«Προκαταρκτική Μελέτη ιασύνδεσης των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα Ηλεκτρικής Ενέργειας»

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών Τοµέας Ηλεκτρικής Ισχύος ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ «Προκαταρκτική Μελέτη ιασύνδεσης των Κυκλάδων µε το Ηπειρωτικό Σύστηµα Ηλεκτρικής Ενέργειας» ΜΕΡΟΣ 1 Ο : ΕΚΘΕΣΗ (Προηγείται ΠΕΡΙΛΗΨΗ της ΕΚΘΕΣΗΣ) ΑΘΗΝΑ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2004

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟ ΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑ ΩΝ (ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ) 1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΧΕΣ Σκοπός της Μελέτης είναι η επιλογή του τεχνικά και οικονοµικά βέλτιστου τρόπου µε τον οποίο θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα σύγχρονο σύστηµα ηλεκτροδότησης των Κυκλάδων, µε επιδίωξη την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σύµφωνα και µε τις σχετικές αποφάσεις του Συµβουλίου της Επικρατείας. Για τον σκοπό αυτό προβλέπεται ότι: (α) δεν θα κατασκευαστούν νέες εναέριες γραµµές Υψηλής Τάσεως 150kV επί των νησιών, (β) οι νέοι Υποσταθµοί ΥΤ/ΜΤ θα κατασκευαστούν έτσι ώστε να περιορίζεται η καταλαµβανόµενη έκταση και γενικότερα η επίπτωση στο περιβάλλον και (γ) επιδιώκεται ο κατά το δυνατόν περιορισµός της ανάπτυξης Τοπικών Σταθµών Παραγωγής-ΤΣΠ µε πετρέλαιο. (δ) επιδιώκεται η διευκόλυνση της αξιοποίησης των τοπικών Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας στον µεγαλύτερο επιτρεπτό καθώς και της Γεωθερµίας. (ε) εξασφαλίζεται σε κάθε περίπτωση η τροφοδότηση σε περίπτωση βλάβης ενός στοιχείου του συστήµατος (κριτήριο Ν-1). Αναλυτική παρουσίαση των βασικών επιλογών και παραδοχών γίνεται στην ΕΚΘΕΣΗ. Η µελέτη καλύπτει την περίοδο 2010-2030. Ο ρυθµός αυξήσεως της ζητήσεως κατά την πρώτη 10-ετία προβλέπεται ότι θα µειωθεί στα 2/3 περίπου, σε σύγκριση µε αυτόν των τελευταίων ετών, και κατά την επόµενη 10-ετία κάτω του 1/2. 2. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΥΝΑΤΩΝ ΛΥΣΕΩΝ 2.1 Σενάρια που εξετάστηκαν Εξετάστηκε κατ αρχήν ένας µεγάλος αριθµός τεχνικά δυνατών λύσεων (Σενάρια), από τις οποίες και επιλέχτηκαν για λεπτοµερή ανάλυση οι ακόλουθες,: Σενάριο Α: Τροφοδότηση των Κυκλάδων (µέχρι Πάρο) µε επέκταση της υφιστάµενης διασύνδεσης Εύβοιας-Άνδρου και συµπληρωµατικά πετρελαϊκών Τοπικών Σταθµών Παραγωγής-ΤΣΠ. Οι ενδεικτικές διαδροµές των Υποβρυχίων Καλωδίων-Υ/Κ, φαίνονται στο Σχ. Α1(α), της ΕΚΘΕΣΕΩΣ (επισυνάπτεται). Εξετάζονται δύο Παραλλαγές της διασυνδέσεως, οι οποίες διαφέρουν και ως προς την ισχύ ΤΣΠ που απαιτείται προκειµένου να εξασφαλίζεται πλήρης εφεδρεία: (Α): Εάν διπλασιαστεί η ικανότητα µεταφοράς της διασύνδεσης Εύβοιας, µε την κατασκευή νέας γραµµής 150kV επί της Εύβοιας και γίνει αναβάθµιση της υφιστάµενης επί της Άνδρου, επιτυγχάνεται, υπό κανονικές συνθήκες, παροχή ισχύος από το Σύστηµα µέχρι 250 και υπό έκτακτες 125 («εξασφαλισµένη ισχύς»). Απαιτείται η διατήρηση των υφιστάµενων ΤΣΠ Σύρου και Πάρου µέχρι το 2030 1

(µέχρι το 2015 και της Άνδρου), µε τις ενισχύσεις που έχουν αποφασιστεί (50 ανά Σταθµό) και επιπλέον η εγκατάσταση Αεριοστροβίλων-Α/Σ, κυρίως για λόγους εφεδρείας, ( 3 των 40 µέχρι το 2025). Η επιλογή των θέσεων εγκατάστασης των νέων µονάδων, αποτελεί αντικείµενο άλλης µελέτης. Με την λύση αυτή, το σύνολο σχεδόν της καταναλισκόµενης ενέργειας θα παρέχεται από το Σύστηµα. (Β): Εάν η διασύνδεση Εύβοιας παραµείνει ως έχει, τότε η µέγιστη υπό κανονικές συνθήκες παροχή ισχύος από το Σύστηµα ανέρχεται σε 125, ενώ η εξασφαλισµένη είναι µηδενική. Τότε, εκτός της διατηρήσεως των υφισταµένων ΤΣΠ Σύρου και Πάρου, είναι αναγκαία η άµεση προσθήκη Α/Σ (από το2010) αλλά και Diesel (από το 2020), ώστε η συνολική ισχύς των ΤΣΠ να είναι: 200 περίπου το διάστηµα 2010-15, 240 µέχρι 2020, 280 µέχρι 2025 και 320 µέχρι 2030. Η ενέργεια θα παρέχεται κυρίως από το Σύστηµα, και µόνο σε ποσοστό 10-15% από τους ΤΣΠ. Επισηµαίνεται και πάλι ότι η επιλογή των θέσεων εγκατάστασης των µονάδων και γενικότερα η ανάπτυξη των ΤΣΠ, δεν εξετάζεται στην παρούσα µελέτη, οπωσδήποτε όµως προβλέπεται ότι θα είναι αναγκαία η κατασκευή ενός νέου µεγάλου σχετικά ΤΣΠ, π.χ. στην Νάξο. Σενάριο Β: ιατήρηση της διασύνδεσης Εύβοιας και επέκτασή της µέχρι Σύρο. Κατασκευή νέας διασύνδεσης Λαύριο-Σύρος, από την οποία θα τροφοδοτούνται υπό κανονικές συνθήκες όλα τα νησιά, εκτός Άνδρου-Τήνου και Σύρου, και σε περίπτωση διακοπής από το Σύστηµα, το σύνολο αυτών. Οι υφιστάµενοι ΤΣΠ παραµένουν µέχρι το 2020 ως εφεδρικοί, εφόσον η διασύνδεση Λαύριο-Σύρος κατασκευαστεί µε DC σε δύο φάσεις, ήτοι: (α) Εγκατάσταση ενός µετατροπέα AC/DC/AC το 2010 σε κάθε άκρο, οπότε δεν θα υπάρχει εφεδρεία και (β) Προσθήκη ενός δευτέρου το 2020, οπότε µπορούν να καταργηθούν όλοι οι ΤΣΠ. Εναλλακτικά, εφόσον η πραγµατοποίηση της διασύνδεσης µε AC αποδειχθεί ότι είναι τεχνικά δυνατή και οικονοµικά συµφέρουσα, οι ΤΣΠ µπορούν να καταργηθούν από το 2010. Οι ενδεικτικές διαδροµές των Υ/Κ, φαίνονται στο Σχ. Β1 της ΕΚΘΕΣΕΩΣ (επισυνάπτεται). Σενάριο Γ: ιατήρηση της διασύνδεσης Εύβοιας ως έχει και δηµιουργία δύο «Κέντρων Παραγωγής» µε πετρελαϊκούς ΤΣΠ: Ενός για την εξυπηρέτηση της Σύρου- Μυκόνου και ενός για την Πάρο-Νάξο, µε διασύνδεση των νησιών κάθε «Κέντρου» µέσω γραµµών 66kV. Η ισχύς κάθε Κέντρου θα πρέπει να είναι, (σε ): Κέντρο Παραγωγής 2010 2015 2020 2025 2030 Σύρου-Μυκόνου 90 110 125 140 140 Πάρου-Νάξου 110 130 160 180 180 Πληρέστερη ανάλυση των Σεναρίων γίνεται στην ΕΚΘΕΣΗ. 2.2 Αξιοποίηση του Γεωθερµικού δυναµικού της Μήλου-ΓΘΜ Οι υφιστάµενες προτάσεις (που είχαν υποβληθεί στη ΡΑΕ) προβλέπουν την ανάπτυξη Σταθµού 60 σε πρώτη φάση και σταδιακή εξέλιξή του µέχρι 120. Η παρούσα προκαταρκτική µελέτη περιορίζεται στην εξέταση των επιπτώσεων από την ενδεχόµενη αξιοποίηση του ΓΘΜ, κυρίως όσον αφορά στον τρόπο εντάξεως στο δίκτυο και την ανάπτυξη των ΤΣΠ. Η πλήρης εξέταση απαιτεί περαιτέρω µελέτη. 2

