ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Transcript

1 ΕΘΙΣΜΟΣ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ( CRYSTAL ICE) ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η μεθαμφεταμίνη είναι συνθετική ουσία και αποτελεί εξέλιξη μιας προγενέστερης ουσίας, της αμφεταμίνης. Για πρώτη φορά παρασκευάστηκε το 1919 στην Ιαπωνία και χρησιμοποιήθηκε για φαρμακευτικούς λόγους (π.χ. θεραπεία άσθματος). Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η χρήση της μεθαμφεταμίνης και ο εθισμός σε αυτή, ήταν βασικό πρόβλημα στις δυτικές Η.Π.Α. Σταδιακά όμως, άρχισε να εξαπλώνεται σε αγροτικές και αστικές περιοχές του Νότου, στις Mεσοδυτικές πολιτείες των H.Π.A., στην Αφρική, στις ανατολικές περιοχές της Ευρώπης και στην Άπω Ανατολή. 1 / 20

2 Η εξάπλωσή της στην Αφρική και στην ανατολική Ευρώπη οφείλεται και στο γεγονός, ότι οι λαθρέμποροι μπορούσαν εύκολα να προμηθευτούν τις δύο χημικές ουσίες που απαιτούνται για την παρασκευή της, την εφεδρίνη και την ψευδοεφεδρίνη. ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Η μεθαμφεταμίνη είναι μια άσπρη, άοσμη, πικρή, κρυσταλλική σκόνη που διαλύεται εύκολα στο νερό ή στο οινόπνευμα και ανήκει στις διεγερτικές εξαρτησιογόνες ουσίες. Άλλες ονομασίες της είναι: μέθ, πάγος (ice), σπιντάκι, γυαλί, κρύσταλλο, κ.ά.. ΤΡΟΠΟΙ ΛΗΨΗΣ Η μεθαμφεταμίνη είτε καπνίζεται, είτε εισπνέεται από τη μύτη, είτε διαλύεται και γίνεται ενέσιμη, είτε λαμβάνεται από το στόμα. Όταν καπνίζεται, που είναι και ο πιο κοινός τρόπος χρήσης τα τελευταία χρόνια, η απορρόφησή της από τον εγκέφαλο γίνεται πολύ πιο γρήγορα. Με αυτό τον τρόπο το άτομο εθίζεται πολύ πιο εύκολα στην ουσία και ταυτόχρονα ενισχύονται οι αρνητικές συνέπειες στην υγεία του. 2 / 20

3 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Η διάρκεια των ευχάριστων συναισθημάτων της ουσίας, εξαρτάται από το πώς θα χορηγηθεί στο άτομο. Συγκεκριμένα, αν η λήψη γίνει με ένεση ή μέσω καπνίσματος, τότε το άτομο νιώθει μια έντονη ενεργητικότητα και ευφορία, που χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικά ευχάριστα συναισθήματα, αλλά διαρκούν μόνο λίγα λεπτά (3-5 λεπτά). Αν γίνει εισπνοή της ουσίας από τη μύτη ή ληφθεί από το στόμα, τότε ο χρήστης νιώθει μια υψηλή, αλλά όχι έντονη, ενεργητικότητα και του δημιουργείται μεγάλη ευφορία που διαρκεί λεπτά. Σωματικές επιδράσεις: Όταν το άτομο κάνει χρήση της μεθαμφεταμίνης, αρχικά νιώθει ευφορία, δεν νιώθει κούραση και έχει αυξημένη προσοχή. Μετά το τέλος όμως των εύφορων συναισθημάτων, προκαλείται στο άτομο: ανορεξία, που έχει σαν αποτέλεσμα διάφορα προβλήματα που σχετίζονται με τον υποσιτισμό, καρδιοαγγειακά προβλήματα, καθώς αυξάνεται ακανόνιστα ο καρδιακός ρυθμός, 3 / 20

4 αύξηση της αρτηριακής πίεσης, υπερθερμία, έντονη εφίδρωση, κρυάδες, λογόρροια, επιθετικότητα. Ακόμα, η εκτεταμένη χρήση της ουσίας μπορεί να προκαλέσει: σοβαρές αλλαγές στη δομή και στη λειτουργία του εγκεφάλου, απώλεια μνήμης, ανησυχία, αϋπνία, 4 / 20

