Ένα αληθινό παραµύθι
ΤΙΤΛΟΣ: Ένα αληθινό παραμύθι ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Διονύσης Μπονέλης COPYRIGHT: Διονύσης Μπονέλης & ο εκδότης ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: Οκτώβριος 2014 ΙSBN: 978-960-6628-58-0 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ KEIMENΩN: Μαντώ Τζεφριού ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Μεταξάς Επ. & Σία ΟΕ Τηλ.: 2610 310133, E-mail: info@metaxas.gr Γκότσης Κωνσταντίνος & Σια ΕΕ Ρήγα Φεραίου 19 21, 262 23 Πάτρα Μαιζώνος 20 22, 262 23Πάτρα Τερψιθέας 2, 264 42 Πάτρα Τηλ.: 2610 432.200, Fax: 2610 430.884 E mail: yapi@yapi.gr Internet: www.yapi.gr Επιτρέπεται η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, µερική, περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή, απόδοση του περιεχοµένου του βιβλίου µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, µε την προηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόµος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.
Πρόλογος Ο μουσικός σε όλη την ζωή του κάνει συνεχώς έναν αγώνα υπέρβασης μεταξύ των δυνατοτήτων του και της μουσικής. Υπάρχει μια ματαιοδοξία, προσπαθώντας να επιτύχει το ανέφικτο. Είναι πάντοτε ένα βήμα πίσω από την απλότητα, από την μικρή και μεγάλη μουσική αξία. Μια συνεχής και κουραστική άμιλλα, ελπίζοντας ότι κάποτε θα αγγίξει τα όρια του. Είναι μια παράδοξη αντιπαράθεση με την ιστορία, με την ιδέα και την μοναξιά μόνο και μόνο για κάποιες ευχάριστες στιγμές μες στον χρόνο. Η βελτίωση του χαρακτήρα, μέσω της αίσθησης του ήχου, δημιουργεί ένα πάθος το οποίο ευθύνεται για την κοινωνική ένταξη ή την διαφορετικότητα. Μια εσωτερική ανάγκη για τον εντοπισμό της λεπτομέρειας, της ελευθερίας και της αγάπης. Η Μουσική είναι όλα τα χρώματα μαζί και ταυτόχρονα ξεχωριστά. Αν μπορέσει να διακρίνει ο δημιουργός ή ο απλός χειριστής ενός μουσικού οργάνου την διαφορά που ενώνει τους εκάστοτε χρωματισμούς, την λεπτομέρεια που διαφοροποιεί κάθε φορά τον συναισθηματικό του κόσμο, τότε θα μπορέσει να ταξιδέψει σε μελωδίες μοναδικές. Μια μοναδική αίσθηση που προσφέρει μόνο η Μουσική.
Περιεχόµενα Οι μουσικοί... 9 Οι μουσικοί της νύχτας στην Πάτρα... 13 Ένα αληθινό παραμύθι Αποστολίδης Σπύρος... 17 Αργυρόπουλος Μίμης... 30 Αρχοντίδης Λάζαρος... 44 Αρχοντίδης Μιχάλης... 47 Βαρλάμος Στέφανος... 59 Βασιλείου Γεώργιος... 61 Βαφειάδης Κώστας... 73 Γιούρτης Ανδρέας... 79 Ευστρατιάδης Αρίστος... 90 Ζαφειρόπουλος Ζαφείρης... 97 Καλιβωκάς Τάκης... 101 Καρασάββας Βαγγέλης... 109 Κέκελος Παναγιώτης... 118 Κούφης Νίκος... 131 Κριθαράκης Νίκος... 142 Λέκκας Γιώργος... 155 Λυκουργιώτης Ανδρέας... 167 Μανιάτης Γιάννης... 176 Μαντέλης Γιώργος... 187 Μάργαρης Βασίλης... 199 Μορώνης Τάκης... 209
Μπακογιάννης Κώστας... 217 Μπεζαϊδές Τάκης... 237 Μπονέλης Σπύρος... 243 Μπονέλης Τάκης... 253 Παπαβασιλείου Σπύρος... 266 Παπαγιαννάκης Νίκος... 275 Παπαγιαννοπούλου Μαρία... 281 Παπιδά Βούλα... 285 Πασματζής Μιχάλης... 298 Πομώνης Πέτρος... 310 Πουλής Γιάννης... 323 Σακοράφας Σταύρος... 334 Σκαναβής Κώστας... 342 Στόλλας Σάββας... 351 Τσακανίκας Κώστας... 356 Τσάπαλος Νίκος... 371 Φωτάκιας Διονύσης... 380
Οι µουσικοί Μετά από προσπάθεια πολλών χρόνων, έγινε εφικτό να καλυφτεί ένα μεγάλο μέρος της τοπικής μουσικής μας παράδοσης, αφού καταγράφηκαν τα βιογραφικά αρκετών μουσικών που εργάσθηκαν σαν μουσικοί στα νυκτερινά κέντρα της Πάτρας από την δεκαετία του 1940 έως τα τελευταία χρόνια, που ήταν ενεργοί στα καλλιτεχνικά δρώμενα. Όλοι έφεραν στην μνήμη τους όσα γεγονότα και περιστατικά ήταν δυνατόν από την προσωπική τους ζωή και εμπειρία, απλά, αγνά, λαϊκά, καθώς και θύμισες, μετά από την πάροδο τόσων χρόνων δουλειάς στα νυχτερινά μαγαζιά, ξεπερνώντας τις τότε μεγάλες δυσκολίες και αντίξοες συνθήκες, ώστε έτσι μπόρεσε να καταγραφεί ένα σπουδαίο και μοναδικό υλικό. Ήταν μια επίπονη έρευνα η οποία δημιούργησε έντονα συναισθήματα και ευθύνη. Θεώρησα χρέος μου την ολοκλήρωση της καταγραφής αυτής, σαν μουσικός που πέρασα