Η σύνδεση του ΓΘΜ, µπορεί µε την ίδια πρακτικώς δαπάνη, να γίνει είτε µε την Πάρο είτε µε την Σύρο. εδοµένου ότι ο ΓΘΜ έχει υψηλό κόστος επένδυσης αλλά πολύ χαµηλό κόστος λειτουργίας, επί πλέον δε δεν παρουσιάζει ευκαµψία στις µεταβολές του φορτίου, επιβάλλεται να λειτουργεί ως σταθµός βάσης. Εποµένως η αξιοποίηση του ΓΘΜ µπορεί να επιτευχθεί µε την εφαρµογή των Σεναρίων Α ή Β, αλλά όχι του Γ, εκτός αν τεθούν µία σειρά περιορισµών στην ανάπτυξή του, οι οποίοι θα µείωναν σηµαντικά την αποδοτικότητά του. Η αξιοποίηση του ΓΘΜ θα έχει τις ακόλουθες επιπτώσεις στην ηλεκτροδότηση των Κυκλάδων: - Στην περίπτωση εφαρµογής των Σεναρίων Α1-(Α) ή Β, µπορεί να καλύπτει την συνολικά ετησίως καταναλισκόµενης ενέργειας από τα νησιά των Κυκλάδων µέχρι το 2020 περίπου (µε ανταλλαγές µε το Σύστηµα). - Στην περίπτωση εφαρµογής του Σεναρίου Α1-(Β), επί πλέον της πλήρους καλύψεως της καταναλισκόµενης ενέργειας, εκτιµάται ότι θα µπορεί να παρέχει την δυνατότητα αποφυγής της εγκαταστάσεως εφεδρικών µονάδων πέραν της διατηρήσεως των υφισταµένων ΤΣΠ, µέχρι το 2020 περίπου, και τον περιορισµό τους µέχρι 120 περίπου για τα επόµενα χρόνια. -Στην περίπτωση εφαρµογής του Σεναρίου Γ, για την πλήρη αξιοποίηση του ΓΘΜ ενδείκνυται η σύνδεσή του να ανεξαρτοποιηθεί από την ηλεκτροδότηση των Κυκλάδων και να γίνει απ ευθείας στο Λαύριο µε DC. 2.3 Αξιοποίηση των ΑΠΕ Ο ενδεικνυόµενος βαθµός ανάπτυξης των ΑΠΕ και ιδιαίτερα του µεγάλου αιολικού δυναµικού που διαθέτουν οι Κυκλάδες, αποτελεί αντικείµενο άλλης µελέτης. Στην παρούσα εξετάστηκαν οι επιπτώσεις που µπορεί να έχει η σύνδεση σηµαντικού αιολικού δυναµικού σε κάθε νησί, στην ροή των φορτίων και τις τάσεις, προκειµένου να εκτιµηθεί η ανάγκη τυχόν τροποποιήσεων του δικτύου. Από την εξέταση προέκυψε ότι µε την εφαρµογή των Σεναρίων Α και Β, υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης οποιασδήποτε πρακτικά ισχύος επιτρέπουν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον των νησιών, µε ευνοϊκές κατά κανόνα επιπτώσεις στην λειτουργία του δικτύου. Αντίθετα η τυχόν εφαρµογή του Σεναρίου Γ θα περιορίζει την δυνατότητα συµβολής των τοπικών πηγών (αιολικών κυρίως) µέχρι το 15% περίπου των ενεργειακών αναγκών. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Αναλυτικά στοιχεία των µονάδων κόστους που λήφθηκαν καθώς και ανάλυση του κόστους κάθε Σεναρίου και ανάλυση της «ευαισθησίας», δίδονται στην ΕΚΘΕΣΗ. Εδώ παρουσιάζονται συνοπτικά τα Συµπεράσµατα µε βάση τα συγκεντρωτικά αποτελέσµατα της κοστολογήσεως των Σεναρίων που εξετάστηκαν και τα οποία φαίνονται στον Πίνακα 7 της ΕΚΘΕΣΕΩΣ (επισυνάπτεται). 3

α) Τα Σενάρια Α1-(Α), Β και Γ εµφανίζονται ως οικονοµικώς ισοδύναµα µεταξύ τους, ενώ το Α1-(Β) είναι δαπανηρότερο. β) Το Σενάριο Α1-(Α), παρουσιάζει το µειονέκτηµα ότι προϋποθέτει την αναβάθµιση της υφιστάµενης επί της Άνδρου γραµµής 150kV, πράγµα το οποίο συνεπάγεται την θέση της εκτός λειτουργίας, και την διακοπή της τροφοδότησης από το Σύστηµα, για χρονικό διάστηµα αρκετών µηνών. Το Σενάριο αυτό επιτρέπει την απρόσκοπτη αξιοποίηση του ΓΘΜ, όπως και των λοιπών ΑΠΕ. β) Στο Σενάριο Α1-(Β), αποφεύγεται η ανάγκη αναβάθµισης της γραµµής επί της Άνδρου, απαιτείται όµως η εγκατάσταση αντίστοιχης ισχύος ΤΣΠ για εφεδρικούς κυρίως λόγους, και για το λόγο αυτό γίνεται το πλέον αντιοικονοµικό. Εάν ο ΓΘΜ αναπτυχθεί παράλληλα, τότε εκτιµάται ότι µπορεί να µειωθεί σηµαντικά το κόστος. Για µια σχετικά ακριβή εκτίµηση, απαιτείται περαιτέρω µελέτη. γ) Το Σενάριο Β, παρουσιάζει ασφαλώς τα περισσότερα πλεονεκτήµατα από περιβαλλοντικής αλλά και από τεχνικής πλευράς, ιδίως στην περίπτωση που η σύνδεση Λαύριο-Σύρος γίνει µε DC. Στην περίπτωση αυτή παρέχεται η δυνατότητα παραλληλισµού των δύο διασυνδέσεων στη Σύρο, είναι δυνατός ο έλεγχος της κατανοµής της φόρτισής τους καθώς και η ρύθµιση της τάσεως εξόδου. Επί πλέον ανεξαρτοποιείται πλήρως η ανάπτυξη του ΓΘΜ, παρέχοντας την δυνατότητα εύκολης ένταξης αλλά και πλήρους αξιοποίησής του. ιευκολύνεται επίσης σηµαντικά η ένταξη των ΑΠΕ, λόγω αυξηµένων τεχνικών δυνατοτήτων και ρυθµίσεων. δ) Το Σενάριο Γ, εµφανίζεται οικονοµικά ισοδύναµο µε το Σενάριο Β, αλλά µειονεκτεί σαφώς έναντι αυτού όσον αφορά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, δεδοµένου ότι απαιτεί την ανάπτυξη µεγάλων ΤΣΠ, αλλά και συνεπάγεται περιορισµούς στην αξιοποίηση του αιολικού δυναµικού των νησιών και του ΓΘΜ. ε) Η ανάλυση ευαισθησίας του συνολικού ανηγµένου στο 2004 κόστους των Σεναρίων ως προς τις µοναδιαίες τιµές κόστους που θεωρήθηκαν, έδειξε ότι για µεταβολές του κόστους των βασικών µεγεθών µέχρι ± 10%, η οικονοµική ισοδυναµία των Σεναρίων Α1-(Α), Β και Γ, πρακτικώς διατηρείται. Αναλυτικότερη διερεύνηση γίνεται στην ΕΚΘΕΣΗ. 4

15.0 23.0 15.0 Existing 150 kv AC cable & OH line 150 kv AC submarine cable (4x/250) 150 kv AC submarine cable (4x/125) 32.0 36.0 ~50 16.0 Σχήµα A1 (α): Τοπογραφικό διάγραµµα Σεναρίου A1.

15.0 ~400 ~95 km 23.0 15.0 32.0 Existing 150 kv AC cable & OH line DC or AC cable (4x1/350 ) 150 kv AC submarine cable (4x/250) 150 kv AC submarine cable (4x/125) 36.0 ~50 16.0 Σχήµα Β1 (α): Τοπογραφικό διάγραµµα Σεναρίου Β1.

ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΝΗΓΜΕΝΟΥ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ (στο 2004) Κόστος (Μ ) Ποσοστό Συνολικό κόστος Σεναρίου Α1-(Α) 769 100% ιαθεσιµότητα υφιστ. Μονάδων ΕΗ 95 Κόστος διαθεσιµότητας Α/Σ 79 Κόστος διαθ/τητας νέων µον. Βάσης 0 Αναβαθµίσεις Γραµµών 11 Επενδύσεις ιασύνδεσης 141 Κόστος Ενέργειας 443 Συνολικό κόστος Σεναρίου Α1-(Β) 874 114% ιαθεσιµότητα υφιστ. Μονάδων ΕΗ 95 Κόστος διαθεσιµότητας Α/Σ 179 Κόστος διαθ/τητας νέων µον. Βάσης 37 Επενδύσεις ιασύνδεσης 125 Κόστος Ενέργειας 437 Συνολικό κόστος στη λύση µε διασύνδεση (Β) 788 102% ιαθεσιµότητα υφιστ. Μονάδων ΕΗ 67 Επενδύσεις διασύνδεσης Λαύριο-Σύρος 154 Επενδύσεις λοιπών διασυνδέσεων AC 124 Κόστος Ενέργειας 443 Συνολικό κόστος στη λύση σταθµούς (Γ) 777 101% Κόστος ισχύος 414 Πάρου-Νάξου 228 Σύρου-Μυκόνου 186 Κόστος Ενέργειας 363 Πάρου-Νάξου 193 Σύρου-Μυκόνου 170

ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟ ΟΤΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑ ΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. 1. Υφιστάµενη κατάσταση 2 1.1 Σχεδιασµός της ΕΗ 1.2 Σηµερινή κατάσταση 1.3 Περιεχόµενο-Παραδοχές της Μελέτης 2. Εκτίµηση της εξέλιξης της ζήτησης 8 2.1 Γενικές παρατηρήσεις-επιλογές 2.2 Εκτίµηση των αναγκών ανά νησί 3. Σενάρια 9 3.1 Σενάρια Α: ιασύνδεση µόνον µε Εύβοια Α1: Επέκταση από Εύβοια µέχρι Πάρο Α2: Επέκταση από Εύβοια µέχρι Μήλο 3.2 Σενάρια Β: ιασύνδεση µε Εύβοια και Λαύριο Β1: Επέκταση µέχρι Πάρο Β3: Επέκταση µέχρι Μήλο 3.3 Σενάρια Γ: Ανάπτυξη ΤΣΠ 4. Αξιοποίηση Γεωθερµικού δυναµικού Μήλου 16 5. Κατασκευαστική διαµόρφωση και κοστολόγηση 17 6. Οικονοµικοτεχνική σύγκριση και αξιολόγηση 19 7. Συµπεράσµατα και Προτάσεις 22 ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ Πίνακας 1: Εξέλιξη της κατανάλωσης ανά νησί Πίνακας 2: Εξέλιξη της µέγιστης ζήτησης ανά νησί Πίνακες 3, 4, 5 και 6: Χαρακτηριστικά µεγέθη και κόστη των Σεναρίων Πίνακας 7: Συγκεντρωτικά αποτελέσµατα κοστολόγησης Πίνακας 8 και 9: ιερεύνηση µεταβολών του κόστους ΣΧΗΜΑΤΑ Σχήµατα Α1 (α), (β), (γ)- Σενάριο Α1 Σχήµατα Α2 (α), (β), (γ)- Σενάριο Α2 Σχήµατα Β1 (α), (β)- Σενάριο Β1 Σχήµατα Β2 (α), (β)-σενάριο Β2 1

1. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Στο παρόν Κεφάλαιο 1. αναπτύσσεται συνοπτικά το ιστορικό των ενεργειών της ΕΗ για την ηλεκτροδότηση των Κυκλάδων από το ηπειρωτικό Σύστηµα ηλεκτρικής ενέργειας κατά την τελευταία 15-ετία, καθώς και το περιεχόµενο των δικαστικών αποφάσεων που οδήγησαν στην υφιστάµενη σήµερα κρίσιµη κατάσταση. Ακολούθως εκτίθενται οι βασικές παραδοχές και επιλογές που έγιναν στην παρούσα µελέτη και τέλος γίνεται συνοπτική παρουσίαση του περιεχοµένου της. 1.1 Ο σχεδιασµός της ΕΗ Μετά από µελέτες οι οποίες έγιναν την 10-ετία του 80, η ΕΗ περιέλαβε στην Μελέτη Αναπτύξεως του Συστήµατος-ΜΑΣΜ 1989-93 την αντικατάσταση της περιορισµένης ικανότητος υποβρύχιας διασύνδεσης Μέσης Τάσεως-20KV Εύβοιας- Άνδρου-Τήνου, η οποία λειτουργούσε από την δεκαετία του 70, µε υποβρύχια διασύνδεση Υψηλής Τάσεως-ΥΤ, 150kV και 66kV. Με την κατασκευή της διασυνδέσεως αυτής, εκτός της πλήρους κάλυψης των αναγκών των νησιών Άνδρου και Τήνου, θα καλυπτόταν και ανάγκες της Σύρου και της Μυκόνου. Οι υφιστάµενοι θερµοηλεκτρικοί Σταθµοί Παραγωγής θα παρέµεναν κυρίως ως εφεδρικοί, για να λειτουργούν σε περίπτωση βλάβης των εναέριων γραµµών. Επίσης το 2001, µε χρηµατοδότηση της ΕΕ, εκπονήθηκε από την ΕΗ µελέτη για την επέκταση της διασύνδεσης από Μύκονο προς Πάρο-Νάξο, µε παράλληλη διατήρηση και ενίσχυση των Σταθµών Παραγωγής Σύρου και Πάρου καθώς και την δηµιουργία νέου στην Νάξο. Τέλος, στα πλαίσια της αιτήσεως που υπέβαλε η ΕΗ προς την ΡΑΕ για την ανάπτυξη Γεωθερµικού σταθµού στη Μήλο-ΓΘΜ, είχαν επίσης συζητηθεί, σε προκαταρκτικό στάδιο και χωρίς ανάλυση, διάφορες επεκτάσεις, µεταξύ των οποίων και η δηµιουργία «βρόχου» µέσω της Μήλου µε κατάληξη στο Λαύριο, ώστε να υπάρχουν δύο σηµεία σύνδεσης µε το Σύστηµα (Εύβοια και Λαύριο). Κατά την εκπόνηση της κατασκευαστικής µελέτης της πρώτης επέκτασης (µέχρι Σύρο-Μύκονο) και την επιλογή των θέσεων προσγιαλώσεως των υποβρυχίων καλωδίων, εφαρµόστηκε από την ΕΗ η γενικώς ακολουθούµενη πρακτική, σύµφωνα µε την οποία, για τεχνικούς και οικονοµικούς λόγους, ή χάραξη των γραµµών γίνεται έτσι ώστε τα µήκη των υποβρυχίων καλωδίων να είναι τα κατά το δυνατόν µικρότερα. Όσον αφορά ειδικότερα την όδευση των εναέριων γραµµών Υψηλής Τάσεως-ΥΤ (150kV και 66kV) επί των νησιών και την κατασκευή των Υποσταθµών, έγινε εφαρµογή των τυποποιηµένων από την ΕΗ κατασκευών, µε παράλληλη προσπάθεια για τον κατά το δυνατόν µεγαλύτερο περιορισµό των επιπτώσεων στο περιβάλλον. Οπωσδήποτε όµως η µελέτη προέβλεπε την κατασκευή γραµµών 150kV και 66kV, οι οποίες διέσχιζαν την Άνδρο και την Τήνο και η κατασκευή ανοικτών-υπαίθριων Υποσταθµών-Υ/Σ. 1.2 Σηµερινή κατάσταση 1) Αµέσως µετά την έναρξη κατασκευής των παραπάνω έργων, υπήρξαν έντονες αντιδράσεις των κατοίκων. Έγιναν αλλεπάλληλες προσφυγές, οι οποίες στρέφονταν 2

