Εξελίξεις και προοπτικές της απασχόλησης στον ελληνικό αγροτικό τοµέα Χριστίνα Σταυροπούλου Στέλεχος ΠΑΣΕΓΕΣ 2 Μαρτίου 2013
Απασχόλησηκατάκλάδο, 2012* Κλάδοι Εμπόριο Αγροτικός Τομέας Μεταποίηση Τουρισμός Κατασκευές Απασχολούμενοι 679.230 491.470 364.000 276.430 212.400 Ποσοστό 17,92 % 12,97 % 9,60 % 7,29 % 5,60 % (Σύνολο Απασχολουμένων 3.790.000)
Απασχόλησηκατάκλάδο, 2012 Απασχόληση κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, 2012 20% 18% 17,92% 16% 14% 12,97% 12% 10% 8% 6% 9,60% 7,29% 5,60% 4% 2% 0% Εμπόριο Αγροτικός τομέας Μεταποίηση Τουρισμός Κατασκευές
Εξέλιξη Απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα Απότο2000 έωςτο2005 ηαπασχόλησηστον πρωτογενή τομέα της οικονομίας παρουσιάζει καθοδική πορεία με απώλεια 167 χιλ. θέσεων εργασίας. Το επόμενο διάστημα 2005-2008 επιβραδύνεται αισθητάηπτώσητηςαπασχόλησηςμεαπώλεια37 χιλ. θέσεων εργασίας Από το 2008-2010 σημειώθηκε αύξηση της απασχόλησης με δημιουργία 33 χιλ. θέσεων εργασίας Κατά την τελευταία διετία 2010-2012 έχουμε απώλεια 58,33 χιλ. θέσεων εργασίας.
Εξέλιξη Απασχόλησης στον Αγροτικό τομέα 2000-2012 (σε χιλ.) 800 700 600 500 400 722,45 672,03 663,91 667,36 555,12 554,11 545,80 519,73 516,80 536,55 549,80 507,40 491,47 300 200 100-167.000 θέσεις εργασίας -37.310 θέσεις εργασίας +33.000 θέσεις εργασίας -58.000 θέσεις εργασίας 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012*
Ποσοστιαία εξέλιξη απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα(2000-2012) Απότο2000 έωςκαιτο2008 τοποσοστότων απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα, σε σχέση με το σύνολο των απασχολουμένων, σημείωσε σημαντική πτώση. Απότο2008 έωςκαιτο2012, μεεξαίρεσητο2011, παρατηρούμε ότι το ποσοστό των απασχολουμένων στονπρωτογενήτομέα, σεσχέσημετοσύνολοτων απασχολουμένων αυξήθηκε, παρόλο που είχαμε απώλεια θέσεων εργασίας.
Ετήσια Ποσοστιαία Μεταβολή Απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα(2000-2012) Ετήσια ποσοστιαία μεταβολή απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα (2000-2012) 18% 16% 14% 12% 10% 16,98% 15,76% 15,26% 15,06% 12,42% 12,22% 11,74% 11,52% 11,33% 11,90% 12,53% 12,97% 12,40% 8% 6% 4% 2% 0% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012*
ΠοιοτικάΧαρακτηριστικάτηςΑπασχόλησης ΓεωγραφικήΚατανομή Απασχόληση στον πρωτογενή τοµέα ανά περιφέρεια, 2012 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 17,00% 12,84% 12,37% 12,36% 11,42% 9,53% 6,53% 4,78% 3,55% 3,06% 2,97% 2,03% 1,55% Κεντρ. Μακεδ. Θεσσαλία Πελοπόννησος Δυτική Ελλάδα Αν. Μακεδ. & Θράκη Κρήτη Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Ιόνιοι Νήσοι Αττική Δυτ. Μακεδονία Νότιο Αιγαίο Βόρειο Αιγαίο
ΠοιοτικάΧαρακτηριστικάτηςΑπασχόλησης ΓεωγραφικήΚατανομή Η Κεντρική Μακεδονία συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων στον αγροτικό τομέα(17%). ΑκολουθούνοιΠεριφέρειεςΘεσσαλίας(12,84%), Πελοποννήσου(12,37%), Δυτικής Ελλάδας(12,36%) και ΑνατολικήςΜακεδονίας& Θράκης(11,42%). Ποσοστό απασχολούμενων μικρότερο του 5% σημειώνουν οιπεριφέρειεςηπείρου(4,78%), ΙονίωνΝήσων(3,55%), Αττικής(3,06%), Δυτικής Μακεδονίας(2,97%), Νοτίου Αιγαίου(2,03%) και Βορείου Αιγαίου(1,55%).
