Τραπεζική ένωση: αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Βρυξέλλες, 15 Απριλίου 2014 Τραπεζική ένωση: αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ 1. Η τραπεζική ένωση με λίγα λόγια Από την έναρξη της κρίσης το 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να μάθει όλα τα διδάγματα από την κρίση και να δημιουργήσει έναν ασφαλέστερο και υγιέστερο χρηματοπιστωτικό τομέα. Η Επιτροπή πρότεινε 28 νέους κανόνες προκειμένου να βελτιωθεί η κανονιστική ρύθμιση, η εποπτεία και η διακυβέρνηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, έτσι ώστε μελλοντικά οι φορολογούμενοι δεν θα καταβάλλουν το κόστος όταν κάνουν λάθη οι τράπεζες. Οι περισσότεροι από αυτούς τους κανόνες έχουν ήδη τεθεί ισχύ ή βρίσκονται στο στάδιο της ολοκλήρωσης. Γράφημα 1: Βασικά κομμάτια του παζλ της μεταρρύθμισης του χρηματοπιστωτικού τομέα σε ολόκληρη την ΕΕ Όσο η οικονομική κρίση εξελισσόταν και μετετράπη σε κρίση δημοσίου χρέους στην ευρωζώνη το 2010/11, κατέστη σαφές ότι, για τις χώρες που είχαν κοινό νόμισμα και ήταν ακόμη πιο αλληλεξαρτώμενες, θα έπρεπε να γίνουν περισσότερα, ιδίως για να σπάσει ο φαύλος κύκλος μεταξύ των τραπεζών και των δημοσίων οικονομικών (βλ. πλαίσιο 1). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, τον Ιούνιο του 2012, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συμφώνησαν να συστήσουν μια τραπεζική ένωση, που θα ολοκλήρωνε την Οικονομική και Νομισματική Ένωση, και θα επέτρεπε την κεντρική εφαρμογή κανόνων σε επίπεδο ΕΕ για τις τράπεζες της ζώνης του ευρώ (και τυχόν κράτη μέλη εκτός ζώνης του ευρώ που θα επιθυμούσαν να συμμετάσχουν). MEMO/14/294

Το νέο κανονιστικό πλαίσιο με κοινούς κανόνες για τις τράπεζες και στα 28 κράτη μέλη, που ορίζονται σε ένα ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων, αποτελεί το θεμέλιο της τραπεζικής ένωσης. Οι κοινοί κανόνες θα συμβάλλουν στην εξαρχής πρόληψη των τραπεζικών κρίσεων (ιδίως η οδηγία και ο κανονισμός για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις MEMO/13/690 ) και, αν οι τράπεζες τελικά αντιμετωπίσουν προβλήματα, καθορίζουν ένα κοινό πλαίσιο για τη διαχείριση της διαδικασίας, καθώς και ένα μέσο για την περάτωσή τους με μεθοδευμένο τρόπο (οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών (BRRD) MEMO/14/297). Οι κοινοί κανόνες θα διασφαλίζουν επίσης ότι θα είναι εγγυημένες οι καταθέσεις όλων των αποταμιευτών της ΕΕ μέχρι του ποσού των 100 000 ευρώ (ανά καταθέτη/ανά τράπεζα) ανά πάσα στιγμή και σε όλες τις χώρες της ΕΕ (οδηγία για το σύστημα εγγύησης των καταθέσεων ΣΕΚ MEMO/14/296). Η τραπεζική ένωση εξασφαλίζει την κοινή εφαρμογή των εν λόγω κανόνων στην ευρωζώνη. Πρώτον, όπως τον Νοέμβριο του 2014, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα είναι η εποπτική αρχή κάθε μιας από τις 6000 τράπεζες της ζώνης του ευρώ στο πλαίσιο του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού (MEMO/13/780). Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ΕΚΤ έχει σαφή εικόνα της κατάστασης των Τραπεζών εποπτεύει από την αρχή, επί του παρόντος διενεργείται συνολική αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής ευρωστίας των τραπεζών. εύτερον, στις σπάνιες περιπτώσεις αφερεγγυότητας τραπεζών παρά την ισχυρότερη εποπτεία, ο πρόσφατα θεσπισμένος ενιαίος μηχανισμός εξυγίανσης (ΕΜΕ) (MEMO/14/295) θα επιτρέπει την αποτελεσματικότερη διαχείριση της εξυγίανσης των τραπεζών μέσω ενός ενιαίου συμβουλίου εξυγίανσης (ΕΣΕ) και ενός ενιαίου ταμείου εξυγίανσης (ΕΤΕ). Εάν η τράπεζα καταστεί αφερέγγυα, ο ΕΜΕ, με σαφείς κανόνες λήψης αποφάσεων για τις διασυνοριακές τράπεζες και πολύ πεπειραμένο προσωπικό θα είναι πολύ πιο αποτελεσματικός στην εκτέλεση των διαδικασιών εξυγίανσης από το υπάρχον μωσαϊκό εθνικών αρχών εξυγίανσης. Σε συνδυασμό με το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, που καλύπτει όλη την ΕΕ, η ολοκληρωμένη τραπεζική ένωση αποτελεί σημαντικό βήμα προς την οικονομική και νομισματική ολοκλήρωση της ΕΕ (MEMO/14/244). Θα θέσει τέλος στην εποχή μαζικών διασώσεων τραπεζών με δημόσιους πόρους που πληρώνονται από τους φορολογούμενους και θα συμβάλει στην αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Αυτό, με τη σειρά του, δημιουργεί τις σωστές συνθήκες για τον χρηματοπιστωτικό τομέα ώστε αυτός να χορηγεί δάνεια στην πραγματική οικονομία, πράγμα που θα τονώσει την οικονομική ανάκαμψη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης (βλ. πλαίσιο 2). 2

Πλαίσιο 1: Ο φαύλος κύκλος μεταξύ τραπεζών και δημοσίων οικονομικών Η κρίση δημόσιου χρέους της ευρωζώνης τόνισε τον δυνητικό φαύλο κύκλο μεταξύ των τραπεζών και του δημόσιου χρέους. Πώς λειτουργεί ο φαύλος κύκλος; Η Τραπεζική Ένωση θα συμβάλει στην εξάλειψη της διασύνδεσης μεταξύ τραπεζών και δημόσιων χρεών: Οι τράπεζες θα είναι ισχυρότερες και πιο απρόσβλητες από τις κρίσεις: Η κοινή εποπτεία θα εξασφαλίσει την αποτελεσματική επιβολή αυστηρότερων απαιτήσεων προληπτικής εποπτείας για τις τράπεζες, που θα τους επιβάλλουν να διατηρούν επαρκή αποθεματικά κεφαλαίου και επαρκή ρευστότητα. Αυτό θα καταστήσει τις τράπεζες της ΕΕ πιο σταθερές, θα ενισχύσει την ικανότητά τους να διαχειρίζονται κατάλληλα τους κινδύνους που συνδέονται με τις δραστηριότητές τους, και να απορροφούν τις ζημίες που ενδεχομένως θα υφίστανται. Οι αφερέγγυες τράπεζες θα εξυγιαίνονται χωρίς τα χρήματα των φορολογουμένων, περιορίζοντας τις αρνητικές επιπτώσεις στις δημοσιονομικές θέσεις των κυβερνήσεων: Η εξυγίανση των τραπεζών θα χρηματοδοτείται από τους μετόχους και τους πιστωτές των τραπεζών, και από ένα ταμείο εξυγίανσης, χρηματοδοτούμενο από τον κλάδο. Οι τράπεζες δεν θα πρέπει να διασώζονται και η δημοσιονομική θέση των κυβερνήσεων δεν θα εξασθενήσει περαιτέρω. Οι τράπεζες δεν θα είναι πλέον «Ευρωπαϊκές στη ζωή αλλά εθνικές στο θάνατο», καθώς θα εποπτεύονται από έναν πραγματικά ευρωπαϊκό μηχανισμό και η διαχείριση τυχόν αφερεγγυότητας θα γίνεται επίσης από έναν πραγματικά ευρωπαϊκό μηχανισμό. 3

