Ερευνητική εργασία ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΚΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΟΥΣΙΕΣ. Ενότητα: Αλκοόλ και εφηβεία

Ερευνητική εργασία ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΚΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΟΥΣΙΕΣ Ενότητα: Αλκοόλ και εφηβεία Μαθητές Α τάξης: Βλάχου Αναστασία, Κούδα Νίκη, Κουρσάρης Δημήτρης & Λέκα Οσμάν Καθηγητές: K.Παπαδόπουλος & N.Αλεξάκης Σχολικό Έτος: 2013-2014 ΕΠΑ.Λ Κάτω Κορακιάνας

Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή... 2 Προβληματισμός- Στόχοι ερευνητικής εργασίας... 3 Αλκοόλ - Σύσταση... 4 Νοθευμένα ποτά «μπόμπες»... 5 Ιστορία του Αλκοόλ... 6 Τι συμβαίνει όταν το αλκοόλ μπαίνει στο σώμα;... 8 Ποιες είναι οι βραχυπρόθεσμες οργανικές συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ;... 9 Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες οργανικές συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ;... 10 Βλάβες σε όργανα και τον εγκέφαλο... 10 Κίρρωση του Ήπατος... 10 Συνέπειες στα νεύρα... 11 Μέθη... 11 Κατάθλιψη... 11 Θάνατοι από αλκοόλ... 11 Αναπαραγωγικό Σύστημα και αλκοόλ... 12 Σεξουαλική επιθυμία... 12 Αλκοόλ και Εγκυμοσύνη... 12 Κοινωνικές επιπτώσεις... 14 Γιατί κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ;... 15 Μπορείς να εξαρτηθείς από το αλκοόλ;.... 16 Πότε κάποιος θεωρείται ότι είναι εξαρτημένος από το αλκοόλ;... 17 Πως θα μάθω αν είμαι αλκοολικός;... 18 Υπάρχει κάποιο "ασφαλές" όριο κατανάλωσης αλκοόλ;.... 19 Υπάρχει κληρονομική προδιάθεση για αλκοολισμό;.... 19 Υπάρχει θεραπεία για τον αλκοολισμό;... 20 Πως μπορείς να προστατεύσεις τον εαυτό σου από την πίεση των φίλων να πιεις αλκοόλ;... 21 Πρόληψη Ρόλος της οικογένειας και της πολιτείας... 22 Βιβλιογραφία Δικτυογραφία... 24 1

Εισαγωγή Στην εφηβική ηλικία το αλκοόλ μειώνει τη σχολική απόδοση, την ικανότητα απορρόφησης της γνώσης και τη συγκέντρωση. Η κατανάλωση αλκοόλ σε αυτές τις ηλικίες έχει δραματική επίδραση στην προσωπικότητα, προκαλεί ευερεθιστότητα, εχθρικότητα και επιθετικότητα αυξάνοντας τον κίνδυνο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής περισσότερο από 4 εκατομμύρια έφηβοι κάθε χρόνο αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το αλκοόλ και οι επιπτώσεις του είναι εμφανείς όχι μόνο στο σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον αλλά οδηγεί και σε παραβατικές συμπεριφορές. Στην Ελλάδα το πρόβλημα της κατανάλωσης του αλκοόλ δεν περνάει απαρατήρητο αφού σύμφωνα με έρευνες το 15% των εφήβων ηλικίας 11 έως 15 ετών καταναλώνει αλκοόλ στο διάστημα μίας εβδομάδας. Πρώτη στις προτιμήσεις των εφήβων είναι η μπύρα, δεύτερα έρχονται τα σκληρά ποτά και τρίτο το κρασί. 2

Προβληματισμός- Στόχοι ερευνητικής εργασίας Αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα γιατί όλο και περισσότεροι νέοι, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της εφηβείας, καταναλώνουν αλκοόλ χωρίς να γνωρίζουν τις βλαβερές συνέπειες που έχει στον οργανισμό τους. Διερευνώντας το θέμα και απαντώντας σε μια σειρά ερωτημάτων, ελπίζουμε να πετύχουμε τους περισσότερους, αν όχι όλους από τους παρακάτω στόχους : Να ερευνήσουμε την προέλευση και τη σύσταση των οινοπνευματωδών ποτών Να κατανοήσουν οι συμμαθητές μας ότι η χρήση και η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για νοσολογικές καταστάσεις π.χ. καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο, κίρρωση του ήπατος καθώς επίσης και για τροχαία ατυχήματα και χρήση βίας Να κατανοήσουν τον κίνδυνο που απειλεί τις κοινωνικές και διαπροσωπικές τους σχέσεις (βία στην οικογένεια και μεταξύ συνομήλικων, κοινωνικός αποκλεισμός, αποκλεισμός από την αγορά εργασίας) Να αναγνωρίζουν τη δύναμη και το ρόλο της διαφήμισης στην κατανάλωση αλκοόλ, αναπτύσσοντας κριτική σκέψη ώστε να αντιστέκονται στις πιέσεις Να ερευνήσουμε και να κατανοήσουν τη σχέση αλκοόλ και οδήγησης και τις επιπτώσεις της σε τροχαία ατυχήματα (θάνατος, αναπηρία, ατομική και κοινωνική οικονομική επιβάρυνση, επιπτώσεις στη οικογένεια, στη δουλειά κτλ.) 3

