Στατικός ηλεκτρισμός ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ( Αυτό το σύμβολο μας επιστρέφει στα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ *) Εισαγωγή Διαδικασίες, που προκαλούν στατικό ηλεκτρισμό Ηλεκτρική αγωγιμότητα, διάχυση, χρόνος ανάπαυσης ΜΑΠ για στατικό ηλεκτρισμό Εισαγωγή Για την αποτροπή πρόκλησης φωτιάς ή έκρηξης από σπινθήρες εξαιτίας στατικού ηλεκτρισμού σε εργασίες μεταφοράς εύφλεκτων διαλυτών, τα δοχεία, τα βαρέλια, οι γραμμές μεταφοράς, τα ακροφύσια κλπ., που περιέχουν εύφλεκτους διαλύτες πρέπει να είναι ηλεκτρικά συνδεδεμένα (bonding) μεταξύ τους και γειωμένα. Γενικά πρέπει να υπάρχει γείωση και σύνδεση όλου του εξοπλισμού. Ο εξοπλισμός που είναι καλός αγωγός συνδέεται με γείωση ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο δημιουργίας σπινθήρα.
Γέμισμα δοχείου και δημιουργία στατικού ηλεκτρισμού Ο οξικός αιθυλεστέρας π.χ. έχει συσχετισθεί με έναν αριθμό περιστατικών ηλεκτροστατικής ανάφλεξης και ακόμα παρόλο που έχει υψηλή αγωγιμότητα θα πρέπει να τον διαχειριζόμαστε σαν ουσία χαμηλής αγωγιμότητας. Θα ήταν καλό η διαχείριση και των άλλων ελαφρών εστέρων να είναι παρόμοια. Διαδικασίες, που προκαλούν στατικό ηλεκτρισμό Ο στατικός ηλεκτρισμός παράγεται ή από τη σχετική κίνηση υλικών που βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους ή κατά τη διαδικασία του διαχωρισμού των υλικών. Στην περίπτωση της διαχείρισης διαλυτών ο στατικός ηλεκτρισμός μπορεί να προκύψει από δραστηριότητες όπως η ροή του υγρού, η ανάδευση, το ανακάτεμα ή η ανάμειξη, το τρίψιμο στερεών επιφανειών, η αφαίρεση συσκευασίας (π.χ. η αφαίρεση μεμβράνης συσκευασίας) ή το βάδισμα σε ακατάλληλο δάπεδο.
Η κίνηση διαχωρίζει τα θετικά από τα αρνητικά φορτία τα οποία μπορεί να συγκεντρωθούν είτε στον διαλύτη είτε στους περιέκτες (σωληνώσεις, δεξαμενές, δοχεία κ.λπ.), στον σχετικό εξοπλισμό ή στους εργαζόμενους. Η κύρια αιτία ανησυχίας κατά την διαχείριση των διαλυτών είναι η φόρτιση που προκύπτει από τη ροή του υγρού. Το παρακάτω σχήμα παρουσιάζει το διαχωρισμό των φορτίων κατά την διάρκεια της ροής διαλύτη μέσα από ένα σωλήνα. Η φόρτιση είναι ιδιαίτερα υψηλή κατά την διέλευση των διαλυτών διαμέσου λεπτών φίλτρων (<30 μm) και σε μικρότερο βαθμό, μέσα από αντλίες. Διαχωρισμός φορτίου σε έναν αγωγό που ρέει διαλύτης (η αντίθετη πολικότητα επίσης συμβαίνει). Εκτός των περιπτώσεων όπου χρησιμοποιούνται μονωτικά υλικά (όπως το πλαστικό) η φόρτιση του περιέκτη (αρνητική στο παραπάνω σχήμα) διαχέεται