Πλαίσιο 2: ιευκόλυνση των τραπεζών να χορηγούν δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά Οι ασυντόνιστες εθνικές ανταποκρίσεις για τις πτωχεύσεις τραπεζών, που μερικές φορές συνίστανται στην περιχαράκωση της χρηματοδότησης εντός των εθνικών συνόρων και οι υψηλές αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των τραπεζών και των κρατών μελών στα οποία εδρεύουν οδήγησαν σε σοβαρό κατακερματισμό της ενιαίας αγοράς δανείων και χρηματοδότησης. Ο κατακερματισμός αυτός ήταν ιδιαίτερα επιβλαβής εντός της ζώνης του ευρώ, όπου παρεμπόδισε την αποτελεσματική χορήγηση δανείων προς την πραγματική οικονομία και, κατά συνέπεια, την οικονομική ανάπτυξη. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το 80 % των γερμανικών ΜΜΕ που ζητούν επιτυγχάνουν να λάβουν το σύνολο των πιστώσεων που ζήτησαν. Το ποσοστό αυτό μειώνεται σε 40 % στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου και ακόμη και σε 25 % στην Ελλάδα. Επιπλέον, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές στα επιτόκια που προσφέρονται στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, πράγμα που θα μπορούσε να υπονομεύσει την αναδυόμενη ανάκαμψη. εδομένου ότι στην τραπεζική ένωση όλες οι τράπεζες υπόκεινται στην ίδια εποπτική αρχή και στον ίδιο μηχανισμό εξυγίανσης, θα πρέπει να αυξηθεί η εμπιστοσύνη σε όλες τις τράπεζες. Η αξιοπιστία των τραπεζών στην αγορά θα εξαρτηθεί από το συγκεκριμένο προφίλ κινδύνου της κάθε τράπεζας και ολοένα και λιγότερο από την οικονομική ευρωστία των κρατών μελών στα οποία εδρεύουν οι τράπεζες. Αυτό θα διευκολύνει τις τράπεζες σε όλα τα κράτη μέλη να αποκτούν πρόσβαση σε χρηματοδότηση επί ίσοις όροις, πράγμα το οποίο, με τη σειρά του, καθιστά ευκολότερο για τις τράπεζες να χορηγούν και πάλι δάνεια στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις σε όλη την ΕΕ. 2. Πώς δημιουργεί η τραπεζική ένωση ένα ασφαλέστερο τραπεζικό τομέα στην ευρωζώνη; Μαθαίνουμε όλα τα διδάγματα από την κρίση. Επιπλέον, σήμερα έχουμε μια «εργαλειοθήκη» μέτρων που επιτρέπει τη συνολική αντιμετώπιση των τραπεζών. Οι ενέργειές μας: - πρώτα απ όλα καθιστούν όλες τις τράπεζες ασφαλέστερες (πρόληψη των κρίσεων), - εξασφαλίζουν ότι, εάν οι τράπεζες αντιμετωπίσουν προβλήματα, οι εποπτικές αρχές θα μπορούν να παρεμβαίνουν εγκαίρως για τη διαχείρισή τους (έγκαιρη παρέμβαση) - ακόμη και αν συμβεί το χειρότερο, εξασφαλίζουν ότι θα διαθέτουμε τα μέσα για τη διαχείριση μιας κρίσης (εξυγίανση των τραπεζών). 4