Αλκοόλ - Σύσταση Είναι το δεύτερο σκέλος από τη σειρά που σχηματίζουν οι κορεσμένες μονοσθενείς αλκοόλες και η πιο γνωστή αλκοόλη. Βιομηχανικά η αλκοόλη παρασκευάζεται από ζαχαρούχους καρπούς, κύρια σταφύλια ή από μελάσα έπειτα από ζύμωση, οπότε στο υπάρχον ζάχαρο μετατρέπεται σε αλκοόλη, η οποία αποστάζεται. Η αλκοόλη αποτελεί το κύριο συστατικό στα αλκοολούχα ποτά. Είναι υγρό άχρωμο με ευχάριστη μεθυστική οσμή, ευκίνητο, ελαφρότερο από το νερό. Όταν αναμιγνύεται με το νερό, αναπτύσσεται θερμότητα και γίνεται συστολή του όγκου του όλου υγρού μίγματος. Εκτός από το νερό αναμιγνύεται με αιθέρα, γλυκερίνη και άλλες οργανικές ενώσεις. Διαλύει άριστα πολλές ουσίες. Ως διαλυτής παίρνει τη δεύτερη θέση μετά το νερό. Σε μικρές ποσότητες προκαλεί διέγερση σε μεγαλύτερες μέθη και σε ακόμη πιο μεγάλες και σε περίπτωση επανάληψης προκαλεί σοβαρές βλάβες και τέλος το θάνατο. Χρησιμοποιείται ως διαλυτής, ως αντισηπτικό, στην αρωματοποιία και στη φαρμακευτική, στην κατασκευή αλκοολούχων ποτών, στη χημική βιομηχανία κ.λ.π. Επειδή στην περίπτωση που η αλκοόλη είναι καθαρή έχει μεγάλη φορολογία, όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για βιομηχανικούς σκοπούς της προσθέτουν ουσίες, οι οποίες της δίνουν άσχημη γεύση και οσμή, ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κατασκευάζονται αλκοολούχα ποτά. Πρώτες ύλες για την παρασκευή της αλκοόλης είναι: 1. Τα αλκοολούχα υγρά από τα οποία παίρνεται με απλή απόσταξη. 2. Ζαχαρούχα υγρά. 3. Ζαχαρότευτλα 4. Σταφίδες 5. Αμυλούχες ύλες και 6. Κυτταρινούχες ύλες. Αλκοολική ζύμωση λέγεται η χημική αλλοίωση την οποία παθαίνει το ζάχαρο για να μετατραπεί σε αλκοόλη. Έχουμε δύο κατηγορίες από οινοπνευματούχα. 4

Νοθευμένα ποτά «μπόμπες» Πως θα καταλάβετε ένα πότο ότι είναι «μπόμπα»; Μετά από ένα ξέφρενο βράδυ με φίλους ξυπνήσατε με βαρύ κεφάλι, κακή διάθεση, ανακατωσούρα, προβλήματα στο στομάχι και χωρίς να θυμάστε όλα όσα έγιναν; Κατά πάσα πιθανότητα ήπιατε περισσότερο από όσο αντέχατε. Αν όμως ήπιατε μόνο ένα ποτηράκι και έχετε συμπτώματα που εμφανίζονται μόνο μετά από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ τότε πιθανόν το ποτό σας να ήταν «μπόμπα». Τι μπορεί να προκαλέσει η κατανάλωση ενός νοθευμένου ποτού: Πονοκεφάλους, Ζαλάδες, Γαστρεντερικές διαταραχές, Τύφλωση, Μερική απώλεια μνήμης, Έλλειψη συγκέντρωσης, Βλάβες στο συκώτι, βλάβες στο αμυντικό σύστημα του οργανισμού. Σε μερικές περιπτώσεις από υπερκατανάλωση τέτοιων ποτών προκλήθηκε κώμα και στην συνέχεια θάνατος. 5

Ιστορία του Αλκοόλ Ο όρος αλκοόλ προέρχεται από την αραβική λέξη "al kohl". Το αλκοόλ που βρίσκεται στα αλκοολούχα ποτά ονομάζεται αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη και έχει το χημικό τύπο: C2 H5 OH. Ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο αποτελούν τα μόνα στοιχεία της αιθυλικής αλκοόλης. Αυτή είναι το μόνο είδος αλκοόλης που είναι ασφαλής για ανθρώπινη κατανάλωση, ταξινομείται φαρμακολογικά, ως γενικό καταστατικό και μπορεί να προκαλέσει καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Δεν έχει εξακριβωθεί πότε αρχίζει στην ανθρώπινη ιστορία, η χρήση του αλκοόλ, ούτε η εμφάνιση του μπορεί να συσχετισθεί με την ύπαρξη ορισμένων ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών. Η παραγωγή και πώληση οινοπνευματωδών ποτών είναι διαδικασίες ρυθμισμένες με νόμους από τους πρώτους κιόλας πολιτισμούς. Ο κώδικας του Χαμουραμπί περιείχε διατάξεις που ρύθμιζαν το κανονισμό λειτουργίας των "οίκων οινοποσίας". Οι Σουμέριοι και οι Αιγύπτιοι ιατροί χρησιμοποιούσαν την μπύρα και τα κρασί σαν συστατικό στοιχείο των ιατρικών συνταγών. Το νερό, που στους πρώτους γεωργικούς πολιτισμούς ήταν από τα πολυτιμότερα αγαθά, το χρησιμοποιούσαν αρχικά και για να κάνουν σπονδές στις διάφορες λατρευτικές τελετουργίες. Αργότερα όμως αντικαταστάθηκε από τα γάλα, το μέλι και το κρασί ή τη μπύρα. Η εισαγωγή των οινοπνευματωδών ποτών στο τυπικό πολλών θρησκειών συνδέεται με την ιδιότητα τους να φέρνουν τους ιερείς σε μια επιθυμητή κατάσταση έκστασης. Η ιδιότητα αυτή θεωρούνταν αποτέλεσμα της παρουσίας υπερφυσικών πνευμάτων και θεών. Το κόκκινο κρασί, στα πλαίσια των θρησκευτικών του χρήσεων, ταυτίστηκε από την αρχή με το σύμβολο του αίματος της ζωής και με αυτή την πνευματική σημασία πέρασε ως συστατικό στοιχείο στο χριστιανικό μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Οι μύθοι και οι μαρτυρίες που σώζονται από τον αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό αποκαλύπτουν την κοινή σχεδόν πανομοιότητα. Έλληνες φιλόσοφοι ανέφεραν μια χονδροειδή μέθοδο απόσταξης. 6