από τα ίδια μονοπάτια της νύχτας, μαζί με πολλούς άλλους, νεότερους και πιο παλιούς, οι οποίοι με δίδαξαν μουσική πέρα από τα Ωδεία και από την Κλασική μουσική παιδεία. Με τις νότες τους, που με τόση τέχνη, παράπονο και περηφάνια έπαιζαν. Στα πρόχειρα πατάρια που στριμώχνονταν μουσικοί, όργανα, καρέκλες, τραγουδίστριες και χαρτούρα. Πάνω εκεί, παίχτηκαν παράξενα παιχνίδια εμπειρίας και ζωής. Όλοι όσοι τόσο απλά καταλογίζουν κάποιους μουσικούς χώρους σαν υποκοσμικούς και σκοτεινούς θα έπρεπε να αναλογισθούν πως εξελίχθηκε η σημερινή Ελληνική μουσική, το Αστικό Ελληνικό τραγούδι και από ποιους χώρους προήλθε. Η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι ξεπήδησε και άνοιξε νέους ορίζοντες στον ίδιο και στην Ελληνική μουσική, ανακαλύπτοντας το Λαϊκό αίσθημα μέσα από αυτούς τους χώρους. Ο Μίκης Θεοδωράκης καταξιώθηκε στο Ελληνικό τραγούδι με το αξεπέραστο έργο του «ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ», δείχνοντας εκεί την μουσική ευφυΐα του, όταν άφησε την νέα ενορχήστρωση και εκτέλεση, με τους κανόνες και την ελευθερία της Λαϊκής μουσικής, να την κάνει ο Μανώλης Χιώτης, όπου μαζί με τις Λαϊκές φωνές του Γρηγόρη Μπιθικώτση, της Μαίρης Λίντα και του Στέλιου Καζαντζίδη
10 Δ Ι Ο Ν Υ Σ Η Σ Μ Π Ο Ν Ε Λ Η Σ / Ε Ν Α Α Λ Η Θ Ι Ν Ο Π Α ΡΑ Μ Υ Θ Ι άλλαξαν τον ρου του ελληνικού τραγουδιού. Υπάρχουν πάρα πολλά παρόμοια παραδείγματα στον μουσικό μας χώρο, απ όπου επηρεάστηκαν μεγάλοι Έλληνες συνθέτες από τα Δημοτικά μας τραγούδια και το Λαϊκό τραγούδι που δεν πρέπει να ξεχνάμε. Πρέπει λοιπόν να αναθεωρήσουμε την εικόνα που έχουμε για τους μουσικούς της νύχτας, που βρέθηκαν να παίζουν σε λαϊκούς και κοσμικούς χώρους, όπου διασκέδαζαν τον απλό κόσμο, συγχρόνως την κοσμική κοινωνία, για ένα πενιχρό μεροκάματο, επικοινωνώντας με ιδιόμορφους καταστηματάρχες, που εκείνα τα χρόνια της δεκαετίας του 1950, πολλοί εισχώρησαν στον χώρο της νύχτας, τυχαία ή απλά τόλμησαν. Μια μικρή ομάδα μουσικών, που άλλοτε βρίσκονταν στο ένα ή στο άλλο νυκτερινό κέντρο, αντάλλαζαν σχεδόν κάθε σεζόν θέσεις με συναδέλφους τους, διαφοροποιώντας το πρόγραμμα, κάνοντας συνεχώς μουσικές συνεργασίες. Νέοι μουσικοί ανακάλυψαν πολλά καινούργια στοιχεία στην πράξη με την βοήθεια των μεγαλυτέρων. Η μουσική τους εξέλιξη καθιερώθηκε σε έναν χώρο, όπου όλοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν με πολλούς και διάφορους τρόπους, μέσα από πολλά προβλήματα. Έπρεπε να έχουν μια σταθερή εργασία και εισόδημα, να δημιουργήσουν ένα κοινωνικό πρόσωπο με στοιχεία οικογενειακής συνοχής και αξιοπρέπειας. Μετά την Επανάσταση του 1821, στην συνέχεια τους Βαλκανικούς πολέμους, τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, τους πρόσφυγες του 1922, τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Εμφύλιο και τόσα άλλα δεινά που συνέβησαν, οι Έλληνες προσπαθούσαν να ξαναβρούν την ταλαιπωρημένη τους πατρίδα. Η Μουσική είχε τον δικό της ρόλο μέσα σε όλα αυτά, αναγεννήθηκε, ταλαιπωρήθηκε, δοκιμάστηκε, εκμεταλλεύτηκε, επέζησε. Άλλοι ξενιτεύτηκαν. Άλλοι προσπάθησαν μέσα από τα αποκαΐδια να σταθούν στα πόδια τους με δουλειές του ποδαριού. Άλλοι να εκφραστούν μέσα από τον δύσκολο καλλιτεχνικό χώρο. Οι μουσικοί της επαρχίας με λιγοστές γνώσεις, αλλά με αγάπη για την μουσική, κατάφεραν να επιζήσουν και να προσφέρουν διασκέδαση με πενιχρά μεροκάματα στους κατοίκους των πόλεων αλλά και της περιφέρειας. Το Λαϊκό και το Δημοτικό τραγούδι ήταν συνυφασμένα με την λαϊκή, κοινωνική και πολιτιστική έκφραση των διαφόρων εκδηλώσεων. Μουσικοί που έζησαν την περιπέτεια της υπαίθρου, μέσα από εορτοπανήγυρεις, με τους αγρότες της ξεχασμένης επαρχίας, που είχε όμως αρχές, συνοχή και πολιτισμό. Πολλά πρέπει να αναφέρουμε για τους μουσικούς των αστικών κέντρων της