2.1 Στάδιο 1: Πρόληψη των κρίσεων Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υποβάλει 28 νομοθετικές προτάσεις που καλύπτουν όλους τους χρηματοπιστωτικούς φορείς και τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα με σκοπό την καλύτερη κανονιστική ρύθμιση, εποπτεία και διακυβέρνηση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι εν λόγω προτάσεις αποτελούν το ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων. Οι τράπεζες πρέπει να συμμορφώνονται με αυτό σε όλη την ενιαία αγορά. Αυτό έχει ζωτική σημασία για να εξασφαλιστεί ότι θα υπάρχουν ισχυρές κανονιστικές ρυθμίσεις παντού, χωρίς «παραθυράκια», έτσι ώστε να μπορούμε να διασφαλίσουμε ίσους όρους ανταγωνισμού για τις τράπεζες και μια πραγματική ενιαία αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Αυτό είναι επωφελές για τις τράπεζες, τον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό τομέα, καθώς και τους πολίτες, τους καταναλωτές και τους φορολογούμενους. 2.1.1 Μια ισχυρότερη, ανεξάρτητη εποπτική αρχή για να εξασφαλιστεί ότι οι τράπεζες εφαρμόζουν τους κανόνες Ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός αυτός παρέχει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αρμοδιότητα για την εποπτεία των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ (και σε άλλα κράτη μέλη που συμμετέχουν στον ΕΕΜ). Η ΕΚΤ θα εξασφαλίζει ότι υπάρχει ένας πραγματικά ευρωπαϊκός εποπτικός μηχανισμός που δεν είναι επιρρεπής στην προστασία εθνικών συμφερόντων, θα αποδυναμώσει τη σύνδεση μεταξύ των τραπεζών και των κρατών μελών και θα λαμβάνει υπόψη τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η ΕΚΤ θα αναλάβει το νέο της ρόλο ως ενιαία εποπτική αρχή τον Νοέμβριο του 2014. Θα εξασφαλίσει ότι το ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων εφαρμόζεται με συνέπεια και συνοχή στη ζώνη του ευρώ. Εν τω μεταξύ, η ΕΚΤ διενεργεί διεξοδική αξιολόγηση των σημαντικών τραπεζών και των ισολογισμών των εν λόγω τραπεζών. Η Danièle Nouy διορίστηκε πρώτη πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού (MEMO/13/1155). 5

2.1.2 Ισχυρότερες απαιτήσεις προληπτικής εποπτείας για πιο ανθεκτικές τράπεζες Η δέσμη σχετικά με τις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τις τράπεζες, η λεγόμενη «δέσμη ΟΚΑ IV» (που αποτελείται από την 4η οδηγία περί κεφαλαιακών απαιτήσεων και τον κανονισμό περί κεφαλαιακών απαιτήσεων) (βλ. MEMO/13/690) θέτει σε εφαρμογή τα νέα παγκόσμια πρότυπα σχετικά με τα τραπεζικά κεφάλαια (κοινώς ονομαζόμενα πλαίσιο «Βασιλεία ΙΙΙ») στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ. Οι νέοι κανόνες, που είναι σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2014, διασφαλίζουν ότι οι τράπεζες κατέχουν πλέον επαρκές επίπεδο κεφαλαίου, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. Με τους κανόνες αυτούς, η ΕΕ έχει εκπληρώσει τη δέσμευσή της προς την G 20 για την έγκαιρη εφαρμογή του πλαισίου «Βασιλεία ΙΙΙ». 