ΑΡΘΡΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ

Δικογραφία 2011 411 ΑΡΘΡΑ - ΜΕΛΕΤΕΣ - ΑΠΟΨΕΙΣ Άλλη μια δικονομική εκτροπή με τις καταθέσεις των αστυνομικών Φίλιππου ΑΝΔΡΕΟΥ, Δικηγόρου Λάρισας Προκειμένου για αυτόφωρα κακουργήματα και πλημμελήματα οι γενικοί και ειδικοί ανακριτικοί υπάλληλοι (άρθρα 33 και 34 ΚΠΔ) καθώς και κάθε αστυνομικό όργανο έχουν υποχρέωση να συλλάβουν το δράστη και να τον οδηγήσουν στον εισαγγελέα (άρθρο 275 παρ. 1 ΚΠΔ). Η προσαγωγή γίνεται χωρίς αναβολή το αργότερο 24 ώρες από τη σύλληψή του και αν η σύλληψη έγινε έξω από την έδρα του εισαγγελέα, στον απολύτως αναγκαίο χρόνο για τη μεταφορά του (άρθρο 279 παρ. 1 εδ. α ΚΠΔ). Στα αυτόφωρα κακουργήματα και πλημμελήματα, οι παραπάνω ανακριτικοί υπάλληλοι είναι υποχρεωμένοι να επιχειρούν όλες τις ανακριτικές πράξεις που είναι αναγκαίες για να βεβαιωθεί η πράξη και να ανακαλυφθεί ο δράστης, έστω και χωρίς προηγούμενη παραγγελία του εισαγγελέα (άρθρο 243 παρ. 2 εδ. α ΚΠΔ). Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για την έκτακτη ή αστυνομική προανάκριση. Η ανάκριση, στην έννοια της οποίας περιλαμβάνεται και η προανάκριση (τακτική και έκτακτη), γίνεται πάντοτε εγγράφως και δεν είναι δημόσια (άρθρο 241 εδ. α ΚΠΔ). Με βάση την παραπάνω διάταξη, η κύρια ανάκριση και η προανάκριση διέπονται από δυο αρχές, α) την αρχή της έγγραφης διεξαγωγής και β) την αρχή της μυστικότητας. Με βάση τις παραπάνω διατάξεις, όταν ένα αστυνομικό όργανο συλλαμβάνει ένα δράστη τέλεσης κακουργήματος, όπως λ.χ. σε γενόμενο έλεγχο ενός υπόπτου βρίσκεται στην κατοχή του ποσότητα ναρκωτικών ουσιών, οφείλει να τον συλλάβει και να τον οδηγήσει στο Αστυνομικό Τμήμα. Η ενέργειά του αυτή αποτελεί εκπλήρωση υποχρέωσης ή αλλιώς άσκηση καθήκοντος, που απορρέει, σύμφωνα με τα παραπάνω, από τη διάταξη του άρθρου 275 παρ. 1 ΚΠΔ. Από τη στιγμή που ο συλληφθείς βρεθεί στο Αστυνομικό Τμήμα ενεργοποιείται αυτομάτως η διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 243 ΚΠΔ και αρχίζει η έκτακτη ή αστυνομική προανάκριση. Για κάθε ενέργεια των αστυνομικών οργάνων πρέπει να συντάσσεται έκθεση σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους. Έτσι, εάν γίνει σωματική έρευνα ή κατ οίκον έρευνα ή έρευνα ενός πράγματος όπως λ.χ. του αυτοκινήτου, συντάσσεται σχετική έκθεση σύμφωνα με τη διάταξη του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 241 ΚΠΔ. Το ίδιο θα συμβεί εάν διενεργηθεί αυτοψία, ή πραγματογνωμοσύνη, ή κατάσχεση, ή ζύγιση, ή εξέταση μάρτυρα, ή εξέταση κατηγορουμένου. Ο δράστης της παραπάνω πράξης δεν έχει μεν την ιδιότητα του κατηγορουμένου, διότι κατηγορούμενος κατ άρθρο 72 ΚΠΔ είναι μόνον εκείνος σε βάρος

412 Δικογραφία 2011 του οποίου ο εισαγγελέας άσκησε ρητά την ποινική δίωξη, εκείνος στον οποίο σε οποιοδήποτε στάδιο της ανάκρισης αποδίδεται η αξιόποινη πράξη και εκείνος που αναγράφεται στη μήνυση, στην έγκληση, την αίτηση ή την έκθεση για αξιόποινη πράξη (και εν προκειμένω δεν έχει ακόμη ασκηθεί ποινική δίωξη, την οποία ασκεί, σύμφωνα με τα παραπάνω, ο εισαγγελέας μετά την προσαγωγή του υπαιτίου σ αυτόν). Ωστόσο όμως είναι οιονεί κατηγορούμενος, αφού του αναγνωρίζονται όλα τα δικαιώματα του κατηγορουμένου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 105 ΚΠΔ. Οιονεί κατηγορούμενο έχουμε εκτός από την περίπτωση του άρθρου 243 παρ. 2 ΚΠΔ και στην προκαταρκτική εξέταση κατ άρθρο 31 παρ. 2 ΚΠΔ, όπου αυτός σε βάρος του οποίου έχει κατατεθεί η μήνυση, ή η έγκληση, ή η καταγγελία, ή η μηνυτήρια αναφορά κλπ, ενώ δεν είναι κατηγορούμενος και δεν λαμβάνεται απολογία κατηγορουμένου, αλλά δίνει εξηγήσεις σχετικά με την καταγγελία, έχει όλα τα δικαιώματα του κατηγορουμένου. Έτσι, τόσο στην πρώτη όσο και στη δεύτερη περίπτωση, οφείλει ο ανακριτικός υπάλληλος να του γνωστοποιήσει όλα τα δικαιώματά του, δηλαδή να του τα αναφέρει ένα προς ένα. Ο αστυνομικός έχει την υποχρέωση αυτή, όχι μόνον όταν καλεί τον συλληφθέντα δράστη να καταθέσει