ταχύτατα με γείωση ή σύνδεση (bonding). Παρόλα αυτά, εάν ο διαλύτης έχει χαμηλή αγωγιμότητα ( 50 ps/m) το φορτίο του διαλύτη (θετικό στο παραπάνω σχήμα) διαχέεται, σχετικά αργά. Σε αυτή την περίπτωση, καθώς ο διαλύτης συλλέγεται στην δεξαμενή, η συγκέντρωση του φορτίου στην επιφάνεια του υγρού διαλύτη μπορεί να δημιουργήσει υψηλή τάση ηλεκτρικού ρεύματος και να οδηγήσει σε σπινθήρες ικανούς να προκαλέσουν ανάφλεξη των ατμών του διαλύτη. Έτσι διαλύτες με χαμηλό σημείο ανάφλεξης (π.χ. κάτω από τους 35 C περίπου) δεν θα πρέπει να τοποθετούνται σε πλαστικά δοχεία καθώς ο στατικός ηλεκτρισμός που θα αναπτυχθεί κατά την διάρκεια της πλήρωσης θα χρειαστεί αρκετό χρόνο να διαχυθεί. Γενικά, συγκέντρωση φορτίου μπορεί να παρατηρηθεί και στην περίπτωση της ομίχλης διαλυτών (mists). Παρόλα αυτά οι σπινθήρες από τις ομίχλες απαιτούν είτε πολύ μεγάλους όγκους διαλυτών (όπως κατά το πλύσιμο μιας δεξαμενής) ή πολύ υψηλά φορτισμένες ομίχλες όπως αυτές που παράγονται από πολύ υψηλές ταχύτητες ροής ή σκόπιμη φόρτιση σταγονιδίων (π.χ. στον ηλεκτροστατικό ψεκασμό). Αυτές οι συνθήκες σπάνια παρουσιάζονται κατά την γενική διαχείριση των διαλυτών. Πιο συχνά η επικάθιση και συλλογή των φορτισμένων σταγονιδίων ομίχλης σε μη συνδεδεμένους αγωγούς ή πλαστικές μονωτικές επιφάνειες (όπως κατά την διάρκεια ψεκασμού μπογιάς) μπορούν να προκαλέσουν συσσώρευση του φορτίου. Οι πιο σημαντικές διαδικασίες πρόκλησης στατικού ηλεκτρισμού κατά τη διαχείριση των διαλυτών περιλαμβάνουν: Φιλτράρισμα (υψηλή φόρτιση) Άντληση (υψηλή φόρτιση) Ροή σε σωλήνα Δράσεις εργαζομένων όπως π.χ. το τράβηγμα των πλαστικών συσκευασίας από κιβώτια, η αφαίρεση ρούχων, η τυχαία ρίψης ή η εναπόθεση αγώγιμων αντικειμένων
όπως μεταλλικά κουτιά ή δειγματολήπτες στις δεξαμενές, η χρήση μονωτικών παπουτσιών ή/και γαντιών και το άδειασμα των δοχείων ή των κοντέινερ σε αντιδραστήρες. Παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν την φόρτιση σε αυτές τις διαδικασίες μπορεί να είναι: Λεπτά φίλτρα με μικροπόρους, που έχουν μια μεγάλη επιφάνεια που εκτίθεται στην ροή. Υψηλή ταχύτητα και τυρβώδη ροή, π.χ. σε περιπτώσεις ροής μέσω σωληνώσεων ή εκροής από ακροφύσια κατά την διάρκεια της ανάμειξης σε δεξαμενές. Όσο πιο γρήγορη και τυρβώδης είναι η ροή τόσο περισσότερος στατικός ηλεκτρισμός παράγεται. Aντλίες υψηλής διάτμησης (high shear pumps) H παρουσία μιας δεύτερης αδιάλυτης φάσης όπως αυτής των αιωρούμενων σωματιδίων ή η είσοδος ελεύθερου νερού. Τα αιωρούμενα στερεά ή υγρά μπορούν και τα δύο να αυξήσουν σημαντικά την παραγωγή του ηλεκτροστατικού φορτίου σε έναν υδρογονάνθρακα διαλύτη κατά την διαχείριση του. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις παρουσίας νερού σε διαλύτες ως αποτέλεσμα διαδικασιών όπως το πλύσιμο ή το καθάρισμα μιας γραμμής. Αυτό θα πρέπει να διαχωρίζεται όσο είναι πρακτικά δυνατόν. Προσοχή χρειάζεται για να την αποφυγή ανώφελων αναμείξεων. Ο τύπος του προϊόντος και η διαδικασία που εφαρμόζεται. Κάποια επεξεργασμένα υλικά, όπως υδρογονωμένα έλαια που περιέχουν θείο σε συγκέντρωση κάτω των 50 ppm, φαίνεται να παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για ηλεκτροστατική ανάφλεξη, η οποία φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένη παραγωγή φορτίου. Άλλες διαδικασίες οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν φόρτιση κατά τη διαχείριση ή τη χρήση ενός διαλύτη περιλαμβάνουν: Κρυσταλλοποίηση Διάλυση πούδρας σε χαμηλής αγωγιμότητας διαλύτες Ψεκασμός βαφών ή επενδύσεων με βάση τον διαλύτη. Κίνηση οχημάτων Η καθίζηση σταγονιδίων νερού ή σωματιδίων μέσω των υγρών υδρογονανθράκων όπως στην περίπτωση μιας σωληνο-γραμμής που αδειάζει σε μια δεξαμενή με νερό (μόνο στις μεγάλες δεξαμενές αποθήκευσης) ή στην περίπτωση όπου το νερό που βρίσκεται στη βάση ή τα ιζήματα της βάσης της δεξαμενής διαταράσσονται. Δημιουργία φυσαλίδων αερίου ή αέρα μέσα από υγρά. Μηχανική κίνηση από ζώνες ή τροχαλίες. Η κίνηση των πτερυγίων του ανεμιστήρα. Μεταφορά ή μετακίνηση βρεγμένης με διαλύτη πούδρας. Υψηλής ταχύτητας απελευθέρωση ατμού στην ατμόσφαιρα ή καθαρισμό με ατμό.
Τρίψιμο, καθάρισμα ή λείανση πλαστικών επιφανειών, ειδικά όπου εμπλέκονται μηχανικά συστήματα, όπως λείανση ή κόψιμο οπών σε πλαστικά φύλλα σε ένα περιβάλλον, που εμπεριέχει διαλύτες. Αποχωρισμός στρωμάτων μονωτικών υλικών, όπως η απομάκρυνση υφάσματος ή πλαστικού περιτυλίγματος. Ηλεκτρική αγωγιμότητα, διάχυση, χρόνος ανάπαυσης Ηλεκτρική αγωγιμότητα: Η συσσώρευση ηλεκτροστατικού φορτίου σε ένα διαλύτη, μπορεί να παραγάγει αρκετά υψηλή τάση ηλεκτρικού ρεύματος στην επιφάνεια του υγρού και να προκαλέσει την παραγωγή σπινθήρων ικανών να προκαλέσουν ανάφλεξη σε μια εύφλεκτη ατμόσφαιρα. Η επικινδυνότητα του συσσωρευμένου επικίνδυνου φορτίου σε ένα διαλύτη εξαρτάται από την ηλεκτρική του αγωγιμότητα. Μια ακριβής τιμή αγωγιμότητας γενικά δεν είναι απαραίτητη για τον υπολογισμό αυτής της ευαισθησίας: Είναι αρκετό να γνωρίζουμε εάν η ελάχιστη αγωγιμότητα του διαλύτη