Ο Διόνυσος ήταν θεός του κρασιού, γιος του Δία και της Σέμελης. Οι περιπέτειες του είναι πολλές. Έτσι σ' ένα μεγάλο του ταξίδι ως την Ινδία που συνοδεύονταν από σάτυρους, άντρες και γυναίκες και κρατούσαν κληματόβεργες χορεύοντας και τραγουδώντας, δίδασκε στους ανθρώπους, που συναντούσε και τον αγαπούσαν, πως να καλλιεργούν το αμπέλι και να φτιάχνουν κρασί. Ως ποτό η μπύρα ήταν γνωστή από τους προϊστορικούς ακόμα χρόνους. Παρασκευάζονταν από αλεύρι ή σπόρους δημητριακών, στην Ασσυρία, τη Βαβυλωνία και την Αίγυπτο [5.000-2.500 π.χ.] Στην Αίγυπτο η βιομηχανία της προστατευόταν από τους ίδιους τους Φαραώ. Οι Κινέζοι απέσταξαν ένα ποτό από μπύρα ρυζιού γύρω στα 800 π.χ. ενώ το αράκ αποσταζόταν στις Ανατολικές Ινδίες από καλαμοσάκχαρο και ρύζι. Οι Άραβες ανέπτυξαν μια μέθοδο απόσταξης για την παραγωγή ποτού από κρασί. Ο Ξενοφών στην "Κύρου Ανάβαση" γράφει ότι, επιστρέφοντας με τους μύριους από την Περσία, είδε στην Αρμενία να πίνουν ποτό από κριθάρι. Οι Σκύθες, οι Θράκες, οι Κέλτες κ.α. έπιναν μπύρα από εκείνα τα χρόνια. Οι λαοί της Β. Ευρώπης έμαθαν την τέχνη της ζυθοποιίας από τους Ρωμαίους. Η παρασκευή ποτών με απόσταξη ήταν γνωστή στη Βρετανία πριν από την ρωμαϊκή κατάκτηση. Παρόμοια ποτά κατασκευάζονταν στην Ισπανία, Γαλλία και την υπόλοιπη Δ. Ευρώπη, κυρίως μετά τον 8ο αιώνα όπου ήλθαν σε επαφή με τους Άραβες. Κατά το μεσαίωνα ιδρύθηκαν πολλές βιοτεχνίες μπύρας στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γερμανία, που με τον καιρό εξελίχτηκαν στις σύγχρονες τεράστιες βιομηχανίες με πλατιά κατανάλωση που πολλές φορές επιβάλλονταν κυβερνητικός έλεγχος. 7

Τι συμβαίνει όταν το αλκοόλ μπαίνει στο σώμα; Το αλκοόλ που καταναλώνεται εισέρχεται μέσω του στόματος και του οισοφάγου στο στομάχι. Μια μικρή ποσότητα αφομοιώνεται εκεί. Το υπόλοιπο έρχεται καθαρό, και χωρίς να αφομοιωθεί, στο αίμα και εξαπλώνεται σε όλο το σώμα. Η παρουσία του φαγητού στο στομάχι τη στιγμή που κάποιος πίνει καθυστερεί την απορρόφηση του αλκοόλ από το αίμα. Γι αυτό ένα αλκοολούχο ποτό έχει πιο γρήγορες επιπτώσεις όταν το στομάχι είναι άδειο από όταν κάποιος πίνει κατά τη διάρκεια ενός γεύματος ή μετά απ αυτό. Ποτά με επίπεδο αλκοόλ πάνω από 20% παραμένουν για μεγαλύτερο διάστημα στο στομάχι από ποτά με χαμηλότερο επίπεδο αλκοόλ. Κάποιος που έχει μεγάλο βάρος έχει περισσότερο σωματικά υγρά απ ότι κάποιος που έχει μικρότερο βάρος. Έτσι ένα πιο ελαφρύ άτομο επηρεάζεται περισσότερο απ ότι ένα βαρύ άτομο που έχει πιει τον ίδιο αριθμό αλκοολούχων ποτών. Υπάρχει επίσης διαφορά και ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες. Το γυναικείο σώμα περιλαμβάνει κατά μέσο όρο λιγότερα υγρά ανά κιλό απ ότι ένα αντρικό. Επίσης οι γυναίκες αφομοιώνουν μικρότερη ποσότητα αλκοόλ στο σώμα. Το ήπαρ τελικά διαλύει το αλκοόλ το οποίο μετά αποβάλλεται από τα ούρα. 8