σχετικά με την κατηγορία, αλλά από την πρώτη στιγμή που θα βρεθεί στο αστυνομικό τμήμα και για να ακριβολογήσουμε από τη στιγμή της σύλληψής του. Οφείλει να του πει ότι έχει το δικαίωμα σιωπής κατ άρθρο 273 ΚΠΔ, ότι έχει το δικαίωμα να λάβει γνώση της κατηγορίας και της δικογραφίας, ότι έχει δικαίωμα συνηγόρου κλπ. Δυστυχώς τα δικαιώματα του οιονεί κατηγορουμένου καταστρατηγούνται με τις ευλογίες των δικαστικών λειτουργών, διότι χωρίς να γνωστοποιήσουν στο συλληφθέντα τα δικαιώματά του και ενώ έχει αρχίσει η έκτακτη προανάκριση, τον ρωτούν πού βρήκε τα ναρκωτικά, από πού και πώς τα προμηθεύτηκε, τι ποσότητα προμηθεύτηκε και έναντι ποιου τιμήματος κλπ κι αν ο συλληφθείς κατονομάσει κάποιο τρίτο άτομο ως προμηθευτή του, μεταβαίνουν στην οικία ή στον τόπο εργασίας του, τον συλλαμβάνουν, ενώ διενεργούν έρευνες στην κατοικία του, στο χώρο της δουλειάς του κλπ με την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής. Στη συνέχεια, ένα αστυνομικό όργανο, που κατά κανόνα είναι αυτό που τον συνέλαβε, καταθέτει ως μάρτυρας κατηγορίας, αναφέροντας τις συνθήκες σύλληψης του δράστη ή των δραστών και όλα όσα (παράνομα) πληροφορήθηκε από τον συλληφθέντα, μετά τη σύλληψή του, (στην παράνομη και παράπλευρη ανάκρισή του) χωρίς να έχει συνταχθεί προηγούμενα έκθεση εξέτασης κατηγορουμένου από αρμόδιο όργανο και σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους. Αυτή η κατάθεση αποτελεί κατά κανόνα το κυριότερο αποδεικτικό μέσο για την ενοχή του κατηγορουμένου, το οποίο οι δικαστικοί λειτουργοί, που έχουν ως αποστολή τους την απονομή της δικαιοσύνης, κινούμενοι όμως μέσα στα πλαίσια των δικονομικών κανόνων, αντί να το απορρίψουν, διότι μ αυτό παραβιάζονται ευθέως τα υπερασπιστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου και δημιουργείται απόλυτη ακυρότητα κατ άρθρο 171 παρ. 1 περ. δ ΚΠΔ, το αποδέχονται, συνεπώς το νομιμοποιούν, καταστρατηγώντας έτσι μαζί με τους αστυνομικούς δικονομικές διατάξεις, οι οποίες χαρακτηρίζουν το νομικό πολιτισμό μιας χώρας, που για να θεσπιστούν χρειάστηκαν αγώνες ετών. Παρά το γεγονός ότι ελάχιστες, ωστόσο τολμηρές, αποφάσεις χαρακτήρισαν την κατάθεση του αστυνομικού απαράδεκτη κατά το μέρος που αυτή αναφέρεται στο τι άκουσε από τον κατηγορούμενο μετά τη σύλληψή του,

Δικογραφία 2011 413 ή τον συγκατηγορούμενό του για την ίδια πράξη, ή από τρίτο άτομο το οποίο στη συνέχεια απέκτησε την ιδιότητα του κατηγορουμένου (ΑΠ 1827/2000 ΠραξΛογΠΔ 2001 σελ. 14, ΠοινΧρον ΝΑ 811, ΠεντΕφετΑθ 1984/2000 ΠραξΛογΠΔ 2001 σελ. 14, ΑΠ 40/2001 ΝοΒ 49 σελ. 1211, ΑΠ 761/2002 ΠραξΛογΠΔ 2002 σελ. 274, ΑΠ 1824/2002 ΠραξΛογΠΔ 2002 σελ. 486, ΠεντΕφΑθ 649/1999 ΠραξΛογΠΔ 2002). Όμως, η υποβολή ερωτήσεων στο συλληφθέντα μετά τη σύλληψή του, σχετικά με την αξιόποινη πράξη που τέλεσε, αποτελεί εξέταση (οιονεί) κατηγορουμένου, και εφόσον δεν έχει συνταχθεί έκθεση γι αυτή, είναι άκυρη ανακριτική πράξη, είναι σαν να μην έγινε ποτέ, δεν παράγει έννομα αποτελέσματα και η έλλειψη της έκθεσης δεν μπορεί να αναπληρωθεί με τίποτ άλλο. Έτσι, παρατηρείται το φαινόμενο, η μεν ανεπίσημη και παράνομη εξέταση του κατηγορουμένου, την οποία μεταφέρει ο αστυνομικός αφηγηματικά όταν στη συνέχεια καταθέτει ως μάρτυρας κατηγορίας, να καταλαμβάνει πολλές σελίδες, να περιέχει ονόματα, ποσότητες ναρκωτικών, ποσότητες χρημάτων, τοποθεσίες και άλλα γεγονότα και η επίσημη έκθεση απολογίας του που ακολουθεί να καταλαμβάνει 5 σειρές, μέσα από τις οποίες αρνείται τα πάντα. Στη συνέχεια στο δικαστήριο να ερωτάται ο κατηγορούμενος, γιατί αρνείσαι την ενοχή σου, αφού τα ομολόγησες όλα στο όργανο; Όμως όσο αυτή η τακτική θα εφαρμόζεται, διότι αποτελεί την εύκολη λύση για την ενοχή του κατηγορουμένου, τόσο θα υποθάλπεται η βάναυση καταστρατήγηση των υπερασπιστικών δικαιωμάτων του κατηγορουμένου και οι σχετικές δικονομικές διατάξεις θα υπάρχουν όχι για να εφαρμόζονται αλλά για να παραβιάζονται, απ αυτούς που είναι ταγμένοι να τις προστατεύουν.