Δ Ι Ο Ν Υ Σ Η Σ Μ Π Ο Ν Ε Λ Η Σ / Ε Ν Α Α Λ Η Θ Ι Ν Ο Π Α ΡΑ Μ Υ Θ Ι 11 επαρχίας, όπου τα κέντρα που εργάζονταν ήταν η μόνη διέξοδος διασκέδασης των ανθρώπων του μόχθου, του μεροκάματου και των εργατών. Λαϊκά μαγαζιά που στήθηκαν πρόχειρα, όπως όλα ήταν πρόχειρα εκείνη την εποχή. Η ανάγκη για διασκέδαση ήταν τέτοια, που καθιέρωσε τέτοιους χώρους σαν χώρους εκτόνωσης και επικοινωνίας. Φτώχια και περηφάνια. Μέχρι σήμερα, κόσμος και μουσικοί αναπολούν αυτές τις εποχές για την αγνότητα της διασκέδασης, τα λιγοστά όργανα, μια κιθάρα, ένα ακορντεόν, μια κορνέτα. Πλούσιοι επιχειρηματίες, μεγαλοπρεπείς και απλοχέρηδες, έδειχναν πρώτοι τον τρόπο. Όμως όλες οι θύμισες εστιάζονται στις απλές και όμορφες μουσικές, στα γνωστά τραγούδια αγάπης, στις παρέες, στα ωραία χρόνια, στο κουταλάκι το γλυκό, στην γκαζόζα, στο πίπερμαν, στο ουζάκι, στο μοσχούδι. Για τους μουσικούς το πατάρι υπήρξε και υπάρχει μέχρι σήμερα το μεγάλο σχολείο για να μάθεις. Να μάθεις να ακούς μουσική, να μάθεις την συνεργασία και την ορχήστρα. Παντού και πάντα υπάρχουν τα προβλήματα. Έτσι και σε αυτόν τον χώρο δεν έλειψαν οι ίντριγκες, τα ριξίματα και οι τρικλοποδιές μεταξύ μουσικών και καταστηματαρχών. Πολλά γεγονότα καταγράφονται για τα πεπραγμένα σε αυτούς τους χώρους σαν ανέκδοτα. Πράγματι δεν λείπουν οι πλάκες και τα αστεία μεταξύ των μουσικών. Δεν λείπουν τα πειράγματα και τα παρατσούκλια. Ένας διαφορετικός τρόπος ζωής των μουσικών της νύχτας, μια ξεχωριστή εμπειρία για εκείνους που τα έζησαν. Ο νόμος της νύχτας μεταξύ ξενύχτηδων είναι: «Ό,τι βλέπεις την νύχτα δεν το λες την ημέρα!». Οι μουσικοί με τις λιγοστές μουσικές γνώσεις προσπαθούσαν να μάθουν περισσότερα, ακούγοντας και βλέποντας ο ένας από τον άλλον. Ο ένας «έκλεβε» από τον άλλον. Η εκμάθηση μουσικής από την Δημοτική Μπάντα της Πάτρας έπαιξε σπουδαίο ρόλο. Μετά τα Ωδεία. Ξεχώριζαν οι θεωρητικοί από τους πρακτικούς. Οι Ευρωπαϊστές από τους Λαϊκούς. Τα πνευστά από τα μπουζούκια. Τα καλλιτεχνικά σχήματα που συγκροτούσαν ήταν συνεργασίες, τις περισσότερες φορές, που γνώριζε ο ένας τον άλλον και όταν έδεναν μουσικά, έμεναν για πολύ καιρό μαζί. Όλοι μαζί έφτιαχναν την ορχήστρα. Είτε Ευρωπαϊκή είτε Λαϊκή. Πάντα τα κατάφερναν. Το σχολείο της νύχτας δεν έχει αλλάξει, παραμένει ίδιο, με τις παραξενιές του, τα μυστικά του, το σκοτάδι, την ανωνυμία, την παρανομία, τις γυναίκες
Οι µουσικοί της νύχτας στην Πάτρα Οι μουσικοί που βρέθηκαν στην Πάτρα έπαιζαν και διασκέδαζαν τον κόσμο στα καλοκαιρινά εντευκτήρια της Γλυφάδας, στα εξοχικά και νυχτερινά κέντρα διασκέδασης, στα λαϊκά μαγαζιά, σε γάμους, σε πανηγύρια και σε πλήθος άλλων εκδηλώσεων, στην ευρύτερη περιοχή όπου χρειαζόταν. Κοινή διαπίστωση ότι όλοι οι μουσικοί είναι χαμηλών τόνων άνθρωποι, με πολύ χιούμορ, πλούσια συναισθήματα, ευαίσθητοι, ευχάριστοι και πολύ καλοί συνομιλητές. Πολλά χρόνια μέσα στην μουσική τους, πολλές συνεργασίες. Σχεδόν όλοι συνεργάστηκαν με όλους. Έγιναν ωραίες ορχήστρες, μουσικά σχήματα που κράτησαν χρόνια. Δυνατές φιλίες που δημιουργήθηκαν στα πατάρια και κρατάνε ακόμα. Δεσμοί που δεν σπάνε, γιατί οι συγκινήσεις που έζησαν ήταν τόσο έντονες που διαμορφώνουν χαρακτήρες. Η μουσική ήταν η κοινή τους γλώσσα, η επικοινωνία ήταν η δεύτερη και ο οικονομικός παράγοντας ακολουθούσε πολύ πίσω. Από τα λεγόμενα τους, καταλαβαίνουμε ότι χαρίστηκαν πολλά χρήματα στους επίδοξους επιχειρηματίες. Η πραγματική εικόνα είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που συνήθως φαίνεται. Κουρασμένοι από την νύχτα, αλλά και επιρρεπείς σ αυτήν. Μοιάζουν με τους ναυτικούς που αναζητούν την θάλασσα, που τους λείπει το ταξίδι. Στους μουσικούς λείπει το ταξίδι της μουσικής. Εκεί που λένε θα σταματήσουν, πάλι θα τους βρούμε σε κάποιο ξεχασμένο πατάρι να ταξιδεύουν μουσικά. Σε αυτό το βιβλίο λεύκωμα, γίνεται μια ιστορική καταγραφή και νοσταλγική αναφορά στους μουσικούς, που πάνω από μισό αιώνα διασκέδαζαν και διασκεδάζουν τους Πατρινούς. Ένα ταξίδι στον χρόνο με επιβάτες τους ίδιους και αποσκευές τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες τους. Το βιβλίο αυτό σχηματίστηκε και πήρε μορφή, μετά από συναίνεση των ίδιων των μουσικών, οι οποίοι έβλεπαν την καλλιτεχνική τους καριέρα να βαδίζει προς το τέλος.