μετρημένη σε picosiemens/ metre ή ps/m- μπορεί να ταξινομηθεί σαν Χαμηλή ( 50 ps/m), Μεσαία ( από 50 ps/m έως 10.000 ps/m) ή υψηλή (>10.000 ps/m). Οι χαμηλής αγωγιμότητας διαλύτες μπορούν να παραγάγουν επικίνδυνα υψηλή τάση ηλεκτρικού ρεύματος στις επιφάνειες των υγρών κατά την διάρκεια απλών διαδικασιών διαχείρισης όπως το γέμισμα δεξαμενών ή δοχείων. Η διαχείριση επομένως όλων των χαμηλής αγωγιμότητας διαλυτών θα πρέπει να γίνεται με ένα αυξημένο επίπεδο προστασίας από το στατικό ηλεκτρισμό (περιορισμοί στο ρυθμό πλήρωσης του περιέκτη, περιορισμοί στη χρήση των λεπτών φίλτρων κλπ. Οι υδρογονάνθρακες διαλύτες έχουν μικρή αγωγιμότητα (π.χ. το n-eξάνιο (αγωγιμότητα 24 ps/m), το n-πεντάνιο (24 ps/m), το m-ξυλόλιο (9 ps/m), το n-οκτάνιο (9 ps/m), το τολουόλιο (5 ps/m), το n-επτάνιο (4 ps/m), το ισο-οκτάνιο (1 ps/m)). Οι μεσαίας αγωγιμότητας διαλύτες συνήθως δεν συγκεντρώνουν επικίνδυνα επίπεδα φορτίου κατά την διάρκεια απλών διεργασιών όπως η πλήρωση ενός δοχείου και μπορεί να μην απαιτούν το ίδιο επίπεδο αυξημένων μέτρων προστασίας όπως τα υγρά χαμηλής αγωγιμότητας. Μπορούν όμως, παρόλα αυτά, να παρουσιάσουν επικίνδυνα επίπεδα τάσης ηλεκτρικού ρεύματος σε κάποιες εξειδικευμένες διαδικασίες όπως π.χ. κατά τη κρυσταλλοποίηση ή την ανάδευση μειγμάτων δύο φάσεων προκειμένου να διαλυθούν αιωρούμενα στερεά. Οι υψηλής αγωγιμότητας διαλύτες σπάνια συγκεντρώνουν επικίνδυνα επίπεδα φορτίου στις επιφάνειες των υγρών αλλά είναι γνωστό ότι το κάνουν κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Οι οξυγονωμένοι διαλύτες παρουσιάζουν υψηλές αγωγιμότητες όπως π.χ. η μεθανόλη (αγωγιμότητα 7000000 ps/m), η ακετόνη (6000000 ps/m), η μέθυλ-αίθυλ κετόνη (5000000 ps/m), n Bουτανόλη & αιθανόλη (4000000 ps/m),ο οξικός αιθυλεστέρας, ο οξικός βουτυλεστέρας και η ισοπροπανόλη (2000000 ps/m). Παρόλα αυτά χρειάζεται μεγάλη προσοχή με όλους τους εύφλεκτους βιομηχανικούς διαλύτες όταν στα συστήματα διαχείρισης τους εμπλέκονται μονωτικά υλικά. Η συγκέντρωση του ηλεκτροστατικού φορτίου εντός ενός υγρού ως αποτέλεσμα της διαδικασίας ηλεκτροστατικής φόρτισης αποφορτίζεται από την συνεχή διαρροή (διάχυση) του φορτίου από το υγρό προς τα τοιχώματα του συστήματος εγκλεισμού (δοχεία, δεξαμενές, σωλήνες). Εάν η διάχυση είναι αργή οι επικίνδυνες διαφορές στην ηλεκτρική τάση μπορεί να εμφανιστούν στο χώρο ανάμεσα στο υγρό και τα τοιχώματα: όταν η διάχυση είναι γρήγορη η δημιουργία τέτοιων επικίνδυνων διαφορών στην ηλεκτρική τάση αποτρέπεται.