414 Δικογραφία 2011 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΣΙΜΑΤΟΣ ΑΓΩΝΩΝ - ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Δημητρίου ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗ, Δικηγόρου Θεσσαλονίκης, LLM 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Στις 23 Δεκεμβρίου 2011 δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 1 το κείμενο των συμπερασμάτων του Συμβουλίου για την καταπολέμηση του στησίματος αθλητικών αγώνων. Το κείμενο αυτό έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά πρωτοβουλιών της Ένωσης για την αντιμετώπιση των παραβατικών συμπεριφορών στο χώρο του αθλητισμού 2. Το φαινόμενο των στημένων αγώνων απασχόλησε τη δικαιοσύνη σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη το τελευταίο διάστημα, ενώ κρούσματα παραβατικών συμπεριφορών εντοπίστηκαν από τις αρμόδιες αρχές και στη χώρα μας. Η προστασία και η διατήρηση καθαρού του αθλητικού χώρου, πλέον διακηρύττεται και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την αντικατάσταση του άρθρου 2 ΣυνθΕΕ από το άρθρο 3 ΣΕΕ, η Ένωση αποσχίζεται εν πολλοίς από το μοτίβο επίτευξης αποκλειστικά οικονομικών σκοπών και πλέον στρέφεται στην επιδίωξη και κοινωνικών στόχων, όπως ο αθλητισμός. O αθλητισμός αποτελεί ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο με ιδιαίτερη επιρροή σε ένα ευρύ φάσμα τομέων της σύγχρονης κοινωνίας. Είτε ως θέαμα και ψυχαγωγική δραστηριότητα, είτε ως μέσο σωματικής άσκησης, ο αθλητισμός αποτελεί ένα κοινωνικό και οικονομικό φαινόμενο μείζονος σημασίας που καλύπτει βασικές ανάγκες του ανθρώπου, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο 3. Βασικές μορφές οργανωμένης προσπάθειας διάδοσης του υγιούς αθλητισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως π.χ. ο Ολυμπισμός, επιδιώκουν να μεταλαμπαδεύσουν στους ανθρώπους το συνδυασμό του αθλητισμού με τον πολιτισμό και την εκπαίδευση, δημιουργώντας ένα τρόπο ζωής βασισμένο στη χαρά της προσπάθειας, την εκπαιδευτική χαρά του καλού παραδείγματος, τη δημιουργία αισθήματος κοινωνικής ευθύνης και την προώθηση του σεβασμού των οικουμενικών θεμελιωδών ηθικών αρχών, όπως π.χ. ο ευγενής ανταγωνισμός (fair play) 4. Ο αθλητισμός 1 ΕΕ C 378 της 23.12.2011, σελ. 1 επ. 2 COM (2011) 12 τελικό της 18.1.2011, Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Ανάπτυξη της ευρωπαϊκής διάστασης στον αθλητισμό COM (2011) 128 τελικό της 24.3.2011, Πράσινη Βίβλος - Τυχερά παιχνίδια σε απευθείας σύνδεση στην Εσωτερική Αγορά 3 Σύμφωνα με τον ορισμό που δίδεται από το Συμβούλιο της Ευρώπης και υιοθετείται από την Επιτροπή, αθλητισμός είναι: «όλες οι μορφές σωματικής δραστηριότητας, οι οποίες, μέσω περιστασιακής ή οργανωμένης συμμετοχής, έχουν στόχο την έκφραση ή τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και πνευματικής υγείας, δημιουργώντας κοινωνικές σχέσεις ή επιτυγχάνοντας επιδόσεις σε αγώνες όλων των επιπέδων». 4 International Olympic Committee, Olympic Charter, 2011, σελ. 10 επ.