Ένα αληθινό παραµύθι
Σπύρος Αποστολίδης Ο Σπύρος Αποστολίδης είναι Πατρινός µε µεγάλη άνεση στην επικοινωνία. Αγαπητός στους µουσικούς και Μαέστρος για πολλά χρόνια στα νυκτερινά µαγαζιά. Μερικοί άνθρωποι έχουν κάτι το ιδιαίτερο, δίνουν έµπνευση και σιγουριά στον άλλον, εµπιστοσύνη για την ολοκλήρωση ενός πετυχηµένου προγράµµατος. Μουσικός µε την καλλιτεχνική έννοια. Δούλεψε σκληρά και επίπονα. Τα χρήµατα δεν ήταν ο βασικός στόχος. Η διασκέδαση του κόσµου ήταν µια πρόκληση και αυτό τον έκανε να δουλεύει περισσότερο.η σχέση του µε τους µουσικούς παραµένει συναδελφική, µε πολλές αναµνήσεις, µε πολλές συγκινήσεις. Ψηλός, αρχοντικός, επιβλητικός µε κύρος. Έλεγε την άποψη του ξεκάθαρα. Είναι πολλά αυτά που συµβαίνουν στον χώρο αυτόν, είναι µια κοινωνία ιδιαίτερα δύσκολη, αυτή της νύχτας. Δηµιουργεί εντάσεις στις σχέσεις, στην καθηµερινότητα και στην διαφορετικότητα της κάθε βραδιάς. Συνεχόµενη σύγκριση και άµιλλα. Η επιβαλλόµενη αλλαγή σχέσεων µεταξύ µουσικών είναι πολύ δύσκολη για να ανταπεξέλθει κάποιος. Ο Αποστολίδης είχε αυτό που κάνει τους ανθρώπους να επιβάλλονται και να ξεχωρίζουν. Λέγομαι Αποστολίδης Σπύρος, γεννήθηκα στην Πάτρα το 1934. Το σπίτι μου ήταν Γεροκωστοπούλου αρ. 58, στις σκάλες του Γιωγκαράκη, δίπλα από το εργοστάσιο ζαχαροποιίας «ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΗΛΙΑΔΗ». Εκεί μεγάλωσα, σε αυτή την γειτονιά. Η γειτονιά είχε πολλά μαγαζιά, το ποτοποιείο του «ΣΤΑΘΑΤΟΥ», του «ΒΑΝΤΑΝΑ», του Μίκη του Αποστολόπουλου και άλλες βιοτεχνίες. Στο Μαρκάτο είχε και πολλά χάνια, γιατί γινόταν κάθε μέρα η λαϊκή αγορά. Ο πατέρας μου ήταν υποδηματοποιός και είχε εργοστάσιο μεγάλο, είχε εκατό πενήντα ανθρώπους. Το εργοστάσιο ήταν Παπαφλέσσα και Υψηλάντου. Το παλιό εργοστάσιο καπνού, του Μιχαλόπουλου. Είχαμε πρατήριο πιο κάτω από το σπίτι μου. Είμαστε στην ενορία της Παντάνασσας. Έχω τέσσερα αδέρφια, δυο αγόρια και δυο κορίτσια. Δημοτικό πήγα στου ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΥ, στη Φιλοποίμενος. Μετά κηρύχτηκε ο πό-
18 Δ Ι Ο Ν Υ Σ Η Σ Μ Π Ο Ν Ε Λ Η Σ / Ε Ν Α Α Λ Η Θ Ι Ν Ο Π Α ΡΑ Μ Υ Θ Ι λεμος και ήρθαμε στο Ρίο, εδώ που μένω τώρα. Το είχαμε από το 1922 σαν προσφυγικό, μας έδωσαν τότε, το κράτος, είκοσι στρέμματα. Οι γονείς μου κατάγονταν από τον Πόντο. Με τις Τουρκικές φασαρίες, έφυγαν και πήγαν στην Ρωσία και το 22 ήρθαν εδώ σαν πρόσφυγες. Είχαν μείνει εκεί δέκα χρόνια. Ήρθαν πέντε αδέρφια, όλα αγόρια που ήξεραν την τέχνη των τσαγκάρηδων και άνοιξαν εδώ την βιοτεχνία. Πιάνει ο πόλεμος και ήρθαμε στο Ρίο, όπου ήταν στο κάστρο ναυτική βάση. Είχανε κάτι πολυβολεία εκεί, οπότε βομβαρδίσανε κι εδώ στο Ρίο. Φύγαμε και πήγαμε στα Σελλά. Ξαναγυρίζουμε στην Πάτρα, υπό Γερμανική κατοχή. Συνεχίζω σχολείο στο πρώτο Γυμνάσιο. Όταν τελείωσα το σχολείο, δεν είχα ασχοληθεί με την μουσική, μόνο λίγο ακορντεόν ερασιτεχνικά. Πήγα στην αεροπορία, μικρός ήμουνα, δεκαεπτά χρονών. Έμεινα κάπου τέσσερα χρόνια και εκεί μαζί με άλλους, λίγο κιθάρα, λίγο χαβάγια, άλλος τραγουδούσε, παίζαμε. Μεταξύ των τραγουδιστών ήταν ο Γιάννης Βογιατζής. Το 1952 είμαστε στην Λάρισα. Έμεινα τρία χρόνια εκεί, στην αεροπορία. Εκεί λοιπόν, γνώρισα τον Γιάννη Βογιατζή, Αθηναίος αυτός από το Παγκράτι, μου λέει: «Θα πάμε στην Αθήνα να παίξουμε μουσική», γιατί ήταν θρασύς. Τελικά μου λέει: «Βρήκα μαγαζί», του λέω: «Που;», μου λέει: «Στην Τρούμπα!». Στην αεροπορία μας είχανε απαγορεύσει να παίζουμε. Στην Τρούμπα όλα τα κακοποιά στοιχεία ήταν εκεί. Σωματέμποροι, πουτάνες και δεν συμμαζεύεται. Μπατίρηδες είμαστε, τελικά πάμε. Δεν βγήκε ούτε η πρώτη νύχτα. Ήταν σκοτεινά, που δεν έβλεπες τον διπλανό σου. Με γυναίκες και ναυτικούς. Παίζαμε ελληνικά και κάποια ξένα. Ο Βογιατζής τραγουδούσε. Ήταν καλός από τότε, τελικά, κράτησε μια εικοσαετία στο τραγούδι. Του λέω: «Θα πάω Πάτρα». Έφυγα με το πρωινό τρένο. Εδώ στην Πάτρα, όμως, δεν ήξερα μουσικούς.τυχαία γνωρίζω τον Γιώργο Λέκκα, που έπαιζε κιθάρα ερασιτεχνικά. Μου λέει: «Έχω ένα μαγαζί, πάμε να παίξουμε;», του λέω: «Να βρούμε και κάνα άλλον μουσικό». Βρίσκει έναν τζαζμπανίστα που τον έλεγαν Μιχάλη Πασματζή και έναν τραγουδιστή, τον Σπύρο Αθανασίου. Αυτός πήγε στην Αμερική και έμεινε εκεί. Μου λέει: «Σαββατοκύριακα στην ΓΡΑΝΑΔΑ», στου «Σεφεριάδη», στα σφαγεία. Αυτό μετά έγινε μπουζουκάδικο, στην εποχή μας ήταν κοσμική ταβέρνα. Παίζαμε ταγκό, βαλς, τέτοια τον χειμώνα, μέσα. Τις καθημερινές, είχε μπακάλικο και με μια κουρτίνα γινότανε μαγαζί μεγάλο, έπαιρνε τριακόσια άτομα. Λαϊκός κόσμος. Όταν φτιανότανε η «Πατραϊκή», εγώ είχα φύγει. Δουλέψαμε το 1955, τον χειμώνα, ο πρώτος χειμώνας που δούλεψα στην Πάτρα ως μουσικός, ημιμαθής. Μετά μελετούσαμε και φτιάξαμε ορχηστρούλα με ονοματάκι.
Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ι Δ Η Σ Σ Π Υ Ρ Ο Σ 19 Μετά πήγαμε στου Κότση στα Μποζαΐτικα. Εκεί υπήρχαν δυο μαγαζιά πάνω στον δρόμο, του Κότση η «ΣΕΛΗΝΗ» και δίπλα του «ΚΑΡΜΙΡΗ». Εκεί μαζευότανε μεσαία τάξη και δουλεύαμε Σαββατοκύριακο. Κάναμε σιγά σιγά καλό όνομα σαν μουσικοί, καλός ο Λέκκας, καλός ο Αποστολίδης και μας αρπάζει ο Παπαγιαννάκης στο «ΤΖΑΚΙ». Ήταν περίπου στα 1957 και στο Τζάκι, τότε, πήγαινε η άρχουσα τάξη. Αρχικά, ήταν ταβέρνα των ψαράδων. Ψαρεύανε τα καΐκια, πηγαίνανε τα ψάρια και πίνανε το κρασί τους εκεί. Συμβαίνανε πράγματα, όσα θα μπορούσαν να συμβούν μέσα στην νύχτα, κάποιο παράξενο με μεθυσμένους, αστεία και τέτοια. Τσακωμοί δεν υπήρχαν, δεν το γνώριζαν γενικώς στα κέντρα της Πάτρας, κάθε άλλο. Όποιος έβγαινε για διασκέδαση φόραγε το βραδινό κοστούμι, οι γυναίκες επίσης το ίδιο, δεν είναι όπως είναι τώρα, με μπλουτζίν, σαγιονάρες απάνου στο πάλκο. Εμείς οι μουσικοί είχαμε γκαρνταρόμπα. Μέχρι σμόκιν. Τύχαινε καμιά φορά να παίξουμε σε σπίτι κάποιου πλούσιου, φορούσαμε εκεί τα σμόκιν. Στο κέντρο είχαμε πολλές στολές, κοστούμια, πολλά κοστούμια. Όχι όλες οι ορχήστρες, οι νοικοκυρεμένες, οι μερακλήδες, ας πούμε. Είχε έρθει μια φορά ο Παπαστράτος, έκανε μια γιορτή, τα «ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΕΙΑ» και μας κλείνει, γύρω στο 1968. Είχε φέρει καλλιτεχνικά συγκροτήματα, από όλο τον κόσμο. Μας κλείνει για ένα μήνα, «Πόσα θέλετε;», «Τόσα!», μυθικό ποσό του ζητήσαμε και πάμε για ένα μήνα στο Αγρίνιο. Ήταν Μάιος, είχε έρθει και ο Παπαδόπουλος τότε, ο δικτάτορας, και μέναμε στο ίδιο ξενοδοχείο. Πήγαμε ένα μήνα και θησαυρίσαμε. Τα γλέντια των πλουσίων ήταν μοναδικά. Μεταξύ τους κοιτάγανε ποιος θα σπάσει τα περισσότερα και ποιος θα κάνει την μεγαλύτερη ζημιά στο μαγαζί, δηλαδή στο καλαμπαλίκι, μέχρι φωτιά στις κουρτίνες, για να γελάνε. Τα σπασίματα από αυτούς είχαν αρχίσει. Τα πιάτα ήταν πορσελάνη, αξίας ας πούμε. Έσπαγες ένα πιάτο το πλήρωνες, δεν ήταν τα μετέπειτα που τα φτιάχνανε βιοτεχνίες από γύψο! Παράγγελνες πενήντα πιάτα και τα έσπαγες. Είχαμε καταστρέψει τα όργανά μας και τα πνευμόνια μας από την σκόνη! Μετά την δικτατορία, είχε ξευτιλιστεί το σπάσιμο και κάπου εκεί απαγορεύτηκε. Στο «ΤΖΑΚΙ» έπαιξα μέχρι το 1961, μετά έφτιαξα δική μου ορχήστρα και πήγαμε στο «LIDO». Εκεί ήταν ο Λέκκας κιθάρα, ο Νίκος Στόλλας ντραμς, ο γέρος που τον λέγαμε τότε. Ο Σπύρος Αποστολάτος ή «Πιπάκιας» κορνέτα και ο Μίμης Αργυρόπουλος σαξόφωνο. Τότε έγινε ένα περιστατικό στην Πάτρα. Ο «Πιπάκιας» πέθανε από καρδιά, ήταν Πάσχα και δεν βγήκαν εφημερίδες να γράψουν τις κηδείες, οπότε στόμα με στόμα κυκλοφόρησε ότι ο πέθανε ο Σπύρος ο Αποστολίδης, δηλαδή εγώ! Την άλλη μέρα βγαίνει η Πελοπόννησος και γρά-
20 Δ Ι Ο Ν Υ Σ Η Σ Μ Π Ο Ν Ε Λ Η Σ / Ε Ν Α Α Λ Η Θ Ι Ν Ο Π Α ΡΑ Μ Υ Θ Ι φει στο διαφημιστικό: «Ορχήστρα Σπύρου Αποστολίδη». Τι να γίνει; Γέμισε το μαγαζί! Η παρεξήγηση έγινε γιατί μοιάζανε τα ονόματα μας και παίζαμε και μαζί. Το «LIDO» το είχε ο Αντρέας Παπαδόπουλος. Εκεί έπαιξα πολλά χρόνια. Πριν το «LIDO», δούλευε με άλλες ορχήστρες. Με Ελευθεριώτη και άλλους, αλλά Σαββατοκύριακο. Όταν πήγαμε εμείς, το στρώσαμε το μαγαζί κάθε μέρα. Η «ΠΑΡΙΖΙΑΝΑ» υπήρχε, δούλευε κάθε μέρα, χειμώνα καλοκαίρι, δεν σταμάταγε ποτέ, και την μεγάλη βδομάδα έπαιζε, και πήγαινε καλός κόσμος. Στο «LIDO» έμεινα μέχρι το 1970. Περάσανε πολλοί τραγουδιστές, μέχρι ο Βογιατζής. Ένας Γιάννης Μάνος, τραγουδιστής, που τραγουδούσε αποκλειστικά