5 σοβαρά οδοντικά προβλήματα, σπασμούς, που αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα μπορεί να οδηγήσουν το άτομο σε θάνατο. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Με τη μακροχρόνια χρήση της μεθαμφεταμίνης το άτομο είναι πιθανό να παρουσιάσει διάφορα ψυχωσικά συμπτώματα όπως: παρανοειδής σκέψη, διωκτικό παραλήρημα, ακουστικές, οπτικές και απτικές ψευδαισθήσεις (π.χ. αίσθηση εντόμων που προχωράνε κάτω από το δέρμα) και αλλαγές στην αντίληψη του σώματος. ΧΡΟΝΙΑ ΧΡΗΣΗ- ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ Η χρόνια χρήση προκαλεί σημαντικές οργανικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο. Μελέτες σε χρόνιους χρήστες μεθαμφεταμίνης έχουν δείξει, ότι τα άτομα αυτά υπόκεινται σε σοβαρές δομικές και λειτουργικές αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου, που συνδέονται με τη συγκίνηση και τη μνήμη. Γι αυτό το λόγο, σε πολλούς χρήστες παρατηρούνται διάφορα συναισθηματικά, γνωστικά και μαθησιακά προβλήματα. 5 / 20

6 ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Επίσης, η συστηματική χρήση προκαλεί ανοχή και ψυχική εξάρτηση, με συμπτώματα κατάθλιψης, ευερεθιστότητας και έντονο άγχος μετά τη διακοπή της. Τα ψυχωσικά συμπτώματα μπορεί να συνεχιστούν για μήνες ή και για χρόνια στο άτομο, αφού σταματήσει η χρήση της μεθαμφεταμίνης. Οι χρήστες, εξαιτίας της σταδιακής τους ανοχής στην ουσία, προκειμένου να εντείνουν τα ευχάριστα επιθυμητά αποτελέσματα, συχνά παίρνουν υψηλότερες δόσεις σε πιο λίγο χρονικό διάστημα ή αλλάζουν τον τρόπο χορήγησης της ουσίας. Λόγω της μικρής χρονικής διάρκειας του συναισθήματος ευφορίας, «αναγκάζονται» να κάνουν πιο συχνή χρήση, παρόλο που δεν έχει φύγει ακόμα η ουσία από το αίμα τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον εθισμό τους. Ο εθισμός αυτός, είναι τόσο σωματικός όσο και ψυχικός με τα προαναφερθέντα συμπτώματα. 6 / 20

7 ΣΤΕΡΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Όταν ένας χρήστης απέχει από την μεθαμφεταμίνη, τότε του προκαλείται σύνδρομο στέρησης με συμπτώματα κατάθλιψης, ανησυχίας, κούρασης, αϋπνίας, καθώς και ακόμα πιο έντονη επιθυμία για χρήση. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ «ΒΕΡΕΣΙΕ» Η αντιμετώπιση των ψυχικών επιπτώσεων αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά με αντιψυχωσικά/ αντιμελαγχολικά/αγχολυτικά και υπνωτικά φάρμακα 7 / 20

8 Αυτό μπορεί να γίνει: 1. Με εσωτερική διαμονή σε κλινική για ολιγοήμερη ( μέχρι 7 μέρες) θεραπεία. 2. Με εξωτερική διαμονή και χορήγηση φαρμάκων για λήψη στο σπίτι. Ακολουθεί το Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης «ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΑΤΟΜΙΚΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ Η χρήση/κατάχρηση της μεθαμφεταμίνης μπορεί να οδηγήσει ορισμένα άτομα στην ανάπτυξη ψυχολογικών και ψυχιατρικών προβλημάτων, τα οποία αρκετές φορές είναι αναγκαία να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτικά μέσα. Η ψυχολογική απεξάρτηση και η συνεχής αποχή από την χρήση απαιτούν συμμετοχή σε πρόγραμμα ψυχολογικής στήριξης. Το Πρόγραμμα «ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» είναι ένα δομημένο ατομικό πρόγραμμα Απεξάρτησης και βασίζεται στην λογική-συναισθηματική και συμπεριφερική θεραπεία Μπορεί να εφαρμοστεί 8 / 20