Η διάχυση συνήθως ακολουθεί τον νόμο του Οhm. Σε αυτή την περίπτωση ο ρυθμός της διάχυσης περιγράφεται με το χρόνο ανάπαυσης τ (relaxation time). Πρόκειται για το χρόνο που απαιτείται ώστε το φορτίο να πέσει στο 37% του αρχικού φορτίου. Μετά από τρείς χρόνους ανάπαυσης (3τ) μόνο το 0.37~5% του αρχικού φορτίου παραμένει, δηλαδή το 95% του συσσωρευμένου φορτίου έχει διαχυθεί. Ο χρόνος ανάπαυσης καθορίζεται κυρίως από την ηλεκτρική αγωγιμότητα του υγρού. Με μια υψηλή αγωγιμότητα τα φορτία μπορούν να διαχέονται άμεσα και ο χρόνος ανάπαυσης είναι μικρός. Με μια μικρή αγωγιμότητα τα φορτία διαχέονται αργά και ο χρόνος ανάπαυσης είναι μεγάλος. Η ελεύθερη μεταφορά από ένα δοχείο σε ένα άλλο δοχείο ή το πέρασμα του από ένα φίλτρο μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό στατικό ηλεκτρικό φορτίο. Για ένα υγρό με αγωγιμότητα 2 Ps/m (σχετική διηλεκτρική σταθερά 2) ο χρόνος ανάπαυσης είναι 8.85 sec. Για λόγους ασφάλειας προτείνεται το 3 τ δηλαδή στην περίπτωση αυτή τα 30 sec. Για υγρά με αγωγιμότητες λιγότερο από 2 Ps/m απαιτείται ελάχιστος χρόνο 100 sec. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να χρειάζεται η χρήση ενός κομματιού μεγάλου γειωμένου σωλήνα (που θα χρησιμοποιηθεί ως προθάλαμος για το χρόνο ανάπαυσης) στο σύστημα τροφοδοσίας προτού γίνει η εκροή προς τη δεξαμενή κάποιου βυτιοφόρου. τ= χρόνος ανάπαυσης ε= Σχετική αγωγιμότητα του υγρού εο = Σχετική αγωγιμότητα του ελεύθερου χώρου (8,85 Χ 10-12 F/m) γ= Αγωγιμότητα του υγρού Μεγάλη προσοχή απαιτείται για την τήρηση των παραπάνω κανόνων για την προστασία από τον κίνδυνο δημιουργίας στατικού ηλεκτρισμού κατά τη διαδικασία φόρτωσης και εκφόρτωσης εύφλεκτων διαλυτών με βυτιοφόρα! Αλλαγή φορτίου Η αλλαγή φορτίου (loading) απαιτεί προσοχή, όταν οι περιέκτες (π.χ. δεξαμενές, θάλαμοι σε βυτιοφόρο) δεν καθαρίζονται μετά την παράδοση και πριν την καινούρια φόρτωση μιας άλλης ουσίας π.χ. φόρτωση σε ένα βυτίο, ενώ παραμένουν ακόμα ατμοί από το προηγούμενο φορτίο άλλης ουσίας. Αυτή είναι μια επικίνδυνη πρακτική για τα προϊόντα χαμηλής αγωγιμότητας, ειδικά όταν το προηγούμενο φορτίο είναι εύφλεκτο και το επόμενο παχύρευστο με υψηλό σημείο ανάφλεξης. Ιδεατά, σε όλους τους θαλάμους, που πριν περιείχαν εύφλεκτα υγρά θα πρέπει να πραγματοποιείται πρώτα gas-free προ της πλήρωσης με το δεύτερο υγρό. Εφόσον αυτό δεν είναι πάντα πρακτικό δυνατό οι ακόλουθοι κανόνες θα πρέπει να εφαρμόζονται. Το πρόγραμμα των φορτώσεων θα πρέπει να ρυθμίζεται έτσι ώστε να ελαχιστοποιούνται οι αλλαγές φορτίου. Διασφαλίστε ότι όλα, συμπεριλαμβανομένου και των σωλήνων βυθίσματος (dipping tubes), βραχιόνων γεμίσματος και σωληνώσεων είναι επαρκώς γειωμένα.
