Πίνακας Περιεχοµένων Σελ. A1. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΗΜΟΥ ΡΥΜΑΛΙΑΣ Α.1.1 Σύνοψη Κατάστασης - Προοπτικών Ευρύτερου Χωροταξικού 1 Πλαισίου (Περιφέρειας, Νοµού) Α1.1.1 Ταυτότητα Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και Νοµού Κυκλάδων 1 A1.1.2 ιεθνής και Εθνικός Ρόλος Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου 12 A1.1.3 Προοπτικές Χωροταξικού Πλαισίου 14 Ι. Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης 14 IΙ. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον 26 Τουρισµό IIΙ. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη 29 Βιοµηχανία IV. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις 36 Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας V. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον 49 Παράκτιο Χώρο και τα Νησιά ΣΧΕ ΙΟ VI. Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης 59 Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου - Π.Π.Χ.Σ.Ν.Α. A1.1.4 Βασικές Αναπτυξιακές Προοπτικές 72 Ι. Ε.Σ.Π.Α. 2007-2013 72 II. ΕΙ ΙΚΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑ 81 Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΣΣΑΑ) 81 Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης της Αλιείας (ΕΣΣΑΑ) 95 Α1.2 Α1.2 Θέση & Ρόλος ήµου ρυµαλίας στα Πλαίσια Περιφέρειας 96 και Νοµού Α1.2.1 Ταυτότητα ήµου ρυµαλίας 96 Α1.2.2 Προοπτικές Χωροταξικού Πλαισίου 107 Α1.2.3 Βασικές Αναπτυξιακές Προοπτικές - Προγράµµατα 111 Α1.3 Ρόλος ήµου ρυµαλίας σε σχέση µε άλλα αστικά κέντρα ή οικιστικά σύνολα Νοµού και Περιφέρειας 113 Α1.4 Ευρωπαϊκές / διεθνείς σχέσεις - Συµµετοχή σε δίκτυα 118 Βιβλιογραφία - Πηγές 122 i
Κατάλογος Πινάκων Κεφαλαίου Α1: «Χωροταξική Θεώρηση ήµου ρυµαλίας» Πίνακας Α1.1: Ενδεικτική εκτίµηση απαιτούµενων εκτάσεων για οργανωµένους υποδοχείς της Βιοµηχανίας σε επίπεδο Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και Ελλάδας Πίνακας Α1.2: Ενδεικτική εκτίµηση απαιτούµενων εκτάσεων για οργανωµένους υποδοχείς της Βιοµηχανίας σε επίπεδο Νοµών Περιφέρειας Ν. Αιγαίου Πίνακας Α1.3: Κριτήρια ένταξης αιολικών εγκαταστάσεων στο Τοπίο: Ακτίνα ελέγχου από Σηµεία Ιδιαίτερου Ενδιαφέροντος εντός Κατοικηµένων Νησιών Πίνακας Α1.4: Αποστάσεις αιολικών εγκαταστάσεων για διασφάλιση της λειτουργικότητας και απόδοσής τους Πίνακας Α1.5: Αποστάσεις αιολικών εγκαταστάσεων από περιοχές περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος Πίνακας Α1.6: Αποστάσεις αιολικών εγκαταστάσεων από περιοχές και στοιχεία πολιτιστικής κληρονοµιάς Πίνακας Α1.7: Αποστάσεις αιολικών εγκαταστάσεων από δίκτυα τεχνικής υποδοµής και ειδικές χρήσεις Πίνακας Α1.8: Αποστάσεις αιολικών εγκαταστάσεων από οικιστικές δραστηριότητες Πίνακας Α1.9: Αποστάσεις αιολικών εγκαταστάσεων από ζώνες ή εγκαταστάσεις παραγωγικών δραστηριοτήτων Πίνακας Α1.10: Κατανοµή πραγµατικού πληθυσµού Περιφερειακής Ενότητας Νάξου, ανά ήµο, ηµοτική και Τοπική Κοινότητα, στα πλαίσια της νέας Αρχιτεκτονικής της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ιοίκησης-πρόγραµµα Καλλικράτης (απογραφή Ε.