κυρίως εναντίον της εγκατάστασης των εναέριων γραµµών ΥΤ και ακολούθησαν µακροχρόνιοι δικαστικοί αγώνες, µε αποτέλεσµα το έργο να παραµένει και σήµερα ηµιτελές και µόνον µέρος αυτού λειτουργεί. Συγκεκριµένα, σήµερα λειτουργεί µόνον το υποβρύχιο καλώδιο 150kV Εύβοιας-Άνδρου, η εναέρια γραµµή 150kV και ο Υ/Σ 150/20KV επί της Άνδρου. Τα καλώδια 150kV Άνδρου-Τήνου και 66kV Τήνου- Μυκόνου και Τήνου-Σύρου, λειτουργούν σε τάση 20KV για την µεταφορά περιορισµένης ισχύος, σε σύγκριση µε τις δυνατότητές τους, δεδοµένου ότι η κατασκευή των προβλεπόµενων στη µελέτη εναέριων γραµµών 150kV και 66kV και των Υ/Σ 150/66kV και 66/20kV επί της Τήνου, έχουν ανασταλεί. Επίσης δεν έχει προχωρήσει η κατασκευή των Υ/Σ και τα αντίστοιχα τµήµατα εναέριων γραµµών 66kV επί της Σύρου και της Μυκόνου. Σηµειώνεται τέλος, προκειµένου να δοθεί µια σχετικά ολοκληρωµένη εικόνα της υφιστάµενης σήµερα κρίσιµης κατάστασης, ότι και για την λειτουργία των υφισταµένων Σταθµών Παραγωγής διατυπώνονται παράπονα των περιοίκων αλλά και προσφυγές, πράγµα που καθιστά ενδεχοµένως προβληµατική την δυνατότητα επεκτάσεώς τους. 2) Η ακύρωση της εκτέλεσης των έργων επί της Τήνου, της Σύρου και της Μυκόνου που προαναφέρθηκαν έγινε αρχικά µε την 2805/1997 απόφαση του Ε Τµήµατος του ΣτΕ και ακολούθως µε τις αποφάσεις 2939/2000 και 2940/2000 της ολοµέλειας του ΣτΕ, µε τις οποίες ακυρώθηκαν οι εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων που είχαν δοθεί για το έργο στην ΕΗ από το ΥΠΑΝ, από το 1995. Η απόρριψη περιορίστηκε κατά το µέρος που αφορά στην Μύκονο και Σύρο, δεδοµένου ότι µόνον για τα νησιά αυτά υπήρχαν προσφυγές προσώπων µε έννοµο συµφέρον. Αλλά, και οι εργασίες επί της Τήνου διακόπηκαν προσωρινά µετά από προσφυγή κατοίκων της, στις 13/2/2001, ενώ η οριστική απόφαση εκκρεµεί. Τέλος αναφέρεται ότι µε την από 4/6/2003 αίτησή τους, κάτοικοι της Άνδρου, µε αφορµή την εκτέλεση εργασιών κατασκευής του Υ/Σ (η γραµµή 150kV είχε κατασκευαστεί από το 1997 αλλά δεν είχε τεθεί υπό τάση 150kV), ζήτησαν την διακοπή της λειτουργίας και αποµάκρυνση των επί της Άνδρου εγκαταστάσεων. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε από το Πρωτοδικείο Σύρου, οπότε και διαµορφώθηκε η κατάσταση του δικτύου που περιγράφηκε προηγουµένως. Το σκεπτικό των αποφάσεων του ΣτΕ, όπως χαρακτηριστικά συνοψίζεται στην τελευταία απόφαση του Πρωτοδικείου Σύρου, έχει ως εξής: «στα ευπαθή οικοσυστήµατα, ανάµεσα στα οποία περιλαµβάνονται και τα µικρά νησιά, µόνο ήπια ενεργειακά έργα και παρεµβάσεις µπορούν να χαρακτηριστούν ως βιώσιµα και επιτρεπτά και όχι µείζον ηλεκτρικό δίκτυο υψηλής τάσεως, ότι πέραν από αυτά η ένταξη των τεσσάρων συγκεκριµένων νησιών (Άνδρου, Τήνου, Σύρου και Μυκόνου) σε τέτοιο δίκτυο ενθαρρύνει την ασύδοτη ισοπεδωτική τους µεγέθυνση, την άγρια τουριστική τους ανάπτυξη και την αλόγιστη οικιστική τους εξάπλωση και αποτελεί άµεση απειλή αλλοιώσεως των πολιτιστικών τους χαρακτηριστικών και, τέλος, ότι αυτή καθεαυτή η εγκατάσταση του υπόψη ηλεκτρικού δικτύου µε την κατασκευή πυλώνων συνιστά βάναυση προσβολή του κυκλαδικού τοπίου». Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκεπτικό της όπως παραπάνω υπ αριθ. 676ΑΜ/29.7.03 απόφασης του Πρωτοδικείου Σύρου, µε την οποία απορρίφθηκε η από 26.6.03 προσφυγή των κατοίκων της Άνδρου: Αναγνωρίζει κατ αρχήν ότι τα προσκοµισθέντα στοιχεία για την απόδειξη της προσβολής του περιβάλλοντος, λόγω της προ 6-ετίας κατασκευασµένης γραµµής 150KV, είναι ανεπαρκή. Παράλληλα, όσον αφορά τη ΕΗ, διαπιστώνει ότι, ενώ έχει την υποχρέωση να καλύπτει την ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, την οποία δεν ελέγχει η ίδια, καλείται (από άλλους 3

κατοίκους) να διακόψει την λειτουργία των τοπικών σταθµών παραγωγής για περιβαλλοντικούς λόγους και να εξασφαλίσει την ηλεκτροδότηση µε ΑΠΕ, ενώ αυτό δεν είναι δυνατό πέραν ενός µικρού ποσοστού της ζητήσεως! 3) Από το παραπάνω αναφερόµενο σκεπτικό των αποφάσεων του ΣτΕ, αλλά και την αναλυτικότερη µελέτη του κειµένου των, προκύπτει ότι η ουσιαστική αντίθεση για την εκτέλεση του έργου οφείλεται στην εγκατάσταση των πυλώνων των εναέριων γραµµών µεταφοράς. Είναι προφανές, ότι η αναφορά που γίνεται στα κείµενα, πως η «υψηλή τάση» δεν είναι αποδεκτή, σε αντίθεση µε την «µέση τάση», η οποία είναι αποδεκτή, σχετίζεται άµεσα µε την διαφορά στην οπτική εντύπωση που προκαλούν, λόγω των διαστάσεων τους, οι δύο κατηγορίες εναέριων γραµµών και συνδυάζεται µε την γενικότερη «γιγάντωση»-οικιστική, τουριστική κλπ- που εκτιµάται ότι θα επιφέρει η δυνατότητα µεταφοράς µεγαλύτερων ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας. εν λαµβάνεται δηλαδή υπόψη το ουσιαστικό τεχνικό θέµα, ότι αφενός µεν υπάρχουν τρόποι µείωσης ή και εξάλειψης της οπτικής όχλησης που προκαλούν οι εναέριες γραµµές, αφετέρου δε ότι για την µεταφορά ίσης ποσότητας ισχύος, η «όχληση» από τις γραµµές «µέσης τάσης» µπορεί να είναι πολύ µεγαλύτερη από την προκαλούµενη από γραµµές «υψηλής τάσης». Σχετικά µε την διατυπούµενη θέση ότι µε τον περιορισµό των δυνατοτήτων παροχής ηλεκτρικής ενέργειας αποτρέπεται η αλόγιστη ανάπτυξη και η καταστροφή του Κυκλαδικού τοπίου, σηµειώνεται ότι η εµπειρία που υπάρχει από την επιβολή ανάλογων περιορισµών, δεν οδηγεί στο επιδιωκόµενο αποτέλεσµα. Συγκεκριµένα είναι π.χ. γνωστό το ότι η κατασκευή αυθαιρέτων κτισµάτων δεν έπαυσε µετά την απαγόρευση της ηλεκτροδοτήσεώς τους. Υπενθυµίζεται επίσης η τραγική κατάσταση που είχε δηµιουργηθεί, όταν οι προ της ιδρύσεως της ΕΗ Ηλεκτρικές Εταιρείες αδυνατούσαν να ανταποκριθούν στις αιτήσεις των υποψήφιων καταναλωτών τους και οι ανάγκες καλύπτονταν µε παράνοµες και επικίνδυνες κατασκευές δικτύων και λοιπών εγκαταστάσεων Θεωρούµε βέβαιο ότι µε την τυχόν επιβολή περιορισµών θα συµβούν παρόµοιες παρανοµίες και µάλιστα θα λάβουν µεγαλύτερη έκταση και θα επιβαρύνουν πολλαπλάσια το περιβάλλον. Αντίθετα εκτιµούµε ότι, εφόσον δηµιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, στις Κυκλάδες και γενικότερα στα νησιά, θα αποδώσουν στο προσεχές µέλλον οι προσπάθειες για την αξιοποίηση των ΑΠΕ και γενικότερα την ανάπτυξη της φιλικής προς το περιβάλλον «διανεµηµένης παραγωγής» καθώς και την εξοικονόµηση ενέργειας, π.χ. µε την παροχή κινήτρων. Η προοπτική αυτή µας οδηγεί στο να δεχθούµε µειούµενους ρυθµούς ανάπτυξης των φορτίων κατά τα επόµενα έτη, επιπλέον δε εξετάζονται και οι επιπτώσεις από την µέγιστη πιθανή αξιοποίηση των τοπικών ΑΠΕ (κυρίως της αιολικής ενάργειας). 4) Με βάση τα παραπάνω συνοπτικώς αναφερόµενα κρίνουµε ότι εφόσον προταθούν λύσεις µε τις οποίες περιορίζεται στο ελάχιστο ή και αποφεύγεται η εγκατάσταση πυλώνων γραµµών ΥΤ, οι λύσεις της διασυνδέσεως µε το Σύστηµα θα γίνουν πολύ περισσότερο αποδεκτές από την επέκταση των υφισταµένων ή την δηµιουργία νέων συµβατικών Τοπικών Σταθµών Παραγωγής-ΤΣΠ, όταν µάλιστα µε τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται και η ευρύτερη ανάπτυξη των τοπικών ΑΠΕ. 1.3 Περιεχόµενο της µελέτης, Παράµετροι και Παραδοχές 1) Το αντικείµενο της µελέτης είναι η επιλογή του τεχνικά και οικονοµικά βέλτιστου τρόπου µε τον οποίο θα πρέπει να προγραµµατιστεί η ηλεκτροδότηση των Κυκλάδων 4