Δικογραφία 2011 415 με νομική βάση πλέον τα άρθρα 6 και 165 ΣΛΕΕ, εμπεριέχεται στους τομείς δράσης της Ένωσης. 2. Η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η αλλαγή που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας Στο ενωσιακό δίκαιο αναγνωρίζεται παγίως ως θεμελιώδης αρχή της κατανομής των δικαιοπαραγωγικών αρμοδιοτήτων μεταξύ κρατών - μελών και Ένωσης, αυτή των δοτών αρμοδιοτήτων 5. Προ της θέσης σε ισχύ της Συνθήκης της Λισαβόνας, η αποκλειστική εμπλοκή του δικαίου της Ένωσης στον τομέα του αθλητισμού σχετιζόταν με την προστασία των θεμελιωδών οικονομικών αρχών, όπως αυτή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Με νομολογία χρονολογούμενη από το 1974, ο Ευρωπαίος Δικαστής είχε τονίσει πως: «Λαμβανομένων υπόψη των στόχων της Κοινότητας, η αθλητική δραστηριότητα δεν υπόκειται στο κοινοτικό δίκαιο, παρά κατά το μέτρο που συνιστά οικονομική δραστηριότητα κατά την έννοια του άρθρου 2 της Συνθήκης» 6. Εντούτοις, με την πάροδο του χρόνου οι αρχές της Ένωσης αντελήφθησαν εγκαίρως τη σπουδαιότητα του αθλητισμού όχι μόνο ως οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και ως τομέα κοινωνικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής δράσης των ευρωπαίων πολιτών 7. Μάλιστα, η ιδιαιτερότητά του αθλητισμού έγκειται στο γεγονός ότι επιτελεί ένα κοινωνικό ρόλο τελείως διακριτό από τον αμιγώς οικονομικό. Με στόχο την προώθηση της δεοντολογίας και των απαραιτήτων μορφών αλληλεγγύης που απαιτούνται για τη διατήρηση της κοινωνικής αποστολής του αθλητισμού η Επιτροπή εξέδωσε Λευκή Βίβλο για τον αθλητισμό. Κατ αυτόν τον τρόπο διευκρινίστηκε σε μεγάλο βαθμό και ο τρόπος ενσωμάτωσης του αθλητισμού στις υπόλοιπες συντρέχουσες πολιτικές της Ένωσης, καθώς τέθηκαν οι όροι για τη βελτιωμένη διακυβέρνηση στον ευρωπαϊκό αθλητισμό 8. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας ο τομέας του αθλητισμού συμπεριλαμβάνεται πλέον ως τομέας υποστηρικτικής αρμοδιότητας 9 της Ένωσης στο άρθρο 165 ΣΛΕΕ. Επομένως, η συνεργασία κρατών και Ένωσης στο χώρο του αθλητισμού περνάει από το επίπεδο μιας απλής διακρατικής συνεργασίας στο επίπεδο της διαδραστικής συνεργασίας, στα πλαίσια της οποίας επιχειρείται ένας πανευρωπαϊκός συντονισμός των διοικήσεων και των αρχών για την καλύτερη και πληρέστερη προστασία του αγαθού του αθλητισμού 10. 3. Το φαινόμενο των στημένων αγώνων 5 Βλ. Witte P./Wolffgang H.-M., Lehrbuch des europäischen Zollrechts, εκδ. Neue Wirtsch-Briefe, 2003, σελ. 35 επ. Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν ότι τα Ευρωπαϊκά Όργανα είναι εκτελεστικά όργανα που μπορούν να ενεργούν μόνο στο πλαίσιο στενών συμβατικών εξουσιοδοτήσεων και δεν διαθέτουν το ευρύ πεδίο δράσεως του εθνικού νομοθέτη. 6 ΔΕΕ, 12.12.1974, Walrave/Koch, Υπόθεση 36/74, Συλλογή, σελ. 1405, σκ. 4. 7 Βλ. Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Νίκαιας, Δεκέμβριος 2000. 8 COM (2007) 391 τελικό της 11.7.2007, Λευκή Βίβλος για τον Αθλητισμό, σελ. 25 επ. 9 Βλ. Χριστιανός Β., Εισαγωγή στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Νομική Βιβλιοθήκη, 2010, σελ. 29 επ. 10 Για την τυπολογία των μορφών συνεργασίας που αναπτύσσονται μεταξύ των κρατών στα πλαίσια της Ένωσης, βλ. Παπαδοπούλου Ρ.-Ε., Η συνεργασία στο δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης - Προς μια τυπολογία, Αντ. Σάκκουλας, 2005, σελ. 30 επ.

416 Δικογραφία 2011 3.1 Τυχερά Παιχνίδια μέσω Διαδικτύου Στα κράτη - μέλη υφίστανται γενικά δύο μοντέλα εθνικού ρυθμιστικού πλαισίου για την πρόσβαση του κοινού στα τυχερά παιχνίδια. Το πρώτο βασίζεται σε αδειοδοτημένους φορείς παροχής υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται εντός αυστηρώς ρυθμιζόμενου πλαισίου, και το δεύτερο σε ένα αυστηρά ελεγχόμενο μονοπώλιο (κρατικό ή άλλου είδους). Όμως, τα τελευταία χρόνια παρουσιάστηκαν αυξανόμενες διασυνοριακές δραστηριότητες στα τυχερά παιχνίδια μέσω του διαδικτύου 11. Ειδικότερα, το στοίχημα διεξάγεται αποκλειστικά μέσω διαδικτύου με δυνατότητα συμμετοχής και παικτών που κατοικούν στο σύνολο των κρατών της Ένωσης, ενώ αποδέκτης του στοιχήματος είναι η πάροχος εταιρία στη χώρα της έδρας της. Ο παίκτης προτείνει το ποσό του στοιχήματος και η εταιρία αποδέχεται ή απορρίπτει την πρότασή του. Η αποστολή της προτάσεως του παίκτη γίνεται μέσω του διαδικτύου και διαβιβάζεται μέσω τηλεφωνικής γραμμής στην εταιρία, ενώ με τον ίδιο τρόπο διαβιβάζεται και η αποδοχή ή η απόρριψη της προτάσεως του παίκτη από αυτήν, η δυνατότητα επιλογής των αθλητικών συναντήσεων καθώς και το ελάχιστο και μέγιστο ποσό του στοιχήματος. Τα ποσά κατατίθενται ηλεκτρονικά (π.