ΠοιοτικάΧαρακτηριστικάτηςΑπασχόλησης ΓεωγραφικήΚατανομή Ποσοστιαία μεταβολή απασχόλησης πρωτογενούς τομέα ανά Περιφέρεια 2012/2010 30% 21,58% 20% 10% 0% -10% -20% 4,15% -1,61% -4,02% -9,22% -9,55% -11,33% -13,48% -14,57% -16,29% Ιόνιοι Νήσοι Νότιο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Αν. Μακεδ. & Θράκη Κρήτη Θεσσαλία Κεντρ. Μακεδ. Πελοπόννησος Ήπειρος Αττική Βόρειο Αιγαίο Δυτ. Μακεδονία Στερεά Ελλάδα -30% -22,90% -23,17% -29,30% -40%
ΠοιοτικάΧαρακτηριστικάτηςΑπασχόλησης ΓεωγραφικήΚατανομή Σε όλες τις περιφέρειες, με εξαίρεση αυτές των Ιονίων Νήσων και του Νοτίου Αιγαίου, για το χρονικό διάστημα 2010-2012, 2012, καταγράφεται μείωση της απασχόλησης στον αγροτικό τομέα. Μεγαλύτερα ποσοστά μείωσης στο Βόρειο Αιγαίο (-22,90%), στην Δυτική Μακεδονία(-23,17%) και στην Στερεά Ελλάδα(-29,30%) Τα μικρότερα ποσοστά μείωσης καταγράφονται στην Ανατολική Μακεδονία& Θράκη(-4,02%) και στην Δυτική Ελλάδα(-1,61%) Αύξηση της απασχόλησης παρουσιάζεται στο Νότιο Αιγαίο (+4,15%) και στα Ιόνια Νησιά (+21,58%).
4.000 2.000 0-2.000-4.000-6.000-8.000-10.000-12.000-14.000-16.000 Εξέλιξη θέσεων απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα ανά Περιφέρεια, 2010-2012 3.098 397-995 -2.267-2.350-2.925-4.006-4.404-4.756-6.661-9.474-10.675-13.303 Ιόνιοι Νήσοι Νότιο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Βόρειο Αιγαίο Αν. Μακεδ. & Θράκη Αττική Ήπειρος Δυτ. Μακεδονία Κρήτη Θεσσαλία Πελοπόννησος Κεντρ. Μακεδ. Στερεά Ελλάδα
ΠοιοτικάΧαρακτηριστικάτηςΑπασχόλησης ΓεωγραφικήΚατανομή Κατά το χρονικό διάστηµα 2010-2012 2012 στα Ιόνια Νησιά δηµιουργήθηκαν 3.098 νέες θέσεις εργασίας και στο Νότιο Αιγαίο 397. Η απασχόληση στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας µειώθηκε κατά 13.303 θέσεις εργασίας, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας µειώθηκε κατά 10.675 θέσεις εργασίας και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου µειώθηκε κατά 9.474 θέσεις εργασίας.
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Τομείς Δραστηριότητας Απασχόληση κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας πρωτογενούς τομέα, 2008-2012 2008 2009 2010 2011 2012* Αροτραίες καλλιέργειες 222.428 222.553 229.338 236.552 247.597 ενδρώδειςκαλλιέργειες, αµπέλια, φυτά και µπαχαρικά 161.167 174.903 186.175 153.514 129.683 Κτηνοτροφία 50.192 55.898 53.300 47.767 52.247 Μικτές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες 39.885 47.433 43.451 37.171 35.479 Αλιεία 11.111 8.713 12.932 11.410 9.942 ΠολλαπλασιαστικόΥλικό, φυτώρια 18.192 10.520 7.635 7.152 5.459 ασικός Τοµέας 6.938 6.019 4.711 3.403 4.023 Υδατοκαλλιέργεια 2.795 2.578 3.206 3.797 3.635 Υπηρεσίες 3.768 7.593 9.049 6.609 3.195 Θήρα 359 350 0 28 215 Σύνολο 516.834 536.559 549.797 507.403 491.475
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Τομείς Δραστηριότητας Μεταξύ των βασικών κλάδων οικονομικής δραστηριότητας του πρωτογενούς τομέα το μεγαλύτερο μέρος της απασχόλησης διαχρονικά από το 2008-2012 καλύπτεται από τις αροτραίες καλλιέργειες(50,38% το2012) [σιτηρά, βιομηχανικάφυτά, όσπρια, κηπευτικά, κ.α.]. Ακολουθούν οι δενδρώδεις καλλιέργειεςπεριλαμβανομένων και των αμπελώνων(26,39%) και έπονται η κτηνοτροφία(10,63%), οι μικτές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες(7,22%), η αλιεία(2,02%), το πολλαπλασιαστικό υλικό-φυτώρια(1,11%), η δασική παραγωγή(0,82%), οι υδατοκαλλιέργειες(0,74%), ο κλάδος των υποστηρικτικών προς τη γεωργία υπηρεσιών(0,65%) και τέλος η θήρα(0,04%).