κατά τα επόµενα έτη. Για το σκοπό αυτό εξετάζονται διάφορες τεχνολογικά εφικτές λύσεις διασυνδέσεως των Κυκλάδων µε το ηπειρωτικό Σύστηµα, αξιολογούνται και συγκρίνονται µεταξύ τους και µε τη λύση της ανάπτυξης Τοπικών πετρελαϊκών Σταθµών Παραγωγής-ΤΣΠ. Αν και η ανάπτυξη του δικτύου και των σταθµών παραγωγής που απαιτούνται για την εξασφάλιση της ηλεκτροδότησης εξετάζεται ανά έτος, ως έτη αναφοράς αναφέρονται στην συνέχεια τα 2010, 2020 και 2030. Η όλη εξέταση γίνεται µε την παραδοχή ότι η εξέλιξη της ζητήσεως στα νησιά θα βαίνει µε µειούµενο ρυθµό τα επόµενα χρόνια και ότι δεν θα υπάρχουν, τουλάχιστον σύντοµα, επαναστατικές µεταβολές στον τρόπο παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας. Τέτοιες αλλαγές είναι η πολύ ταχεία εξέλιξη στην ανάπτυξη των τεχνολογιών της «αποκεντρωµένης παραγωγής µε αποθήκευση», οι οποίες θα µπορούσαν να υποκαταστήσουν µέρος της ελεγχόµενης παραγωγής και να επηρεάσουν ουσιαστικά τον όλο σχεδιασµό. Σύµφωνα µε τις υφιστάµενες εκτιµήσεις δεν προβλέπεται η εµπορική τους εκµετάλλευση πριν από το 2020 και συνεπώς δεν θα επηρεάσουν ουσιαστικά την εξεταζόµενη περίοδο. Σε κάθε περίπτωση, εξετάζονται οι επιπτώσεις από την ανάπτυξη των ΑΠΕ (ειδικότερα της αιολικής ενέργειας που µπορεί να προσφέρει αξιόλογη ισχύ, καθώς και του γεωθερµικού πεδίου της Μήλου) και επιδιώκεται να δηµιουργούνται οι προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη ανάπτυξή τους. 2) Οι κύριες παράµετροι που χαρακτηρίζουν τις διάφορες προς εξέταση λύσεις είναι οι ακόλουθες: α) Η έκταση και η «συνδεσµολογία» της διασύνδεσης, δηλαδή ποια νησιά θα περιληφθούν καθώς και εάν η τροφοδότηση θα γίνει µόνον από την Εύβοια ή και από το Λαύριο. β) Η τεχνολογία του εξοπλισµού γ) Η κατασκευή ή µη του Γεωθερµικού Σταθµού της Μήλου-ΓΘΜ, σύµφωνα µε τις σχετικές προτάσεις που είχαν υποβληθεί στην ΡΑΕ. Επισηµαίνεται ότι χωρίς τον ΓΘΜ, η επέκταση της διασυνδέσεως πέραν της Πάρου-Νάξου προφανώς δεν ενδείκνυται και δεν εξετάζεται. δ) Η επίπτωση της ανάπτυξης του υπάρχοντος στις Κυκλάδες άριστου αιολικού δυναµικού, εξετάζεται σε κάθε περίπτωση, δεν µπορεί όµως ως «µη ελεγχόµενη πηγή ενέργειας», να έχει καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασµό της «ελεγχόµενης παραγωγής». 3) Οι κύριες επιλογές και παραδοχές που έγιναν στην παρούσα µελέτη συνοψίζονται στα εξής: α) Προκειµένου, µε βάση την προηγούµενη εµπειρία να υπάρξει αποδοχή των κατοίκων και να καταστεί δυνατή η απρόσκοπτη εκτέλεση των έργων, προβλέπεται ότι δεν θα κατασκευαστούν εναέριες γραµµές µεταφοράς επί των νησιών. Τα νησιά θα διασυνδέονται µέσω υποβρυχίων καλωδίων, επί αυτών δε και σε µερικώς ή πλήρως κλειστό κτίσµα, το οποίο θα κατασκευάζεται σχετικά κοντά στην ακτή, θα εγκαθίσταται ο Υποσταθµός Ζεύξεως και Μετατροπής ΥΤ/ΜΤ, µέσω του οποίου θα τροφοδοτείται το δίκτυο ΜΤ του νησιού. Για την κατασκευή των Υ/Σ προβλέπεται ότι θα χρησιµοποιείται εξοπλισµός κλειστού τύπου, ώστε να περιορίζεται στο ελάχιστο ο απαιτούµενος χώρος, αλλά και να επιτυγχάνεται µεγαλύτερη αξιοπιστία στην λειτουργία τους. Η απαιτούµενη έκταση εξαρτάται από την σύνθεση του Υ/Σ, 5