2.1.3 Έγκαιρος προγραμματισμός για τις τράπεζες που είναι σε κρίσιμη κατάσταση Ο χρηματοπιστωτικός τομέας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί πλέον να στηρίζεται σε ένα ισχυρό πλαίσιο που θα εφαρμόζεται όταν οι τράπεζες αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Το εν λόγω πλαίσιο αντιμετώπισης τραπεζικών κρίσεων και εξυγίανσης τραπεζών (MEMO/14/297) επιβάλλει στις τράπεζες να καταρτίζουν σχέδια ανάκαμψης στα οποία περιγράφονται τα μέτρα που θα λάβει η τράπεζα προκειμένου να παραμείνει βιώσιμη εάν επιδεινωθεί η οικονομική της κατάσταση και σχέδια εξυγίανσης για την ομαλή εξυγίανση εάν η τράπεζα δεν είναι πλέον βιώσιμη. Στην τραπεζική ένωση, η εν λόγω αρχή είναι η ΕΚΤ. Τα σχέδια αυτά θα καθορίζουν τις επιλογές για την εφαρμογή εργαλείων εξυγίανσης (για παράδειγμα, μεταφορά περιουσιακών στοιχείων σε ενδιάμεση τράπεζα, απομείωση της αξίας κεφαλαιακών μέσων ή άλλων στοιχείων παθητικού σε περίπτωση διάσωσης με ίδια μέσα) και τρόποι διασφάλισης ότι μπορούν να συνεχιστούν οι ουσιώδεις λειτουργίες. 2.2 Στάδιο 2: Έγκαιρες διορθωτικές ενέργειες όταν εμφανίζονται προβλήματα - έγκαιρη παρέμβαση Έχουμε πλέον κανόνες που επιτρέπουν την έγκαιρη παρέμβαση όταν οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα. Έχει δοθεί στις εποπτικές αρχές των τραπεζών ένα διευρυμένο σύνολο αρμοδιοτήτων ώστε να είναι σε θέση να παρεμβαίνουν σε περίπτωση που ένα ίδρυμα αντιμετωπίζει χρηματοπιστωτικές δυσχέρειες (π.χ. όταν μια τράπεζα παραβαίνει, ή πρόκειται να παραβεί, τις κεφαλαιακές απαιτήσεις που ορίζονται από τη νομοθεσία), πριν όμως τα προβλήματα καταστούν κρίσιμα και η χρηματοπιστωτική κατάσταση της τράπεζας επιδεινωθεί ανεπιστρεπτί. Οι κανόνες ορίζονται στα σχέδια ανάκαμψης των τραπεζών και περιλαμβάνουν τη δυνατότητα απόλυσης της διοίκησης και διορισμού ειδικού διαχειριστή, τη δυνατότητα σύγκλησης της συνέλευσης των μετόχων για την έγκριση επειγουσών μεταρρυθμίσεων, και τη δυνατότητα να απαγορευθεί η διανομή μερισμάτων ή μπόνους. Άλλα μέτρα τα οποία μπορεί να επιβάλλει η οικεία εποπτική αρχή είναι να απαιτεί από την τράπεζα να μειώσει τα ανοίγματά της σε ορισμένους κινδύνους, να αυξήσει το κεφάλαιό της, ή να εφαρμόσει αλλαγές στην νομική ή την εταιρική δομή της. Στην τραπεζική ένωση, αν η βιωσιμότητα μιας τράπεζας θεωρείται ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, η ΕΚΤ ως ενιαία αρχή εποπτείας θα εποπτεύει την έγκαιρη παρέμβαση σε συνεργασία με τις οικείες αρχές εξυγίανσης. 6

2.3 Στάδιο 3: Όταν η χρηματοπιστωτική κατάσταση μιας τράπεζας επιδεινώνεται χωρίς δυνατότητα αποκατάστασης: διαχείριση κρίσεων που προστατεύει τους καταθέτες και τους φορολογούμενους 2.3.1 Προστασία των φορολογουμένων Οι επαναλαμβανόμενες διασώσεις τραπεζών έχουν αυξήσει το δημόσιο χρέος και έχουν επιφέρει πολύ μεγάλη επιβάρυνση για τους φορολογούμενους. Τα εγκεκριμένα μέτρα κρατικών ενισχύσεων υπό μορφή ανακεφαλαιοποίησης και μέτρων αρωγής για απομειωμένα περιουσιακά στοιχεία μεταξύ Οκτωβρίου 2008 και εκεμβρίου 2012 ανέρχονται σε 591,9 δισ. ευρώ ή 4,6% του ΑΕΠ της ΕΕ για το 2012 (Επιτροπή). Εάν συμπεριληφθούν οι εγγυήσεις, το μέγεθος αυτό θα ανερχόταν σε 1,6 τρισεκατομμύρια ευρώ ή 13% του ΑΕΠ της ΕΕ (Επιτροπή) για την περίοδο 2008-2010 και μόνο. Βλ. IP/13/1301. Εάν η