Ποιες είναι οι βραχυπρόθεσμες οργανικές συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ; Το αλκοόλ μετατρέπεται στο σώμα σε ακεταλδεΐδη. Αυτή η ουσία είναι υπεύθυνη, μεταξύ άλλων, για τις συνέπειες της μέθης. Αυτές οι διεργασίες γίνονται στο ήπαρ. Επίσης, όταν γίνεται χρήση αλκοόλ παρατηρούνται οι ακόλουθες αλλαγές: Με ένα επίπεδο αλκοόλ 0-0,5 (περίπου ένα ποτήρι για τις γυναίκες, δύο για τους άντρες): τα αιμοφόρα αγγεία κάτω από το δέρμα διαστέλλονται, γεγονός το οποίο προκαλεί ένα δυσάρεστο αίσθημα. Η γεύση, η όσφρηση και η όραση περιορίζονται λίγο όπως περιορισμένο επίσης είναι το αίσθημα του πόνου. Με ένα επίπεδο αλκοόλ 0,5-1,5 (περίπου 1-5 ποτήρια για τις γυναίκες και 2-7 για τους άντρες) υπάρχει μια αλλαγή στη διάθεση και τη συμπεριφορά. Η μνήμη εξασθενίζει, η κριτική ικανότητα γίνεται πιο δύσκολη, η ταχύτητα αντίδρασης είναι περιορισμένη. Επηρεάζεται ο συντονισμός των μυών και η όραση αλλάζει. Με ένα επίπεδο αλκοόλ 1,5-3 ( περίπου 5-9 ποτήρια για τις γυναίκες και 7-14 για τους άντρες) οι προαναφερθείσες συνέπειες αυξάνονται. Η συμπεριφορά γίνεται εξαιρετικά συναισθηματική. Οι αυτοκριτικές εξαφανίζονται. Το πρόσωπο γίνεται κόκκινο και πρησμένο, και οι κόρες των οφθαλμών διαστέλλονται. Η πιθανότητα της ναυτία και του εμετού είναι υψηλή. Με ένα επίπεδο αλκοόλ 3-4 ( περίπου 9-13 ποτήρια για τις γυναίκες και 14-19 για τους άντρες) οι αισθήσεις υπολειτουργούν. Αυτός που έχει πιει βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση. Με δυσκολία παρατηρεί αυτά που ακούει ή βλέπει. Με επίπεδο αλκοόλ 4 ο κίνδυνος της αναισθησίας είναι πολύ υψηλός. Υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή. Μπορεί να πέσει σε κώμα και τελικά πεθαίνει από μια καρδιακή κρίση ή διακοπή της αναπνοής. 9

Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες οργανικές συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ; Βλάβες σε όργανα και τον εγκέφαλο Εκείνοι που συνήθως πίνουν πάρα πολύ διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσουν κάποια οργανική βλάβη. Ο βαθμός της ζημιάς εξαρτάται από τη δόση. Τα όργανα που συμβάλουν στην απορρόφηση και την αφομοίωση του αλκοόλ, όπως το στομάχι, το ήπαρ και το πάγκρεας είναι ευπαθή. Επίσης ο εγκέφαλος υποφέρει από την συνεχή κατάχρηση. Το ήπαρ είναι ένα σημαντικό όργανο για τον μεταβολισμό του αλκοόλ. Η υπερβολική χρήση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει εκφυλισμό του ήπατος. Έρευνα που διενεργήθηκε έχει δείξει ότι πιθανώς περισσότεροι από τους μισούς εξαρτημένους από το αλκοόλ έχουν πρόβλημα στο ήπαρ. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ναυτία, εμετό, έλλειψη όρεξης, μείωση βάρους και πυρετό. Μετά την διακοπή της λήψης αλκοόλ, το ήπαρ μπορεί να επανέλθει. Κίρρωση του Ήπατος Η κίρρωση του ύπατος είναι ένας χρόνιος ερεθισμός και μόλυνση του ήπατος. Το αλκοόλ είναι γεγονός ότι φθείρει το ήπαρ. Όταν το συγκεκριμένο όργανο του σώματος είναι ερεθισμένο μπορεί να μολυνθεί. Τα μολυσμένα κύτταρα πεθαίνουν και αντικαθίστανται από συνδετικούς ιστούς. Αυτοί είναι στην πραγματικότητα μικρές πληγές. Εξαιτίας του συνδετικού ιστού το ήπαρ υπολειτουργεί και δεν μπορεί να επανέλθει στην προηγούμενη κατάσταση πια. Δεν αναπτύσσουν κίρρωση του ήπατος όλοι όσοι πίνουν υπερβολικά, αλλά ανωμαλίες στο ήπαρ παραμένουν άγνωστες στον πάσχοντα ή ανακαλύπτονται μετά από πολλά χρόνια. Έρευνες που διεξήχθησαν σε αποθανόντες που ήταν γνωστό ότι έπιναν περισσότερα από 5 αλκοολούχα ποτά την ημέρα έδειξαν ότι το 20% υπέφεραν από κίρρωση του ήπατος. 10

Συνέπειες στα νεύρα Τα άτομα που είναι εξαρτημένα από το αλκοόλ (οι αλκοολικοί) συνήθως υποσιτίζονται και αυτό, σε συνδυασμό με το αλκοόλ παρεμποδίζει την απορρόφηση βιταμινών και ιδιαίτερα εκείνων του συμπλέγματος Β, γεγονός οδηγεί συχνά σε βλάβη και σε εκφύλιση των περιφερικών νεύρων, προκαλώντας αλκοολική νευρίτιδα. Μέθη Η μέθη, ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών, έχει ως χαρακτηριστικό της τις διαταραχές συμπεριφοράς Κατάθλιψη Όταν ξεπεραστεί το μέτρο, το αλκοόλ είναι πολύ πιθανό από την ευφορία να οδηγήσει σε συναισθηματική αστάθεια, μιας και η αιθυλική αλκοόλη σε μεγάλη ποσότητα, έχει καταθλιπτική δράση, οδηγώντας τον χρήστη είτε στην απώλεια ενδιαφέροντος για κοινωνικές ή άλλες δραστηριότητες, είτε ακόμα και σε τάσεις αυτοκτονίας. Θάνατοι από αλκοόλ Ένας στους 25 θανάτους παγκοσμίως οφείλεται στο αλκοόλ, σύμφωνα με τα αποτελέσματα καναδικής μελέτης, που απέδειξε ότι η επίδραση του αλκοόλ σε ό,τι αφορά την εμφάνιση ασθενειών είναι σχεδόν η ίδια με εκείνη που είχε το κάπνισμα το 2000. 11