Σ.Υ.Ε., 2001) Κατάλογος Εικόνων Κεφαλαίου Α1: «Χωροταξική Θεώρηση ήµου ρυµαλίας» Εικόνα Α1: Πύλες Πόλοι και Άξονες Ανάπτυξης Ελλάδας (πηγή: Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α.) Εικόνα Α2: Μεταφορικές Υποδοµές Ελλάδας (πηγή: Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α.) Εικόνα Α3: Πολυκεντρική και ισόρροπη χωρική ανάπτυξη (πηγή: Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α.) Εικόνα Α4: Εταιρική σχέση πόλης υπαίθρου (πηγή: Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α.) Εικόνα Α5: Κατευθύνσεις για την άσκηση χωρικής πολιτικής για τη Βιοµηχανία σε επίπεδο Νοµού (Πηγή: Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Β.) Παραδοτέοι Χάρτες Κεφαλαίου Α1: Χάρτης Α1: Χωροταξική ένταξη νήσου Νάξου ii
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια υλοποίησης του Έργου: «Πρότυπος Χωροταξικός Σχεδιασµός ήµου ρυµαλίας για την ανάδειξη και προστασία της φυσιογνωµίας του»,βάσει της Προγραµµατικής Σύµβασης που έχει υπογραφεί µεταξύ του Πανεπιστηµίου Αιγαίου δια του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπησης και Σ.Γ.Π. του Τµήµατος Περιβάλλοντος, το παρόν αποτελεί την Α Φάση: «Ανάλυση-Προκαταρκτική Πρόταση». Η ερευνητική οµάδα αποτελείται από τους: Χατζόπουλο Ιωάννη, Επιστηµονικό Υπεύθυνο, Καθηγητή Παν/µίου Αιγαίου Μαλλιαρό ηµήτρη, Πολεοδόµο Μηχανικό Φυσελιά Σπύρο, Μηχανικό Χωροταξία, Πολεοδοµίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης Ευαγγελίστα Ιωσήφ, Αρχιτέκτονα Καµπρή Χρήστο, Αρχιτέκτονα Χατζόπουλο Νίκο, Μηχανικό Πληροφορική Σαντοριναίου Αθηνά, Βιολόγο Περιβαλλοντολόγο PhD Ευθυµιάτου Χριστίνα, Χηµικό Μηχανικό Κατσαρό Ιωάννη, Γεωλόγο Καλοειδά Εµµανουήλ, Γεωλόγο Συνεργάτες της ερευνητικής οµάδας είναι: Ζώη Γεωργία, Αρχιτέκτονας - Πολεοδόµος Τζούφλας Κώστας, Γεωλόγος Αγγελή Κατερίνα, Πτυχιούχος Τµήµατος Τουριστικών Επιχειρήσεων Σχολής ιοίκησης & Οικονοµίας Η φιλοσοφία του Προγράµµατος καθορίζεται στην Προγραµµατική Σύµβαση του έργου, σύµφωνα µε την οποία: «Το θέµα της διαφύλαξης, διαµόρφωσης και ανάδειξης της φυσιογνωµίας του τόπου (δοµηµένου, φυσικού περιβάλλοντος) προβληµατίζει έντονα τους επιστήµονες, ερευνητές αλλά και τη διοίκηση. Έχουν γίνει ήδη κάποιες iii
αποσπασµατικές προσπάθειες αντιµετώπισης του όλου θέµατος και των προβληµάτων που εµφανίζονται, οι οποίες µάλιστα έχουν περιληφθεί στο σχετικό θεσµικό πλαίσιο (περιβαλλοντική, χωροταξική και πολεοδοµική νοµοθεσία, θεσµικά εργαλεία κ.λ.π.). Το πνεύµα όµως της αντιµετώπισης είναι περισσότερο µια αθροιστική γραµµική καταγραφή των επιµέρους σηµαντικών τόπων και µια στοιχειώδης προσπάθεια διαφύλαξης και ανάδειξής τους σαν ανεξάρτητων «σηµείων». Με αυτόν τον τρόπο έχουµε µια αποσπασµατική πολλαπλότητα και όχι ενότητα, µια διάσπαση και όχι ολότητα. Αυτή η καταγραφή πρέπει να γίνεται συστηµατικά, προκειµένου να επιτευχθεί η οργάνωση του χώρου, η συγκρότηση του τόπου, η σύνθεση του χαρακτήρα του και η εµφάνιση της συνολικής ιδιαίτερης φυσιογνωµίας του. Τα επιµέρους στοιχεία