χρηματοπιστωτική κατάσταση μιας τράπεζας επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε η αποκατάσταση είναι αδύνατη, η οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών θα εξασφαλίζει ότι οι μέτοχοι και οι πιστωτές των τραπεζών θα πρέπει να καταβάλουν το μερίδιο που τους αναλογεί μέσω ενός μηχανισμού «διάσωσης με ίδια μέσα» (Βλ. πλαίσιο 3). Ο ενιαίος μηχανισμός εξυγίανσης διασφαλίζει την συγκεντρωτική και αποτελεσματική υλοποίηση των εν λόγω κανόνων στην τραπεζική ένωση. Με τη διαδικασία αυτή εξασφαλίζεται ότι οι περίπλοκες αποφάσεις που πρέπει να λαμβάνονται σε περίπτωση που διενεργείται εξυγίανση, ιδίως διασυνοριακή εξυγίανση, θα μπορούν να λαμβάνονται γρήγορα με δεσμευτική ισχύ για όλα τα κράτη μέλη στην τραπεζική ένωση. Ο ενιαίος μηχανισμός εξυγίανσης βασίζεται σε ένα ισχυρό ενιαίο συμβούλιο εξυγίανσης και θα περιλαμβάνει μόνιμα μέλη καθώς και την Επιτροπή, το Συμβούλιο, την ΕΚΤ και τις εθνικές αρχές εξυγίανσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν θα πρέπει να εξυγιανθεί μια τράπεζα που βρίσκεται στη ζώνη του ευρώ ή είναι εγκατεστημένη σε ένα κράτος μέλος που συμμετέχει στην τραπεζική ένωση, η ΕΚΤ θα κοινοποιεί την υπόθεση στο συμβούλιο εξυγίανσης, την Επιτροπή και τις οικείες εθνικές αρχές εξυγίανσης. Οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχουν σταθμιστεί προσεκτικά, ούτως ώστε να είναι δυνατόν να ληφθεί απόφαση για μια υπόθεση εξυγίανσης μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο (Βλ. γράφημα 2). 7

Γράφημα 2 8

Για να αποφεύγεται η επιβάρυνση των φορολογουμένων, όλες οι τράπεζες στην ΕΕ θα πρέπει να συνεισφέρουν σε ένα ταμείο ενίσχυσης της ομαλής εξυγίανσης. Στην τραπεζική ένωση, τα κονδύλια αυτά συγκεντρώνονται σταδιακά έτσι ώστε αν χρειαστούν πρόσθετοι πόροι για να διατεθεί μεσοπρόθεσμη χρηματοδότηση στην τράπεζα προκειμένου να μπορέσει να συνεχίσει να λειτουργεί ενώ είναι υπό αναδιάρθρωση, οι πόροι αυτοί θα λαμβάνονται από το ενιαίο ταμείο εξυγίανσης, στο οποίο θα συνεισφέρουν όλες οι τράπεζες των χωρών της Τραπεζικής Ένωσης από το 2016 και το οποίο θα ανέλθει σε 55 δισεκατ. ευρώ έως το 2024. Πλαίσιο 3: Πώς θα λειτουργεί στην πράξη ο μηχανισμός διάσωσης με ίδια μέσα; ιάσωση με ίδια μέσα (bail-in): Η ανακεφαλαιοποίηση μέσω της απομείωσης της αξίας των υποχρεώσεων ή/και μετατροπής τους σε ίδια κεφάλαια θα επιτρέψει στο ίδρυμα να συνεχίσει ως λειτουργούσα επιχείρηση, θα αποτρέψει τη διατάραξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος που θα μπορούσε να προκληθεί από την παύση ή τη διακοπή των υπηρεσιών ζωτικής σημασίας της τράπεζας, και θα δώσει στις αρχές επαρκή χρόνο για την αναδιοργάνωσή της ή για την παύση της λειτουργίας κάποιων τμήματα των επιχειρηματικών της δραστηριοτήτων με μεθοδευμένο τρόπο. Εν συντομία: Εάν μια τράπεζα χρειαστεί να προσφύγει σε διάσωση με ίδια μέσα, οι αρχές πρώτα απομειώνουν την αξία των μετοχών όλων των μετόχων και στη συνέχεια ακολουθούν