Αναπαραγωγικό Σύστημα και αλκοόλ Το αλκοόλ «σκοτώνει» τη γονιμότητα και των ανδρών και των γυναικών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αμερικανικής μελέτης της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, ακόμη και μικρές ποσότητες αλκοόλ μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις πιθανότητες μιας πετυχημένης εγκυμοσύνης σε γυναίκες που υποβάλλονται σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Η μεγαλύτερη πτώση στα ποσοστά επιτυχίας σημειώθηκε μεταξύ των γυναικών που κατανάλωναν συχνά λευκό κρασί. Συγκεκριμένα, 2-3 ποτήρια λευκού κρασιού μείωναν την αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής κατά 24%. Αλλά και οι γυναίκες που οι σύντροφοί τους έπιναν καθημερινά μπίρα είχαν κατά 30% λιγότερες πιθανότητες να αποκτήσουν παιδί, ενώ η επιτυχία της εξωσωματικής μειωνόταν κατά 38%. Σεξουαλική επιθυμία H κατάχρησή του αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει τους άνδρες σε στυτική δυσλειτουργία και τις γυναίκες σε μείωση της σεξουαλικής τους επιθυμίας, καθώς καταστέλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα. Αλκοόλ και Εγκυμοσύνη Πίνοντας αλκοόλ στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης Η αλήθεια είναι πως οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακριβώς τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στο μωρό η κατανάλωση μερικών ποτηριών αλκοόλ στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης. Πολλές γυναίκες είχαν καταναλώσει αλκοόλ προτού ανακαλύψουν πως κυοφορούν και γέννησαν υγιή μωρά. Είναι καλύτερο, όμως, να απέχετε τελείως από το αλκοόλ αμέσως μόλις μάθετε ότι είστε έγκυος ή τουλάχιστον να περιοριστείτε στις συστάσεις των Ειδικών για μία με δύο μονάδες αλκοόλ, μία ή δύο φορές την εβδομάδα. 12

Τι συμβαίνει όταν πίνετε αλκοόλ στη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Αξίζει να θυμάστε πως κάθε φορά που πίνετε αλκοόλ ενώ είστε έγκυος, το μοιράζεστε με το αγέννητο μωρό σας κι έχει αποδειχτεί πως η κατανάλωσή του σε τακτική βάση μπορεί να αποβεί επιζήμια. Το αλκοόλ φτάνει γρήγορα στο μωρό μέσω του πλακούντα. Μπορεί να εκπλαγείτε μαθαίνοντας ότι μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος του μωρού σας και βρίσκεται περίπου στα ίδια επίπεδα συγκέντρωσης με το δικό σας αίμα, απαιτώντας όμως το διπλάσιο χρόνο για να αποβληθεί απ τον οργανισμό του. Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για το μωρό από την κατανάλωση αλκοόλ στην εγκυμοσύνη; Πίνοντας πάνω από δύο μονάδες αλκοόλ τη μέρα σημαίνει πως το μωρό σας έχει περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει προβλήματα μάθησης, ομιλίας, διάσπασης προσοχής, γλωσσικά προβλήματα και υπερκινητικότητα. Αυτές οι βλαβερές συνέπειες είναι γνωστές ως συνέπειες του Εμβρυϊκού Αλκοολικού Συνδρόμου. Τι μπορείτε να πίνετε όσο είστε έγκυος; Η αλήθεια είναι ότι το αλκοόλ και η εγκυμοσύνη δεν συμβαδίζουν. Αν, όμως, θέλετε κάποια στιγμή να πιείτε κάτι αρκεστείτε σε μία μπύρα ή κάποιο κοκτέιλ χωρίς αλκοόλ. 13

Κοινωνικές επιπτώσεις Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με επιβλαβείς καταστάσεις για τον ίδιο τον χρήστη, το άμεσο περιβάλλον του και το κοινωνικό σύνολο. Τα τελευταία χρόνια, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις κοινωνικές επιπτώσεις της χρήσης αλκοόλ, όπως είναι τα τροχαία ατυχήματα, τα εργασιακά και οικογενειακά προβλήματα και η διαπροσωπική βία. Οι κοινωνικές επιπτώσεις δεν αφορούν όμως μόνο στον χρήστη, αλλά και σε άλλους ανθρώπους: επιβάτες τυχαία εμπλεκόμενους σε τροχαία ατυχήματα, μέλη της οικογένειας του χρήστη που επηρεάζονται από την ανικανότητά του να εκπληρώσει τις κοινωνικές και οικογενειακές του υποχρεώσεις ή άτομα που υφίστανται τις συνέπειες της βίας μέλη της οικογένειας, συνάδελφοι, φίλοι κ.λ.π. Στην Ελλάδα, τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν, σύμφωνα με τα στατιστικά, την πρώτη αιτία θανάτου σε ηλικίες 19-39, ενώ πάνω από το 50% των θανατηφόρων τροχαίων οφείλονται στην κατανάλωση αλκοόλ και άλλων ουσιών. Σύμφωνα με το νόμο ένας οδηγός θεωρείται ότι βρίσκεται υπό την επήρεια αλκοόλ, όταν το ποσοστό οινοπνεύματος στον οργανισμό του είναι από 0,50 γραμμάρια ανά λίτρο αίματος ή πάνω από 0,25 χιλιοστά του γραμμαρίου, ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι ένα μεγάλο ποτήρι μπύρα (500 ml), 200 ml κρασί ή 55 ml ουίσκι ή βότκα είναι ικανά για την υπέρβαση του ορίου. 14