που το σύνολό τους και οι µεταξύ τους σχέσεις αποτελούν τη φυσιογνωµία, υποχρεωτικά κατηγοριοποιούνται σε στοιχεία του χώρου, του χρόνου και των ανθρώπινων συµπεριφορών, στις αφηρηµένες έννοιεςκατηγορίες, που συνθέτουν και αναδεικνύουν τη φυσιογνωµία ενός τόπου. Θα πρέπει, δηλαδή, να καταγραφούν τα στοιχεία ως σηµεία, γραµµές, επίπεδα ή όγκοι, ως µεµονωµένα αντικείµενα, διάτρητα διαφράγµατα, τονισµένα, άτονα, φυσικά, τεχνητά, κινητά, ακίνητα, κανονικά ακανόνιστα, ως στοιχεία που αναφέρονται στη φύση, στον άνθρωπο, στην κοινωνία, στα πολιτιστικά στοιχεία, στα κτιστά κελύφη και σε άλλα στοιχεία του τόπου όπως το φως, το χρώµα, τα ακουστικά ή οσµητικά τοπία. Τα ταξινοµηµένα µε αυτόν τον τρόπο στοιχεία, στη συνέχεια, πρέπει να συµπληρωθούν µε τις ιδιότητές τους, που µας παρέχουν τη δυνατότητα αντίληψης, της κλίµακας, της διαφοροποίησης αλλά και σχέσης αστικών περιοχών φυσικών στοιχείων, του αναγλύφου του εδάφους, της συµµετρίας και αναλογίας, της µη συµµετρικότητας, της γραφικότητας, µοναδικότητας, συνέχειας, απλότητας, συνείδησης της κίνησης, του προσανατολισµού, της αναγνωστικότητας, ικανότητας δηµιουργίας έντονων εικόνων, κοινοτυπίας και άλλων. Τέλος, τα στοιχεία αυτά θα αξιολογηθούν ποσοτικά ή ποιοτικά, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ορισµού περιγραφής και, στη συνέχεια, ανάδειξης και αξιοποίησης της φυσιογνωµίας του τόπου, σαν µιας συνεχούς σηµειοσειράς και όχι διάσπαρτων σηµείων. iv
Επιπλέον, ο κίνδυνος από την ανάπτυξη, έτσι όπως νοείται κυρίως η τουριστική αξιοποίηση στη χώρα µας, οδηγεί στην τυποποιηµένη οµοιοµορφία των τόπων και κυρίως του θαλάσσιου τοπίου που διαθέτει σε µεγάλη έκταση η Ελλάδα. Με την αλόγιστη επανάληψη µορφηµάτων νησιών µε παγκόσµια τουριστική ακτινοβολία επιχειρείται µια επιφανειακή και φθηνή µίµηση αυτών των τόπων, µε αποτέλεσµα την ισοπεδωτική οµοιοµορφία έκφρασης όλων των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών, µε τη µείωση έως εξαφάνιση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Το γεγονός ότι, ιδιαίτερα στα νησιά, υπάρχουν τόσες πολιτισµικές αλλά και φυσικές διαφοροποιήσεις είναι ενδεικτικό του πολιτισµικού και φυσικού τους πλούτου. Πιστεύουµε πως µέσα από τις οικονοµικό-πολιτικές επιταγές της ανάπτυξης των τόπων, δηµιουργούνται οι προϋποθέσεις άνθισης, ιδιαίτερα των µικρών τοπικών οικονοµιών των νησιών µας, παράλληλα µε τη συνειδητή δηµιουργία υψηλής αισθητικής απόδοσης του τοπίου». Στην παρούσα έρευνα προτείνεται καταρχήν η γενική τυπολογική θεώρηση της φυσιογνωµίας των νήσων του Αιγαίου µε τη σύνθεση των επιµέρους δεδοµένων που την καθορίζουν και για την εξειδίκευση των αρχών που προκύπτουν γίνεται εφαρµογή στην περίπτωση του ήµου ρυµαλίας Νάξου. Προκειµένου να είναι υλοποιήσιµα τα αποτελέσµατα της έρευνας σύµφωνα µε την υφιστάµενη σχετική νοµοθεσία, καταβλήθηκε προσπάθεια σύνταξης της παρούσας στα επιµέρους κεφάλαια Μελετών Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.), σύµφωνα µε τις προδιαγραφές της Υπ. Απ. 9572/1845 (ΦΕΚ 209/ /2000). Το