χ. με τη χρήση της πιστωτικής κάρτας) σε λογαριασμό της εταιρίας στην έδρα της. Ειδοποιός διαφορά πάντως με τα παραδοσιακά τυχερά παιχνίδια είναι η δυνατότητα που προσφέρεται από τις εταιρίες για στοιχηματισμό ή ποντάρισμα σε απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση. 3.2. Νομικό Πλαίσιο Αν και οι δραστηριότητες παροχής τυχερών παιχνιδιών μέσω διαδικτύου εμπίπτουν φαινομενικά στις οικονομικές δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών με διασυνοριακό χαρακτήρα, αυτές εξαιρέθηκαν από το πεδίο εφαρμογής των οδηγιών 2006/123/ΕΚ, 2007/65/ΕΚ και 2000/31/ΕΚ. Για το λόγο αυτό μάλιστα εκφράστηκαν και επιφυλάξεις, αφού ήταν ορατό το ενδεχόμενο απορρύθμισης της σχετικής αγοράς 12. Μολαταύτα, ως οικονομικές δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών εμπίπτουν απευθείας στο πεδίο εφαρμογής της Συνθήκης για την Λειτουργία της ΕΕ και ελέγχονται με βάση τα σχετικά άρθρα. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από το ΔΕΕ στην υπόθεση Schindler 13. Επιπροσθέτως, το Δικαστήριο έκρινε περαιτέρω στην υπόθεση Gambelli 14 ότι καλύπτονται οι υπηρεσίες που προσφέρονται με ηλεκτρονικά μέσα και ότι η εθνική νομοθεσία που απαγορεύει σε φορείς εκμετάλλευσης εγκατεστημένους σε ένα κράτος μέλος να προσφέρουν υπηρεσίες τυχερών παιχνιδιών σε απευθείας σύνδεση σε καταναλωτές ευρισκόμενους σε άλλο κράτος μέλος, ή εμποδίζει την ελευθερία να λαμβάνει ή να επωφελείται ως αποδέκτης των υπηρεσιών που προσφέρονται από πα- 11 Σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής τα ετήσια έσοδα το 2004 ήταν 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ τα αντίστοιχα ποσά για το 2008 υπερέβησαν τα 6,16 δισεκατομμύρια ευρώ, σημείωσαν δηλαδή αύξηση περίπου 146%. Βλ. μελέτη για τις υπηρεσίες τυχερών παιχνιδιών στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με ημερομηνία 14 Ιουνίου 2006, την οποία εκπόνησε για λογαριασμό της Επιτροπής η Swiss Institute of Comparative Law (SICL). 12 Βλ. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Μαΐου 2008, σχετικά με τη Λευκή Βίβλο για τον Αθλητισμό, ΕΕ C 271E της 12.11.2009, σελ. 51, σκ. 89. 13 ΔΕΕ, 24.3.1994, Schindler, C-275/92, Συλλογή, σελ. I-1039. 14 ΔΕΕ, 6.11.2003, Gambelli, C-243/01, Συλλογή, σελ. I-13031.

Δικογραφία 2011 417 ρέχοντα υπηρεσίες εγκατεστημένο σε άλλο κράτος μέλος, συνιστά περιορισμό στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών. Τέτοιοι περιορισμοί μπορούν να γίνουν δεκτοί μόνον ως έκτακτα μέτρα όπως ορίζεται ρητά στα άρθρα 51 και 52 ΣΛΕΕ, ή δικαιολογούνται, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, για επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος 15. Εντός λοιπόν αυτού του πλαισίου προβάλλει επιτακτική η ανάγκη να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα υπάρξει υπευθυνότητα από πλευράς των εταιριών σε αυτές τις δραστηριότητες, λαμβάνοντας υπόψη την προστασία του ευάλωτου καταναλωτή - παίκτη, την πρόληψη του εθισμού και των παθολογικών συμπεριφορών - που μπορεί να προέρχονται και από τους ίδιους τους αθλητές - και την αποτροπή του οργανωμένου εγκλήματος. 3.3. Ο νέος εθνικός Νόμος 4002/2011 Στην Ελλάδα πρόσφατα θεσπίστηκε νέο νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με την παροχή υπηρεσιών τυχερών παιγνίων μέσω διαδικτύου (Ν. 4002/2011, ΦΕΚ Α 180 της 22.8.2011). Ο νέος Νόμος προβλέπει τη δυνατότητα παροχής τυχερών παιγνίων μέσω του διαδικτύου κατόπιν σχετικής άδειας από την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Τυχερών Παιχνιδιών, ώστε να εξασφαλίζεται η τήρηση όλων των διατάξεων που αφορούν κυρίως την προστασία των παικτών, αλλά και του δημοσίου συμφέροντος 16 (άρθρο 45). Επίσης, ο Νόμος επιβάλλει αυστηρές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή στους διαγωνισμούς προς λήψη των αδειών (άρθρα 46 και 47). Προδήλως αντίθετο στη Συνθήκη Λειτουργίας Ε.Ε. και στο άρθρο 63 αυτής είναι το άρθρο 49 του Νόμου, που επιβάλλει την υποχρεωτική πληρωμή των ποσών συμμετοχής και των ποσών απόδοσης κερδών 17 αποκλειστικά μέσω Ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων. Η ρύθμιση αυτή αντιβαίνει στην ελευθερία διασυνοριακών πληρωμών, καθώς στερεί από τους καταναλωτές - παίκτες τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν για τις συναλλαγές τους 15 Βλ. ενδεικτικά ΔΕΕ, 7.6.1988, Ελληνική Δημοκρατία/Επιτροπής, 57/86, Συλλογή, σελ. 2855, σκ. 9 ΔΕE, 25.7.1991, Factortame, C-221/89, Συλλογή, σελ. Ι-3905, σκ. 14. Οι λόγοι που επικαλείται κάποιο κράτος-μέλος ελέγχονται με βάση την αρχή της αναλογικότητας και σύμφωνα με τα κριτήρια της καταλληλότητας και της αναγκαιότητας. 