Γιατί κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ; Έχουν διενεργηθεί πολλές έρευνες με σκοπό να ανακαλύψουν τον λόγο που κάποιοι άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ. Από μία έρευνα που διενεργήθηκε στην Ολλανδία μεταξύ ατόμων ηλικίας από 15 μέχρι 25 ετών βγήκαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: Κοινωνικότητα (71%) Τους αρέσει η γεύση (51%) Δημιουργεί αίσθημα χαλάρωσης (12%) Προκαλεί μέθη (6%) Επειδή το κάνουν όλοι (6%) Για να ξεχάσουν προβλήματα (0%) Το αλκοόλ γίνεται επικίνδυνο όταν χρειάζεσαι μεγαλύτερη ποσότητα για να αισθανθείς καλά. Όταν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό πια από μόνος σου και καταναλώνεις αλκοόλ για να το πετύχεις, σε κάποια στιγμή διατρέχεις τον κίνδυνο να αρχίσεις να πίνεις περισσότερη ποσότητα κάθε φορά για να εξακολουθήσεις να βιώνεις τις συνέπειες του αλκοόλ. Αυτό μπορεί να αποτελέσει τη αρχή μιας εξάρτησης. Εάν πίνεις για να αισθανθείς καλά μπορείς να ρωτήσεις τον εαυτό σου εάν μπορείς επίσης να χαλαρώσεις χωρίς αλκοόλ. 15

Μπορείς να εξαρτηθείς από το αλκοόλ; H συχνή χρήση αλκοόλ προκαλεί ανοχή και εξάρτηση, σωματική και ψυχική. Η εξάρτηση από αυτή την ουσία είναι γενικά ύπουλη και μακροχρόνια. Αφού εγκατασταθεί η σωματική εξάρτηση, με τη διακοπή της χρήσης εμφανίζονται συμπτώματα στέρησης, όπως τρεμούλιασμα των χεριών, της γλώσσας και των βλεφάρων, ταχυκαρδία, εφίδρωση, άγχος, πονοκέφαλος, αϋπνία κ.α. Το σύνδρομο στέρησης μπορεί να εξελιχθεί σε Delirium Tremens, που εκδηλώνεται με ταχυκαρδία, εφίδρωση, οπτικές ή ακουστικές παραισθήσεις. Παρατηρείται επίσης συχνά παραλήρημα και ψυχοκινητική διέγερση. Συνήθως εμφανίζεται σε άτομα που πάσχουν από κάποια ταυτόχρονη σωματική ασθένεια, είναι δε δυνατόν να καταλήξει και στο θάνατο. Η χρόνια χρήση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει επίσης σε βρογχίτιδα, πνευμονία, φυματίωση και καρδιοπάθεια. Η εξασθένηση των διανοητικών λειτουργιών δεν είναι σπάνια. Οι περισσότεροι θάνατοι από χρόνια κατάχρηση αλκοόλ οφείλονται στην καταστροφή του ήπατος, εφόσον εκεί μεταβολίζεται η μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ (κίρρωση ήπατος). 16

Πότε κάποιος θεωρείται ότι είναι εξαρτημένος από το αλκοόλ; Για να μπορέσεις να προσδιορίσεις εάν κάποιος είναι εξαρτημένος ή εθισμένος στο αλκοόλ αυτό το άτομο πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια (δεν χρειάζεται να πληροί κανείς όλα τα κριτήρια): Ανοχή. Ψυχολογική εξάρτηση (να έχεις επιθυμία για αλκοόλ, που ποικίλει από πολύ μικρή μέχρι πολύ μεγάλη). Στερητικά συμπτώματα (να εκδηλώνονται σωματικές αντιδράσεις μετά τη διακοπή). Χρήση αλκοόλ για τον περιορισμό των στερητικών συμπτωμάτων. Αποτυχημένες προσπάθειες να ελέγξει τη χρήση του αλκοόλ. Σπατάλη πολύ χρόνου που απαιτείται για τη λήψη αλκοόλ ή για την απαλλαγή από τη επήρειά του. Καταστροφικές συνέπειες από τη χρήση τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στο περιβάλλον του (ασθένειες,προβλήματα στη δουλειά ή το σχολείο, διαφωνίες με τα άτομα του στενού περιβάλλοντος, λιγότερος χρόνος σε χόμπι, παραμέληση του εαυτού κτλ ). Λήψη αλκοόλ πιο συχνά και σε μεγαλύτερες δόσεις Συνεχίζει να πίνει αλκοόλ ακόμα κι αν γνωρίζει ότι του προκαλεί ζημιά. 17