σε ηχογραφήσεις του Χατζιδάκι. Καλοί τραγουδιστές και διάσημες τραγουδίστριες, η Τζένη Βάνου και άλλες. Πατρινός τραγουδιστής που συνεργάστηκα ήταν ο Γιάννης Πουλής. Στο «VILLY S PARK», επί Βουρβούλια, είχαν περάσει πολλοί τραγουδιστές. Μια φορά πριν το 1965, καρναβάλι, είχε φέρει τον Ιταλό, τον Ντομένικο Μοντούνιο, στο μαγαζί για μια εμφάνιση. Περιμέναμε για πρόβα και μπαίνει ένας άνθρωπος μέσα στο μαγαζί. Λέμε εμείς: «Αυτός θα συγκινήσει κόσμο; Με την φάτσα που έχει;». Πολύ τσαλακωμένος! Κάθεται σε ένα τραπέζι κει πέρα. Οι Βουρβουλέοι ξέρανε καλά τις γλώσσες, ο γιος του, Λάκης, πέθανε νέος. Λέει ο Μοντούνιο: «Φέρε μια Santa Elena», Πατρινό κρασί, τη βάζει κάτω, σε νεροπότηρο έπινε, την αδειάζει στο άρπα κόλα. Τον κοιτάμε εμείς, τον κοιτάζει ο Βουρβούλιας και τράβαγε τα μαλλιά του. Παραγγέλνει άλλη! Τελικά, ήπιε τρεις! Ο Βουρβούλιας ήταν στο γραφείο του και χτύπαγε το κεφάλι του: «Τι θα γίνει με αυτόν τον άνθρωπο; Πως θα τραγουδήσει;». Εμείς του κάναμε πρόβα, αλλά τα σουξέ, τα Ιταλικά, τα ξέραμε όλοι οι μουσικοί. Έρχεται η ώρα να κάνει την εμφάνιση του, αλλά πριν βγει, ενώ είχε πάρει προκαταβολή, λέει στον Βουρβούλια «Παγκάρε», δηλαδή τα λεφτά. Ήθελε όλα τα λεφτά! Ο Βουρβούλιας δεν είχε εισπράξει για να έχει τα λεφτά και του λέει ο Μοντούνιο, δεν βγαίνω να τραγουδήσω. Τι να κάνει, πάει σε κάποιους πελάτες να ζητήσει δανεικά. Πάει στον Κακούρη που είχε την παγοποιεία, τα ψυγεία και σε κάτι άλλους και του τα δίνει. Μόλις τα πήρε, άρχιζε και τα μοίραζε τα λεφτά, χίλια στο ένα γκαρσόνι, χίλια στο άλλο, βάζει τα άλλα μέσα στο σακάκι του και ανεβαίνει. Και τι να δεις; Έκανε το μαγαζί φύλλα-φτερά. Λέει ο Βουρβούλιας, τόσο κέφι πρώτη φορά είδα, αλλά και πρώτη φορά βγήκα ψεύτης. Χαλάλι του! Στο «EMBASSY» είμαστε η ίδια ορχήστρα, συν τον Τόλη Γεωργίου στο τραγούδι. Το είχε ανοίξει κάποια Αγγλική εταιρεία, με πρόεδρο μια Εγγλέζα η οποία λεγότανε Κάλαχος στο επώνυμο. Είχε βάλει έναν διευθυντή, Εγγλέζο. Ένα πολυτελέστατο μαγαζί, τα κουτάλια του ήταν χρυσά, μεγάλη βαρύτητα, ο Πατρινός το φοβότανε, ούτε απ έξω δεν μπορούσε να περάσει. Ο διευθυντής, ήταν κομάντος του Αγγλι-
Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Ι Δ Η Σ Σ Π Υ Ρ Ο Σ 23 Ρίο, να πηγαίνω στου Τσαούση από τις έντεκα το πρωί και γυρίζω το απόγευμα. Είχα κουραστεί πολύ, οπότε τους λέω: «Παιδιά, εγώ σταματάω». Τα παιδιά στεναχωρηθήκανε πολύ και πηγαίνω στις «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» μόνος μου με το πιάνο. Εκεί έκανα τον τραγουδιστή, φάλτσος δεν ήμουν, ρεπερτόριο είχα, άρχιζα το τραγούδι και τα υπόλοιπα τα έλεγε ο κόσμος. Χώραγε καμιά εκατοστή ανθρώπους κι ήτανε στα μέτρα μου. Οι «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» ήτανε τέρμα Γερμανού, στου Γλαράκη απέναντι. Το είχε ο Χρήστος Ελευθεριάδης, ήταν τυπογράφος στην Πελοπόννησο, την εφημερίδα και παράλληλα έκανε και τον ταβερνιάρη. Εκεί κάθισα αρκετά, μόνος μου και ήσυχα. Έλεγα λίγα τραγούδια κι έφευγα, αν τραγουδούσε ο κόσμος, έμενα παραπάνω. Μετά πήγα στο «ΑΒΕΡΩΦ», μόνος μου πάλι και κάθισα τρία χρόνια, χειμώνα-καλοκαίρι. Μόλις έγινε «ΠΟΡΤΟ ΡΙΟ», άλλαξε η διεύθυνση, έφυγα. Ήταν ξεκούραστη δουλειά, μου έλεγαν δέκα με δώδεκα να παίζω. Μετά σταμάτησα. Έπαιξα κάποια φεγγάρια στο κάμπινγκ, στο Ρίο, πάλι μόνος μου. Στο Δημοτικό θέατρο κάποια χρονιά, παίξαμε με την ορχήστρα που παίζαμε στο «LIDO», με τραγουδιστή τον Γιάννη Βογιατζή. Εκεί έπαιζαν όλο το καρναβάλι οι Φόρμιξ. Μας έλεγαν να μην