παρόν αποτελεί την Α ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ, η οποία σύµφωνα µε την Προγραµµατική Σύµβαση περιέχει: Τη θεωρητική προσέγγιση του θέµατος µε τη συστηµατική κατάταξη των στοιχείων της φυσιογνωµίας και τις γενικές κατευθύνσεις που αφορούν τα νησιά του Αιγαίου και ιδιαίτερα των Κυκλάδων. Την εξέταση της δυνατότητας υλοποίησης των αποτελεσµάτων της θεωρητικής προσέγγισης για τα νησιά του Αιγαίου στην περίπτωση του ήµου ρυµαλίας Νάξου, µέσα από τα ισχύοντα σχετικά θεσµικά πλαίσια µιας γεωγραφικής ή διοικητικής ενότητας, που είναι η Μελέτη ΣΧΟΟΑΠ. v
Το στάδιο αυτό περιέχει τις παρακάτω υποενότητες: o Ανάλυση µε διάγνωση των προοπτικών ανάπτυξης από: Τη χωροταξική, δηµογραφική θεώρηση του ήµου ρυµαλίας, τις οικονοµικές δραστηριότητες και τη σχέση του µε το ευρύτερο οικονοµικό περιβάλλον, την απασχόληση, το βιοτικό επίπεδο και λοιπά στοιχεία, σύµφωνα µε τις γενικές κατευθύνσεις που ισχύουν από το γενικό χωροταξικό σχεδιασµό της διοικητικής περιφέρειας που εντάσσεται ο ήµος. Τα δεδοµένα του χώρου όπως το φυσικό περιβάλλον και η σχέση του µε το δοµηµένο, το πολιτιστικό, ιστορικό και κοινωνικό περιβάλλον µε εντοπισµό των αξιόλογων στοιχείων, πολιτιστικών αρχιτεκτονικών ιστορικών, όπως είναι οι παραδοσιακοί οικισµοί, ιστορικοί τόποι, αξιόλογα αρχιτεκτονικά σύνολα, χώροι σύµβολα λαογραφικού ενδιαφέροντος, τόποι ιδιαίτερης αισθητικής αξίας, περιβαλλοντική ρύπανση, περιοχές κατάλληλες για ανάδειξη της φυσιογνωµίας της περιοχής και αναβάθµισης της εικόνας του τόπου, οπτικές φυγές και θέσεις θέας στοιχεία που προσδίδουν συνέχεια, ρυθµό κλπ. Προκειµένου να προκύψει η φυσιογνωµία του ήµου ρυµαλίας σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της θεωρητικής προσέγγισης του θέµατος. Τις χρήσεις γης, τις ανάγκες και τον τρόπο χωροθέτησης παραγωγικών δραστηριοτήτων, την ουσιαστική δοµή και τις σχέσεις του αστικού µε τον περιαστικό και αγροτικό χώρο. Την υφιστάµενη πολεοδοµική οργάνωση των οικισµών του ήµου ρυµαλίας. Προκαταρκτική πρόταση Τα στοιχεία που χρησιµοποιήθηκαν στην εκπόνηση της Α Φάσης του ερευνητικού έργου προέρχονται κυρίως από: επιτόπια έρευνα χάρτες της Γ.Υ.Σ. (κλίµακα 1:5.000) τα ερωτηµατολόγια που διανεµήθηκαν στους προέδρους των Τοπικών ιαµερισµάτων του ήµου τη συνεργασία µας µε τη ηµοτική Αρχή τα στοιχεία που µας παρασχέθηκαν από Υπηρεσίες και Φορείς vi
τα απογραφικά στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. την ισχύουσα σχετική νοµοθεσία και τη διαθέσιµη βιβλιογραφία Στη Β Φάση της έρευνας θα χρησιµοποιηθούν δορυφορικές εικόνες GEOEYE (ηµεροµηνία: 23/10/2009), µε 0.5 µέτρα ανάλυση για όλη τη Νάξο σε 4 κανάλια (B, G, R, NIR) µε 10-µπιτ εικονοστοιχείο. Εκφράζουµε τις ευχαριστίες µας για τη συνεργασία προς το ήµαρχο κ. Μπαρδάνη Ιωάννη, καθώς και την Επιτροπή Παρακολούθησης του έργου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουµε σε όλους όσους συνέβαλλαν στο ερευνητικό έργο µε τα στοιχεία που παρείχαν, ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσµα. vii