Πως θα μάθω αν είμαι αλκοολικός; Πρόκειται περί ενός δύσκολου ερωτήματος που δεν μπορεί να απαντηθεί μονολεκτικά. Σίγουρα δεν υπάρχει κάποιου είδους εξέταση η οποία μπορεί να διαγνώσει τον αλκοολισμό άμεσα, αλλά ένα σύνολο γεγονότων και καταστάσεων που χαρακτηρίζουν συνήθως τη ζωή ενός αλκοολικού. Αν λοιπόν: Τον τελευταίο καιρό πίνετε συχνότερα και αναζητάτε ένα ποτό για να σας κάνει να νιώσετε καλύτερα ή προκειμένου να προετοιμαστείτε καλύτερα για ένα σημαντικό γεγονός. Πίνετε μόνος σας χωρίς να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος, συχνά το πρωί. Χρειάζεστε ένα ποτό για να "καλμάρετε" μετά από ξενύχτι και έντονη κατανάλωση αλκoόλ (hangover). Το κοινωνικό σας περιβάλλον πιστεύει ότι το παρακάνετε στο ποτό αλλά δεν τους δίνετε και πολλή σημασία. Σπαταλάτε αρκετό χρόνο για να συνέλθετε από υπερκατανάλωση αλκοόλ, κάτι το οποίο γίνεται όλο και συχνότερα τον τελευταίο καιρό. Έχετε πει ψέματα ότι ήσαστε άρρωστος για να αποφύγετε επαγγελματική ή προσωπική υποχρέωση ενώ προσπαθούσατε να συνέλθετε από hangover. Οδηγείτε πολύ συχνά υπό την επίδραση αλκοόλ, ίσως μάλιστα να έχετε εμπλακεί και σε ατυχήματα, ενώ γνωρίζετε καλά πόσο επικίνδυνο είναι αυτό. Έχετε πει ψέματα ότι δεν πίνετε όταν κατά τύχη τέθηκε ένα τέτοιο ζήτημα στο περιβάλλον σας. Πολλές φορές έχετε αποφασίσει να περιορίσετε ή/και να κόψετε το ποτό αλλά άλλες τόσες δεν τα έχετε καταφέρει. Δίνετε μικρή σημασία στους γύρω σας αλλά και στον εαυτό σας, αμελώντας την προσωπική σας εμφάνιση αλλά και υγεία. Εμπλέκεστε συχνά σε διαξιφισμούς, ακόμα και σε σωματική βία με τους ανθρώπους σας, επειδή δεν μπορείτε να ελέγξετε τα νεύρα σας. 18

Υπάρχει κάποιο "ασφαλές" όριο κατανάλωσης αλκοόλ; Αν μπορούσαμε να απαντήσουμε με μία λέξη, θα λέγαμε "όχι". Υπό την έννοια ότι έχουμε τον έλεγχο για να πιούμε ένα ποτήρι μόνο και ότι αυτού του είδους η κατανάλωση έχει πάρει τον χαρακτήρα συνήθειας εδώ και καιρό, μάλλον δεν πρέπει να ανησυχούμε. Αν όμως η συνήθεια αυτή είναι πρόσφατη και αν δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε χωρίς καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ, χρειάζεται προσοχή. Ένα ποτηράκι κρασί, μία μικρή δόση από ποτό μεγάλης περιεκτικότητας σε αλκοόλ, ένα ποτήρι μπύρα καθημερινά φαίνεται πως δεν προκαλούν σε ένα φυσιολογικό άτομο οργανικές ή λειτουργικές διαταραχές. Σίγουρα όμως αυτό το γεγονός δεν πρέπει να μας προτρέψει να πίνουμε σε καθημερινή βάση. Υπάρχει κληρονομική προδιάθεση για αλκοολισμό; Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι υπάρχει μια γενετική προδιάθεση για χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, μεταξύ των οποίων και το αλκοόλ. Φυσικά το περιβάλλον παίζει τεράστιο ρόλο. Ένα παιδί το οποίο μεγαλώνει σε μια οικογένεια όπου ένας τουλάχιστον αντιμετωπίζει πρόβλημα αλκοολισμού, σαφώς επηρεάζεται, και υπό την έννοια αυτή, ο αλκοολισμός έχει κληρονομική παράμετρο. Σε καμία περίπτωση όμως αυτό δεν σημαίνει πως ένα παιδί μίας οικογένειας με πρόβλημα αλκοολισμού θα γίνει αλκοολικός, ή πως ένα παιδί από μία "υγιή" οικογένεια δεν μπορεί να εμφανίσει τέτοια προβλήματα στο μέλλον. 19

Υπάρχει θεραπεία για τον αλκοολισμό; Αποδίδει; Δεν υπάρχει κάποιο "μαγικό χάπι" με το οποίο να θεραπεύεται ο αλκοολισμός. Ωστόσο, στα πρώτα στάδια απεξάρτησης, συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή κρίνεται απαραίτητη. Από εκεί και πέρα, χρειάζεται ισχυρή βούληση από το ίδιο το άτομο και ψυχολογική υποστήριξη από τον κοινωνικό περίγυρο. Τον ρόλο αυτό παίζουν και ομάδες αλληλοβοήθειας που έχουν συσταθεί για αυτό τον σκοπό και στη χώρα μας. Αν κάποιος αποφασίσει να ακολουθήσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα, είναι πολύ σημαντικό : η σχέση του θεράποντος και του θεραπευόμενου να είναι ειλικρινής και να υπάρχει μεταξύ τους εμπιστοσύνη. Δεν θα πρέπει ο θεράπων να λέει ψέματα στον θεραπευόμενο αλλά να του λέει την αλήθεια. Επίσης κάθε θεραπευτική παρέμβαση πρέπει να εμπεριέχει κατάρτιση εφικτών θεραπευτικών στόχων. Επιπλέον απαραίτητη είναι η υποστήριξη της οικογένειας του αλκοολικού. 20