ακουμπάμε τα όργανά τους και κάτι τέτοιες μαγκιές, είχαν μάνατζερ τον Νίκο Μαστοράκη. Είχαν έρθει αρκετές φορές όμως, μετά την δουλειά τους, στο «LIDO» να μας ακούσουν. Στην Κ. Αχαΐα πηγαίναμε σε χορούς, που κάνανε εκεί η «Περιηγητική Λέσχη» και αυτές τις λέγαμε αρπαχτές. Έχω παίξει στα Γιάννενα με ορχήστρα σε ξενοδοχείο, κάνα μήνα. Στην Ζάκυνθο με τον φίλο μου τον Ζουγανέλη. Ορχήστρα: Ο Σπύρος Αθανασίου, είναι στον Καναδά. Ο Βαλεντίνος, τζαζμπανίστας στην Ιταλία, Βαρλάμος Ηλίας, κιθάρα, μεγάλη κιθάρα, πέθανε στην Αμερική, Γιάννης Ζουγανέλης και Στρούζας σαξόφωνο δεύτερο, Ζακυνθινός, αλλά δούλευε στην Πάτρα, τσαγκάρης. Ο Ζουγανέλης ήταν μόνιμος λοχίας του στρατού, δεκαεφτά χρονών, γνωρίζεται με μια κοπελίτσα δεκαπέντε χρονών και την αφήνει έγκυο. Πάει ο πατέρας της κοπέλας στον διοικητή του ΚΕΤΕΣ και λέει ο Ζουγανέλης: «Θα την πάρω». Ο κανονισμός του στρατού το απαγορεύει και τον απολύουν. Ένα παιδί μόνο του στην Πάτρα, δεν ξέρει κανένα. Ήταν τέρας μουσικού και είχε μάθει και έπαιζε κορνέτα. Πηγαίνει στο καφενείο των μουσικών, των δημοτικών, τώρα, τι δουλειά είχε εκεί; Εμείς οι μουσικοί της ελαφράς μουσικής, είχαμε άλλο στέκι, στην πλατεία Γεωργίου, δίπλα στο Δημοτικό θέατρο, το καφενείο του Γκιαούρη. Παλιό καφενείο μεγάλο και το είχε μια χήρα. Εκεί πηγαίναμε οι μουσικοί, κάτι υπάλληλοι του Γλαύκου και κάτι πυροσβέστες. Δεν ερχότανε αυτός εκεί και πήγαινε στο μπουλούκι. Έχω κλείσει μια
24 Δ Ι Ο Ν Υ Σ Η Σ Μ Π Ο Ν Ε Λ Η Σ / Ε Ν Α Α Λ Η Θ Ι Ν Ο Π Α ΡΑ Μ Υ Θ Ι δουλειά στην Ζάκυνθο και έχω κορνετίστα, τον γιο του αρχιμουσικού τον Καρυδάκη, τον Λάμπη, ο οποίος ήταν μέτριος μουσικός. Κάνουμε κάποιες πρόβες στο σπίτι μου και παραμονή, μου λέει ο Καρυδάκης: «Δεν έρχομαι». Για καλή μου τύχη γνώριζα έναν κλαριντζή, που τον κούρευε ο Τόλης. Λεγότανε Κώστας και ήταν από την Ήπειρο. Μου λέει: «Είναι ένας μουσικός στο καφενείο και παίζει σάλπιγγα!». Το καφενείο ήταν Αγίου Νικολάου και Κανακάρη, κοντά από κει. Πάω εκεί και μου λέει: «Είναι αυτός». Βλέπω ένα παιδάκι δεκαεφτά χρονών, εγώ ήμουν είκοσι. Μου λέει το βιογραφικό του κι εγώ τον συμπάθησα αμέσως. Του λέω για την δουλειά και βγάζω τα λεφτά και αύριο το βράδυ στις δυο η ώρα, φεύγουμε με το καράβι. Το «ΓΛΑΡΟΣ» και το «ΚΩΣΤΑΚΗΣ ΤΟΓΙΑΣ», φεύγανε από τον Πειραιά. Του λέω: «Κορνέτα έχεις;». Μου φέρνει μια κατασκουριασμένη με κάτι παλιολάστιχα, είχε για θήκη μια αυτοσχέδια κασέλα. Πάμε στον Ντέτο τον Στόλλα, μου λέει: «Δεν έχω τώρα, μόνο παραγγελία», του λέω: «Μια μέρα έχουμε καιρό!». Παραγγέλνει στον Νάκα από την Αθήνα και την φέρνει την άλλη μέρα. Τον ρωτάω αν του αρέσει. Είχε μείνει ξερός! Είχε μείνει το σμόκιν του Καρυδάκη, του λέω: «Παντελόνι έχεις;», μου λέει: «Αυτό που φοράω». Του παίρνω ένα παντελόνι, του δίνω και την προκαταβολή, να πάει σπίτι του. Του λέω κάποια στιγμή: «Τι ξέρεις;», μου λέει: «Παίχτε εσείς». Κάνουμε πρόβα, αυτός τίποτα. Τι να πω; Αν δεν είχαμε αυτόν κοντά στην Ζάκυνθο, θα τρώγαμε ξύλο! Πολύ μας ανέβασε. Όλη η Ζάκυνθος να μιλάει για αυτόν! Μια φορά κάναμε βόλτα στην πόλη. Από ένα παράθυρο, ακουγόταν ένα τραγούδι. Λέω: «Ωραίο, να το παίξουμε», και το ακούγαμε. Άκουγε κι αυτός. Λέω: «Να ρωτήσουμε πως λέγεται, να το μάθουμε», μου λέει: «Εντάξει, το έχω εγώ». Ό,τι είχε ακούσει το είχε καταγράψει στο κεφάλι του! Πάμε στο δωμάτιο και το έπαιζε κανονικά. Του λέω: «Μπορείς και βρίσκεις τις νότες;». Παίρνω το ακορντεόν και αρχίζω να πατώ νότες και ακόρντα από το άλλο δωμάτιο κι αυτός μου τις