16 Θεμελιώδεις αρχές της οδηγίας 2000/31/ΕΚ για το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι αυτές του ελέγχου από τη χώρα προέλευσης και της μη αναγκαίας προηγούμενης άδειας (για παρόχους εγκατεστημένους σε κράτος μέλος της Ένωσης). Σύμφωνα με την πρώτη, η χώρα εγκατάστασης του παρόχου της υπηρεσίας είναι η μόνη υπεύθυνη να ελέγχει τις προϋποθέσεις νόμιμης λειτουργίας του και εφόσον δοθεί σ αυτόν η διοικητική άδεια, διά της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων μεταξύ των κρατών μελών τεκμαίρεται η νόμιμη λειτουργία σ όλη την επικράτεια της Ένωσης. Η δεύτερη αρχή διευκολύνει την ελεύθερη εγκατάσταση και παροχή υπηρεσιών, καθώς απαιτείται μόνο μια άδεια για τη λειτουργία στο σύνολο της αγοράς. Αν και αναφέρθηκε πως οι υπηρεσίες παροχής τυχερών παιχνιδιών μέσω διαδικτύου αποκλείονται από την εφαρμογή της οδηγίας, προκαλεί εντύπωση η εκ διαμέτρου αντίθετη εθνική ρύθμιση σ ένα τομέα υπηρεσιών που ομοιάζει με τις υπόλοιπες. Μάλιστα, μια τέτοια ρύθμιση έρχεται σε γενικότερη αντίθεση με τις αρχές εγκαθίδρυσης της εσωτερικής αγοράς. Βλ. Δελούκα- Ιγγλέση Κ., Νομικά θέματα Ηλεκτρονικού Εμπορίου, Αντ Σάκκουλας, 2005, σελ. 88 επ. 17 Σύμφωνα με τη νομολογία, «τρέχουσες πληρωμές είναι μεταφορές συναλλάγματος που αποτελούν αντιπαροχή στα πλαίσια υποκείμενης συναλλαγής». ΔΕΕ, 31.1.1984, Luisi/Carbone, Συνεκδικασθείσες Yποθέσεις 286/82 και 26/83, Συλλογή, σελ. 377, σκ. 21.

418 Δικογραφία 2011 ταμειακά διαθέσιμα από άλλες πηγές, όπως πιστωτικά ιδρύματα άλλων κρατών μελών 18. Εξάλλου, από το περιεχόμενο του άρθρου 63 ΣΛΕΕ, το οποίο απαγορεύει οποιονδήποτε περιορισμό ή ισοδύναμο μέτρο, συνάγεται πως η υποχρέωση απελευθέρωσης είναι πλήρως αποσυνδεδεμένη από την κατοικία ή την ιθαγένεια ή τη διαμονή των συναλλασσόμενων 19. Κατά συνέπεια, το νέο νομοθετικό πλαίσιο μάλλον περιορίζει τις επιλογές του καταναλωτή - παίκτη παρά προστατεύει τα συμφέροντα αυτού. 3.4. Η χειραγώγηση των αποτελεσμάτων Η προστασία της έντιμης διεξαγωγής αθλητικών διοργανώσεων και αγώνων τέθηκε ως άμεση προτεραιότητα του ευρωπαίου νομοθέτη. Η χειραγώγηση του αποτελέσματος των αθλητικών δραστηριοτήτων παρατηρήθηκε σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη τα τελευταία χρόνια, όπως στη Γερμανία, τη Φινλανδία και πρόσφατα και στην Ελλάδα. Παρεμβαίνοντας στο λογισμικό του παιχνιδιού ή δωροδοκώντας πρόσωπα που συμμετέχουν στην οργάνωση των αθλητικών αγώνων, πρόσωπα και εταιρίες που εξυπηρετούν παράνομα οικονομικά συμφέροντα αλλοιώνουν το τελικό αποτέλεσμα 20. Έτσι ο αγώνας αντί να διεξάγεται σύμφωνα με τους τεθέντες κανόνες και τις αξίες του υγιούς ανταγωνισμού, προς τέρψη του κοινού, αυτός αλλοιώνεται προς προσπορισμό παράνομου χρηματικού κέρδους διάφορων συντελεστών αυτού 21. Το Συμβούλιο, λοιπόν, καλεί τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως τους κατόχους αθλητικών δικαιωμάτων, τους φορείς εκμετάλλευσης των στοιχημάτων σε απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση και τις δημοσιές αρχές σε εθνικό καθώς και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο σε μία στενότερη συνεργασία για την πάταξη του φαινόμενου. 4. Τα προτεινόμενα μέτρα Τα μέτρα τα οποία καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να προωθήσουν τόσο τα κράτη μέλη, όσο και η Επιτροπή διαχωρίζονται σε δύο πυλώνες. Στον πρώτο περιλαμβάνονται δράσεις προς ενίσχυση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων (προληπτικά μέτρα), ενώ στον δεύτερο εντάσσονται μέτρα αυστηροποίησης των κυρώσεων για τους παραβάτες, που θα αποκαλύπτονται μέσω ενός ενισχυμένου δικτύου ανταλλαγής πληροφοριών (κατασταλτικά μέτρα). 4.1. Η ενίσχυση των εκπαιδευτικών δράσεων Ο Durkheim όρισε την εκπαίδευση ως την «δράση που ασκείται από τις γηραιότερες 18 Βλ. Καλαβρός Γ.-Ε., Γεωργόπουλος Θ., Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ουσιαστικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη, 2011, σελ. 116 επ. 19 Βλ. Παπαγιάννης Δ., Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Αντ. Σάκκουλα, 2011, σελ. 504 επ. 20 Βλ. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 10ης Μαρτίου 2009 σχετικά με την τιμιότητα των τυχερών παιχνιδιών σε απευθείας ηλεκτρονική σύνδεση, EE C 87E της 1.4.2010, σελ. 30. 21 Όλα τα πρόσωπα (φυσικά και νομικά) που δεσμεύονται από τους κανόνες και τους κανονισμούς της UEFA πρέπει να απέχουν από κάθε συμπεριφορά που βλάπτει ή θα μπορούσε να βλάψει την ακεραιότητα των αγώνων και τους διαγωνισμούς που διοργανώνει αυτή. Βλ. UEFA, Disciplinary Regulations, 2011, Article 5bis. Η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ) και οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι που συμμετέχουν στα επαγγελματικά πρωταθλήματα της Ελλάδος υπάγονται στους κανονισμούς της UEFA και συνεπώς οφείλουν να απέχουν από κάθε συμπεριφορά που μπορεί να αλλοιώσει το τελικό αποτέλεσμα οποιουδήποτε αγώνα.