Πως μπορείς να προστατεύσεις τον εαυτό σου από την πίεση των φίλων να πιεις αλκοόλ; Δεν είναι καλό άνθρωποι που βρίσκονται στο περιβάλλον σου να σε πιέζουν ή να νιώθεις ότι σε πιέζουν να πιεις. Το να πίνει κάποιος αλκοόλ είναι μια επιλογή και είναι επιλογή σου να μην το κάνεις. Οι φίλοι σου πρέπει να το σέβονται αυτό. Φίλοι που θέλουν το καλό σου σέβονται τη γνώμη σου και το τι έχεις αποφασίσει. Εάν δεν το κάνουν, πρέπει να αναρωτηθείς εάν είναι πραγματικά καλοί φίλοι και εάν θέλεις να παραμείνεις φίλος μ αυτούς. Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τους λόγους που δεν θέλεις να πιείς ή τουλάχιστον όχι πάρα πολύ. Είναι επίσης σημαντικό να έχεις γνώσεις που αφορούν το αλκοόλ, για παράδειγμα να γνωρίζεις τους κινδύνους. Έτσι μπορείς ξεκάθαρα να εξηγήσεις στους άλλους γιατί έχεις φτάσει σ αυτή την απόφαση. Εάν οι άλλοι επιμένουν, μπορείς να τους πεις κάποια πράγματα, για παράδειγμα: Δεν μου αρέσει, προτιμώ να πιω ένα αναψυκτικό. Απλώς μου αρέσει περισσότερο όταν είμαι εγκρατής. Το απόγευμά μου είναι καλύτερο όταν δεν είμαι μεθυσμένος. Δεν χρειάζομαι αλκοόλ για να είμαι ευτυχισμένος ή για να περάσω καλά Θέλω να παραμείνω «καθαρός». Κάνω σπορ και το αλκοόλ επηρεάζει αρνητικά Θέλω να είμαι σε φόρμα αύριο. Μπορείς επίσης να χρησιμοποιήσεις ένα αστείο ή ένα ανώδυνο ψέμα όπως: Δεν το αντέχω, αρρωσταίνω όταν πίνω, χάνω το χιούμορ μου, έχω κάνει συμφωνία να μη πιω. 21

Πρόληψη Ρόλος της οικογένειας και της πολιτείας Ο ρόλος, τόσο της οικογένειας όσο και της πολιτείας, είναι πολύ σημαντικός όσον αφορά στην πρόληψη του αλκοολισμού. Οικογένεια Η σωστή και συνεχής ενημέρωση των γονιών σχετικά με το αλκοόλ και τις άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες σε συνδυασμό με τα παρακάτω αποτελούν έναν ασφαλή οδηγό που ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες το παιδί /έφηβος να καταφύγει στην υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ, με ότι συνεπάγεται αυτό. Ενεργή παρουσία των γονέων στη ζωή των παιδιών τους. Καλλιέργεια ενός υγιούς οικογενειακού περιβάλλοντος Επικοινωνία με τα παιδιά Διάλογος από την την ηλικία των 10-12 ετών, σχετικά με τους κινδύνους και τις επιπτώσεις έτσι ώστε να προληφθεί η εμφάνιση του προβλήματος Οι γονείς πρέπει να φροντίζουν οι ίδιοι να γίνονται φωτεινά παραδείγματα αποφεύγοντας να κάνουν υπέρμετρη κατανάλωση αλκοόλ. Να ωθούν τα παιδιά τους σε αθλητικές και κοινωνικές δραστηριότητες (όπως κολύμβηση, μπάσκετ, θέατρο, χορό, μουσική κλπ). 22

Πολιτεία Να δημιουργηθούν σύγχρονα κέντρα απεξάρτησης από το αλκοόλ. Να λειτουργήσουν συμβουλευτικοί σταθμοί στελεχωμένοι με επιστημονικό προσωπικό Να καταγράφονται και να μεταδίδονται οι συνέπειες από τη χρήση αλκοόλ (π.χ. τροχαία ατυχήματα) Διαφημιστικά μηνύματα και βίντεο σχετικά με την πρόληψη της χρήσης αλκοόλ Εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις στο σχολείο Διοργάνωση ομιλιών σχετικά με τις εξαρτησιογόνες ουσίες και τους κινδύνους. Να αντιμετωπιστούν τα κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, φτώχεια, ανασφάλεια, υγεία κτλ.) 23

Βιβλιογραφία Δικτυογραφία «Βιολογία»- Βιβλίο Γενικής παιδείας Γ Γενικού Λυκείου του Ο.Ε.Δ.Β Εκπαιδευτική τηλεόραση, http://www.edutv.gr Φωτόδεντρο, http://photodentro.edu.gr Βικιπαίδεια, http://el.wikipedia.org Φαρμακευτική εταιρεία Ελλάδας, http://www.fee.org.gr Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής http://www.epipsi.gr/ ΚΕΘΕΑ Κέντρο θεραπείας εξαρτημένων ατόμων (http://www.kethea.gr) Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ) http://www.youthhealth.gr/el/ http://www.iatronet.gr Ιατρικό Επιστημονικό περιοδικό, http://www.helmedica.gr http://www.neahygeia.gr Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, http://www.cancer-society.gr/ ΔΗΜΟΠ Νίκος Μώρος - Κέντρο Πρόληψης Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Κέρκυρας Μονάδα Απεξάρτησης Αλκοολικών- Τοξικομανών 18 ΑΝΩ του Ψ.Ν.Α. (Ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής), http://www.18ano.gr/ 24