μια προκαθορισμένη σειρά διάσωσης με ίδια μέσα των άλλων υποχρεώσεων. Οι μέτοχοι και οι άλλοι κάτοχοι μέσων όπως μετατρέψιμα ομόλογα και ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης επωμίζονται τις ζημίες κατά προτεραιότητα. Κανείς δεν μπορεί να αγγίξει τις καταθέσεις κάτω των 100 000 ευρώ: Είναι απολύτως προστατευόμενες ανά πάσα στιγμή. Στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, η ευθύνη για την κάλυψη των ζημιών των τραπεζών ανατίθεται στους ιδιώτες επενδυτές σε τράπεζες και στον τραπεζικό κλάδο ως σύνολο, και όχι στους φορολογούμενους. 9

2.3.2 Προστασία των καταθετών Οι τραπεζικές καταθέσεις σε όλα τα κράτη μέλη θα εξακολουθήσουν να είναι εγγυημένες μέχρι το ποσό των 100 000 ευρώ ανά καταθέτη και ανά τράπεζα ακόμη και εάν χρεοκοπήσει η τράπεζα. Η εν λόγω εγγύηση παρέχει στους αποταμιευτές μια αίσθηση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και έχει ως αποτέλεσμα να μην σπεύδουν για υπερβολικές αναλήψεις από τις τράπεζές τους, έτσι ώστε να αποφεύγονται σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις. Επιπλέον, τα χρήματα θα καταβάλλονται στους καταθέτες ταχύτερα, εντός 7 εργάσιμων ημερών (από 20), και τα εθνικά συστήματα εγγύησης των καταθέσεων θα έχουν πολύ καλύτερη χρηματοδότηση για να υποστηρίζουν τις εγγυήσεις, ιδίως μέσω ενός σημαντικού επιπέδου εκ των προτέρων χρηματοδότησης: 0,8% των καλυπτόμενων καταθέσεων θα εισπραχθούν από τις τράπεζες σε μια περίοδο 10 ετών. Εάν τα εκ των προτέρων κεφάλαια αποδειχθούν ανεπαρκή, το σύστημα εγγύησης των καταθέσεων θα εισπράττει άμεσες συνεισφορές εκ των υστέρων από τον τραπεζικό τομέα και, ως τελευταία λύση, το σύστημα εγγύησης των καταθέσεων θα έχει πρόσβαση σε εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης όπως δάνεια από τρίτους του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα. Θα υπάρχει επίσης ένας εθελοντικός μηχανισμός αμοιβαίου δανεισμού μεταξύ συστημάτων εγγύησης των καταθέσεων από διαφορετικές χώρες της ΕΕ. MEMO/13/1176). Στο πλαίσιο της οδηγίας για την ανάκαμψη και την εξυγίανση των τραπεζών, τα φυσικά πρόσωπα και οι μικρές επιχειρήσεις με καταθέσεις υψηλότερες από 100 000 ευρώ θα τυγχάνουν προτιμησιακής μεταχείρισης («προτίμηση των καταθετών»). εν θα υφίστανται ζημίες πριν από άλλους μη εξασφαλισμένους πιστωτές, επομένως βρίσκονται στο κατώτατο επίπεδο της ιεραρχίας της διάσωσης με ίδια μέσα. Τα κράτη μέλη μπορούν ακόμη να επιλέξουν να ασκήσουν κάποια ευελιξία ώστε να τους αποκλείσουν πλήρως. 