έλεγε. Τεράστιος μουσικός! Μου είχε πει κάποια στιγμή ότι έπαιζε όλα τα πνευστά. Έρχομαι στην Πάτρα και διαδίδεται αστραπιαίως το νέο στους μουσικούς. Επίσης και στην Μπάντα. Εγώ ήξερα τον Χαραλαμπόπουλο, με τις κορνίζες, από το Αδελφάτο της Μπάντας, έμενε κοντά στου Χαραλαμπακόπουλου το μαγαζί στα Μποζαΐτικα, εγώ έπαιζα εκεί και γνωριζόμαστε. Του λέω: «Ξέρω ένα παιδί τρομερό στην τρομπέτα, να το πάρετε εκεί», μου λέει: «Ας έρθει να με βρει». Τελικά τον παίρνει στην μουσική. Πάει αυτός, δοκιμάζει όλα τα όργανα. Παίρνουνε μυρωδιά οι άλλοι και τον στραβοκοίταζαν. Με πιάνει ο Παπαγιαννάκης, μου λέει: «Για πες μου, ρε μπεζεβένη, τι λέει αυτός;». Τι να του πω; Ήταν άλλο πράμα. Στην μουσική στην Μπάντα, ερχόταν κάθε Κυριακή από την Αθήνα ένας μαέστρος, ο Βασίλης Σωζό-
26 Δ Ι Ο Ν Υ Σ Η Σ Μ Π Ο Ν Ε Λ Η Σ / Ε Ν Α Α Λ Η Θ Ι Ν Ο Π Α ΡΑ Μ Υ Θ Ι πουλος. Μόλις τον βλέπει, του λέει: «Παιδί μου, θέλεις να έρθεις στην Μπάντα του Δήμου Αθηναίων;». Ο Ζουγανέλης είπε ναι και του φαινόσαντε όλα σαν όνειρο. Τελικά δεν κάθισε στην Μπάντα της Πάτρας, έφυγε σχεδόν αμέσως, τους απάλλαξε. Ήρθε ένα γράμμα, στου Τόλη το μαγαζί, από τον Δήμο Αθηναίων, να πάει εκεί. Παίρνει μια μοτοσυκλέτα, γιατί είχε μανία με τις μηχανές κι έρχεται κάτου. Μου λέει: «Σπύρο, θα τα καταφέρω;». Τελικά παίρνει την γυναίκα, το παιδί, που ήταν μηνών και πάει στην Μπάντα, με μισθό, εκεί. Την ίδια εβδομάδα τον παίρνει η ορχήστρα της ΕΡΤ. Άλλη θέση αυτή. Αμέσως τον παίρνουν στην Λυρική σκηνή, μες στον μήνα! Ήταν μουσικός για «άρπαγμα». Μουσική έμαθε, όπως είπε και στο βιβλίο του, στο αναμορφωτήριο, που είχε κάνει για αλητεία. Σπούδαζε στο Ελληνικό ωδείο. Έφευγε από τον Κορυδαλλό, την φυλακή και σπούδαζε. Με την τούμπα (μουσικό όργανο, πνευστό, μεγάλο) στο λεωφορείο και τον κοίταζαν όλοι. Όμως ήταν ταλέντο. Τότε, στην μουσική του Δήμου, ήταν ο Παπαγιαννάκης, ο Λάτσης, κορνέτα, τον έλεγαν Αθανασόπουλο, ο Μάγκος κλαρίνο, αυτοί, αλλά δεν ήταν κάποιος σπουδαίος σολίστας. Ο Ζουγανέλης ερχόταν μερικές φορές στον Βίκτωρα, στο Ωδείο. Δεν βρεθήκαμε. Άσε που μετά, γύρισε όλα τα μέρη του κόσμου με συναυλίες, μέχρι που κάποια στιγμή πέθανε, νέος. Το καλοκαίρι του 61 πήγα στο Ισραήλ, σε Ελληνικό μαγαζί. Έκανε πολύ ζέστη, δεν με σήκωνε το κλίμα. Πέρασα πολύ ωραία, αλλά θυμόμουνα την Πάτρα και έφυγα στους δυο μήνες. Η ορχήστρα ήταν Έλληνες, Τούρκοι και Ισραηλίτες. Παίζαμε Ελληνικά τραγούδια. Μια μέρα στο δρόμο, βρήκα ένα Πατρινό, τον πήραν φαντάρο εκεί, και μόλις βγήκε έπεσε πάνω μου! Πήγαμε σπίτι και του έδωσα μια κούτα τσιγάρα «Καρέλια». Αν ήμουν διαφορετικός, θα είχα βγάλει λεφτά, γιατί άλλοι έβγαλαν πολλά λεφτά κι εγώ ήμουν ακριβοπληρωμένος μουσικός. Οι Στολλαίοι, ο Παπαγιαννάκης κ.ά. κάνανε οικονομία, οικονομία. Εγώ τα σκορπούσα τα λεφτά, τρία ταξί με περίμεναν κάθε βράδυ! Μοίραζα πενηντάφραγκα, αλλά ευχαριστημένος είμαι, πέρασα καλά. Ο Αποστολίδης, να ξέρετε, ανέβασε τα μεροκάματα. Τα λεφτά τα μοιράζαμε στα ίσια στην ορχήστρα. Στην εποχή μου, αυτοί που ήταν οι μαέστροι κι έκλειναν τις δουλειές ήταν ο Σκαναβής, ο Παπαγιαννάκης, ο Βαφειάδης. Νεότερος ήταν ο Σπύρος ο Παπαβασιλείου, αλλά έπαιζε ερασιτεχνικά Σαββατοκύριακα. Μετά πήγε φαντάρος στην αεροπορία κι έμεινε στην Αθήνα. Εμείς παίζαμε στο «LIDO» πολλά χρόνια και υπήρχε μια άμιλλα με την «ΠΑΡΙΖΙΑΝΑ», που ήταν κοντά, όπου μια φορά αλλάξαμε και πήγαμε εμείς στην «ΠΑΡΙΖΙΑΝΑ» και ο Κούφης στο «LIDO». Ο Κούφης ήταν ένας από τους καλύτερους μουσικούς της Πάτρας.