9 σε οποιοδήποτε στάδιο της χρήσης. Εφαρμόζεται σε πολύ τακτικές ατομικές συναντήσεις ( εφαρμόζεται με βάση τις ανάγκες του θεραπευόμενου) από εκπαιδευμένο ψυχολόγο που διαρκούν ενάμιση ώρα. Το πρόγραμμα με την επιτυχή αφομοίωση του προηγούμενου βήματος, εφαρμόζεται σταδιακά και καλύπτει ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ τις ακόλουθες κυριότερες πτυχές: 1. Αναγνώριση και αποδοχή του προβλήματος 2. Η σχέση του ατόμου με τις ουσίες και συμπεριφορές εξάρτησης 3. Η ψυχολογική κατάσταση του θεραπευομένου. Ψυχομετρικά τεστ. 4. Ψυχοεκπαίδευση 5. Ύπαρξη, αναζήτηση και ενίσχυση κινήτρων. 6. Αλλαγή στάσεων/ πιστεύω απέναντι στο φαινόμενο της χρήσης. 7. Δραστήρια συμμετοχή/σχεδιασμός/εφαρμογή αλλαγών συμπεριφοράς σε σχέση με την χρήση 8. Οριοθέτηση στις σχέσεις/χώρους/χρόνο 9 / 20

10 9. Τοποθέτηση στόχων 10. Το πρόβλημα της χρήσης και η οικογένεια του θεραπευόμενου/ συνεξάρτηση/σύμμαχοι. 11. Αποτροπή της υποτροπής 12. Σχεδιασμός προγράμματος κοινωνικής επανένταξης. ΕΠΙΣΗΣ στα εξαρτημένα άτομα και στις οικογένειες τους προτείνεται συμμετοχή σε Προγράμματα απεξάρτησης εσωτερικής διαμονής καθώς και σε ομαδικά προγράμματα ψυχολογικής απεξάρτησης. Η τακτική συμμετοχή σε ομάδες αυτοβοήθειας για 5-10 χρόνια μετά την θεραπευτική παρέμβαση είναι κάτι που κρατεί τον εξαρτημένο μακριά από υποτροπές 10 / 20

11 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η μεθαμφεταμίνη είναι συνθετική ουσία και αποτελεί εξέλιξη μιας προγενέστερης ουσίας, της αμφεταμίνης. Για πρώτη φορά παρασκευάστηκε το 1919 στην Ιαπωνία και χρησιμοποιήθηκε για φαρμακευτικούς λόγους (π.χ. θεραπεία άσθματος). Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η χρήση της μεθαμφεταμίνης και ο εθισμός σε αυτή, ήταν βασικό πρόβλημα στις δυτικές Η.Π.Α. Σταδιακά όμως, άρχισε να εξαπλώνεται σε αγροτικές και αστικές περιοχές του Νότου, στις Mεσοδυτικές πολιτείες των H.Π.A., στην Αφρική, στις ανατολικές περιοχές της Ευρώπης και στην Άπω Ανατολή. Η εξάπλωσή της στην Αφρική και στην ανατολική Ευρώπη οφείλεται και στο γεγονός, ότι οι λαθρέμποροι μπορούσαν εύκολα να προμηθευτούν τις δύο χημικές ουσίες που απαιτούνται για την παρασκευή της, την εφεδρίνη και την ψευδοεφεδρίνη. ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ 11 / 20