οπωσδήποτε όµως κυµαίνεται µεταξύ 5 στρεµµάτων, για απλούς Υ/Σ που είναι και η συνήθης περίπτωση, µέχρι 15 στρεµµάτων για σύνθετους Υ/Σ. Σχετικά µε την σύνθεση και τον εξοπλισµό των Υ/Σ σηµειώνεται ότι λόγω της ανάγκης αντιστάθµισης των µεγάλων χωρητικοτήτων των υποβρυχίων καλωδίων, ορισµένοι από αυτούς θα περιλαµβάνουν, εκτός του συνήθους εξοπλισµού και σταθερά (δηλαδή µονίµως συνδεδεµένα) πηνία ή και Στατικό Αντισταθµιστή (Static VAR Compensator)-SVC. Οι Στατικοί Αντισταθµιστές-SVC, µεταβάλουν συνεχώς την αντιστάθµιση, παρέχοντας επαγωγική ή χωρητική άεργο ισχύ, ανάλογα µε τις ανάγκες του δικτύου, προκειµένου να τηρείται η τάση εντός των επιτρεποµένων ορίων. Γενικά, για λόγους καλής εκµεταλλεύσεως, τίθεται η απαίτηση ότι δεν γίνεται δεκτή η εντός 24-ώρου ζεύξη-απόζευξη σταθερών πηνίων, είναι όµως αποδεκτή σε χρονικά διαστήµατα µηνών ή σε έκτακτες καταστάσεις. Επισηµαίνεται ότι οι παραπάνω δυσκολίες έχουν περιορίσει στην πράξη την εγκατάσταση υποβρυχίων καλωδίων Εναλλασσοµένου Ρεύµατος (ΑC) ΥΤ σε µήκη µέχρι 60-70km κατά µέγιστο. Οι δυσκολίες αυτές όµως παρακάµπτονται µε την χρησιµοποίηση καλωδίων DC, σε συνδυασµό και µε µετατροπείς AC/DC και AC/DC. Η τεχνική αυτή, η οποία αρχικά εφαρµόστηκε σε διασυνδέσεις µεγάλων Συστηµάτων, έχει επεκταθεί και ήδη εφαρµόζεται µε επιτυχία και για µικρότερες ισχείς, ώστε µπορεί να θεωρείται σήµερα ως δόκιµη. β) Όσον αφορά τα τιθέµενα όρια φόρτισης ακολουθούνται οι γενικά καθιερωµένοι κανόνες σύµφωνα µε τους οποίους οι τάσεις στους ζυγούς 150kV των Υ/Σ ΥΤ/ΜΤ θα πρέπει να τηρούνται εντός των επιτρεποµένων ορίων χωρίς υπέρβαση του θερµικού ορίου κατά την περίοδο µεγίστου φορτίου ή και σε έκτακτες καταστάσεις. Ειδικότερα, όσον αφορά τις διακυµάνσεις των τάσεων, θεωρείται η µάλλον ακραία περίπτωση σχέσεως MAX/MIN φορτίου ίσης µε 5/1, καθώς και ότι υπό κανονικές συνθήκες οι τάσεις στους ζυγούς 150kV των Υ/Σ θα πρέπει να κυµαίνονται εντός των ορίων ± 5% της ονοµαστικής τάσεως και να µην υπερβαίνουν το όριο ± 7,5% σε έκτακτες καταστάσεις, γ) Ιδιαίτερη βαρύτητα στον σχεδιασµό του δικτύου της διασύνδεσης έχει η απαίτηση της εξασφάλισης της τροφοδοτήσεως σε έκτακτες καταστάσεις, µε την τήρηση του «κανόνα Ν-1», δηλαδή της εξασφάλισης της τροφοδότησης και κατά την ώρα της µέγιστης ετήσιας ζήτησης στην περίπτωση µη διαθεσιµότητας ενός στοιχείου των εγκαταστάσεων. Ειδικότερα γίνεται η συνήθης παραδοχή ότι ο «κανόνας Ν-1» τηρείται όταν υπάρχουν: - δύο κυκλώµατα εναέριων γραµµών, έστω και επί των ιδίων πυλώνων - τέσσερα µονοπολικά καλώδια ή δύο κυκλώµατα τριπολικών καλωδίων - εφεδρεία της µεγαλύτερης µονάδας, προκειµένου για Σταθµούς Παραγωγής δ) Βασικής σηµασίας είναι το είδος και η τεχνολογία των υποβρυχίων καλωδίων που θα εγκατασταθούν, δεδοµένου αποτελούν και το κύριο µέρος του κόστους του έργου, αλλά και διαφοροποιούν την όλη συνδεσµολογία του δικτύου. Η τεχνική των υποβρυχίων καλωδίων βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, γενικά δε πρόκειται για ειδικές εγκαταστάσεις που σχεδιάζονται και εκτελούνται ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά του έργου (µήκος διασύνδεσης, ισχύς µεταφοράς, βάθος πόντισης). Πιο συγκεκριµένα σηµειώνουµε τα ακόλουθα: - Τα συνηθέστερα χρησιµοποιούµενα υποβρύχια καλώδια ΥΤ ( για τάσεις άνω των 70kV) είναι τα «µονώσεως χαρτιού, µε λάδι υπό πίεση». Αυτής της τεχνολογίας-και 6

µάλιστα µονοπολικά- είναι και τα καλώδια που έχει µέχρι σήµερα εγκαταστήσει η ΕΗ. - Τα τελευταία όµως χρόνια η τεχνολογία της µονώσεως χαρτιού αντικαθίσταται από την «στερεάς µονώσεως» (συχνά XLPE). Η αντικατάσταση είναι σχεδόν ολική για τα υπόγεια καλώδια, όχι όµως και για τα υποβρύχια. Οπωσδήποτε εκτιµάται ότι η χρήση πλαστικών υποβρυχίων καλωδίων είναι η µάλλον πιθανή, χωρίς βέβαια να αποκλείεται και η εγκατάσταση καλωδίων µε µόνωση χαρτιού. ε) Σχετικά µε τις δυνατότητες ενισχύσεως και επεκτάσεων των υφισταµένων ΤΣΠ, λαµβάνεται ως δεδοµένο ότι θα πραγµατοποιηθούν τα αµέσως επόµενα χρόνια οι ενισχύσεις των ΤΣΠ Σύρου και Πάρου, σύµφωνα µε τις Άδειες Παραγωγής που έχουν ήδη δοθεί από το ΥΠΑΝ, µετά από εισήγηση της ΡΑΕ. Συγκεκριµένα προβλέπεται ότι οι ΤΣΠ Σύρου και Πάρου θα ενισχυθούν µε µονάδες Diesel, ώστε η ισχύς τους να ανέρχεται σε 50 για καθένα εξ αυτών. Αντικατάσταση µέρους αυτών µπορεί να γίνει µετά το 2020, ανάλογα και µε την χρήση τους. Εφόσον ανάλογα µε το εξεταζόµενο Σενάριο απαιτείται πρόσθετη ισχύς από ΤΣΠ, θα απαιτηθεί η δηµιουργία νέων ΤΣΠ στην Σύρο και Νάξο. Οπωσδήποτε το θέµα της επιλογής της θέσεως εγκαταστάσεως νέων ΤΣΠ, αποτελεί αντικείµενο άλλης εξέτασης. Εναλλακτικά, εφόσον η ισχύς ΤΣΠ επιβάλλεται µόνον για λόγους εφεδρείας, είναι εξεταστέα και η εγκατάσταση Αεριοστροβίλων (Α/Σ) και σε άλλα νησιά, όπως ανά περίπτωση σχολιάζεται στο Κεφάλαιο 3. Η αλλαγή αυτή δεν επηρεάζει αξιόλογα την ανάπτυξη του δικτύου. 4) Με βάση τα παραπάνω και λαµβάνοντας υπόψη τις ήδη υφιστάµενες εγκαταστάσεις, µετά από ένα µεγάλο αριθµό Σεναρίων τα οποία διαµορφώθηκαν και εξετάστηκαν κατ αρχήν, επιλέχθηκαν οι παρακάτω δύο οµάδες «Σεναρίων διασύνδεσης» µε το Σύστηµα, ανάλογα µε το εάν η τροφοδότηση γίνεται µόνον από την Εύβοια Σενάρια Α- ή και από το Λαύριο-Σενάρια Β. Σε κάθε οµάδα Α και Β, εξετάζεται χωριστά η επίπτωση από την δηµιουργία του Γεωθερµικού Σταθµού της Μήλου-ΓΘΜ. Τα Σενάρια συγκρίνονται από τεχνική και οικονοµική άποψη µεταξύ τους και µε το «Σενάριο ανάπτυξης ΤΣΠ», Γ. Σενάρια Α: Τροφοδότηση από Εύβοια Α1: Επέκταση µέχρι Πάρο Α2: Επέκταση µέχρι Μήλο Λόγω δυσχερειών παροχής επαρκούς ισχύος µέσω της Εύβοιας, δεν είναι δυνατή η πλήρης κάλυψη των αναγκών και η εξασφάλιση της τροφοδοτήσεως τους µέσω της διασύνδεσης και µόνον κατά την θεωρούµενη περίοδο. Καθίσταται συνεπώς αναγκαία η διατήρηση των υφιστάµενων ΤΣΠ ή και η ανάπτυξη νέων. Εξετάζονται δύο εναλλακτικές λύσεις (παραλλαγές), οι οποίες διαφοροποιούνται ως προς την ισχύ που παρέχει η διασύνδεση υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας: (Α)-250 υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας και 125 υπό έκτακτες (Β)-125 υπό κανονικές συνθήκες και µηδενική υπό έκτακτες. Σενάρια Β: Τροφοδότηση από Εύβοια και Λαύριο Β1: Επέκταση µέχρι Πάρο Β2: Επέκταση µέχρι Μήλο Εξετάζονται δύο εναλλακτικοί τρόποι κατασκευής της τροφοδότησης από το Λαύριο: (α) µε την χρήση καλωδίων AC και (β) µε την εγκατάσταση καλωδίων DC και µετατροπέων AC/DC/AC. 7

