαλύτερο πρόβληµα όµως των καραβιών ήταν το νερό, που το είχαν βέβαια µονάχα για πόσιµο και για µαγείρεµα. Το νερό έµεινε πάντα ο εφιάλτης των ναυτικών στα ιστιοφόρα, γιατί ήταν δύσκολο να µεταφερθεί και να κρατηθεί φρέσκο. Φυλάγονταν σε ξύλινα βαρέλια και σύντοµα έπαιρνε τη βαριά µυρωδιά της «ντούγας» και δεν πινόταν πια. Πολλοί πίστευαν πως µε το να βάζουν µέσα στα βαρέλια παλιά καρφιά σκουριασµένα ή βότσαλα κατάφερναν να σταµατήσουν το µούχλιασµα του νερού. Τα τρόφιµα αυτά στοιβάζονταν στο αµπάρι µέσα σε ξύλινα βαρέλια και η συντήρησή τους ήταν άσχηµη. Η υγρασία που επικρατούσε εκεί βοηθούσε την ανάπτυξη κάθε είδους παρασίτου. Οι ποντικοί έπαιρναν και αυτοί το µερίδιο τους. Η σκουλικιασµένη γαλέτα δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο. Τα «γιατάκια» (=κουκέτες) του πληρώµατος βρισκόντουσαν στην πλώρη. Ήταν στενά και άβολα στρωµένα µε άχυρο. Ο καπετάνιος έµενε στην πρύµνη.
Τα καράβια είχαν εικονίσµατα στην πλώρη και την πρύµνη. Όλοι, λίγο πολύ νοιάζονταν για το άναµµα των καντηλιών. Με το βασίλεµα ένας ναύτης θυµιάτιζε το καράβι. Την πλώρη και το τιµόνι τα άγιαζαν τα Φώτα. Γενικά η διαβίωση και η υγιεινή πάνω στα καράβια ήταν φρικτή. Ο ιµατισµός ανεπαρκής, οι αρρώστιες συνηθισµένες και το ποσοστό των θανάτων υψηλό. Το πλήρωµα έκανε υπεράνθρωπες προσπάθειες να κρατήσει το καράβι καθαρό και συµµαζεµένο. Μπογιές µε βάση το κατράµι υπήρχαν συνήθως σπάνια όµως κατάφερναν να σταµατήσουν τη διάβρωση και το σάπισµα. Τα ζωύφια και οι ποντικοί ήταν µόνιµοι σύντροφοι των ναυτικών. Ανθυγιεινή τροφή, υγρασία, έλλειψη καθαριότητας, πολύς κόσµος σε µικρό και άσχηµα αεριζόµενο χώρο, «γιατάκια» χωρίς στοιχειώδη άνεση, σκληρή δουλειά,ε λιγοστές ώρες ξεκούραση και ανυπόφορη ζωή στον αγώνα µε τα στοιχεία της φύσης ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της ελάχιστα ελκυστικής ζωής στα ιστιοφόρα, µιας ζωής που δεν άλλαξε καθόλου σ όλες τις περιόδους που κυριάρχησαν στις θάλασσες. Παρ όλες όµως τις δυσκολίες και τους κινδύνους οι ναυτικοί έβρισκαν τον τρόπο να διασκεδάζουν πάνω στο καράβι. Το «καµπούνι» (πλωριό υπόφραγµα) ήταν το µέρος που µαζεύονταν όλοι όσοι δεν είχαν βάρδια. Εκεί γίνονταν οι συζητήσεις, τα τελευταία κουτσοµπολιά και άρχιζαν τα συνοικέσια, οι ναύτες µπορούσαν ακόµα να περπατήσουν ως το πλωριό άλµπουρο για να καπνίσουν, γιατί από το φόβο της πυρκαϊάς, το κάπνισµα επιτρεπόταν µόνο στον ανοιχτό αυτό χώρο. Τα τυχερά παιχνίδια ήταν απαγορευµένα, παίζονταν όµως συχνά. Συχνά ο γραµµατιζούµενος του πληρώµατος τις ώρες της σχόλης διάβαζε µεγαλόφωνα τον «Ρωτόκριτο και την Αρετούσα» ή την «Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου» που ήταν τα αγαπηµένα αναγνώσµατα της εποχής.
4.5.2. Πρόσθετο Υλικό 2 ου ηµοτικού Σχολέιου Χώρας Σκύρου [ΕµπορικάΛιµάνια.pps] [Καράβια.pps] ηµιουργία παιχνιδιού memory για το µάθηµα της Γεωγραφίας Β 2.3 ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ. Η µάθηση µπορεί να γίνει ευκολότερη αν η διδασκαλία πάρει «παιγνιώδη» µορφή. Υπάρχουν πολλά παιχνίδια του εµπορίου που «υποστηρίζουν» το µάθηµα της Γεωγραφίας (ΤΑΞΙ ΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α, Η ΕΛΛΑ Α ΣΕ ΠΑΖΛ κτλ). Ξεχωριστή χαρά παίρνουν όµως τα παιδιά, όταν τα ίδια πάντα µε τη βοήθεια του/της δασκάλου/ας - κατασκευάσουν κάποιο παιχνίδι. Με απλά υλικά που µπορούν εύκολα να βρουν ( χρωµατιστό χαρτόνι, κόλλα, κτλ ) και τα φυλλάδια µε τους χάρτες των νησιών και των χαρακτηριστικών µνηµείων ή αντικειµένων για κάθε νησί, είναι δυνατό να φτιάξουν ένα όµορφο memory. Στην αρχή ο/η εκπαιδευτικός της τάξης µοιράζει στις οµάδες εργασίας τα 5 φωτοτυπηµένα φυλλάδια που ακολουθούν. Είτε µε απευθείας µετάδοση πληροφοριών, είτε µε ανακαλυπτικό τρόπο οδηγεί τους µαθητές στη γνώση, που συνδέει το κάθε νησί, µε την αντίστοιχη του φωτογραφία. Κατόπιν και αφού τα παιδιά κολλήσουν τα φωτοτυπηµένα φυλλάδια σε χαρτόνι (σε διαφορετικό χρώµα τα νησιά και σε διαφορετικό οι φωτογραφίες ) παίζουν το παιχνίδι ακολουθώντας τους κλασικούς κανόνες του memory. Τέλος σε ένα µεγάλο χάρτη, κολλούν τις µικρογραφίες των φωτογραφιών και έτσι αποκτούν και µια καλύτερη εποπτεία της θέσης των νησιών στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο. Το παιχνίδι µπορεί να επεκταθεί, αν κατασκευάσουµε για κάθε ένα νησί και άλλες χαρακτηριστικές φωτογραφίες καρτελάκια (τα οποία θα προσέξουµε να κολλήσουµε σε διαφορετικού χρώµατος χαρτόνι) και ρίξουµε και αυτές στο παιχνίδι.