Ακόμη και μια μικρή ποσότητα ακετόνης που χύνεται κατά λάθος σε ένα δοχείο (tank) κηροζίνης μπορεί να χαμηλώσει το σημείο ανάφλεξης της κηροζίνης αρκετά ώστε να την κάνει επικίνδυνη κατά την χρήση της. Ταχύτητα ροής Στην αρχή της πλήρωσης μίας δεξαμενής, ενός κοντέινερ κλπ, η ταχύτητα άντλησης u δεν θα πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 1m/s.Όταν το στόμιο του σωλήνα που εισάγει το υγρό καλυφθεί δύο φορές όσο είναι η διάμετρός του, η ταχύτητα μπορεί να αυξηθεί. Για χαμηλής αγωγιμότητας διαλύτες η ταχύτητα της ροής u (σε μονάδες μέτρησης) σε m/s καθορίζεται από την σχέση: u N/ d με μια γενική μέγιστη ροή u= 7 m/s. Το Ν είναι η παράμετρος φορτώσεως (το ud όριο) το οποίο έχει την τιμή 0.38 m2/s για βυτιοφόρα φορτηγά αυτοκίνητα (road tankers) και 0.75 m2/s για βυτιοφόρα πάνω σε ράγες (rail tank cars). Το d είναι η διάμετρος του σωλήνα σε μέτρα. Ως διάμετρος θα πρέπει να λαμβάνεται αυτή στο στενότερο σημείο του σωλήνα μέσα σε ένα χρόνο ροής των 30 s ή τρείς φορές τον χρόνο ανάπαυσης της εξόδου του σωλήνα, όποιο είναι το μικρότερο. Για μεσαίας ή υψηλής αγωγιμότητας διαλύτες δεν απαιτείται ένα ud όριο αλλά γενική μέγιστη ταχύτητα των 7 m/s διατηρείται σαν μέτρο προφύλαξης. Εάν ο διαλύτης αποτελείται από δύο ή περισσότερες αναμίξιμες φάσεις ή έχει μολυνθεί με αιωρούμενο ελεύθερο νερό ή βρωμιά, η ταχύτητα ροής θα πρέπει να περιοριστεί στο 1 m/s καθ όλη την διαδικασία γεμίσματος. Έτσι για παράδειγμα όταν φορτώνεται ένα road tanker (Ν= 0.38 m 2 /s) με ένα χαμηλής αγωγιμότητας διαλύτη διαμέσου ενός σωλήνα 80mm (d=0.08 μ) η μέγιστη επιτρεπτή ταχύτητα φορτώσεως θα έπρεπε να είναι 4.7 m/s. Οι ταχύτητες γεμίσματος είναι συνήθως μικρότερες από αυτό: μια ταχύτητα 1.5 m/s είναι τυπική και ανταποκρίνεται σε ένα ρυθμό ροής περίπου 27.000 λίτρα/ώρα σε μια γραμμή με διάμετρο 80 mm. Φροντίστε για την σήμανση και το όνομα της ουσίας στο δοχείο που γίνεται η μεταφορά Προτιμήστε εργαλεία που δεν παράγουν σπίθες (non-sparkling) από νικέλιο, αλουμίνιο, μπρούντζο και όχι από ατσάλι. Τα φορτία που δημιουργούνται από την τριβή του διαλύτη με τα τοιχώματα του περιέκτη τους, το σωλήνα, δοχείο, χωνί κ.λπ. πολλαπλασιάζονται και μπορούν να αποφορτιστούν έντονα προκαλώντας ανάφλεξη σε ατμούς καυσίμου. Οι διαλύτες με υδρογονάνθρακες είναι ιδιαίτερα καλοί στην συσσώρευση του στατικού ηλεκτρισμού. Έτσι μπορούν να αποτελέσουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους οξυγονωμένους διαλύτες όπως αλκοόλες, κετόνες, αλκαλικούς αιθέρες, οξικούς μεθυλεστέρες, οξικούς αιθυλεστέρες, εστέρες και γλυκολικούς εστέρες. ΜΑΠ για Στατικό ηλεκτρισμό Όταν σε μια εργασία εμπλέκονται εύφλεκτοι διαλύτες θα πρέπει να γίνεται χρήση αντιστατικών μέσων ατομικής προστασίας ώστε να εξαλειφθεί ο κίνδυνος σπιθών που μπορεί να προκληθούν εξαιτίας του στατικού ηλεκτρισμού π.