Και στις δύο περιπτώσεις προβλέπεται η πλήρης κάλυψη των αναγκών µέσω των διασυνδέσεων, ώστε να είναι δυνατή η κατάργηση των ΤΣΠ. Σενάριο Γ: Κάλυψη των αναγκών Σύρου-Μυκόνου και Πάρου-Νάξου µε ΤΣΠ. Στο Σενάριο αυτό προβλέπεται η διατήρηση της υφιστάµενης τροφοδότησης από Εύβοια µέχρι Άνδρο-Τήνο ως έχει, και δηµιουργία δύο νέων Κέντρων Παραγωγής: Ενός για την τροφοδότηση Σύρου-Μυκόνου και ενός για την τροφοδότηση Πάρου- Νάξου, µε ενίσχυση των υφιστάµενων ΤΣΠ Σύρου και Πάρου και ακολούθως δηµιουργία και νέων σε Νάξο ή και Σύρο. εν περιλαµβάνεται στο Σενάριο Γ η προοπτική της κατασκευής του ΓΘΜ, η εξέταση του οποίου θα πρέπει να γίνει ανεξάρτητα. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: α) Η δυνατότητα πραγµατοποιήσεως των παραπάνω Σεναρίων και τα απαιτούµενα σχετικά έργα εξετάστηκαν αναλυτικά, όσον αφορά το δίκτυο και οι σχετικοί υπολογισµοί (ροές φορτίου) περιλαµβάνονται σε ιδιαίτερο τεύχος της παρούσης Μελέτης. Για την εξέταση αυτή, όσον αφορά στον διατιθέµενο εξοπλισµό καθώς και στην παροχή αξιόπιστων στοιχείων κόστους, ζητήθηκαν και µας παρασχέθηκαν πληροφορίες από τις διεθνώς πλέον εξειδικευµένες στο θέµα Εταιρείες ΑΒΒ και SIEMENS. β) Το κρίσιµο θέµα της διαθεσιµότητας και επιλογής των αναγκαίων χώρων εγκαταστάσεως των έργων και ιδιαίτερα της ανάπτυξης των ΤΣΠ (ενίσχυσης των υφισταµένων και δηµιουργίας νέων), απαιτεί περαιτέρω εξέταση. Η παρούσα Προκαταρκτική Μελέτη περιορίζεται στον κατ αρχήν καθορισµό του µεγέθους των εγκαταστάσεων. γ) Καταβλήθηκε προσπάθεια ώστε η αβεβαιότητα που υπάρχει όσον αφορά στην ανάπτυξη του ΓΘΜ (µέγεθος ισχύος, χρόνοι πραγµατοποίησης των διαφόρων φάσεων) να επηρεάσει τα συµπεράσµατα της εξέτασης στο λιγότερο δυνατό βαθµό. Η πλήρης παρουσίαση των Σεναρίων αυτών γίνεται στο επόµενο Κεφάλαιο 3. 2. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ 2.1 Γενικές παρατηρήσεις Τα νησιά των Κυκλάδων και ιδιαίτερα ορισµένα από αυτά, παρουσίασαν τα τελευταία χρόνια ρυθµό αύξησης της ζήτησης σηµαντικά µεγαλύτερο από τον µέσο ελλαδικό αλλά και τον νησιωτικό χώρο, ο οποίος συνδέεται άµεσα µε τον ρυθµό της τουριστικής τους ανάπτυξης. Εκτιµάται ότι για ορισµένα µεν από αυτά στα οποία υπάρχουν περιθώρια τουριστικής ανάπτυξης η αύξηση θα συνεχιστεί µε παρόµοιους ρυθµούς τα αµέσως επόµενα χρόνια, οπωσδήποτε όµως µακροπρόθεσµα για όλα τα νησιά θα ακολουθήσει σταδιακή κάµψη του ρυθµού, λόγω κορεσµού. 8

Κατά τις εκτιµήσεις της παρούσας µελέτης λήφθηκαν υπόψη εκτιµήσεις της εξέλιξης της ζήτησης σε σχετική µελέτη της ΕΗ για την περίοδο 2000-2025, η οποία εκπονήθηκε το 2001, καθώς και σχετικές πρόσφατες προβλέψεις της ΡΑΕ. 2.2 Εκτίµηση της αυξήσεως της ζήτησης ανά νησί Στον Πίνακα 1 φαίνονται οι εκτιµήσεις εξέλιξης της ζήτησης σε ενέργεια και στον Πίνακα 2 οι αντίστοιχες εξελίξεις της µέγιστης ζήτησης για κάθε νησί ή οµάδα νησιών που διασυνδέονται µε υποβρύχια καλώδια ΜΤ. Αν και κατά τον καθορισµό των απαιτούµενων έργων και την κοστολόγηση αυτών λήφθηκαν υπόψη οι τιµές ανά έτος, για λόγους απλούστευσης της παρουσίασης, στους Πίνακες 1 και 2 σηµειώνονται µόνον ο ρυθµός αύξησης που θεωρήθηκε για την αντίστοιχη περίοδο και τα αντίστοιχα µεγέθη για τα έτη 2010, 2020 και 2030. Έγινε επίσης η παραδοχή ότι θα υπάρξουν ελαφρές µόνον µεταβολές στον συντελεστή φορτίου κάθε νησιού, µε τάση αύξησης, όπως προκύπτει ότι συµβαίνει από τα στατιστικά στοιχεία των προηγουµένων ετών. Οι παραπάνω εκτιµήσεις είναι ελαφρώς µόνον αυξηµένες (περί το 10-15%) έναντι εκείνων που περιλαµβάνονται στην µελέτη 2000-2025 της ΕΗ, προσαρµοζόµενες στα νεώτερα δεδοµένα. 3. ΣΕΝΑΡΙΑ Στην παράγραφο αυτή περιγράφονται λεπτοµερέστερα τα Σενάρια που εξετάστηκαν και αναφέρονται οι αναγκαίες για την κάλυψη της ζήτησης επιλογές των κυρίων στοιχείων του συστήµατος. 3.1 Σενάρια Α: Τροφοδότηση από Εύβοια Η δυνατότητα της υφιστάµενης διασύνδεσης Εύβοιας-Άνδρου περιορίζεται από τα υφιστάµενα υποβρύχια καλώδια 150kV σε 140MVA (ήτοι σε 125ΜW περίπου) και την απλή εναέρια γραµµή 150kV επί της Άνδρου, σε 170MVA (ήτοι 150 περίπου). Αλλά και οι δυνατότητες µεταφοράς επί της Εύβοιας είναι επίσης περιορισµένες. Για να γίνει επαύξηση της ικανότητας µεταφοράς πέρα από τα παραπάνω αναφερόµενα όρια θα απαιτούνται σοβαρές ενισχύσεις και γενικότερες ανακατατάξεις του δικτύου 150kV της Εύβοιας, οι οποίες ενδεχοµένως θα πρέπει να συσχετιστούν και µε τα έργα σύνδεσης των αιολικών που έχουν προγραµµατιστεί. Οπωσδήποτε εκτιµάται ότι οι δυνατότητες επαύξησης της ικανότητας µεταφοράς περιορίζονται στις ακόλουθες: - Την πόντιση ενός όµοιου προς το υπάρχον υποβρυχίου καλωδίου, µε το οποίο θα λειτουργεί παράλληλα, ώστε η ικανότητα µεταφοράς να ανέλθει στα 250. (Η παράλληλη λειτουργία µε καλώδιο µεγαλύτερης ικανότητας εκτιµάται ότι δηµιουργεί προβλήµατα συνεργασίας). -Την µετατροπή της υφιστάµενης επί της Άνδρου απλής γραµµής 150kV σε διπλή, ώστε η ικανότητα µεταφοράς της να ανέλθει σε 300 περίπου. (Η κατασκευή νέας ανεξάρτητης από την υφιστάµενη γραµµής, αν και ιδιαίτερα επιθυµητή, εκτιµάται ότι θα προκαλούσε αντιδράσεις) - Την κατασκευή µιας νέας γραµµής 150kV επί της Εύβοιας (ενδεχοµένως από τον Υ/Σ Πολυπόταµου, ή στην δυσµενέστερη περίπτωση από το Αλιβέρι µέχρι το Λιβάδι). 9