Μεταβολή θέσεων απασχόλησης κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας πρωτογενούς τομέα, 2012-2010 Αροτραίες καλλιέργειες Υδατοκαλλιέργεια Θήρα Δασικός Τομέας Κτηνοτροφία Πολλαπλασιαστικό Υλικό, φυτώρια Αλιεία Υπηρεσίες Μικτές γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες Δενδρώδεις καλλιέργειες, αμπέλια, φυτά και μπαχαρικά 429 215-688 -1.053-2.176-2.990-5.854-7.972-56.492 18.259-70.000-60.000-50.000-40.000-30.000-20.000-10.000 0 10.000 20.000 30.000
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Τομείς Δραστηριότητας Σημαντική αύξηση θέσεων απασχόλησης διαπιστώνεται στον κλάδο των αροτραίων καλλιεργειών 18.259 νέες θέσεις απασχόλησης. Σημαντικότερη απώλεια 56.492 θέσεων απασχόλησης σημειώνεται στον κλάδο των δενδρωδών καλλιεργειών.
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Θέση στο Επάγγελμα Κατανοµή Θέσης στο επάγγελµα, 2012 Αυτοπασχολούμενος με προσωπικό; 7,29% Μισθωτός; 9,83% Βοηθός στην οικογενειακή επιχείρηση; 17,69% Αυτοπασχολούμενος χωρίς προσωπικό; 65,20%
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Θέση στο Επάγγελμα Ποσοστιαία μεταβολή θέσης στο επάγγελμα 2012/2010 10% 5% 0% -5% -10% -15% Αυτοπασχολούμενος με προσωπικό Αυτοπασχολούμενος χωρίς προσωπικό -7,67% Μισθωτός -9,86% Βοηθός στην οικογενειακή επιχείρηση -14,54% -20% -25% -24,52% -30%
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Θέση στο Επάγγελμα Οι αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό κατέχουν το 62,20% Τη μεγαλύτερη μείωση απασχολουμένων στην τριετία 2010-2012 2012 παρουσιάζει η κατηγορία των αυτοαπασχολουμένων χωρίς προσωπικό με απώλεια 26.613 θέσεων απασχόλησης, ενώ Τη μεγαλύτερη ποσοστιαία μεταβολή αντιμετωπίζουν οι αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό(-24,52%).