Δικογραφία 2011 419 γενεές σε εκείνους που δεν είναι ακόμα ώριμοι για την κοινωνική ζωή. Σκοπός της είναι να ξυπνήσει και να αναπτύξει στο παιδί τις φυσικές, διανοητικές και ηθικές εκείνες ικανότητες που αναμένουν από αυτό και η κοινωνία στο σύνολό της και το ιδιαίτερο εκείνο περιβάλλον για το οποίο προορίζεται» 22. Κοινωνιολογικά, η εκπαίδευση μετεξελίχθηκε ως ένας σημαντικός τύπος κοινωνικού ελέγχου, σύμφωνα με τον οποίο οι νέες γενιές μαθαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες και τις ποινές που επιβάλλονται σε περίπτωση παράβασής τους 23. Πράγματι, με την εκπαίδευση, οι νέοι διδάσκονται τη θέση τους και τις υποχρεώσεις τους σ ένα κοινωνικό σύστημα, δεχόμενοι παράλληλα τις επιδράσεις από τον περίγυρό τους 24. Η κοινωνική και εκπαιδευτική λειτουργία του αθλητισμού είναι αδιαμφισβήτητη, λόγω των εγγενών αξιών που αυτός πρεσβεύει, όπως η υπευθυνότητα, η ανεκτικότητα, η ευγενής άμιλλα και το ομαδικό πνεύμα 25. Η εκπαίδευση μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των αθλητικών αξιών, και από την άποψη αυτή η διατομεακή συνεργασία των φορέων του αθλητισμού και της εκπαίδευσης θα πρέπει να ενισχυθεί. Νομοθετικά τώρα, παρόλο που και οι δύο τομείς παραμένουν αρμοδιότητα των κρατών - μελών, σύμφωνα με το νέο άρθρο 165 ΣΛΕΕ θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ισχυρές συνέργειες και δίκτυα σε ευρωπαϊκό επίπεδο μεταξύ των κυβερνήσεων, των σχολείων και των υπόλοιπων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, των αθλητικών συλλόγων και οργανώσεων. Με δεδομένο ότι ο αθλητισμός θεωρείται ως εργαλείο κοινωνικής ένταξης, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ενθάρρυνση της συμμετοχής στον αθλητισμό των αποκλεισμένων ομάδων, όπως είναι οι γυναίκες, οι μετανάστες, ηλικιωμένα άτομα ή οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Πρωτοβουλίες που στοχεύουν σ αυτές τις αποκλεισμένες ομάδες θα μπορούσαν να τεθούν σε προτεραιότητα. Ομοίως, θα πρέπει να καταστεί προτεραιότητα η προώθηση εκπαιδευτικών δράσεων για την καταπολέμηση της ομοφοβίας, της ξενοφοβίας και της βίας λόγω φύλου στον αθλητισμό. Τέτοια εκπαιδευτικά προγράμματα, μουσειοπαιδαγωγικά αλλά και δια καλλιτεχνικών εργαστηρίων που απευθύνονται κυρίως σε παιδιά, καθώς και άλλα προγράμματα με ποικιλία μεθοδολογικών διαδικασιών εκπονούνται επιτυχώς και στη χώρα μας, π.χ. από το Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης 26. Για τους ήδη αθλούμενους νέους, προς υποστήριξη της διαμόρφωσης ακλόνητων ηθικών αθλητικών αξιών, οι φορείς από την πλευρά τους καλούν τα ευρωπαϊκά όργανα να υιοθετήσουν περιορισμούς στις διεθνείς μεταγραφές ανηλίκων. Η απαγόρευση μετακινήσεων ατόμων - εργαζομένων συνιστά σοβαρό περιορισμό της εσωτερικής αγοράς. Όμως, τέτοιες μεταγραφές νέων αθλητών είθισται να ελλοχεύουν κινδύνους για αυτούς, αφού σε περίπτωση αθλητικής αποτυχίας ή δυσκολίας προσαρμογής μπορεί να προκύψουν άσχημα επακόλουθα, όπως διαταραγμένη οικογενειακή ζωή και κοινωνική περιθωριοποίηση. Η στήριξη από τους φίλους και τις οικογένειες δημιουργούν σταθερές και ασφαλείς συνθήκες 22 Βλ. Durkheim Ε., Education and Sociology, 1922. 23 Βλ. Bottomore T., Κοινωνιολογία, κεντρικά προβλήματα και βασική βιβλιογραφία, Gutenberg, 1999, σελ. 317 επ. 24 Βλ. Χατζηδήμου Δ., Εισαγωγή στην Παιδαγωγική, Αφοί Κυριακίδη, 2008, σελ.151 επ. 25 Βλ. Parrish R. et al., The Lisbon Treaty and EU Sports Policy, Study requested by the European Parliament s Committee on Culture and Education, 2010, σελ. 46 επ. 26 Βλ. την επίσημη ιστοσελίδα του Μουσείου http://olympicmuseum-thessaloniki.org/