Συνεπώς οι δύο Παραλλαγές του Σεναρίου Α είναι: (Α) Μέγιστη δυνατότητα µεταφοράς από Εύβοια 250, οπότε απαιτούνται οι παραπάνω αναφερόµενες ενισχύσεις. (Β) Μέγιστη δυνατότητα µεταφοράς από Εύβοια 125, οπότε η τροφοδότηση από Εύβοια παραµένει ως έχει. Σενάριο Α1: Τροφοδότηση µέχρι Πάρο Στο Σχ. Α1(α) φαίνεται η κατά προσέγγιση διαδροµή των νέων υποβρυχίων καλωδίων 150kV, η οποία κρίθηκε ως η πλέον συµφέρουσα, µετά από την εξέταση πολλών άλλων τεχνικά δυνατών λύσεων. Επισηµαίνεται ότι δεν προβλέπεται η κατασκευή έργων 150kV επί της Τήνου. Αυτό είναι δυνατόν και ενδείκνυται, δεδοµένου ότι λόγω του µικρού σχετικά φορτίου της µπορεί να τροφοδοτείται µε 20kV, για όλη τη θεωρούµενη περίοδο, από Σύρο και Μύκονο, µέσω και των ήδη ποντισµένων καλωδίων 66kV. Μελλοντικά, εφόσον απαιτηθεί µπορεί να γίνει και αξιοποίησης των καλωδίων αυτών στην ονοµαστική τους τάση. Στο Σχ. Α1(β) φαίνονται, σε µονογραµµικό διάγραµµα, οι αναγκαίες νέες εγκαταστάσεις, για την Παραλλαγή (Α) και στο σχέδιο Α1(γ) για την παραλλαγή (Β). Επί αυτών σηµειώνεται επίσης η κατά προσέγγιση ικανότητα µεταφοράς κάθε υποβρύχιας καλωδιακής σύνδεσης, µε βάση την οποία µπορεί να επιλεγεί η διατοµή του καλωδίου. Σύµφωνα µε την πρόβλεψη αναπτύξεως της µέγιστης ζήτησης, Πίνακας 2, η συνολική ζήτηση των νησιών µέχρι και την Νάξο, εκτιµάται σε περίπου 169 το 2010, σε 240ΜW το 2020 και µπορεί να φθάσει τα 316 το 2030. Αναλυτικότερα, εφόσον τα φορτία εξελιχθούν σύµφωνα µε τις προβλέψεις, θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιµη τοπική ισχύς παραγωγής, η οποία θα πρέπει να καλύπτει και τα µέγιστα φορτία µε βάση το κριτήριο Ν-1, περίπου ως εξής: 1) Για την Παραλλαγή (Α): Υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας µπορούν να απορροφούνται από το Σύστηµα µέχρι 250 και συνεπώς µέχρι το 2020 δεν απαιτείται η λειτουργία ΤΣΠ. Μετά το 2020 και µέχρι το 2030 απαιτείται η λειτουργία ΤΣΠ κατά την περίοδο των θερινών αιχµών, ισχύος περί τα 80 µέχρι το 2025 και 120 µέχρι το 2030, εφόσον αποµακρυνθούν οι παλαιότερες από τις υφιστάµενες µονάδες. Οπωσδήποτε οι ώρες λειτουργίας των µονάδων αυτών είναι περιορισµένες, π.χ. εκτιµάται ότι το 2030 θα είναι λιγότερες από 200 ώρες και συνεπώς η παραγόµενη από ΤΣΠ ενέργεια είναι πολύ µικρή ή και αµελητέα. ηλαδή µπορεί να θεωρηθεί ότι η συνολικά καταναλισκόµενη ενέργεια θα παρέχεται από το Σύστηµα και η τοπική παραγωγή εξασφαλίζει την εφεδρεία. Συγκεκριµένα, δεδοµένου ότι η δυνατότητα µεταφοράς από την Εύβοια περιορίζεται από 250 σε 150 σε περίπτωση απώλειας του ενός κυκλώµατος της εναέριας γραµµής 150kV επί της Άνδρου, απαιτείται για λόγους εφεδρείας ισχύς τοπικής παραγωγής τουλάχιστον 20 το 2010, 90 το 2020 και 170 το 2030. Συνεπώς εφόσον πραγµατοποιηθούν οι εγκαταστάσεις µονάδων τοπικής παραγωγής σύµφωνα µε τις Άδειες Παραγωγής που έχουν χορηγηθεί, δηλαδή ενισχυθούν οι υφιστάµενοι ΤΣΠ Σύρου και Πάρου µε 50 o καθένας, (συνολικά 100), οι ανάγκες σε εφεδρεία καλύπτονται µέχρι το 2020. Οι ανάγκες εφεδρείας µέχρι το 2030 µπορούν να καλυφθούν µε την εγκατάσταση 10

Αεριοστροβίλων-A/Σ συνολικής ισχύος 80, π.χ. ανά 40 στους ΤΣΠ Σύρου και Πάρου, ή εάν παραστεί ανάγκη αποµάκρυνσης των παλαιότερων από τις µονάδες των ΤΣΠ Σύρου και Πάρου, την εγκατάσταση και ενός ακόµη Α/Σ 40. Οι υφιστάµενοι ΤΣΠ Σύρου και Πάρου, όπως και ο Μυκόνου που προβλέπεται να καταργηθεί, βρίσκονται σε θέσεις για τις οποίες διατυπώνονται ήδη παράπονα περιοίκων και συνεπώς η διατήρησή τους µε την σηµερινή µορφή και ιδιαίτερα η επέκτασή τους, είναι αµφίβολο ότι θα είναι δυνατόν να παραµείνει καθ όλη την θεωρούµενη περίοδο όταν ο ΤΣΠ λειτουργεί κανονικά, µπορεί όµως να είναι αποδεκτός ως εφεδρικός. Αντίθετα κρίνεται ότι θα είναι αποδεκτή η εγκατάσταση της εξόδου των υποβρυχίων καλωδίων και του Υ/Σ ΥΤ/ΜΤ, ιδίως εάν είναι κλειστού (κατά το µεγαλύτερο τουλάχιστο µέρος) τύπου. Η εγκατάσταση της πρόσθετης ισχύος που απαιτείται κυρίως για εφεδρεία ενδείκνυται να είναι αεριοστρόβιλοι αεροπορικού τύπου, οι οποίοι θα µπορούν να εγκατασταθούν, είτε στους υπάρχοντες ΤΣΠ είτε στην ίδια θέση µε την έξοδο των καλωδίων ή κοντά σε αυτή, ώστε η σύνδεσή τους να µπορεί να γίνει απευθείας στην ΜΤ. Για τις προτεινόµενες µονάδες ο απαιτούµενος χώρος είναι µικρός, είναι σχετικά αθόρυβες και θα λειτουργούν ουσιαστικά µόνον σε έκτακτες καταστάσεις ή και σε περιόδους τουριστικής αιχµής. Εκτιµάται ότι ο απαιτούµενος χώρος για τον Υ/Σ Ζεύξεως-εξόδου υποβρυχίων καλωδίων και τον Υ/Σ ΥΤ/ΜΤ δεν θα υπερβαίνει το 6 στρέµµατα, στα οποία θα πρέπει να προστεθούν περί τα 2 ακόµη στρέµµατα για την εγκατάσταση των αεριοστροβίλων. Οπωσδήποτε, το θέµα του καθορισµού των θέσεων εγκαταστάσεως του αναγκαίου εξοπλισµού, όπως και της ανάπτυξης των ΤΣΠ, απαιτεί ιδιαίτερη εξέταση, όσον αφορά στην απαιτούµενη έκταση και περιβαλλοντική επιβάρυνση. Η εξέταση αυτή θα πρέπει να περιλάβει και την δυνατότητα αξιοποιήσεως των χώρων των υφιστάµενων Σταθµών Παραγωγής. 2) Για την Παραλλαγή (Β): Υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας από το Σύστηµα µπορεί να απορροφάται συνεχώς ισχύς µέχρι 125. εδοµένου όµως ότι στην περίπτωση αυτή η µεταφορά ισχύος από την Εύβοια µπορεί να µηδενιστεί, σε περίπτωση βλάβης της εναέριας γραµµής, η τοπική εγκατεστηµένη ισχύς παραγωγής θα πρέπει να καλύπτει το σύνολο της ζήτησης, θα πρέπει δηλαδή να ανέρχεται το 2010 σε περίπου 170, το 2020 σε 240 και το 2030 σε 320ΜW περίπου. Με βάση τα παραπάνω δεδοµένα καθώς και το ότι οι ΤΣΠ Σύρου 50 και Πάρου 50 θα παραµείνουν, (τουλάχιστον µέχρι το 2020, ή µειωµένα σε 50 αν αποµακρυνθούν οι πιο παλιές) εκτιµάται ότι θα πρέπει να προστεθούν Α/Σ ισχύος 100 το 2010, και να επαυξηθούν σε 140 τo 201. Ακολούθως, µετά το 2020 θα πρέπει να αντικατασταθούν οι πιο παλιές µονάδες (περί τα 50) και να προστεθούν Α/Σ 40 και το 2025 και 2030 ανά 40 επίσης. Η όπως παραπάνω σύνθεση των ΤΣΠ δικαιολογείται από το ότι οι ΤΣΠ καλύπτουν κυρίως ανάγκες εφεδρείας. Συγκεκριµένα εκτιµάται, µε βάση την καµπύλη διάρκειας του συνολικού φορτίου, ότι η διάρκεια λειτουργίας των ΤΣΠ περιορίζεται σε περίπου 300 ώρες το 2010, 1500 ώρες το 2020 και µόνο το 2030 η διάρκεια λειτουργίας φθάνει τις 4600 ώρες. Η κατανοµή των παραπάνω πρόσθετων µονάδων είναι προφανώς ανέφικτο να γίνει µε επέκταση των υφισταµένων ΤΣΠ Σύρου και Πάρου, 11