2.3.4 Μηχανισμοί ασφαλείας Όταν θα έχουν τεθεί σε ισχύ όλα τα παραπάνω, στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων δεν θα χρειάζεται δημόσια χρηματοδοτική στήριξη από πόρους των φορολογουμένων. Όμως, σε εξαιρετικές περιστάσεις, μπορεί να είναι απαραίτητοι συμπληρωματικοί πόροι, και για τις περιπτώσεις αυτές πρέπει να υπάρξουν σαφείς και κατάλληλες ρυθμίσεις σχετικά με μηχανισμούς ασφαλείας. Κάθε μηχανισμός ασφαλείας πρέπει να είναι δημοσιονομικά ουδέτερος μεσοπρόθεσμα και να επιστρέφεται με την πάροδο του χρόνου από τον τραπεζικό τομέα μέσω εισφορών του κλάδου. Ο κανονισμός ΕΜΕ προβλέπει ότι η Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, θα πρέπει να συνάψει σύμβαση για ένα πιστωτικό όριο ώστε να ενισχυθεί η δανειοληπτική ικανότητα του ταμείου όταν τεθεί σε εφαρμογή ο κανονισμός. Ο κανονισμός ΕΜΕ δεν θεσπίζει επί του παρόντος έναν κοινό μηχανισμό προστασίας για το ταμείο, πράγμα που θα εξεταστεί κατά τα προσεχή έτη, όπως αναφέρεται σε μια δήλωση του Συμβουλίου τον εκέμβριο 1. 1 http://www.eurozone.europa.eu/media/502738/20131218-srm-backstop-statement.pdf 10

3. Τι συμβαίνει εάν εμφανιστούν προβλήματα πριν τεθεί σε λειτουργία το όλο σύστημα; Η ΕΚΤ και η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών διεξάγουν μια εμπεριστατωμένη διαδικασία με σκοπό την αξιολόγηση της κατάστασης των τραπεζών και την προσομοίωση ακραίων καταστάσεων σ αυτές πριν καταστεί πλήρως λειτουργικός ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός τον Νοέμβριο του 2014. Σε περίπτωση που εντοπιστούν ελλείψεις κεφαλαίου σε τράπεζες της τραπεζικής ένωσης ενεργοποιείται η υφιστάμενη συμφωνηθείσα αλληλουχία ενεργειών για την ανακεφαλαιοποίηση: Κατά πρώτο λόγο, οι τράπεζες θα πρέπει να αντλήσουν κεφάλαια από τις αγορές ή από άλλες ιδιωτικές πηγές. Εάν αυτό δεν αρκεί, θα μπορούσε να διατεθεί δημόσιο χρήμα σε εθνικό επίπεδο, υπό αυστηρούς όρους και σύμφωνα με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις (βλ. πλαίσιο 4). Στη συνέχεια, αν οι εθνικοί μηχανισμοί ασφαλείας δεν είναι επαρκείς, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας 2. Εάν οι τράπεζες δεν είναι πλέον βιώσιμες, μπορούν να τεθούν σε διαδικασία εξυγίανσης, σύμφωνα με τα εθνικά συστήματα. Πλαίσιο 4: Κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσάρμοσε τους προσωρινούς κανόνες της περί κρατικών ενισχύσεων για τη δημόσια στήριξη προς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα κατά τη διάρκεια της κρίσης. Μια ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καθόρισε τους επικαιροποιημένους κανόνες της ΕΕ για την κρίση όσον αφορά τη χορήγηση κρατικών ενισχύσεων σε τράπεζες κατά τη διάρκεια της κρίσης από την 1η Αυγούστου 2013. Η σημαντικότερη αλλαγή ήταν η ενίσχυση του «επιμερισμού του κόστους»: Οι τράπεζες οφείλουν να καταρτίσουν ένα άρτιο σχέδιο για την υγιή αναδιάρθρωσή τους ή εύρυθμη παύση της λειτουργίας τους ώστε να μπορούν να λάβουν ανακεφαλαιοποιήσεις ή μέτρα προστασίας των περιουσιακών στοιχείων. Εξάλλου, ενισχύθηκαν οι απαιτήσεις σχετικά με τον επιμερισμό του κόστους: Εάν οι τράπεζες έχουν έλλειψη κεφαλαίων, οι μέτοχοί τους και οι δευτερεύοντες πιστωτές οφείλουν πλέον να συμβάλουν ως πρώτη λύση, πριν χορηγηθεί δημόσια χρηματοδότηση.. Βλέπε IP/13/672 και MEMO/13/886 2 http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ecofin/139613.pdf 11