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Ηλικιακή Διάρθρωση Ποσοστά απασχόλησης στον αγροτικό τομέα ανά ηλικιακή κατηγορία, 2012 65-75+ ετών; 4,98% 15-44 ετών; 42,94% 45-64 ετών; 52,09%
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Ηλικιακή Διάρθρωση Ποσοστιαία μεταβολή απασχόλησης πρωτογενούς τομέα 2012/2010 ανά Περιφέρεια, ηλικιακής ομάδας 15-44 ετών 4,69% 4,39% 3,95% 35,30% Ιόνιοι Νήσοι Θεσσαλία Δυτική Ελλάδα Ήπειρος -31,94% -27,57% -18,87% -12,30% -14,73% -2,60% -4,74% -5,85% -6,07% Αν. Μακεδ. & Θράκη Πελοπόννησος Κρήτη Κεντρ. Μακεδ. Αττική Νότιο Αιγαίο Δυτ. Μακεδονία Στερεά Ελλάδα Βόρειο Αιγαίο -40% -30% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40%
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Ηλικιακή Διάρθρωση Ποσοστιαία μεταβολή απασχόλησης πρωτογενούς τομέα 2012/2010 ανά Περιφέρεια, ηλικιακής ομάδας 45-64 ετών -26,00% -20,63% -12,87% -13,74% -13,93% -14,93% -8,83% -9,07% -1,50% -2,28% -4,57% -4,98% -5,50% Νότιο Αιγαίο Ιόνιοι Νήσοι Κρήτη Αν. Μακεδ. & Θράκη Δυτική Ελλάδα Βόρειο Αιγαίο Αττική Ήπειρος Θεσσαλία Πελοπόννησος Κεντρ. Μακεδ. Δυτ. Μακεδονία Στερεά Ελλάδα -30% -25% -20% -15% -10% -5% 0%
Ποιοτικά Χαρακτηριστικά της Απασχόλησης Ηλικιακή Διάρθρωση Ποσοστιαία μεταβολή απασχόλησης πρωτογενούς τομέα 2012/2010 ανά Περιφέρεια, ηλικιακής ομάδας 65-75+ Ιόνιοι Νήσοι Νότιο Αιγαίο Αν. Μακεδ. & Θράκη Κεντρ. Μακεδ. Δυτική Ελλάδα Θεσσαλία Κρήτη Πελοπόννησος Αττική Στερεά Ελλάδα Ήπειρος Βόρειο Αιγαίο Δυτ. Μακεδονία -4,75% -24,82% -29,61% -37,01% -40,34% -52,78% -57,43% -59,18% -61,99% -81,41% -84,76% 220,43% 526,50% -200% -100% 0% 100% 200% 300% 400% 500% 600%
Συμπεράσματα- Επισημάνσεις Κατά την τριετία 2010 με 2012 η απασχόληση στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 598.611 θέσεις εργασίας. Οι απώλειες στις θέσεις απασχόλησης που κατέγραψε ο αγροτικός τομέας κατά την τριετία 2010 με 2012 είναι 58.322 και αντιστοιχεί σε ποσοστό 9,74%. Ο δευτερογενής τομέας σημείωσε μείωση 38,15% που αντιστοιχεί σε 228.342 θέσεις εργασίας. Ο τριτογενής τομέας κατέγραψε μείωση κατά 52,11% που αντιστοιχεί σε 311.947 θέσεις απασχόλησης.
Συμπεράσματα - Επισηµάνσεις Ακόμα όμως και κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες, ο αγροτικός τομέας όχι μόνο διατηρεί το ποσοστό απασχόλησης που κατέχει σαν κλάδος στο συνολικό ποσοστό της απασχόλησης αλλά το αυξάνει. Ο πρωτογενής τομέας το 2012 απασχόλησε 491,47 χιλιάδες εργαζόμενους καλύπτοντας το 12,97 % του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας
Συμπεράσματα - Επισηµάνσεις Γιατηντριετία2010 έωςκαι2012 η απασχόληση στον αγροτικό τομέα μειώθηκε κατά10,61% τηστιγμήόπουοκλάδοςτων κατασκευών σημείωσε μείωση της τάξης του 34,06%, ο κλάδος της μεταποίησης 22,51%, ο κλάδος του εμπορίου κατά 14,61% και του τουρισμού 9,39%
Συμπεράσματα - Επισηµάνσεις Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση και πρόσθετη έρευνα με ανάλυση των τάσεων στην έξοδο των εργαζομένων. Κρίνεται απαραίτητο να υποστηριχθεί, κατά προτεραιότητα, η απασχόληση και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον πρωτογενή τομέα. Πρέπει να διερευνηθούν τα αίτια περιορισμού της απασχόλησης σε ορισμένες Περιφέρειες κρίσιμης σημασίας για τον πρωτογενή τομέα
Συμπεράσματα - Επισηµάνσεις Απαιτείται η ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας με τη δημιουργία δικτύου δομών σε κάθε αγροτική περιφέρεια για την παροχή πληροφόρησης και ενημέρωσης σε οριζόντια θέματα όπως: Ποιότητα και περιβάλλον Οργάνωση και διοίκηση εκμεταλλεύσεων Εκτίμηση κόστους παραγωγής Υγιεινή και ασφάλεια τροφίμων Πιστοποίηση Κατανόηση μηχανισμών λειτουργίας της αγοράς Διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας Marketing αγροτικών προϊόντων, υλοποίηση επιχειρηματικών σχεδίων