12 Η μεθαμφεταμίνη είναι μια άσπρη, άοσμη, πικρή, κρυσταλλική σκόνη που διαλύεται εύκολα στο νερό ή στο οινόπνευμα και ανήκει στις διεγερτικές εξαρτησιογόνες ουσίες. Άλλες ονομασίες της είναι: μέθ, πάγος (ice), σπιντάκι, γυαλί, κρύσταλλο, κ.ά.. ΤΡΟΠΟΙ ΛΗΨΗΣ Η μεθαμφεταμίνη είτε καπνίζεται, είτε εισπνέεται από τη μύτη, είτε διαλύεται και γίνεται ενέσιμη, είτε λαμβάνεται από το στόμα. Όταν καπνίζεται, που είναι και ο πιο κοινός τρόπος χρήσης τα τελευταία χρόνια, η απορρόφησή της από τον εγκέφαλο γίνεται πολύ πιο γρήγορα. Με αυτό τον τρόπο το άτομο εθίζεται πολύ πιο εύκολα στην ουσία και ταυτόχρονα ενισχύονται οι αρνητικές συνέπειες στην υγεία του. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ Η διάρκεια των ευχάριστων συναισθημάτων της ουσίας, εξαρτάται από το πώς θα χορηγηθεί στο άτομο. Συγκεκριμένα, αν η λήψη γίνει με ένεση ή μέσω καπνίσματος, τότε το άτομο νιώθει μια έντονη ενεργητικότητα και ευφορία, που χαρακτηρίζονται ως εξαιρετικά ευχάριστα συναισθήματα, αλλά διαρκούν μόνο λίγα λεπτά (3-5 λεπτά). Αν γίνει εισπνοή της ουσίας από τη μύτη ή ληφθεί από το στόμα, τότε ο χρήστης νιώθει μια υψηλή, αλλά όχι έντονη, ενεργητικότητα και του δημιουργείται μεγάλη ευφορία που διαρκεί λεπτά. 12 / 20

13 Σωματικές επιδράσεις: Όταν το άτομο κάνει χρήση της μεθαμφεταμίνης, αρχικά νιώθει ευφορία, δεν νιώθει κούραση και έχει αυξημένη προσοχή. Μετά το τέλος όμως των εύφορων συναισθημάτων, προκαλείται στο άτομο: ανορεξία, που έχει σαν αποτέλεσμα διάφορα προβλήματα που σχετίζονται με τον υποσιτισμό, καρδιοαγγειακά προβλήματα, καθώς αυξάνεται ακανόνιστα ο καρδιακός ρυθμός, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, υπερθερμία, έντονη εφίδρωση, κρυάδες, 13 / 20

14 λογόρροια, επιθετικότητα. Ακόμα, η εκτεταμένη χρήση της ουσίας μπορεί να προκαλέσει: σοβαρές αλλαγές στη δομή και στη λειτουργία του εγκεφάλου, απώλεια μνήμης, ανησυχία, αϋπνία, σοβαρά οδοντικά προβλήματα, σπασμούς, που αν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα μπορεί να οδηγήσουν το άτομο σε θάνατο. ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ 14 / 20

15 Με τη μακροχρόνια χρήση της μεθαμφεταμίνης το άτομο είναι πιθανό να παρουσιάσει διάφορα ψυχωσικά συμπτώματα όπως: παρανοειδής σκέψη, διωκτικό παραλήρημα, ακουστικές, οπτικές και απτικές ψευδαισθήσεις (π.χ. αίσθηση εντόμων που προχωράνε κάτω από το δέρμα) και αλλαγές στην αντίληψη του σώματος. ΧΡΟΝΙΑ ΧΡΗΣΗ- ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ Η χρόνια χρήση προκαλεί σημαντικές οργανικές αλλοιώσεις στον εγκέφαλο. Μελέτες σε χρόνιους χρήστες μεθαμφεταμίνης έχουν δείξει, ότι τα άτομα αυτά υπόκεινται σε σοβαρές δομικές και λειτουργικές αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου, που συνδέονται με τη συγκίνηση και τη μνήμη. Γι αυτό το λόγο, σε πολλούς χρήστες παρατηρούνται διάφορα συναισθηματικά, γνωστικά και μαθησιακά προβλήματα. ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ Επίσης, η συστηματική χρήση προκαλεί ανοχή και ψυχική εξάρτηση, με συμπτώματα 15 / 20

16 κατάθλιψης, ευερεθιστότητας και έντονο άγχος μετά τη διακοπή της. Τα ψυχωσικά συμπτώματα μπορεί να συνεχιστούν για μήνες ή και για χρόνια στο άτομο, αφού σταματήσει η χρήση της μεθαμφεταμίνης. Οι χρήστες, εξαιτίας της σταδιακής τους ανοχής στην ουσία, προκειμένου να εντείνουν τα ευχάριστα επιθυμητά αποτελέσματα, συχνά παίρνουν υψηλότερες δόσεις σε πιο λίγο χρονικό διάστημα ή αλλάζουν τον τρόπο χορήγησης της ουσίας. Λόγω της μικρής χρονικής διάρκειας του συναισθήματος ευφορίας, «αναγκάζονται» να κάνουν πιο συχνή χρήση, παρόλο που δεν έχει φύγει ακόμα η ουσία από το αίμα τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον εθισμό τους. Ο εθισμός αυτός, είναι τόσο σωματικός όσο και ψυχικός με τα προαναφερθέντα συμπτώματα. ΣΤΕΡΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ 16 / 20