χ. αντιστατικά υποδήματα ασφάλειας-ανθεκτικά στους διαλύτες, κατάλληλη στολή ή φόρμα εργασίας. Αντενδείκνυται η χρήση αθλητικών παπουτσιών με συνθετική σόλα, διότι δεν αποφορτίζουν τον στατικό ηλεκτρισμό. Τα ηλεκτρικά αγώγιμα παπούτσια παρέχουν προστασία ενάντια στην ανάπτυξη στατικού ηλεκτρισμού. Δεν θα πρέπει να γίνεται χρήση πούδρας για τα πόδια σε συνδυασμό με προστατευτικά αγώγιμα παπούτσια επειδή η πούδρα παρέχει μόνωση που μειώνει την αγώγιμη ικανότητα των παπουτσιών. Επίσης κάλτσες από μετάξι, μαλλί ή νάιλον μπορούν να παράγουν στατικό ηλεκτρισμό και δεν θα πρέπει να φοριούνται με αγώγιμα παπούτσια. Τα
αγώγιμα παπούτσια θα πρέπει να απομακρύνονται όταν το έργο που τα απαιτεί ολοκληρώνεται. Σημείωση: Oι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε ηλεκτρικούς κινδύνους δεν θα πρέπει ποτέ να φορούν αγώγιμα παπούτσια. (Ο ηλεκτρισμός ακολουθεί το συντομότερο και το ευκολότερο μονοπάτι, οπότε οι ηλεκτρολόγοι πρέπει να φορούν υποδήματα με μόνωση για να μην γίνουν η εύκολη δίοδος του ρεύματος). Θα πρέπει : Το προσωπικό το οποίο εκτελεί δραστηριότητες σε επικίνδυνες ζώνες να φορά ηλεκτροστατικά υποδήματα διάχυσης του φορτίου και οι διάδρομοι και τα πατώματα θα πρέπει επιπλέον να είναι τέτοια που να κάνουν διάχυση του φορτίου έτσι ώστε η ολική αντίσταση από τον χειριστή στην γη μέσω των υποδημάτων να μην ξεπερνά τα 100 ΜΩ. Όπου χρησιμοποιούνται γάντια θα πρέπει και αυτά να διαχέουν το φορτίο (dissipative gloves) όπου αυτό είναι δυνατόν. Εάν δεν είναι διαθέσιμα τέτοια γάντια (π.χ. επειδή τα γάντια διάχυσης του φορτίου, δεν προσφέρουν τα άλλα είδη προστασίας των χεριών* 1, που απαιτούνται για την συγκεκριμένη εργασία) τότε η εργασία θα πρέπει προσεκτικά να εκτιμηθεί και είτε η χειρωνακτική διαχείριση να περιορισθεί ή να δοθούν άλλα μέσα διασφάλισης της γείωσης των αντικειμένων που μεταφέρονται από τους εργαζόμενους. Σημείωση: Τα βραχιόλια διάχυσης του φορτίου μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την γείωση του εργαζόμενου αλλά μπορεί να μην γειώνουν τα τεμάχια που μεταφέρει αν φορά μονωτικά γάντια. Οι φόρμες εργασίας θα πρέπει επίσης να διαχέουν το φορτίο: φυσικές ίνες (π.χ. βαμβάκι) συνήθως διαχέουν το φορτίο αλλά εκείνες που είναι κατασκευασμένες από συνθετικές ίνες ενδέχεται να μην το κάνουν. Με σκοπό να διασφαλιστεί ότι οι φόρμες που είναι κατασκευασμένες από συνθετικές ίνες είναι κατάλληλες, θα πρέπει να καλύπτουν τις απαιτήσεις που ορίζονται στο ΕΝ 1149-5. Οι φόρμες θα πρέπει να εφαρμόζουν καλά στο σώμα του εργαζόμενου ενώ δεν θα πρέπει να αφαιρούνται εντός των επικίνδυνων ζωνών. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να είναι προσεκτικοί έτσι ώστε κανένας μη μονωμένος αγωγός από τον οποίο θα μπορούσε να προκύψει κάποιος σπινθήρας (όπως μεταλλικό κουτί, γυαλιά με ατσάλινο σκελετό, μεταλλική τσατσάρα η στυλό) να μην πέσει ή εισαχθεί ακουσίως εντός των δεξαμενών κατά τις διαδικασίες δειγματοληψίας, αποφόρτισης ή πλήρωσής τους. Οι λειτουργικές διαδικασίες και ο ρουχισμός θα πρέπει να έχουν σχεδιασθεί για να ελαχιστοποιείται ένας τέτοιος κίνδυνος π.χ. με τον περιορισμό της εισόδου από ψηλά όπου είναι ανοιχτές ανθρωποθυρίδες, χρήση φόρμας που δεν έχει επάνω τσέπες ή οι πάνω τσέπες διαθέτουν φερμουάρ τα οποία πρέπει να είναι κλειστά κ.λπ. 1 Όπως π.χ. για χημικές ουσίες. Για περισσότερες πληροφορίες δείτε :«Επιλογή-χρήση προστατευτικών γαντιών για έκθεση σε χημικές ουσίες»