420 Δικογραφία 2011 για αθλητές που ξεκινούν τη σταδιοδρομία τους, ενώ η εμπειρία δείχνει ότι το ποσοστό της αθλητικής επιτυχίας είναι πολύ υψηλότερο μεταξύ των παικτών που παραμένουν στο οικογενειακό τους περιβάλλον μέχρι την ενηλικίωση 27. Η εκπαίδευση και η προπόνηση των παιδίων αυτών θα πρέπει να διεξάγεται υπό την αιγίδα των τοπικών αναγνωρισμένων φορέων που εγγυώνται την καλλιέργεια και διαπαιδαγώγηση των νέων αθλητών 28. Ακόμη, για τους εν ενεργεία αθλητές είναι σημαντική η εξασφάλιση της εκ παραλλήλου συμμετοχής τους σε επιμορφωτικά προγράμματα 29. Λόγω του μικρού και αβέβαιου χαρακτήρα κάθε αθλητικής σταδιοδρομίας, είναι απαραίτητο οι αθλητές να λαμβάνουν μια παράλληλη ακαδημαϊκή ή τεχνική εκπαίδευση για να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη οικονομική τους αυτονομία και η κοινωνική προσφορά τους. Η διπλή εκπαίδευση πρέπει να τους δίδει τη δυνατότητα να λαμβάνουν σχολική ή πανεπιστημιακή εκπαίδευση, παράλληλα με την αθλητική, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αναλάβουν ένα εναλλακτικό επάγγελμα, ανεξάρτητα από το αν θα καταφέρουν να ακολουθήσουν μια μακροπρόθεσμη αθλητική καριέρα. Πρωταγωνιστικό ρόλο, πάντοτε, καλούνται να διαδραματίσουν οι προπονητές και οι τεχνικοί των ομάδων, που οφείλουν να δίνουν πρώτοι το καλό παράδειγμα. Η ανάγκη διαπαιδαγώγησης των νέων όσον αφορά τις ηθικές αξίες που πρεσβεύει ο αθλητισμός, ιδίως η «αξία της ήττας» και το «ευ αγωνίζεσθαι», είναι στόχοι που υλοποιούνται εντός των ομάδων, προκειμένου να σταματήσουν τα απαράδεκτα και αντιπαιδαγωγικά επεισόδια που ξεσπούν συχνά στο τέλος ή κατά τη διάρκεια ορισμένων αθλητικών αγώνων 30. 4.2. Η προληπτική και εκπαιδευτική δράση σε παγκόσμιο επίπεδο Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί πως, πλην του ευρωπαϊκού στερεώματος, ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο υφίσταται σοβαρή εκπαιδευτική δράση για την πληρέστερη προστασία της ακεραιότητας των αθλητικών γεγονότων. Η FIFA (Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου) έχει έρθει από το Μάιο του 2011 σε συμφωνία με την ΙΝΤΕΡΠΟΛ για τη δημιουργία ενός προγράμματος εκπαίδευσης των υπαλλήλων της πρώτης για τον έγκαιρο εντοπισμό και πάταξη της διαφθοράς στα ποδοσφαιρικά παιχνίδια 31. Το πρόγραμμα θα δημιουργήσει μια λειτουργική πλατφόρμα συνεχούς μάθησης για όλους τους υπαλλήλους που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε διεθνή και εθνικά ποδοσφαιρικά δρώμενα. Ακόμη, στα πλαίσια της προ- 27 Το γεγονός αυτό επιβεβαίωσαν και μελέτες σχετικές με την αναγκαιότητα συμμετοχής γηγενών αθλητών στις αθλητικές ομάδες. Μάλιστα, ο περιορισμός αυτός δεν κρίθηκε ασύμβατος με την ελευθερία μετακίνησης των προσώπων. Βλ. European Commission, communique IP/08/807. 28 Βλ. Ψήφισμα του Συμβουλίου και των υπουργών νεότητας, συνερχόμενων στα πλαίσια του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 1999, σχετικά με τη διάσταση της άτυπης εκπαίδευσης των αθλητικών δραστηριοτήτων στα προγράμματα της νεολαίας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, ΕΕ C 8 της 12.1.2000, σελ. 5. 29 UEFA s position on Article 165 of the Lisbon Treaty, σελ. 8 επ. 30 Βλ. Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα: «Ανάπτυξη της ευρωπαϊκής διάστασης στον αθλητισμό», ΕΕ C 9 της 11.1.2012, σελ. 74, σύμφωνα με την οποία συνίσταται η στήριξη από την Ένωση καινοτόμων πρωτοβουλιών που αφορούν τη σωματική αγωγή στο σχολείο, ιδίως ατόμων ηλικίας από τα τέσσερα έτη έως τα δεκατέσσερα, στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης. 31 Βλ. Ανακοινωθέν Τύπου FIFA της 9 ης Μαΐου 2011, διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.fifa.com/ aboutfifa/organisation/news/newsid=1431884/