17 Όταν ένας χρήστης απέχει από την μεθαμφεταμίνη, τότε του προκαλείται σύνδρομο στέρησης με συμπτώματα κατάθλιψης, ανησυχίας, κούρασης, αϋπνίας, καθώς και ακόμα πιο έντονη επιθυμία για χρήση. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ «ΒΕΡΕΣΙΕ» Η αντιμετώπιση των ψυχικών επιπτώσεων αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά με αντιψυχωσικά/ αντιμελαγχολικά/αγχολυτικά και υπνωτικά φάρμακα Αυτό μπορεί να γίνει: 1. Με εσωτερική διαμονή σε κλινική για ολιγοήμερη ( μέχρι 7 μέρες) θεραπεία. 2. Με εξωτερική διαμονή και χορήγηση φαρμάκων για λήψη στο σπίτι. 17 / 20

18 Ακολουθεί το Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης «ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΕΝΤΑΤΙΚΟ ΑΤΟΜΙΚΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΘΑΜΦΕΤΑΜΙΝΗ Η χρήση/κατάχρηση της μεθαμφεταμίνης μπορεί να οδηγήσει ορισμένα άτομα στην ανάπτυξη ψυχολογικών και ψυχιατρικών προβλημάτων, τα οποία αρκετές φορές είναι αναγκαία να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτικά μέσα. Η ψυχολογική απεξάρτηση και η συνεχής αποχή από την χρήση απαιτούν συμμετοχή σε πρόγραμμα ψυχολογικής στήριξης. Το Πρόγραμμα «ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ» είναι ένα δομημένο ατομικό πρόγραμμα Απεξάρτησης και βασίζεται στην λογική-συναισθηματική και συμπεριφερική θεραπεία Μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της χρήσης. Εφαρμόζεται σε πολύ τακτικές ατομικές συναντήσεις ( εφαρμόζεται με βάση τις ανάγκες του θεραπευόμενου) από εκπαιδευμένο ψυχολόγο που διαρκούν ενάμιση ώρα. Το πρόγραμμα με την επιτυχή αφομοίωση του προηγούμενου βήματος, εφαρμόζεται σταδιακά και καλύπτει ΒΗΜΑ ΜΕ ΒΗΜΑ τις ακόλουθες κυριότερες πτυχές: 1. Αναγνώριση και αποδοχή του προβλήματος 2. Η σχέση του ατόμου με τις ουσίες και συμπεριφορές εξάρτησης 18 / 20

19 3. Η ψυχολογική κατάσταση του θεραπευομένου. Ψυχομετρικά τεστ. 4. Ψυχοεκπαίδευση 5. Ύπαρξη, αναζήτηση και ενίσχυση κινήτρων. 6. Αλλαγή στάσεων/ πιστεύω απέναντι στο φαινόμενο της χρήσης. 7. Δραστήρια συμμετοχή/σχεδιασμός/εφαρμογή αλλαγών συμπεριφοράς σε σχέση με την χρήση 8. Οριοθέτηση στις σχέσεις/χώρους/χρόνο 9. Τοποθέτηση στόχων 10. Το πρόβλημα της χρήσης και η οικογένεια του θεραπευόμενου/ συνεξάρτηση/σύμμαχοι. 11. Αποτροπή της υποτροπής 12. Σχεδιασμός προγράμματος κοινωνικής επανένταξης. ΕΠΙΣΗΣ στα εξαρτημένα άτομα και στις οικογένειες τους προτείνεται συμμετοχή σε Προγράμματα απεξάρτησης εσωτερικής διαμονής καθώς και σε ομαδικά προγράμματα ψυχολογικής απεξάρτησης. 19 / 20

20 Η τακτική συμμετοχή σε ομάδες αυτοβοήθειας για 5-10 χρόνια μετά την θεραπευτική παρέμβαση είναι κάτι που κρατεί τον εξαρτημένο μακριά από υποτροπές 20 / 20