Το ΕΝ 1149-5 για προστατευτικό ρουχισμό παρέχει στο χρήστη ρούχα που διαχέουν το ηλεκτροστατικό φορτίο με μειωμένο κίνδυνο για δημιουργία σπινθήρα. Το ένδυμα θα πρέπει να χρησιμοποιείται σαν μέρος ενός συνολικού συστήματος γείωσης προς αποφυγή των εύφλεκτων (combustible) αποφορτίσεων. Το ανθρώπινο σώμα έχει μια αρκετά χαμηλή αντίσταση όγκου να δρα ως αγωγός και - εάν μονώνεται από γης - μπορεί να συσσωρεύσει ηλεκτροστατική φόρτιση. Το φορτίο μπορεί να παραχθεί με ηλεκτροδότηση εξ επαφής, για παράδειγμα με περπάτημα σε ένα μονωτικό πάτωμα, ή αγγίζοντας φορτισμένο εξοπλισμό ή υλικά. Μπορεί επίσης να προκύψει από την επαγωγή λόγω φόρτισης στην ενδυμασία ή φορτισμένων αντικειμένων, που βρίσκονται κοντά. Μια επικίνδυνη συνέπεια του ηλεκτροστατικού δυναμικού με το οποίο είναι φορτισμένος ένας εργαζόμενος είναι ότι μπορεί να είναι τόσο υψηλό ώστε να προκληθεί αποφόρτιση μέσω σπινθήρα. Ο έλεγχος του ανεπιθύμητου στατικού ηλεκτρισμού για τους ανθρώπους είναι απαραίτητος σε χώρους όπου υπάρχουν εύφλεκτα υλικά ή εκρηκτικές ατμόσφαιρες. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι άνθρωποι πρέπει να γειώνονται είτε άμεσα είτε μέσω αγώγιμων υποδημάτων (βλ. EN ISO 20345). Στην περίπτωση όπου τα είδη ένδυσης ή η ένδυση διασκορπισμού ηλεκτροστατικών φορτίων έχει προσδιοριστεί ως αναγκαία από την εκτίμηση κινδύνου, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου αυτού πρέπει να είναι τα κατάλληλα. Αυτές οι απαιτήσεις μπορεί να είναι απαραίτητες επιπλέον των υπόλοιπων απαιτήσεων για την προστατευτική ενδυμασία που έχει σχεδιασθεί για άλλους κινδύνους (π.χ. χημικά). Συνεπώς αυτό το πρότυπο θα πρέπει να χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο ώστε οι απαιτήσεις να συμπληρώνουν εκείνες του ειδικού προτύπου προστατευτικών ειδών ένδυσης. Οι απαιτήσεις για τα υλικά και το σχεδιασμό, όπως καθορίζονται στο πρότυπο αυτό ισχύουν μόνο για προστατευτικά ρούχα διασκορπισμού ηλεκτροστατικών φορτίων, που φοριούνται από τα άτομα που είναι γειωμένα μέσω μιας αντίστασης μικρότερης από 10 8 Ω. (π.χ. με τη χρήση κατάλληλων υποδημάτων όπως ορίζονται στο πρότυπο EN ISO 20345, ή με οποιοδήποτε άλλο πρόσφορο μέσο). Το έντυπο αυτό περιέχει πληροφορίες καλής πρακτικής και νομοθεσίας οι οποίες μπορεί να σας φανούν χρήσιμες. Σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν τις σχετικές με την Ασφάλεια και υγεία στην εργασία διατάξεις. YΠOYPΓEIO ΕΡΓΑΣΙΑΣ KOINΩNIKΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Ελένη Νυφούδη (Χημικός Μηχανικός, M.Sc.) Επιμέλεια κειμένων: Kαή Μαρία, Νυφούδη Ελένη